Cukrzyca =

Cukrzyca =

podwyższony

podwyższony

poziom

poziom

cukru we krwi

cukru we krwi

Cukrzyca =

Cukrzyca =

podwyższony

podwyższony

poziom

poziom

cukru we krwi

cukru we krwi

Cukrzyca

Cukrzyca

jest poważnym schorzeniem,

jest poważnym schorzeniem,

niezbyt często występującym u człowieka...

niezbyt często występującym u człowieka...

Choroba jest przewlekła w swojej istocie i

Choroba jest przewlekła w swojej istocie i

postępuje powoli, ale nie będzie długo żył

postępuje powoli, ale nie będzie długo żył

pacjent, u którego rozwinie się w pełni;

pacjent, u którego rozwinie się w pełni;

wyniszczenie następuje gwałtownie, a śmierć

wyniszczenie następuje gwałtownie, a śmierć

przychodzi szybko. Życie także jest straszne i

przychodzi szybko. Życie także jest straszne i

bolesne, pragnienie nieopanowane...

bolesne, pragnienie nieopanowane...

Jeśli (pacjent) chociaż na krótko porzuci picie,

Jeśli (pacjent) chociaż na krótko porzuci picie,

usta staną się spieczone a ciało wyschnie;

usta staną się spieczone a ciało wyschnie;

trzewia będą płonąć...

trzewia będą płonąć...

I wkrótce umrze męczony palącym

I wkrótce umrze męczony palącym

pragnieniem.

pragnieniem.

Areteusz z Kapadocji

(120-200 r.)

CUKRZYCA

CUKRZYCA

Zespół zaburzeń

Zespół zaburzeń

metabolicznych o

metabolicznych o

różnorakiej etiologii,

różnorakiej etiologii,

charakteryzujący się

charakteryzujący się

przewlekłą hiperglikemią

przewlekłą hiperglikemią

z zaburzeniami

z zaburzeniami

metabolizmu

metabolizmu

węglowodanów,

węglowodanów,

tłuszczów i białek.

tłuszczów i białek.

WHO 1999

WHO 1999

CUKRZYCA

CUKRZYCA

„…

„…

Przewlekła

Przewlekła

hiperglikemia w cukrzycy

hiperglikemia w cukrzycy

wiąże się z

wiąże się z

uszkodzeniem,

uszkodzeniem,

zaburzeniem czynności i

zaburzeniem czynności i

niewydolnością różnych

niewydolnością różnych

narządów, szczególnie

narządów, szczególnie

oczu, nerek, nerwów,

oczu, nerek, nerwów,

serca i naczyń

serca i naczyń

krwionośnych…”

krwionośnych…”

WHO 1999

WHO 1999

chorob

chorob

a

a

przewle

przewle

kła

kła

stałe leczenie

stałe leczenie

wykształcenie

wykształcenie

powikłania

powikłania

cukrzycy

cukrzycy

rodzaj pracy

wiedza i

wiedza i

samokontrola

samokontrola

Cukrzyca

Cukrzyca

–

–

problem osobisty i

problem osobisty i

społeczny

społeczny

Cukrzyca

Cukrzyca

–

–

problem osobisty i

problem osobisty i

społeczny

społeczny

inwalidzt

wo

Cukrzyca – podział

Cukrzyca – podział

zwyczajowy

zwyczajowy



Typ 1

Typ 1

(młodzieńczy)

(młodzieńczy)

– dzieci i młodzież

– dzieci i młodzież



Gwałtowny początek, polidypsja, poliuria,

Gwałtowny początek, polidypsja, poliuria,

chudnięcie

chudnięcie



Konieczne leczenie insuliną

Konieczne leczenie insuliną



Typ 2

Typ 2

(dorosłych)

(dorosłych)

– dorośli

– dorośli

(po 40 r.ż.)

(po 40 r.ż.)

i

i

starzy

starzy



Początek skryty, brak lub niewielkie objawy

Początek skryty, brak lub niewielkie objawy

choroby

choroby



Skuteczne leczenie dietą i tabletkami

Skuteczne leczenie dietą i tabletkami



Insulina zwykle konieczna po kilku latach

Insulina zwykle konieczna po kilku latach

Podział wg WHO

Podział wg WHO



Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1

- zniszczenie

- zniszczenie

komórek beta, zwykle

komórek beta, zwykle

prowadzące do bezwzględnego

prowadzące do bezwzględnego

niedoboru insuliny:

niedoboru insuliny:



podtyp autoimmunologiczny

podtyp autoimmunologiczny



podtyp idiopatyczny

podtyp idiopatyczny

Podział wg WHO

Podział wg WHO



Cukrzyca typu 2

Cukrzyca typu 2

– rozwijająca

– rozwijająca

się od dominującej

się od dominującej

insulinooporności ze

insulinooporności ze

względnym niedoborem

względnym niedoborem

insuliny do dominującego

insuliny do dominującego

defektu wydzielania z

defektu wydzielania z

insulinoopornością

insulinoopornością

TYPY CUKRZYCY

TYPY CUKRZYCY



inne określone typy

inne określone typy



defekty genetyczne czynności

defekty genetyczne czynności

komórek beta

komórek beta



defekty genetyczne działania

defekty genetyczne działania

insuliny

insuliny



endokrynopatie,

endokrynopatie,



choroby zewnątrzwydzielniczej

choroby zewnątrzwydzielniczej

części trzustki,

części trzustki,

WHO 1999

WHO 1999

TYPY CUKRZYCY

TYPY CUKRZYCY



cukrzyce wywołane przez leki i

cukrzyce wywołane przez leki i

substancje chemiczne

substancje chemiczne



Cukrzyce wywołane przez zakażenia

Cukrzyce wywołane przez zakażenia



oraz inne rzadkie procesy związane z

oraz inne rzadkie procesy związane z

cukrzycą

cukrzycą



cukrzyca ciążowa

cukrzyca ciążowa

Defekty genetyczne

Defekty genetyczne

czynności komórki beta

czynności komórki beta

 Chromosom 12 HNF-1a (MODY 3)
 Chromosom 7, glukokinaza (MODY 2)
 Chromosom 20, HNF-4a (MODY 3)
 Mitochondrialne DNA
 Chromosom 13 IPF-1 (MODY 4)
 Chromosom 17 HNF-1b (MODY 5)
 Chromosom 2 NeuroD1 (MODY 6)
 Kir 6.2 (PNDM)

Defekty genetyczne działania

Defekty genetyczne działania

insuliny

insuliny

Insulinooporność typu A (defekt

genetyczny receptora
insulinowego)

Krasnoludkowatość

(leprechaunizm)

Zespół Robsona i Mendenhalla
Cukrzyca lipoatroficzna
Inne

Choroby

Choroby

zewnątrzwydzielniczej

zewnątrzwydzielniczej

części trzustki

części trzustki

Zapalenie trzustki
Uraz trzustki i pankeratektomia
Nowotwór trzustki
Mukowiscydoza
Hemochromatoza
Pankreatopatia włoknisto-

wapniejąca

Endokrynopatie

Endokrynopatie

powiązane z cukrzycą

powiązane z cukrzycą

Akromegalia
Zespół Cushinga
Glukagonoma
Guz chromochłonny
Nadczynność tarczycy
Somatostatinoma
Zespół Conna

Leki i substancje chemiczne

Leki i substancje chemiczne

mogące wywołać cukrzycę

mogące wywołać cukrzycę

Algorytm diagnostyczny

Algorytm diagnostyczny

Algorytm diagnostyczny

Algorytm diagnostyczny

wg European Diabetes Policy Group 1998-1999

•

Na czczo

-

„cukrzyca
”

-

„IFG”



7,0

>

6,0

>

125

 110

•

OGTT po 2 godz.

-

„cukrzyca”

-

„IGT”

>
11,

0

 7,8

 200
 140

mmol/l mg/dl

krew żylna*

> 6,0
> 5,5

 110
 110

 10,0

 6,7

 180
 120

mmol/l mg/dl

krew żylna

> 6,0
> 5,5

 110
 100

> 11,0

 7,8

 200
 140

mmol/l mg/dl

krew

włośniczkowa

Stężenie w osoczu*

Stężenie we krwi

pełnej

OGTT: 75 g glukozy w 300 ml wody, wypite w ciągu 3-5 min

 7,0

> 6,0

> 125

 110

 12,2

 8,9

 220
 160

mmol/l mg/dl

krew

włośniczkowa

*preferowane

Cukrzyca - o

Cukrzyca - o

bjawy

bjawy

 Wzmożone pragnienie
 Oddawanie dużych ilości moczu
 Chudnięcie
 Osłabienie ogólne, senność
 Pogorszenie wzroku
 Nawracające infekcje
 Trudne gojenie ran

Zagrożenie wystąpieniem

cukrzycy w zależności od masy

ciała

* Zagrożenie skorygowane do wieku

Colditz et al., 1990

Nurses’ Health Study

Czynniki ryzyka cukrzycy

Czynniki ryzyka cukrzycy

typu 2

typu 2

•

Dodatni wywiad rodzinny (pokrewieństwo 1
stopnia)

•

Wiek  45 roku życia

•

Otyłość, siedzący tryb życia

•

Upośledzona tolerancja glukozy w wywiadzie

•

Nadciśnienie tętnicze

•

Dyslipidemia

•

Cukrzyca ciężarnych

•

Urodzenie dziecka  4,5 kg

The Expert Committee on the Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus. Diabetes Care Vol 20,

No 2, July 1997.

Insulino-

Insulino-

wrażliwość

wrażliwość

Sekrecja

Sekrecja

insuliny

insuliny

Normalny metabolizm glukozy

Normalny metabolizm glukozy

Zaburzony

Zaburzony

metabolizm glukozy

metabolizm glukozy

Nieprawidłowa

Nieprawidłowa

tolerancja glukozy

tolerancja glukozy

Cukrzyca

Cukrzyca

typu 2

typu 2

30%

50%

70%

100%

50%

70 – 100%

150%

100%



CZĘSTO NIE MA
ŻADNYCH OBJAWÓW LUB



OBJAWY SĄ NIETYPOWE
(DOROŚLI

)

BADANIE KRWI

BADANIE KRWI

Rozpoznawanie

Rozpoznawanie

cukrzycy

cukrzycy

Rozpoznawanie

Rozpoznawanie

cukrzycy

cukrzycy

1

Klasyczne objawy cukrzycy to: wielomocz, wzmożone pragnienie i niewyjaśniony spadek masy ciała.

2

W algorytmie podano wartości glikemii w osoczu krwi żylnej (preferowane). Na czczo stężenie

glukozy we krwi włośniczkowej
jest blisko o 1,0 mmol/l (18 mg/dl) mniejsze niż w osoczu krwi żylnej, natomiast po posiłkach - takie
samo

•

objawy

hiperglikemii

1

lub

•

glukozuria

lub

•

hiperglikemia

przygodna

oznaczyć glikemię

2

o dowolnej porze

w ciągu dnia

> 11,0 mmol/l ( 200

mg/dl)

> 5,5 mmol/l ( 100

mg/dl)

oznacz glikemię

2

na

czczo

cukrzyca





wg European Diabetes Policy Group 1998-1999

Cukrzyca - objawy

Cukrzyca - objawy



Wzmożone pragnienie (polidypsja)

Wzmożone pragnienie (polidypsja)



Wielomocz (poliuria)

Wielomocz (poliuria)



Chudnięcie

Chudnięcie



Osłabienie ogólne, senność

Osłabienie ogólne, senność



Pogorszenie wzroku

Pogorszenie wzroku



Często nie ma żadnych objawów lub

Często nie ma żadnych objawów lub

objawy nietypowe (dorośli)

objawy nietypowe (dorośli)

Rozpoznawanie cukrzycy

Rozpoznawanie cukrzycy

Rozpoznawanie cukrzycy

Rozpoznawanie cukrzycy

Test

2

W algorytmie podano wartości glikemii w osoczu krwi żylnej (preferowane). Na czczo stężenie

glukozy we krwi włośniczkowej
jest blisko o 1,0 mmol/l (18 mg/dl) mniejsze niż w osoczu krwi żylnej, natomiast po posiłkach - takie
samo

3

doustnego obciążenia glukozą: 75 g glukozy w 300 ml wody, wypite w ciągu 35 min.

 7,0

mmol/l

(> 125

mg/dl)

> 11,0

mmol/l

( 200

mg/dl)

 11,0

mmol/l

(< 200

mg/dl)

i  7,8

mmol/l

( 140

mg/dl)

< 7,8

mmol/l

(< 140

mg/dl)

upośledzon

upośledzon

a

a

tolerancja

tolerancja

glukozy

glukozy

(IGT)

(IGT)

nieprawidło

nieprawidło

wa

wa

glikemia

glikemia

na czczo

na czczo

(IFG)

(IFG)

cukrzyca

cukrzyca

> 5,6 mmol/l

(100 mg/dl)

wykonać OGTT

3

, 2

godz.

> 5,0 mmol/l (> 90

mg/dl)

 7,0 mmol/l (>

125 mg/dl)

powtórzyć

oznaczenie

oznacz glikemię

2

na czczo

rozważyć coroczne

badanie kontrolne w

kierunku czynników

ryzyka miażdżycy, w tym

oznaczanie glikemii

wg European Diabetes Policy Group 1998-1999

Testy gospodarki

Testy gospodarki

węglowodanowej

węglowodanowej

Doustny test tolerancji glukozy( OGTT)
 Polega na na podaniu 75 g glukozy

rozpuszczoej w 250 ml wody. Pacjent
wypija ten roztwór w ciągu 5 minut.

 Wykonywany na czczo
 Oznaczenie glikemii: w czasie 0’, 60’ i

120’

Niekiedy oznaczane jest również stężenie

insuliny w celu oceny insulinoopornoci

Test z glukagonem

Test z glukagonem

• Służy do oceny rezerw

wydzielniczych komórek beta.

• Polega na dożylnym podaniu 1 mg

glukagonu

• Oznacza się stężenie peptydu C

lub insuliny w 6’ po podaniu
glukagonu

Badanie wrażliwośći na

Badanie wrażliwośći na

insulinę

insulinę

Metoda klamry metabolicznej

 Równoczesny wlew insuliny oraz glukozy.
 Insulinooporność jest odwrotnie proporcjonalna

do zużycia glukozy niezbędnej do utrzymania
założonej glikemii.

Wskaźnik insulinooporności HOMA-R

 Prosta metoda służąca orientacyjnej ocenie

insulinooporności

HOMA-R=(insulina[mj./l] x glikemia [mmol/l]):22,5

Wartość większa niż 0,3 świadczy o zwiększeniu

oporności na insulinę

Diagnostyka różnicowa

Diagnostyka różnicowa

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 2

Wiek w chwili

wystąpienia

hiperglikemii

< 35 roku życia

< 35 roku życia

(najczęściej < 20 roku

(najczęściej < 20 roku

życia)

życia)

> 35 roku życia

> 35 roku życia

Współistniejąca

otyłość

Rzadko

Rzadko

> 40% przypadków

> 40% przypadków

Objawy kliniczne

hiperglikemii

Gwałtownie

Gwałtownie

narastające w ciągu

narastające w ciągu

kilku tygodni

kilku tygodni

Dyskretne, często

Dyskretne, często

niezauwazalne,

niezauwazalne,

narastające w ciągu

narastające w ciągu

kilku miesięcy

kilku miesięcy

Acetonuria

Obecna

Obecna

Brak

Brak

Stężenie peptydu C

na czczo

< 0,35 nmo/ml

< 0,35 nmo/ml

Prawidłowe lub

Prawidłowe lub

podwyższone

podwyższone

Stężenie peptydu C

po stymulacji

Brak wzrostu

Brak wzrostu

Wzrost zachowany

Wzrost zachowany

Przeciwciała

przeciwwyspowe

Wzrost miana

Wzrost miana

Brak

Brak

Autoprzeciwciała w

Autoprzeciwciała w

cukrzycy

cukrzycy

Przeciwciała przeciwko

dekarboksylazie kwasu
glutaminowego (anty-GAD)

Przeciwciała przeciwko fosfazie

tyrozyny (IA2)

Przeciwciała przeciwwyspowe (ICA)
Przeciwciała przeciw insulinie (IAA)

Inne parametry przydatne do

Inne parametry przydatne do

diagnostyki cukrzycy:

diagnostyki cukrzycy:

Ketonuria

Ketonuria

 wobec braku insuliny i możliwości zużycia

glukozy w cukrzycy typu 1, w metabolizmie
kwasów tłusczowych produkowane są:

• Kwas acetooctowy
• Kwas beta-hydroksymasłowy
• Aceton

 Ich metabolizm prowadzi do kwasicy

metabolicznej a ich obecność w moczu
można wykryć prostymi metodami

Inne parametry przydatne do

Inne parametry przydatne do

diagnostyki cukrzycy:

diagnostyki cukrzycy:

Glukozuria

Glukozuria

Próg nerkowy dla glukozy wynosi

ok. 180 mg/dl (10 mmol/l)

Po przekroczeniu tego stężenia

glukozy we krwi pojawia się
glukoza w moczu.

Proste oznaczenie testem

paskowym dawniej stosowane jako
metoda samokontroli glikemii

Inne parametry przydatne do

Inne parametry przydatne do

diagnostyki cukrzycy: Glikacja

diagnostyki cukrzycy: Glikacja

białek

białek

Proces samorzutnej nieenzymatycznej modyfikacji

struktury białek poprzez przyłączenie cząsteczki
glukozy do cząsteczki białka

 HbA

1C

– najczęstsza z izoform

glikowanej cząsteczki hemoglobiny A.

 Czas przeżycia erytrocytów – ok. 120

dni co pozwala przełóżyć stężęnie
HbA

1C

na średnie stężenie glukozy

przez 3 miesiące poprzedzające
badanie

HbA1C

HbA1C

 Stężenie HbA1C koreluje z częstością

powikłań – potwierdzone przez 2 duże
badania

• D

iabetes

C

ontrol and

C

omplications

T

rial

• U

nited

K

ingdom

P

rospective

D

iabetetes

S

tudy

 Stężenie HbA1C stanowi miarę wyrównania

cukrzycy:

HbA1c [%]

Średnie

stężenie

glukozy w

osoczu [mg/dl]

HbA1c [%]

Średnie

stężenie

glukozy w

osoczu [mg/dl]

6

135

10

275

7

170

11

310

8

205

12

345

9

240

13

380