DEPRESJA

DEPRESJA

mgr Agnieszka Firlej

mgr Agnieszka Firlej

Pierwsze opisy depresji,

Pierwsze opisy depresji,

odpowiadającej współczesnym opisom

odpowiadającej współczesnym opisom

depresji endogennej zawierają prace

depresji endogennej zawierają prace

Hipokratesa (twórcy pojęcia

Hipokratesa (twórcy pojęcia

melancholii).

melancholii).

Współczesny stan wiedzy o

Współczesny stan wiedzy o

przyczynach i leczeniu depresji jest

przyczynach i leczeniu depresji jest

sumą dorobku gromadzonego przez

sumą dorobku gromadzonego przez

2500 lat.

2500 lat.

Depresja należąca do grupy

Depresja należąca do grupy

zaburzeń afektywnych jest

zaburzeń afektywnych jest

potencjalnie zagrażającą życiu

potencjalnie zagrażającą życiu

chorobą, która dotyka setek

chorobą, która dotyka setek

milionów ludzi na całym świecie.

milionów ludzi na całym świecie.

Może pojawić się w każdym wieku

Może pojawić się w każdym wieku

powodując destrukcję życia

powodując destrukcję życia

prywatnego, utratę pracy, izolację

prywatnego, utratę pracy, izolację

społeczną oraz cierpienia fizyczne

społeczną oraz cierpienia fizyczne

jednostki.

jednostki.

Pozostawiona bez właściwego

Pozostawiona bez właściwego

leczenia może mieć bardzo poważne

leczenia może mieć bardzo poważne

skutki

skutki

W Międzynarodowej Klasyfikacji

W Międzynarodowej Klasyfikacji

Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń

Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń

Zachowania termin

Zachowania termin

zaburzenia

zaburzenia

afektywne

afektywne

jest stosowany w

jest stosowany w

odniesieniu do grupy zaburzeń

odniesieniu do grupy zaburzeń

psychicznych, w którym dominującym

psychicznych, w którym dominującym

objawem są zaburzenia nastroju

objawem są zaburzenia nastroju

Coraz więcej dowodów wskazuje na to ze

Coraz więcej dowodów wskazuje na to ze

stany emocjonalne o dużym nasileniu nie

stany emocjonalne o dużym nasileniu nie

tylko wiążą się ze zmianami

tylko wiążą się ze zmianami

neuoprzekaźnictwa w OUN lecz mogą

neuoprzekaźnictwa w OUN lecz mogą

także prowadzić za pośrednictwem

także prowadzić za pośrednictwem

mechanizmów neuroendokrynalnych oraz

mechanizmów neuroendokrynalnych oraz

immunologicznych do zmian

immunologicznych do zmian

strukturalnych w mózgu.

strukturalnych w mózgu.

Rozpowszechnienie chorób afektywnych

Rozpowszechnienie chorób afektywnych



Chorobowość jest oceniana na 1-4% w ciągu roku

Chorobowość jest oceniana na 1-4% w ciągu roku

(znacznie zwiększa się po 45 r.ż.)

(znacznie zwiększa się po 45 r.ż.)



Rozpowszechnienie 10-15%

Rozpowszechnienie 10-15%



Choroby afektywne występują 2-3 razy częściej u

Choroby afektywne występują 2-3 razy częściej u

kobiet

kobiet



Są często nierozpoznawalne i nieleczone

Są często nierozpoznawalne i nieleczone

Etiologia i patogeneza depresji

Etiologia i patogeneza depresji



Nie są w pełni poznane

Nie są w pełni poznane



Choroba występuje rodzinnie kilkanaście razy częściej co

Choroba występuje rodzinnie kilkanaście razy częściej co

sugeruje uwarunkowania genetyczne

sugeruje uwarunkowania genetyczne



Dużą rolę w ujawnianiu choroby odgrywają czynniki

Dużą rolę w ujawnianiu choroby odgrywają czynniki

środowiskowe. U dużego odsetka chorych (30-60%)

środowiskowe. U dużego odsetka chorych (30-60%)

początek chorób afektywnych oraz kolejne nawroty

początek chorób afektywnych oraz kolejne nawroty

depresji i manii są poprzedzane różnorodnymi sytuacjami

depresji i manii są poprzedzane różnorodnymi sytuacjami

stresowymi (typu somatycznego i psychicznego)

stresowymi (typu somatycznego i psychicznego)



Patogeneza depresji i manii jest związana z zaburzeniami

Patogeneza depresji i manii jest związana z zaburzeniami

czynności układu limbicznego, podwzgórza i układu

czynności układu limbicznego, podwzgórza i układu

siatkowatego, jako następstwa zakłóceń przekaźnictwa,

siatkowatego, jako następstwa zakłóceń przekaźnictwa,

m.in. w neuronach noradrenergicznych i

m.in. w neuronach noradrenergicznych i

serotoninergicznych

serotoninergicznych

Podstawowe grupy zaburzeń nastroju

Podstawowe grupy zaburzeń nastroju

według DSM-IV

według DSM-IV

1. Zaburzenia depresyjne

1. Zaburzenia depresyjne

- Duża depresja

- Duża depresja

- Dystymia

- Dystymia

2. Zaburzenia dwubiegunowe

2. Zaburzenia dwubiegunowe

(depresja i mania)

(depresja i mania)

3. Zaburzenia afektywne związane z chorobami

3. Zaburzenia afektywne związane z chorobami

somatycznymi, zaburzeniami OUN i

somatycznymi, zaburzeniami OUN i

uzależnieniami

uzależnieniami

Osiowe objawy depresji:

Osiowe objawy depresji:

1. Obniżenie podstawowego nastroju (depresja

1. Obniżenie podstawowego nastroju (depresja

jako objaw)

jako objaw)

2. Osłabienie tempa procesów psychicznych i

2. Osłabienie tempa procesów psychicznych i

ruchowych (zahamowanie psychoruchowe)

ruchowych (zahamowanie psychoruchowe)

3. Objawy somatyczne i zaburzenia rytmów

3. Objawy somatyczne i zaburzenia rytmów

biologicznych

biologicznych

4. Lęk

4. Lęk

Kryteria diagnostyczne depresji typu

Kryteria diagnostyczne depresji typu

melancholijnego (melancholii) wg DSM- IV

melancholijnego (melancholii) wg DSM- IV

Obecność co najmniej 5 z poniższych objawów

Obecność co najmniej 5 z poniższych objawów

1

1

.

.

Utrata zainteresowań lub brak odczuwania przyjemności związane z

Utrata zainteresowań lub brak odczuwania przyjemności związane z

każdą lub prawie każdą czynnością

każdą lub prawie każdą czynnością

2. Brak reakcji na bodźce będące zwykle źródłem przyjemności

2. Brak reakcji na bodźce będące zwykle źródłem przyjemności

3. Regularne pogarszanie się objawów depresji w godzinach rannych

3. Regularne pogarszanie się objawów depresji w godzinach rannych

4. Wczesne budzenie się

4. Wczesne budzenie się

5. Zahamowanie lub podnieceni psychoruchowe

5. Zahamowanie lub podnieceni psychoruchowe

6. Znaczna utrata łaknienia lub wyraźny spadek masy ciała (ponad 5%

6. Znaczna utrata łaknienia lub wyraźny spadek masy ciała (ponad 5%

masy ciała w miesiącu)

masy ciała w miesiącu)

7. Brak wyraźniejszych zaburzeń osobowości przed wystąpieniem choroby

7. Brak wyraźniejszych zaburzeń osobowości przed wystąpieniem choroby

8. W przeszłości wystąpiła co najmniej jedna faza depresji endogennej

8. W przeszłości wystąpiła co najmniej jedna faza depresji endogennej

zakończona całkowitym powrotem do zdrowia

zakończona całkowitym powrotem do zdrowia

9. W przeszłości stwierdzono korzystne efekty leczenia

9. W przeszłości stwierdzono korzystne efekty leczenia

przeciwdepresyjnego

przeciwdepresyjnego

Kryteria diagnostyczne dużej depresji według

Kryteria diagnostyczne dużej depresji według

DSM-IV

DSM-IV

Występowanie łączne co najmniej 5 z wymienionych objawów

Występowanie łączne co najmniej 5 z wymienionych objawów

przez 2

przez 2

tygodnie

tygodnie

1. Obniżenie nastroju

1. Obniżenie nastroju

2. Zmniejszenie zainteresowań niemal wszystkimi

2. Zmniejszenie zainteresowań niemal wszystkimi

czynnościami (apatia)

czynnościami (apatia)

3. Znaczny spadek lub wzrost masy ciała

3. Znaczny spadek lub wzrost masy ciała

4. Bezsenność lub nadmierna senność

4. Bezsenność lub nadmierna senność

5. Podniecenie lub spowolnienie psychoruchowe

5. Podniecenie lub spowolnienie psychoruchowe

6. Uczucie zmęczenia lub utrata energii

6. Uczucie zmęczenia lub utrata energii

7. Poczucie własnej bezwartości lub nieuzasadnionej winy

7. Poczucie własnej bezwartości lub nieuzasadnionej winy

8. Zmniejszenie sprawności myślenia, zaburzenia skupienia

8. Zmniejszenie sprawności myślenia, zaburzenia skupienia

uwagi, niemożność podjęcia decyzji

uwagi, niemożność podjęcia decyzji

9. Nawracające myśli o śmierci - podejmowanie prób

9. Nawracające myśli o śmierci - podejmowanie prób

samobójczych

samobójczych

Charakterystyka zespołu

Charakterystyka zespołu

depresyjnego

depresyjnego

(nie wszystkie objawy występują u każdego

(nie wszystkie objawy występują u każdego

pacjenta)

pacjenta)

1. Zmiany nastroju

1. Zmiany nastroju

smutek, anhedonia, poczucie winy,

smutek, anhedonia, poczucie winy,

bezradność, utrata nadziei, niska

bezradność, utrata nadziei, niska

samoocena, myśli samobójcze i

samoocena, myśli samobójcze i

rezygnacyjne

rezygnacyjne

2. Zmiany w ekspresji werbalnej

2. Zmiany w ekspresji werbalnej

Udzielanie odpowiedzi z opóźnieniem,

Udzielanie odpowiedzi z opóźnieniem,

skrócenie długości wypowiedzi,

skrócenie długości wypowiedzi,

spowolnienie mowy, obniżenie

spowolnienie mowy, obniżenie

zdolności do inicjowania rozmowy,

zdolności do inicjowania rozmowy,

hipofonia, brak zabarwienia

hipofonia, brak zabarwienia

emocjonalnego, stereotypowe

emocjonalnego, stereotypowe

poruszanie smutnych tematów

poruszanie smutnych tematów

3. Zaburzenia afektu

3. Zaburzenia afektu

Wyrażanie smutku, płacz, unikanie

Wyrażanie smutku, płacz, unikanie

kontaktu wzrokowego, marszczenie

kontaktu wzrokowego, marszczenie

brwi, twarz hipomimiczna

brwi, twarz hipomimiczna

4. Zmiany napędu ruchowego

4. Zmiany napędu ruchowego

Głowa spuszczona pochylona do

Głowa spuszczona pochylona do

przodu, opadające ramiona,

przodu, opadające ramiona,

zmniejszona gestykulacja,

zmniejszona gestykulacja,

spowolnienie chodu i ruchów ciała,

spowolnienie chodu i ruchów ciała,

katatonia

katatonia

5. Upośledzenie czynności

5. Upośledzenie czynności

poznawczych

poznawczych

Obniżona zdolność kojarzenia,

Obniżona zdolność kojarzenia,

depresyjne rozmyślania, upośledzenie

depresyjne rozmyślania, upośledzenie

czynności wykonawczych i czynności

czynności wykonawczych i czynności

wzrokowo-przestrzennych

wzrokowo-przestrzennych

6. Zaburzenia motywacji

6. Zaburzenia motywacji

Spadek zainteresowań i obniżenie

Spadek zainteresowań i obniżenie

zdolności do podejmowania nowych

zdolności do podejmowania nowych

aktywności

aktywności

7. Zaburzenia neurowegetatywne

7. Zaburzenia neurowegetatywne

Zmiany łaknienia, zaburzenia snu,

Zmiany łaknienia, zaburzenia snu,

dobowe wahania nastroju, utrata

dobowe wahania nastroju, utrata

libido.

libido.

8. Zmiany neuroendokrynne

8. Zmiany neuroendokrynne

Nieprawidłowy wynik w teście hamowania

Nieprawidłowy wynik w teście hamowania

deksametazonu i teście z hormonem

deksametazonu i teście z hormonem

uwalniającym tyreotropinę

uwalniającym tyreotropinę

9. Zmiany w badaniach

9. Zmiany w badaniach

neuroobrazowych

neuroobrazowych

Poszerzenie okołokomorowej substancji

Poszerzenie okołokomorowej substancji

białej, zmniejszenie przepływu krwi i

białej, zmniejszenie przepływu krwi i

metabolizmu w płatach czołowych

metabolizmu w płatach czołowych

Dystymia

Dystymia

Przewlekły utrzymujący się ponad dwa lata

Przewlekły utrzymujący się ponad dwa lata

stan subdepresyjny.

stan subdepresyjny.

Złe samopoczucie, przygnębienie wykazuje

Złe samopoczucie, przygnębienie wykazuje

dużą zmienność i jest zależne od

dużą zmienność i jest zależne od

bieżących wydarzeń.

bieżących wydarzeń.

Osobowość chorych z depresją

Osobowość chorych z depresją

nawracającą

nawracającą



Introwersja

Introwersja



Perfekcjonizm

Perfekcjonizm



Wysoki poziom neurotyzmu

Wysoki poziom neurotyzmu

(typus melancholicus)

(typus melancholicus)

Schorzenia somatyczne w których depresja

Schorzenia somatyczne w których depresja

występuje jako powikłanie

występuje jako powikłanie

1.

1.

Choroby układu krążenia

Choroby układu krążenia

(nadciśnienie tętnicze, choroba

(nadciśnienie tętnicze, choroba

niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca, stany poudarowe,

niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca, stany poudarowe,

niewydolność krążenia mózgowego)

niewydolność krążenia mózgowego)

2.

2.

Zaburzenia hormonalne

Zaburzenia hormonalne

(nadczynność i niedoczynność

(nadczynność i niedoczynność

tarczycy, przytarczyc, niewydolność przysadki, cukrzyca, okres

tarczycy, przytarczyc, niewydolność przysadki, cukrzyca, okres

przekwitania, okołoporodowy, okres po przerwaniu ciąży)

przekwitania, okołoporodowy, okres po przerwaniu ciąży)

3.

3.

Nowotwory

Nowotwory

4.

4.

Zabiegi chirurgiczne

Zabiegi chirurgiczne

(przeszczepy narządów i zabiegi na

(przeszczepy narządów i zabiegi na

otwartym sercu)

otwartym sercu)

5.

5.

Choroby narządów miąższowych

Choroby narządów miąższowych

(niewydolność wątroby i

(niewydolność wątroby i

nerek)

nerek)

6.

6.

Choroby układowe

Choroby układowe

(reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń

(reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń

rumieniowaty, łuszczyca)

rumieniowaty, łuszczyca)

7.

7.

Infekcje przewlekłe

Infekcje przewlekłe

(gruźlica, kiła, malaria)

(gruźlica, kiła, malaria)

8.

8.

Infekcje wirusowe

Infekcje wirusowe

(AIDS, grypa, WZW)

(AIDS, grypa, WZW)

9.

9.

Niedobory witamin

Niedobory witamin

(B12, B1, kwas foliowy)

(B12, B1, kwas foliowy)

10.

10.

Zatrucia przewlekłe

Zatrucia przewlekłe

(tal i ołów)

(tal i ołów)

Schorzenie

Schorzenie

OUN jako przyczyna

OUN jako przyczyna

depresji

depresji

1.

1.

Procesy zwyrodnieniowo - zanikowe mózgu

Procesy zwyrodnieniowo - zanikowe mózgu

Choroba Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie

Choroba Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie

rozsiane

rozsiane

2.

2.

Guzy mózgu

Guzy mózgu

- zwłaszcza płata czołowego

- zwłaszcza płata czołowego

3.

3.

Choroby naczyniowe mózgu

Choroby naczyniowe mózgu

-miażdżyca,

-miażdżyca,

stany poudarowe

stany poudarowe

4.

4.

Padaczka

Padaczka

-ognisko w płacie skroniowym

-ognisko w płacie skroniowym

5.

5.

Urazy

Urazy

- zwłaszcza płata skroniowego i płatów

- zwłaszcza płata skroniowego i płatów

czołowych

czołowych

6.

6.

Inne schorzenia

Inne schorzenia

(wodogłowie, defekty

(wodogłowie, defekty

genetyczne)

genetyczne)

Leki i inne substancje mogące przyczynić się do

Leki i inne substancje mogące przyczynić się do

wystąpienia depresji

wystąpienia depresji



Leki hipotensyjne

Leki hipotensyjne



Leki antyarytmiczne

Leki antyarytmiczne



Leki przeciwparkinsonowskie

Leki przeciwparkinsonowskie



Analgetyki

Analgetyki



Przeciwdrgawkowe

Przeciwdrgawkowe



Nasenne i uspokajające

Nasenne i uspokajające



Neuroleptyki

Neuroleptyki



Antybiotyki

Antybiotyki



Antynowotworowe

Antynowotworowe



Substancje hormonalnie czynne( np.doustne środki

Substancje hormonalnie czynne( np.doustne środki

antykoncepcyjne)

antykoncepcyjne)



Psychostymulanty

Psychostymulanty



Zespoły odstawienne np. alkohol, amfetamina

Zespoły odstawienne np. alkohol, amfetamina

Wydarzenia życiowe jako czynniki

Wydarzenia życiowe jako czynniki

wyzwalające depresję

wyzwalające depresję

Około 50% pierwszych w życiu epizodów depresji

Około 50% pierwszych w życiu epizodów depresji

poprzedzają różnorodne wydarzenia życiowe zwykle o

poprzedzają różnorodne wydarzenia życiowe zwykle o

ujemnym znaczeniu emocjonalnym.

ujemnym znaczeniu emocjonalnym.

1.

1.

Strata ważnej osoby

Strata ważnej osoby

2.

2.

Utarta zdrowia, części ciała, atrakcyjności fizycznej,

Utarta zdrowia, części ciała, atrakcyjności fizycznej,

zdolności do pracy umysłowej, dyspozycji

zdolności do pracy umysłowej, dyspozycji

intelektualnych

intelektualnych

3.

3.

Utarta prestiżu społecznego

Utarta prestiżu społecznego

4.

4.

Utrata poczucia własnej wartości

Utrata poczucia własnej wartości

5.

5.

Utrata poczucia bezpieczeństwa materialnego

Utrata poczucia bezpieczeństwa materialnego

6.

6.

Paradoksalnie - sukces lub osiągnięcie np. zmiana

Paradoksalnie - sukces lub osiągnięcie np. zmiana

miejsca zamieszkania, awans na odpowiedzialne

miejsca zamieszkania, awans na odpowiedzialne

stanowisko

stanowisko

Tak zwane maski depresji

Tak zwane maski depresji

1. Maski psychopatologiczne

1. Maski psychopatologiczne

a)

a)

Lęk przewlekły

Lęk przewlekły

b)

b)

Natręctwa

Natręctwa

c)

c)

Zespół agorafobii

Zespół agorafobii

d)

d)

Jadłowstręt

Jadłowstręt

2. Zaburzenia rytmów biologicznych

2. Zaburzenia rytmów biologicznych

a)

a)

Bezsenność

Bezsenność

b)

b)

Hipersomnia

Hipersomnia

3. Maski „wegetatywne” i psychosomatyczne

3. Maski „wegetatywne” i psychosomatyczne

a)

a)

Zespół dławicy piersiowej

Zespół dławicy piersiowej

b)

b)

Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego

Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego

c)

c)

Stany spastyczne dróg żółciowych

Stany spastyczne dróg żółciowych

d)

d)

Zespół niespokojnych nóg

Zespół niespokojnych nóg

e)

e)

Świąd skóry

Świąd skóry

4. Maski bólowe

4. Maski bólowe

a)

a)

Bóle głowy

Bóle głowy

b)

b)

Bóle grzbietu

Bóle grzbietu

5. Maski behawioralne

5. Maski behawioralne

Okresowe nadużywanie alkoholu i leków

Okresowe nadużywanie alkoholu i leków

Zejście chorób afektywnych

Zejście chorób afektywnych

1.

1.

Całkowite ustąpienie nawrotów i powrót do

Całkowite ustąpienie nawrotów i powrót do

zdrowia

zdrowia

2.

2.

Nawrót nawet po długiej remisji

Nawrót nawet po długiej remisji

3.

3.

Przewlekle utrzymujący się stan subdepresji, w

Przewlekle utrzymujący się stan subdepresji, w

którym leki przeciwdepresyjne są mało skuteczne

którym leki przeciwdepresyjne są mało skuteczne

(15-20% chorych najczęściej po 50 r.ż.)

(15-20% chorych najczęściej po 50 r.ż.)

4.

4.

Nadużywanie alkoholu (20-65% populacji chorych)

Nadużywanie alkoholu (20-65% populacji chorych)

5.

5.

Zgon związany z zamachem samobójczym (15-

Zgon związany z zamachem samobójczym (15-

25% chorych )

25% chorych )

Leczenie depresji

Leczenie depresji

1.

1.

Leki przeciwdepresyjne

Leki przeciwdepresyjne

(skuteczność 70%)-w

(skuteczność 70%)-w

Polsce zarejestrowanych 25 leków

Polsce zarejestrowanych 25 leków

2.

2.

Neuroleptyki

Neuroleptyki

- w przypadkach depresji z dużym

- w przypadkach depresji z dużym

lękiem, podnieceniem lub z urojeniami

lękiem, podnieceniem lub z urojeniami

3.

3.

Elektrowstrząsy

Elektrowstrząsy

- w ciężkich zespołach z

- w ciężkich zespołach z

tendencjami samobójczymi

tendencjami samobójczymi

4.

4.

Ukierunkowana psychoterapia

Ukierunkowana psychoterapia

(głównie

(głównie

indywidualna-przydatność ograniczona)

indywidualna-przydatność ograniczona)

5.

5.

Fototerapia

Fototerapia

6.

6.

Deprywacja snu

Deprywacja snu