Składniki

mineralne i ich

suplementy.

Justyna Gustowska gr.B

Składniki mineralne

• Jest to grupa związków chemicznych

niezbędnych do życia człowieka,
zapewniających prawidłowy rozwój, reprodukcję
i zdrowie przez cały okres trwania życia.

• Nie są syntetyzowane w organizmie.
• Źródłem ich są produkty pochodzenia

mineralnego, roślinnego i zwierzęcego, oraz
woda.

• Dzielą się na makro- i mikropierwiastki oraz

ultrapierwiastki.

Składniki mineralne pełnią następujące

funkcje:

• Stanowią materiał budulcowy kości, zębów, skóry i włosów -

wapń, fosfor, magnez, siarka, fluor.

• Wchodzą w skład i biorą udział w funkcjach hemoglobiny,

mioglobiny, związków wysokoenergetycznych - żelazo, miedź,
kobalt.

• Uczestniczą w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej

organizmu, w regulowaniu ciśnienia osmotycznego płynów
ustrojowych, wywierają wpływ na funkcjonowanie układu
mięśniowego, nerwowego i krążenia - wapń, magnez, potas,
sód, chlor.

• Biorą udział w procesach utleniania, w przemianie białek,

tłuszczów i węglowodanów jako składniki enzymów lub ich
aktywatory.

• Odgrywają rolę w utrzymaniu równowagi hormonalnej

organizmu.

• Są składnikiem utrzymującym przestrzenną strukturę wielu

związków np.DNA – cynk, magnez.

Na przyswajanie składników

mineralnych wpływa:

Produkt:

• Obecność składników

ułatwiających lub

utrudniających

wchłanianie.

• Obecność jonów

konkurencyjnych

pierwiastków.

• Rozpuszczalność,

stopień utlenienia.

• Ilość pierwiastka oraz

jego połączenia w

formie organicznej lub

nieorganicznej.

Funkcjonowanie

organizmu:

• Czynniki genetyczne

• Wiek, płeć

• Stopień wysycenia

organizmu

• Stan zdrowia

• Przemiana

metaboliczna

 MAKROPIERWIASTKI

– to pierwiastki, których

zawartość w organizmie w przeliczeniu na suchą
masę jest większa od 0.01%, a bezpieczne lub
zalecane spożycie jest większe od 100mg/dobę.

 MIKROPIERWIASTKI

– to pierwiastki, których

zawartość w organizmie w przeliczeniu na suchą
masę jest mniejsza od 0,01%, a bezpieczne lub
zalecane spożycie jest mniejsze od 100mg/dobę.

 ULTRAPIERWIASTKI

– to pierwiastki, których

zawartość w organizmie w przeliczeniu na suchą
masę jest mniejsza od 0,00001% - zalicza się do
nich srebro, złoto i rad.

Makropierwiastki

1. Wapń
2. Fosfor
3. Magnez
4. Potas
5. Sód
6. Chlor
7. Siarka

Mikropierwiastki

1. Żelazo
2. Cynk
3. Miedź
4. Mangan
5. Jod
6. Fluor
7. Selen
8. Chrom
9. Molibden
10. Kobalt
11. Krzem

Makropierwiastk
i

 Około 99% występuje w kościach oraz zębach, ok. 1% w

tkankach miękkich oraz we krwi i innych płynach ustrojowych.

 Dzienna zalecana norma spożycia wynosi 900mg dla

dorosłych przy poziomie bezpiecznym 800mg na.

 Kobiety w ciąży i karmiące powinny otrzymywać o 300mg

więcej.

 Około 50% zalecanego spożycia powinno pochodzić z mleka i

serów.

 Najlepszym źródłem są: mleko i produkty mleczne, konserwy

rybne spożywane wraz z ośćmi, pietruszka nać, dynia,
rzeżucha, jaja, kapusta, mięso, ziemniaki, buraki, rośliny
strączkowe, orzechy.

 Niedobór prowadzi do:

- u dzieci do powstania krzywicy
- u osób dorosłych do osteoporozy i łamliwości kości

Wapń

Makropierwiastki
cd.

 Pełni funkcje:

- budulcową kości i zębów,
- wpływa na prawidłowe funkcjonowanie mięśnia
sercowego,
- bierze udział w właściwej przepuszczalności błon
komórkowych,
- w procesie krzepnięcia krwi,
- w przewodzeniu bodźców nerwowych,
- zwiększa odporność organizmu,
- jony wapnia są aktywatorami enzymów trawiennych-
lipazy, podpuszczki

Wapń cd.

Makropierwiastki cd.

 Około 85% występuje w kościach, ok.14% w mięśniach i

innych tkankach miękkich, 1% we krwi.

 Dzienna zalecana norma spożycia wynosi 700mg dla

dorosłych, przy poziomie bezpiecznym 650mg.

 Najlepsze źródła to: mięso, podroby, ryby, żółtko jaja,

sery żółte, suche nasiona roślin strączkowych, pieczywo
i produkty zbożowe, wątroba, groch, pestki dyni, fasola,
ziemniaki, marchew.

 Niedoboru u ludzi zdrowych nie obserwuje się,

ponieważ jest on rozpowszechniony w produktach
spożywczych.

 Nadmierna podaż może powodować: zmniejszenie

wchłaniania jonu wapnia, nadczynności gruczołów
przytarczycznych, zmniejszenia masy kostnej.

Fosfor

Makropierwiastki cd.

Funkcja:

- obok wapnia główny składnik budowy kości uczestniczący w
ich mineralizacji,
- udział w przemianie tłuszczów i węglowodanów,
- jest aktywatorem wielu reakcji biochemicznych,
- jest składnikiem fosfolipidów, które w istotny sposób
wpływają na właściwości błon komórkowych,
- jest niezbędny do prawidłowego wchłaniania wapnia,
- wchodzi w skład cząsteczek takich związków, jak: lecytyna,
nukleotydy, kwasy nukleinowe, związki wysokoenergetyczne,
- spełnia rolę buforową w płynach ustrojowych

.

Fosfor cd.

Makropierwiastki cd.

 60-65% występuje w kościach, 27% w mięśniach, 6-7% w

innych tkankach i mniej niż 1% w płynach ustrojowych.

 Dzienna zalecana norma spożycia wynosi 300-370mg dla

dorosłych, przy poziomie bezpiecznym 280-350mg.

 Źródła: mąka sojowa, kasza jęczmienna, orzechy, kasza

gryczana, czekolada, kakao, pestki dyni, fasola, groch,
kukurydza, soczewica, szpinak, mąka pełnoziarnista.

 Przyswajanie magnezu poprawia: witamina D, hormon

gruczołu przytarczycznego.

 Pogarsza: wapń, fosfor, alkohol, bogate w białka potrawy,

niedobór witamin B1 i B6.

 Niedobór: apatia, zawroty głowy, ogólne osłabienie, zaburzenia

przewodnictwa nerwowego, niemiarowość pracy serca.

Magnez

Makropierwiastki cd.

Funkcja:

- kofaktor wielu reakcji enzymatycznych takich jak:
transkrypcja i biosynteza białek, transportu przez błony
komórkowe,
- niezbędny do prawidłowej budowy układu kostnego,
- wpływa na pobudliwość tkanki nerwowej i mięśniowej oraz
kurczliwość mięśni gładkich i szkieletowych,
- bierze udział w przebiegu procesów metabolicznych
dostarczających energii,
- jest aktywatorem enzymów uczestniczących w metabolizmie
węglowodanów i tłuszczów,
- jest ściśle powiązany z metabolizmem wapnia,
- wpływa na układ krążenia.

Magnez cd.

Makropierwiastki cd.

 Dzienna minimalna norma spożycia dla dorosłych 3500mg.
 Źródła: banany, morele, marchew, ziemniaki, brokuły,

brukselka, kapusta, awokado, daktyle, orzechy, szpinak.

Funkcja:

- wraz z sodem wpływa na równowagę osmotyczną w

komórce,
- uczestniczy w przekazywaniu impulsów nerwowych w

układzie nerwowym i mięśniowym,
- jest aktywatorem wielu reakcji enzymatycznych,
- utrzymuje potencjał spoczynkowy błon komórkowych,
- uczestniczy w homeostazie kwasowo-zasadowej,
- zwiększa aktywność gruczołów wydzielniczych.

Potas

Makropierwiastki cd.

Funkcje:

- główny jon płynu zewnątrzkomórkowego biorący udział w
utrzymaniu prawidłowego ciśnienia osmotycznego w płynach
ustrojowych,
- utrzymuje równowagę kwasowo-zasadową,
- jest stymulatorem wewnątrzkomórkowego ATP,
- wpływa na aktywny transport składników odżywczych do
komórek organizmu,
- jeden z czynników warunkujących prawidłową pobudliwość
tkanki nerwowej i mięśniowej,
- jako składnik soku żołądkowego bierze udział w procesach
trawienia i wchłaniania innych związków – aminokwasów,
węglowodanów.

Sód

Makropierwiastki cd.

 Podstawowy składnik płynów ustrojowych (soki trawienne,

krew, chłonka, płyn śródtkankowy).

 Dzienna minimalna norma dla dorosłych 575-625mg, co

odpowiada 1,46-1,59g chlorku sodu.

 Źródła- główne sól kuchenna, żywność produkowana z

udziałem sodu

 Nadmiar: sód wiąże wodę w organizmie prowadząc do

nadciśnienia, obrzęków. 

 Niedobór: osłabienie, utrata łaknienia, mdłości,

zmniejszenie masy ciała, wyczerpanie

Sód cd.

Makropierwiastki cd.

 Występuje w płynach ustrojowych i żołądku jako składnik

kwasu solnego.

 Jest odkładany w skórze, tkance podskórnej i kościach.
 Dzienna minimalna norma spożycia dla dorosłego 750-

800mg.

 Źródło: sól kuchenna, sery żółte, wędliny, żywność

produkowana z udziałem soli.

Funkcje:

- uczestniczy w regulacji gospodarki wodnej w organizmie,
- utrzymuje równowagę kwasowo zasadową.

Chlor

Makropierwiastki cd.

 Występuje głównie w postaci połączeń organicznych.
 Składnik aminokwasów siarkowych - metioniny, cysteiny,

mukopolisacharydów, glutationu, koenzymu A, insuliny,
kwasów nukleinowych.

Funkcja:

- gromadzenie i uwalnianie energii,
- stabilizacja cząsteczek białka,
- udział w syntezie kolagenu,
- wpływanie na proces krzepnięcia krwi.

Siarka

Mikropierwiastki

 Około 65% jest związane z hemoglobiną, ok. 12% w mioglobinie,

oraz okłada się w wątrobie, śledzionie i w szpiku kostnym.

 Dzienna zalecana norma spożycia dla:

- dorosłego mężczyzny wynosi 15mg,
- dla kobiet w wieku rozrodczym 18-19mg,
- dla kobiet w ciąży i karmiących odpowiednio 26 i 20mg.

 Najbardziej przyswajalne jest żelazo z produktów zwierzęcych.
 Źródło: mięso, wątroba, ryby, żółtko jaj, twaróg, orzechy, mleko,

warzywa strączkowe, brokuły, szpinak, krewetki.

 Niedobór: niedokrwistość, której towarzyszy - zmęczenie,

bladość, brak łaknienia, spowolnienie termogenezy, osłabienie
systemu immunologicznego i wytrzymałości fizycznej.

Żelazo

Mikropierwiastki cd.

Funkcja:

- bierze udział w transporcie tlenu cząsteczkowego z płuc
do wszystkich komórek organizmu,
- jako składnik cytochromów i innych enzymów
uczestniczy w przenoszeniu elektronów i redukcji tlenu,
- udział w powstawaniu leukocytów, reakcjach
immunologicznych
- udział w powstawaniu neuroprzekaźników oraz związków
wysokoenergetycznych- ATP, ADP.

Żelazo cd.

Mikropierwiastki cd.

W organizmie człowieka występuje w kościach, wątrobie,
trzustce i nerkach.
 Dzienna zalecana norma spożycia 13mg dla dziewcząt i
kobiet, 16mg dla chłopców i mężczyzn, przy poziomie
bezpiecznym odpowiednio 10 i 14mg.
 Źródło: chude mięso, chude mleko, żółtko jaj, mąka
pełnoziarnista, orzechy, żywność pochodzenia morskiego.
 Niedobory wiążą się z niedożywieniem białkowym,
obserwuje się: mniejsze stężenie testosteronu, zmniejszenie
beztłuszczowej masy ciała, upośledzenie funkcji zmysłów
węchu i smaku, zwiększa się zawartość amoniaku we krwi,
zahamowanie wzrostu, stany zapalne skóry, wypadanie
włosów.

Cynk

Mikropierwiastki cd.

Funkcja:

- odgrywa istotną rolę w ekspresji genów, jako składnik
specyficznych białek przyłączających DNA w jądrze
komórkowym,
- bierze udział w stabilizacji błon komórkowych oraz układu
kostnego,
- właściwości antyoksydacyjne,
- pośrednio uczestniczy w przemianach białek, tłuszczy i
węglowodanów,
- wpływa na syntezę, funkcje i wzajemne zależności hormonów
takich jak: insulina, ACTH, gonadotropiny, somatotropina.
- jako składnik białka- gustyny- wpływa na prawidłowe
funkcjonowanie zmysłu smaku,
- niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania systemu
immunologicznego oraz do aktywacji ponad 80 enzymów.

Cynk cd.

Mikropierwiastki cd.

Ok. 40% w układzie kostnym, 23% w mięśniach, 9% w wątrobie,
8% w mózgu, 5,5% we krwi.
Dzienny bezpieczny poziom spożycia dla dorosłego wynosi 2,0 –
2,5mg.
Źródła: cielęcina, orzechy, warzywa strączkowe, zboża, drób,
wątroba, małże, ryby, kasza gryczana, żółtka jaj.
Zbyt niski poziom upośledza wchłanianie żelaza.

Funkcja:
- jest potrzebna do uruchamiania rezerw żelaza
- niezbędna do wytwarzania krwinek czerwonych
- bierze udział w procesach przemiany materii
- bierze udział w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego
-udział w procesach odnowy białek i w budowie tkanek
podporowych.

Miedź

Mikropierwiastki cd.

 Ok. 80% znajduje się w tarczycy, pozostała część w mięśniach

szkieletowych, gruczołach sutkowych, śliniankach, jajnikach.

 Dzienna zalecana norma spożycia dla dorosłego to 160µg, przy

bezpiecznym poziomie 140µg.

 Źródła: Sól jodowana, ryby morskie, owoce morza, drożdże,

morszczyn, cebula.

 Niedobór: powiększenie i niedoczynność gruczołu tarczowego,

kretynizm, zaburzenia rozrodczości u kobiet.

Funkcja:

- niezbędny do wytwarzania hormonów w gruczole tarczowym.

Jod

Mikropierwiastki cd.

 Ilość bezpiecznego i odpowiedniego spożycia dla dorosłego 50-

200µg.

 Źródła: Orzechy, mąka pełnoziarnista, wątroba, grzyby, rośliny

strączkowe, szparagi, brokuły.

 Niedobór: powoduje wzrost poziomu cholesterolu i kwasów

tłuszczowych we krwi, niedostateczny metabolizm glukozy, w
ciężkich niedoborach uszkodzenie nerwów.

 Nadmiar: gromadzenie chromu w organizmie lub spożywanie go

w dużych dawkach może zaburzyć działanie insuliny lub
stymulować powstawanie nowotworów

Funkcja:

-reguluje poziom cholesterolu i kwasów tłuszczowych,
- bierze udział w uwrażliwieniu komórek na insulinę i w trawieniu
białek.

Chrom

Suplementy

Za suplementy diety należy uważać środki

spożywcze, których celem jest uzupełnienie

normalnej diety, będące skoncentrowanym źródłem

witamin, składników mineralnych lub innych

substancji wykazujących efekt odżywczych,

pojedynczych lub złożonych, wprowadzonych do

obrotu w formie umożliwiającej dawkowanie w

postaci kapsułek, tabletek, drażetek, saszetek z

proszkiem, ampułek z płynem.

Kiedy przyjmować

:

Kobiety w ciąży i karmiące
Przy zwiększonym wysiłku fizycznym
Okresy choroby

Dziękuje