Markery
nowotworowe
w diagnostyce
raka piersi

Ilona Pińkowska
Ewelina Prokop
Analityka medyczna, rok

III
Grupa „e”

Optymalny marker: CA 15-3.

Markery dodatkowe: CEA, TPS.
Markery o zbliżonej do CA 15-3 użyteczności w

diagnostyce raka piersi:

• MCA (ang. Mucin-like Carcinoma-associated

Antigen) - mucynopodobny antygen rakowy,

• BCM (ang. Breast Cancer Mucin) - mucynowy

antygen raka sutka,

• CA 27.29,
• CA 549 (antygen towarzyszący nowotworom

549).

Inne markery:
• CAM26,
• CAM29,
• MSA (sutkowy antygen surowiczy),
• TAG-72 (sialowany antygen Tn),
• uPA (urokinazowy aktywator plazminogenu),
• TK (kinaza tymidyny),
• TPA.

CA 15-3

• antygen CA 15-3 jest wysokocząsteczkową glikoproteiną

kodowaną przez gen MUC-1,

• należy do rodziny polimorficznych mucyn nabłonkowych, do

której zaliczane są również: MCA, BCM, CA 27.29, CA 549, CA
M26,

CA M29,TAG-72,
• zdolność produkcji CA 15-3 wykazuje 75-80% raków gruczołu

piersiowego,

• istnieje dodatnia korelacja pomiędzy stężeniem CA 15-3 a

stadium zaawansowania choroby, ale ta zależność ma jedynie
charakter statystyczny, wyniki oznaczeń żadnego z markerów nie
mogą być wykorzystywane dla ustalenia stadium zaawansowania
choroby,

• CA 15-3 uważa się za najbardziej czuły i swoisty krążący

marker nowotworowy u chorych na raka piersi,

• jego czułość diagnostyczna wynosi 20-30% względem kobiet z

niezłośliwymi zmianami w piersi jako grupy porównawczej,

• podobną czułość diagnostyczną posiada MCA,

• niecelowe jest łączenie oznaczeń CA 15-3 i MCA,

gdyż antygeny te należą do tej samej grupy
nabłonkowych mucyn polimorficznych,

• proponuje się równoczesne oznaczanie CA 15-3

i CEA lub MCA i CEA <czułość diagnostyczna
>30%>

• oznaczanie CA 15-3 nie ma znaczenia w

rozpoznawaniu raka piersi, ponieważ jego
stężenie zwiększa się dopiero w raku z
przerzutami (i tylko w 70 % przypadków), kiedy
rozpoznanie kliniczne jest oczywiste,

• oznaczanie stężenia CA 15-3 jest natomiast

czułym testem w monitorowaniu terapii i
wykrywaniu odległych przerzutów,
wyprzedzających o kilka miesięcy
wystąpienie objawów klinicznych.

CA 27.29

• jest to polimorficzna glikoproteina należąca do rodziny mucyn, jest

produktem genu MUC-1 (gen obecny w komórkach raka piersi),

• CA 27.29 charakteryzuje się wyższa czułością diagnostyczna niż CA

15-3 w każdym stadium raka piersi,

• CA 27.29 charakteryzuje się też wyższą czułością diagnostyczną niż

CA 15.3 we wszystkich przebadanych populacjach.
wykorzystanie antygenu CA 27.29 do wykrywania nawrotu
choroby:

-prognozowana dodatnia wartość wzrostu stężenia markera

wynosi ponad 80%,

- zwiększenie stężenia antygenu wskazujące na nawrót choroby

występuje 5,3 miesiąca przed pojawieniem się objawów klinicznych,

• test CA 27.29,< zwany Truąuant BR (RIA)>, został zatwierdzony

przez FDA (U.S.Food and Drug Administration) do wykrywania
nawrotów raka piersi u pacjentek wstępnie zdiagnozowanych jako
stadium II lub III,

• obecne wyniki są niewystarczające, by antygen CA 27.29 mógł być

polecany do rutynowego stosowania.

CEA

• nie zaleca się stosowania tego antygenu do skryningu, diagnozy,

określenia stanu klinicznego lub obserwacji pacjentek z rakiem

piersi po leczeniu podstawowym,

• nie zaleca się używać tego antygenu rutynowo do monitorowania

choroby nowotworowej w kierunku stwierdzenia przerzutów;

• jednak w przypadku braku objawów klinicznych lub braku

zwiększenia stężenia antygenów mucynowych,

zwiększenie stężenia CEA może być wskazówką w procesie

leczniczym.

Markery komórkowe w raku piersi

Receptory estrogenowe i progesteronowe

• zaleca się pomiar stężenia receptorów estrogenowych i

progesteronowych w każdym stadium raka piersi, oznaczenie to

może być także wykonywane w przypadku występowania

przerzutów, do planowania leczenia,

• u chorych otrzymujących po zabiegu leczenie systemowe

obecność i poziom receptorów hormonalnych mają istotne

znaczenie dla oceny rokowania,

• pomiar stężenia receptorów dla hormonów steroidowych przed

wprowadzeniem terapii hormonalnej zaleca się zarówno u

kobiet w wieku pomenopauzalnym, jak i przedmenopauzalnym.

• Estrogen, wiążąc się ze swoim receptorem, indukuje także

syntezę receptora progesteronowego-> produkcja receptora

progesteronowego jest uzależniona od obecności i

prawidłowego działania receptora estrogenowego.

• Potwierdzeniem zależności syntezy receptora

progesteronowego od prawidłowego działania receptora

estrogenowego jest fakt, iż ok. 50 proc. raków piersi

wykazuje ekspresję zarówno receptora estrogenowego,

jak i receptora progesteronowego.

• Ekspresję samego receptora progesteronowego wykazuje tylko

1–12 proc. raków piersi.

• Ekspresja

receptora
progesteronowego

Ekspresja
receptora
estrogenowego w
jądrach komórek
nowotworowych

• Odsetek pierwotnych raków ER-dodatnich waha się od ok. 40 do

ponad 80 proc.

• Odsetek pierwotnych raków PR-dodatnich waha się od ok. 35 do

ponad 80 proc. Wyróżniamy 4 fenotypy raka piersi:

-raki ER/+/PR/+/,
-raki ER/+/PR/-/,
-raki ER/-/PR/+/,
-raki ER/-/PR/-/,

Onkogen c-erbB-2 (HER-2/neu)
• ekspresję/amplifikację HER-2/neu bada się z zasady w materiale

operacyjnym w aspekcie kwalifikacji chorych do leczenia
uzupełniającego herceptyną,

• nadekspresja c-erbB-2 jest związana z gorszym rokowaniem.

Amplifikacja oraz nadekspresja genu i białka HER2/neu została
stwierdzona w 10–34% inwazyjnych raków piersi

Breast cancer with
amplified HER2 neu
oncogene stained with
fluorescence in situ
hybridization

Obecne dane są niewystarczające, by zalecać w diagnostyce

raka piersi jako badania rutynowe:
gen//53

• mutacje genu p53 i/lub zwiększone stężenia białka p53 mogą

występować we wczesnych guzach i w zmianach
poprzedzających powstanie nowotworu,

• mogą więc być niezależnymi czynnikami rokowniczymi w

odniesieniu do ryzyka wznowy, czasu przeżycia i odpowiedzi na
leczenie,

katepsynę D
• wytwarzanie katepsyny D, jednego z podstawowych składników

lizosomów komórkowych, mogącego rozkładać wiele drobnych
peptydów i dużych cząsteczek białkowych, może być pobudzane
przez działanie estrogenów na komórkę,

ploidalność komórek
• pomocniczy wskaźnik rokowniczy,
• jakkolwiek diploidalne raki piersi wykazują korzystniejszy

przebieg kliniczny niż raki aneuploidalne, nowsze dane wskazują,
że rokowanie zależy od typu aneuploidalności.

pS2
• wytwarzanie białka pS2, produktu komórek pobudzanych przez

estrogeny, jest związane z obecnością receptora estrogenowego

i wysokim stopniem zróżnicowania guza,

• obecność tego markera wiąże się więc z dobrym rokowaniem i

wrażliwością na leczenie hormonalne,

wimentynę
• niekorzystny czynnik rokowniczy,

Inne zmiany molekularne w raku piersi dotyczące:
1) onkogenów (oprócz c-erbB-2):
• c-myc,
• int2,
2) antyonkogenów (oprócz p53):
• gen BRCA1,
• gen siatkówczaka (RB),
• gen Nm23.