System bankowy
w Polsce

Plan wykładu



Historia sektora bankowego

w Polsce



Rodzaje banków w Polsce



Banki państwowe



Banki w formie spółek akcyjnych



Banki spółdzielcze



Inne instytucje kredytowe (oddziały

instytucji kredytowych w Polsce, SKOK)



Pozostałe instytucje



BIK



Związek Banków Polskich



Krajowa Izba Rozliczeniowa (KIR)

Dzieje najdawniejsze



XVI w. Banki pobożne



Pierwszym „bankiem pobożnym” była

Fundacja Ostrołęcka Taniego Kredytu

założona w 1577 roku przez księdza

Wawrzyńca Białobrzeskiego.



XVIII - rozwój prywatnych domów

bankowych



Centrum bankowe w Warszawie



1766 Mennica Warszawska

Okres zaborów

System bankowy w Królestwie

Kongresowym i zaborze rosyjskim



do 1830 - 18 prywatnych domów bankowych



1825 r. Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w

Warszawie



1828 r.- pierwszy polski bank centralny Bank

Polski (przetrwał do 1870 r.) zasługi księcia

Druckiego - Lubeckiego,



1870 r. – powstanie Banku Handlowego o

uniwersalnym charakterze finansujący

przemysł, handel, koleje.



Najwięcej autonomii



Rozwój instytucji spółdzielczych i samopomocowych

Okres zaborów cd.

System bankowy w Galicji i na Śląsku

Cieszyńskim



duża liczba banków wiedeńskich i praskich



1841 r. Lwowskie Towarzystwo Kredytowe

Ziemskie



rozwój instytucji spółdzielczych - kas

Stefczyka (w 1912 r. istniały 1334 kasy z

290 tys. członków)

Okres zaborów cd.

System bankowy w zaporze pruskim



trudne warunki dla rozwoju bankowości;
konfiskata dóbr kościelnych, wojny
napoleońskie



1821 r. Towarzystwo Kredytowe Ziemskie



Prowincjonalny Bank Akcyjny Wielkiego
Księstwa Poznańskiego – 1857 – 1890



Rozwój banków spółdzielczych; w 1913 r.
204 banki z 125 tys. członków

Okres II Rzeczypospolitej



Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa emitowała od 1917 r.

markę polską,



Inflacja – 188% w październiku 1923 r.



1924 r. reforma Władysława Grabskiego Ustawa o

naprawie skarbu państwa i reformie walutowej



powołano Bank Polski emitujący zł (w relacji 1,8 mln marek =

1 zł),



Bank Polski regulował obieg pieniężny i udzielał kredytów

bankom



Nadzór bankowy w Ministerstwie Skarbu



powstaje Pocztowa Kasa Oszczędności (1919r. ) i Polski

Państwowy Bank Rolny



Bank Gospodarstwa Krajowego w 1924 r.



W 1929 r. z inicjatywy PKO utworzono Polską Kasę Opieki

S.A.



Dalszy rozwój ruchu spółdzielczego

Po II Wojnie Światowej



1945 r. powołano Narodowy Bank Polski



od 1946 r. bank centralny kredytuje przemysł,



w latach 1949-53 zmieniono strukturę bankowości
- idea monobanku



ograniczenie liczby banków



Bank Inwestycyjny - działalność inwestycyjna



Obsługa obrotów zagranicznych - Bank Handlowy



Bank Polska Kasa Opieki - operacje zagraniczne ludności



Bank Rolny (później Bank Gospodarki Żywnościowej
udzielał kredytów dla rolnictwa) jemu podporządkowano
instytucje spółdzielcze

Zmiany od 1982 r.



Ustawa Prawo bankowe wprowadzająca możliwość
wykorzystania aparatu bankowego w realizacji
polityki gospodarczej:



wyodrębnienie aparatu bankowego z resortu
finansów i stworzenie z niego samodzielnego
pionu gospodarczego (rozdzielenie skarbu
państwa i zasobów emisyjnych bc)



Uchwalanie co roku planu kredytowego oraz
założeń polityki pieniężno-kredytowej



ustanowienie stosunków między bankami a
przedsiębiorstwami na zasadach umownych

Przebudowa systemu
bankowego w 1989 r.



Nowe ustawy Prawo bankowe i ustawa o Narodowym Banku Polskim



NBP jako bank realizujący politykę emisyjną oraz banku banków (odejście od

systemu jednoszczeblowego na rzecz dwuszczeblowego)



partnerstwo w relacjach między bankami a klientami



wprowadzenie zasad konkurencyjności między bankami przez odejście od

podziału terytorialnego i branżowego



oparcie działalności banków na podstawach ekonomicznych przez

wprowadzenie rachunku ekonomicznego w bankach i podległych im oddziałach



przyjęto następujące zasady działalności banków:



uniwersalizm



samodzielność



konkurencyjność



samofinansowanie



komercjalizm

Przebudowa systemu bankowego
w 1989 r. cd



Głównym czynnikiem demonopolizacji sektora

bankowego było powołanie z dniem 1 lutego 1989

r. banków komercyjnych z centralami w głównych

regionach Polski na bazie oddziałów NBP



Bank Śląski w Katowicach



Bank Przemysłowo -Handlowy w Krakowie,



Bank Depozytowo-Kredytowy w Lublinie,



Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi,



Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu,



Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie,



Państwowy Bank Kredytowy w Warszawie



Bank Zachodni we Wrocławiu



Bank Gdański w Gdańsku,

Konsolidacja w polskim sektorze
bankowym



Niedokapitalizowanie polskich
banków



Konsolidacja jako konsekwencja
prywatyzacji



Przykłady konsolidacji (kolejne
slajdy)

Na mocy decyzji rządu w 1996 r. powołano do życia Grupę

Bankową Pekao S.A. W skład której wchodziły:
•Bank Pekao S.A.
•Bank Depozytowo-Kredytowy SA w Lublinie,
•Pomorski Bank Kredytowy SA w Szczecinie
•Powszechny Bank Gospodarczy SA w Łodzi

Celem jej powstania była chęć utworzenia silnego podmiotu

finansowego

.

1 stycznia 1999 roku cztery banki połączyły się w jeden
uniwersalny bank pod wspólną nazwą Bank Pekao SA

.

Bank Zachodni WBK S.A. powstał w wyniku połączenia
Banku Zachodniego S.A. i Wielkopolskiego Banku
Kredytowego S.A. w 2001 roku

.

Irlandzki bank AIB był od 1995 r. głównym
udziałowcem WBK. W 1999 r. przejął od Skarbu
Państwa 80% Banku Zachodniego. Od samego
początku wiadomo było że Irlandczycy będą chcieli
połączyć oba banki.

Bank Przemysłowy w Łodzi został przejęty przez Getin
Bank w grudniu 2004 r.

Bank Przemysłowy przez niemal dwa lata był pod
zarządem komisarycznym. W momencie przejęcia
generował straty powyżej 200 mln

złotych

.

Katowicki bank wraz ze swoją ofertą przejęcia musiał
przedstawić Komisji Nadzoru Bakowego program
sanacji Banku Przemysłowego. Zawierał on m. in.
Zobowiązanie Getin Banku na dofinansowanie BP
kwotą 600mln. zł, w różnej formie

.

Rodzaje banków w Polsce

Formy prawne banków w Polsce



Banki państwowe



Banki w formie spółek akcyjnych (tym
również banki hipoteczne)



Banki spółdzielcze

Banki państwowe



tworzone przez Radę Ministrów na

wniosek Ministra Skarbu ( po

zaopiniowaniu przez Komisję Nadzoru

Bankowego) w drodze rozporządzenia



Organami banku są rada nadzorcza i

zarząd



Nie podlegają wpisowi do rejestru

przedsiębiorstw państwowych



Są to banki „z misją” realizujące

szczególne zadania „zlecone” przez rząd



2007 r. jeden taki bank w Polsce

Bank Gospodarstwa Krajowego –
przykłady programów rządowych
realizowanych przez bank



Krajowy Fundusz Mieszkaniowy



Fundusz Termomodernizacji



Program Rodzina na swoim



Fundusz Dopłat



Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych



Fundusz Poręczen Unijnych



Fundusz Rozwoju Inwestycji Komunalnych



Kredyt dla samorządów ze środków EBI



Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich

Banki w formie spółek
akcyjnych



Regulacje w Kodeksie spółek handlowych



Organy: Rada nadzorcza i zarząd



Rada nadzorcza (co najmniej 5 osób)

powoływana jest przez walne

zgromadzenie – obowiązek informowania

KNB o składzie i zmianach



Zarząd (co najmniej 3 osoby) powoływany

przez Radę nadzorczą (również obowiązek

informacyjny) z tym że powołanie 2 osób

w tym prezesa następuje za zgodą KNB

Banki w formie spółek akcyjnych –
nabywanie praw z akcji

1.

Osoba zamierzająca objąć lub nabyć akcje, w wyniku

których osiągnie lub przekroczy próg 10%, 20%, 25%,

33%, 50%, 66%, 75% głosów występuje o wydanie

zezwolenia przez KNB.

2.

Osoba, która nabyła akcje w w/w sytuacjach

zobowiązana jest powiadomić bank. Bank przesyła

informacje do KNB

3.

Podobnie przy zbyciu: powyżej 10% i gdy po zbyciu

zmiana progu obowiązek powiadamiania KNB

4.

KNB odmawia np. gdy wpływ osoby zamierzającej

nabyć akcje może być niekorzystny dla ostrożnego i

stabilnego zarządzania bankiem

5.

Jeśli osoba nabyła akcje bez zgody wtedy nie może

wykonywać praw głosu z akcji.

Bank hipoteczny jako szczególny
bank w formie spółki akcyjnej



jako bank specjalistyczny, realizuje
wyłącznie czynności dozwolone na mocy
Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o
listach zastawnych i bankach
hipotecznych.



Statut banku hipotecznego określa jego
nazwę, która zawiera dodatkowo wyrazy
„bank hipoteczny”.

Bank hipoteczny



Podstawową czynnością banku jest
udzielanie kredytów hipotecznych,
refinansowanych przede wszystkim ze
środków pozyskiwanych z emisji
hipotecznych listów zastawnych



Specjalistyczny bank tworzony wyłącznie
w formie spółki akcyjnej specjalizujący się
w finansowaniu średnio- oraz długo
terminowych inwestycji budownictwa
mieszkaniowego i komercyjnego.

Cechy szczególne działalności
banków hipotecznych



Długa perspektywa finansowania



Ochrona posiadaczy listów

zastawnych



Ograniczony zakres usług



Współpraca z bankami

uniwersalnymi –powiązania

kapitałowe



Brak oferty dla klientów

indywidualnych

Instytucja powiernika w banku
hipotecznym



Przy każdym banku hipotecznym funkcjonują
powiernik i jego zastępca.



Nie mogą oni być pracownikami banku
hipotecznego, są powoływani i odwoływani przez
Komisję Nadzoru Bankowego.



Zabezpieczają oni interesy posiadaczy listów
zastawnych



Powiernicy nadzorują przede wszystkim:



prawidłowość wpisów do rejestru zabezpieczenia
listów zastawnych,



zgodność ustalania wartości bankowo-hipotecznej
nieruchomości

Zasada pierwszeństwa
zaspokojenia (tzw. przywilej
upadłościowy)



W przypadku upadłości banku emitenta, rejestr
zabezpieczenia jest prawnie oddzielony od
pozostałych aktywów banku i jest wykorzystywany
do spłacenia wierzycieli listów.



Wierzyciele listów zastawnych mają
pierwszeństwo zaspokojenia swoich roszczeń z
masy pokrycia (tzw. rejestru zabezpieczenia).

Banki hipoteczne w Polsce



Nykredit Bank Hipoteczny S.A. (od 2005 r.

funkcjonuje jako oddział instytucji kredytowej

Nykredit RealKredit A/S O. w Polsce|)



Śląski Bank Hipoteczny S.A. (od 2000r.)



RHEINHYP - BRE Bank Hipoteczny S.A. (od 2004 r.

BRE Bank Hipoteczny SA)



BPH Bank Hipoteczny S.A. (powstał w 1998 r.)



Kredyty hipoteczne w Polsce są przede wszystkim

udzielane przez banki uniwersalne



Udział banków hipotecznych – 3% kredytów

hipotecznych udzielonych w sektorze bankowym

Banki spółdzielcze – zmiany w
bankach spółdzielczych w latach
90



W 1990 roku zaprzestanie sprawowania
przez Bank Gospodarki Żywnościowej
funkcji centrali organizacyjnej banków
spółdzielczych



samodzielność prawna i ekonomiczna
banków spółdzielczych



Zrzeszanie się banków spółdzielczych w
bankach zrzeszających (m. in. BGŻ,
Gospodarczy Bank Wielkopolski)



Kryzys w sektorze banków spółdzielczych

Przyczyny kryzysu w sektorze
banków spółdzielczych



tzw. pułapka inflacyjna kredytobiorców



Brak fachowego nadzoru właścicielskiego



Przejście od bankowości
wyspecjalizowanej do uniwersalnej



Słabe przygotowanie kadry zarządzającej



Niskie fundusze własne



Brak mechanizmów bezpieczeństwa w
ramach zrzeszeń banków

Banki spółdzielcze – lata 90 XX
w.



Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji

banków spółdzielczych i BGŻ S.A. oraz o zmianie

niektórych ustaw (tzw. świętojańska)



Wprowadzenie trójszczeblowej struktury dla banków

spółdzielczych w Polsce – bankiem krajowym stał się

Bank Gospodarki Żywnościowej



Banki spółdzielcze zostały zobowiązane do zrzeszenia

się w bankach regionalnych właściwych dla danego

regionu kraju



Zasada regionalności w prowadzeniu działalności

bankowej



Udostępnienie środków publicznych na restrukturyzację

bs oraz możliwość zwolnienia bs z obowiązku

odprowadzania rezerwy obowiązkowej

Trójszczeblowa struktura bankowości

spółdzielczej w Polsce

 
 
 
 
I POZIOM
 
 
 
 
 
 
II POZIOM
 
 
 
 
 
 
 
 
III POZIOM
(banki spółdzielcze
zrzeszone w bankach
regionalnych i zrzeszaj¹cych)
 

  
 
 
 
 
 
 
 

 
 

Małopol

ski

Bank

Regiona
lny S.A.

Małopol

ski

Bank

Regiona
lny S.A.

BANK

GOSPODARKI

ŻYWNOŚCIOWE

J

(Bank Krajowy)

BANK

GOSPODARKI

ŻYWNOŚCIOWE

J

(Bank Krajowy)

Mazowi

ecki

Bank

Regiona
lny S.A.

Mazowi

ecki

Bank

Regiona
lny S.A.

Lubelsk

i

Bank

Regiona
lny S.A.

Lubelsk

i

Bank

Regiona
lny S.A.

Rzeszo

wski

Bank

Regiona
lny S.A.

Rzeszo

wski

Bank

Regiona
lny S.A.

Gospod

arczy

Bank

Wielkop

olski

S.A.

Gospod

arczy

Bank

Wielkop

olski

S.A.

Bank

Unii

Gospod

arczej

S.A.

Bank

Unii

Gospod

arczej

S.A.

Bałtycki

Bank

Regiona
lny S.A.

Bałtycki

Bank

Regiona
lny S.A.

Pomors

ko-

Kujaws

ki Bank

Regiona
lny S.A.

Pomors

ko-

Kujaws

ki Bank

Regiona
lny S.A.

Warmiń

sko-

Mazurs

ki Bank

Regiona

lny

S.A.

Warmiń

sko-

Mazurs

ki Bank

Regiona

lny

S.A.

Dolnośl

ąski

Bank

Regiona

lny

S.A.

Dolnośl

ąski

Bank

Regiona

lny

S.A.

Gospod

arczy

Bank

Południ

owo-

Zachod

ni S.A.

Gospod

arczy

Bank

Południ

owo-

Zachod

ni S.A.

Banki spółdzielcze – regulacje
obowiązujące



Ustawa z dnia 9 listopada 2000 o funkcjonowaniu

banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i

bankach zrzeszających – tzw. ustawa milenijna



Odejście od poprzedniej koncepcji stworzenia

struktury krajowej



Zasady rynkowe, w wyborze banku zrzeszającego

(możliwość zmiany banku zrzeszającego)



Wymogi kapitałowe dla banków spółdzielczych



500 tys. EUR (konieczność osiągnięcia tego pułapu

do 31 grudnia 2005 r.)



1 mln EUR do 31 grudnia 2010 r



Określony ograniczony katalog usług bankowych

określony w Ustawie

Banki spółdzielcze cd.



Banki spółdzielcze zrzeszają się z jednym bankiem
zrzeszającym.



Usługi wykonywane przez banki zrzeszające:



Reprezentowanie członków bs w organach struktur
spółdzielczości kredytowej



Procedury monitoringu i kontroli (ustawowo
obowiązki sprawozdawcze wobec NBP i BFG, bank
zrzeszający odprowadza rezerwę obowiązkową,
prowadzi rachunki bieżące zrzeszonych wnim
banków spółdzielczych)



Stosunki operacyjno-biznesowe (usługi prawne,
marketingowe, informatyczne, szkoleniowe itp.)

Terytorialność działania banków
spółdzielczych



Ograniczenie prowadzenia działalności kredytowej –

udzielania kredytów, pożyczek, gwarancji bankowych i

poręczeń do terenu działania banku spółdzielczego



Uzależnienie zakresu działalności od wysokości
funduszy własnych

:



bs o funduszach do 1mln euro prowadzi działalność

na terenie powiatu, w którym znajduje się jego

siedziba oraz na terenie powiatów, gdzie znajdowały

się jego placówki w dniu wejścia w życie ustawy



bs o funduszach własnych powyżej 1 mln a mniej niż

5 mln euro prowadzi działalność na terenie

województwa



bs o funduszach własnych powyżej 5 mln euro może

prowadzić działalność na terenie całego kraju

Zrzeszenia banków spółdzielczych w Polsce

Bank Polskiej
Spółdzielczości
SA

Spółdzielcza
Grupa Bankowa

Mazowiecki Bank
Regionalny SA

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

BS

351 banki
spółdzielcze

152 banków
spółdzielczych

80 banków
spółdzielczych

Oddziały instytucji kredytowych
w Polsce



Instytucje kredytowe z państw UE w ramach tzw.

jednolitej licencji mogą w Polsce prowadzić działalność:



jako oddział instytucji kredytowej (12 oddziałów prowadzi

w Polsce działalność od wejścia do UE)



w ramach działalności transgranicznej (139 zawiadomień

o zamiarze podjęcia działalności w Polsce)



Oddział instytucji kredytowej

może rozpocząć swoją

działalność po upływie dwóch miesięcy od otrzymania

przez Komisję Nadzoru Bankowego odpowiednich

informacji, które przesyła organ nadzorczy z państwa

macierzystego



Działalność transgraniczna polega na wykonywaniu

czynności przez instytucję kredytową na terenie Polski

(rozpoczęcie takiej działalności po złożeniu

zawiadomienia przez nadzór bankowy państwa

macierzystego informacji do KNB)

Cechy oddziału instytucji
kredytowej



jest jednostką organizacyjną instytucji kredytowej,



zlokalizowaną poza państwem siedziby,



nie ma odrębnej osobowości prawnej,



jest zlokalizowany na terytorium Polski, co oznacza, że w
Polsce znajdują się istotne zasoby materialne konieczne
do prowadzenia działalności przez oddział, oraz



wykonuje w ramach instytucji kredytowej działalność w
zakresie czynności wynikających z posiadanego przez
instytucję kredytową zezwolenia.



Nadzór nad oddziałami sprawuje organ nadzorczy
państwa macierzystego

Spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe -



inicjatywa działaczy Solidarności i pomoc

zagraniczna



1990 r. powstanie Fundacji na rzecz Polskich

Związków Kredytowych



pierwsze SKOK 1992 r. – zmiany w Ustawie o

związkach zawodowych – SKOK jako instytucje

podobne do pracowniczych kas zapomogowo-

pożyczkowych (I etap rozwoju – zakładowy

charakter kas)



regulacja ustawowa - Ustawa z dnia 14 grudnia

1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-

kredytowych (Dz.U.96 Nr 1 poz.2 z późn. zm.) (II

etap rozwoju – powstanie kas środowiskowych

Spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe cd



SKOK są spółdzielniami i związkami kredytowymi

(ang. credit unions)



SKOK świadczą usługi wyłącznie dla członków.



Członkami kas mogą być osoby połączone więzią

o charakterze zawodowym lub organizacyjnym, a

w szczególności:



pracownicy zatrudnieni w jednym lub kilku

zakładach pracy,



osoby należące do tej samej organizacji

społecznej lub zawodowej



Brak określenia min. poziomu funduszy własnych



w porównaniu do banków świadczą usługi na

znacznie mniejszą skalę

Spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe -
usługi

Zgodnie z ustawą o SKOK kasy mogą prowadzić

następujące czynności:



gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie
swoich członków,



udzielanie im pożyczek i kredytów,



przeprowadzanie na ich zlecenie rozliczeń
finansowych,



pośredniczenie przy zawieraniu umów
ubezpieczenia

Spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe –
zrzeszanie się



SKOK są zobowiązane zrzeszyć się z
Krajową Spółdzielczą Kasą
Oszczędnościowo-Kredytową (Kasą
Krajową)



Kasa Krajowa wobec zrzeszonych SKOK
pełni funkcje:



nadzorcze,



instytucji centralnej („banku” SKOK,
refinansowe),



reprezentacyjne i inne

Biuro Informacji Kredytowej



Biuro Informacji Kredytowej (BIK) jest to instytucja powołana

w 1997 r. przez banki i Związek Banków Polskich w celu

gromadzenia, przechowywania i udostępniania informacji o

aktualnych zobowiązaniach oraz historii kredytowej klientów

banków i SKOK-ów, zarówno klientów indywidualnych jak i

przedsiębiorców.



Dane są przekazywane do BIK w momencie składania przez

klienta w banku (np. kredytowego) oraz po zaciągnięciu przez

niego zobowiązania są to dane identyfikacyjne oraz

informacje o zobowiązaniach kredytowych powiązanych z

danym klientem, wskazujące m. in. stan początkowy

zobowiązania, aktualny stan zadłużenia oraz historię

kredytową w ujęciu miesięcznym.



Dane przetwarzane są w BIK od momentu zaciągnięcia

zobowiązania do jego spłaty oraz dodatkowo po wygaśnięciu

zobowiązania przez okres 5 lat, jeśli klient wyraził na to

zgodę.

Związek Banków Polskich



Powołany w 1991 jako izba

gospodarcza zrzeszająca banki



Zadaniem jest reprezentowanie i

ochrona interesów członków



Działania m. in:



Arbiter bankowy jako sąd polubowny



Baza dokumentów zastrzeżonych



Standardy kwalifikacyjne w bankowości



Standaryzacja dokumentów bankowych

Dziękuję za uwagę