PATOFIZJOLOGIA UKŁADU
ODPORNOŚCIOWEGO

SAMODZIELNA PRACOWNIA

PATOFIZJOLOGII

Konrad Boblewski

Zagadnienia do
powtórzenia



Narządy limfatyczne



budowa narządu ruchu (ogólnie)



rodzaje białych krwinek



budowa naczyń krwionośnych



pojęcie tkanki łącznej



pojęcia: amin wazoaktywnych, kinin,

układu dopełniacza, tlenku azotu,

przeciwciał antygen, odporność swoista,

nieswoista, odpowiedź komórkowa,

humoralna

PLAN SEMINARIUM



Podstawowe definicje pojęć związanych z

odpornością organizmu



Jak powstaje zapalenie ?



Omówienie zmian zachodzących w ostrym

zapaleniu



Omówienie zmian zachodzących w zapaleniu

przewlekłym



Rodzaje zaburzeń układu immunologicznego



Typy reakcji alergicznych (nadwrażliwości)



Podsumowanie

Wprowadzenie



Układ odpornościowy (immunologiczny):



nadaje człowiekowi zdolność
odróżniania „swego” od „obcego”



Zwalcza zakażenia bakteriami,
grzybami, wirusami i pierwotniakami



Odrzuca obce przeszczepy tkankowe



Przeciwstawia się pasożytom i
nowotworom

ANTYGEN



Antygen to cząsteczka rozpoznawana
przez układ immunologiczny



Może być elementem „obcego”



Może być własnym elementem



Antygenem może być cząsteczka która
spełnia jakieś określone funkcje (np. enzym
na powierzchni komórki). Ale mogą nim być
również białka służące wyłącznie do tego
aby być rozpoznawanymi – ANTYGENY
ZGODNOŚCI TKANKOWEJ

PRZECIWCIAŁA/IMMUNOGLOBULI
NY



Przeciwciało = immunoglobulina



Klasy przeciwciał i definicje (w duuuuuużym

uproszczeniu):



IgM – element odpowiedzi pierwotnej



IgG – element pamięci immunologicznej



IgA – odporność „wydzielnicza”



IgD – związane z „naiwnymi” limfocytami B



IgE – odpowiedź przeciw pasożytnicza;

alergie

DEFINICJA ZAPALENIA

Zapalenie jest reakcją tkanek

łącznych i ich mikrokrążenia na

czynniki patologiczne i związane z

ich obecnością uszkodzenia

komórek. Charakteryzuje się

tworzeniem mediatorów zapalenia

oraz przemieszczaniem się płynów

i leukocytów z krwi do przestrzeni

pozanaczyniowej.

PODZIAŁ ZAPALEŃ



Ostre zapalenie – reakcja tkanki
łącznej na czynniki uszkadzające
rozpoczynająca się bezpośrednio po ich
zadziałaniu.



Przewlekłe zapalenie – późna reakcja
tkanki łącznej na czynniki uszkadzające
oraz na mediatory i inne produkty
humoralne powstające w czasie ostrego
zapalenia.

CECHY ZAPALENIA-
OBJAWY



Zaczerwienie (rubor)



Obrzmienie (tumor)



Wzrost temperatury (calor)



Ból (dolor)



Zaburzenie funkcji (functio laesa)

CZYNNIKI INICJUJĄCE



MIKROORGANIZMY



BAKTERIE, WIRUSY, GRZYBY, PIERWOTNIAKI



CIAŁA OBCE



AZBEST, KRYSZTAŁY SILIKONU, PYŁKI



CZYNNIKI FIZYCZNE



MECHANICZNE – RANY



CHEMICZNE – KWASY ZASADY



PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE



TEMPERATURA

ZAPOCZĄTKOWANIE

Uszkodzenie komórek znajdujących się w

miejscu działania czynnika uszkadzającego:

-

uwolnienie ziarnistości i pęcherzyków

wydzielniczych (aminy wazoaktywne –

mastocyty i płytki; cytokiny – limfocyty,

makrofagi)

-

Fosfolipidy błon komórkowych – metabolizm

kwasu arachidonowego

-

Konwersja nieaktywnych prekursorów w

osoczu – dopełniacz, kaskada krzepnięcia

ZMIANY NACZYNIOWE



Czynniki wpływające bezpośrednio na stan

naczyń



Tlenek azotu, aminy wazoaktywne, kininy,

metabolity kwasu arachidonowego, PAH



Czynniki wpływające pośrednio na stan naczyń



Interleukina 1 (IL1) – aktywacja komórek śródbłonka



IL2 czynnik wzrostowy dla limfocytów T i B



TNF - kachektyna; indukuje NOS w makrofagach



TNF - limfotoksyna



Czynniki wzrostowe dla komórek szpiku



Chemokiny

WZMOCNIENIE
(AMPLIFIKACJA)

Jaki jest cel reakcji zapalnej?

1.

Zniszczenie „obcego”

2.

Usunięcie uszkodzonych tkanek
własnych

Dla realizacji tych celów kluczowe

znaczenie ma „sprowadzenie”
makrofagów i neutrofili

ZAKOŃCZENIE



Wchłonięcie nacieku



Ropień



Blizna



Przetrwałe zapalenie –>

ZAPALENIE PRZEWLEKŁE

ZAPALENIE PRZEWLEKŁE



Nieskuteczna eliminacja czynnika
sprawczego, lub nie możliwa jego
eliminacja



Charakter patogenu wymagający
od początku modyfikacji reakcji
zapalnej

ZAPALENIE PRZEWLEKŁE



Odporność komórkowa i jej aspekty



Patogeny wewnątrzkomórkówe -> wirusy,
bakterie takie jak np. Mycobacterium
tuberculosis



Nowotwory



Choroby autoimmunizacyjne

Czym się zajmuje
immunopatologia ?



Ogólnie – to nauka o chorobach i
stanach w których układ odporności
organizmu nie funkcjonuje prawidłowo



Czyli dotyczy:



Reakcji nadwrażliwości



Niedoborów immunologiczne (odporności)



Chorób autoimmunizacyjnych

Nadwrażliwość



Odpowiedź immunologiczną
osiągająca duże nasilenie i
nieprawidłową formę,
doprowadzającą do znacznego
uszkodzenia tkanek nazywamy

nadwrażliwością

nadwrażliwością

Typy nadwrażliwości



Podział

Gell’a i Coombs’a

Gell’a i Coombs’a



Typ I – (alergia) - anafilaktyczny



Typ II – cytotoksyczny



Typ III – kompleksów
immunologicznych



Typ IV -komórkowy

Typ I nadwrażliwości



Nadmierna reakcja antygenu (alergenu) z

przeciwciałami IgE, występująca przy drugim

kontakcie z antygenem związana z

uwolnieniem dużej ilości mediatorów takich

jak histamina, leukotrieny etc.



Pojęciem powiązanym jest

atopia

atopia;

dziedziczna skłonność do nadprodukcji

przeciwciał typu IgE



Pojęciem, które należy odróżnić jest reakcja

anafilaktoidalna

anafilaktoidalna – nieswoista degranulacja

komórek tucznych

Typ I nadwrażliwości



Czynniki predysponujące:



Czynniki genetyczne – 40 – 80% chorych

ma dodatni wywiad rodzinny



Czynniki środowiskowe



Karmienie naturalne niemowlęcia



Czynniki zakaźne i toksyczne – np. pyłki

„opłaszczane” zanieczyszczeniami



Miesiąc urodzenia – na jakie alergeny

narażone jest dziecko w okresie jeszcze

niepełnego rozwoju układu immunologicznego

Typ I nadwrażliwości



Przykłady chorób:



Katar sienny



Astma



Atopowe zapalenie skóry



Pokrzywka



Objawy związane są głównie z działaniem
histaminy – obrzęk i przekrwienie błon
śluzowych połączone ze zwiększeniem
przepuszczalności ścian naczyń

Typ II nadwrażliwości



Reakcja niszczenia komórek
obcych lub własnych
posiadających na swojej
powierzchni „nowe” antygeny



Pojęcie

cytotoksyczności

cytotoksyczności

zależnej od przeciwciał

zależnej od przeciwciał

Typ II nadwrażliwości



Przykłady chorób



Hemoliza niezgodnych grupowo krwinek



Konflikt serologiczny matczyno-płodowy



Cytopenie po lekowe – leki doprowadzają do

zmiany „wyglądu” antygenów na powierzchni

komórek



ZABURZENIA FUNKCJONOWANIA RECEPTORÓW

– Ch. Gravesa, Miastenia gravis



Ale też prawidłowych reakcji...



Niszczenie zakażonych komórek własnych z

obecnymi na powierzchni antygenami wirusa

Typ III nadwrażliwości

Definicja:

Definicja: reakcja pomiędzy swoistymi

przeciwciałami typu IgG, IgM a antygenami,

które przyczyniły się do powstania tych

przeciwciał.



małe kompleksy (przewaga antygenu) krążą we

krwi a są usuwane z krążenia w wątrobie i nerce



duże kompleksy (przewaga przeciwciał) - są szybko

wychwytywane przez komórki żerne wątroby i

śledziony



średnie kompleksy precypitują w tkankach i maja

najsilniejsze działanie patogenne

Typ III nadwrażliwości



kompleksy tworzą się in situ (tzn. w
miejscu wniknięcia antygenu) - odczyn
Arthusa -zewnątrzpochodne alergiczne
zapalenie pęcherzyków płucnych
(płuco farmera, hodowców gołębi)



kompleksy w krążeniu-choroba
posurowicza, układowy toczeń trzewny

Typ IV nadwrażliwości



Definicja:

Definicja: nadmierna reakcja na
eliminowany antygen ze swoiście
uczulonymi limfocytami CD4+T

Typ IV nadwrażliwości



Przykłady



gruzełek gruźliczy



śródskórny odczyn tuberkulinowy



kontaktowe zapalenie skóry

Immunopatologia
podsumowanie



Zapalenie jest zjawiskiem zachodzącym

zawsze w przypadku uszkodzenia

organizmu – formą obrony organizmu



Typowo jest odpowiedzią na zewnętrzny

czynnik uszkadzający



Może też być zainicjowane przez procesy

patologiczne toczące się w organizmie (np.

zapalenie związane z blaszką miażdżycową)



Jego elementy zatem należą do przebiegu

prawie wszystkich znanych chorób

Immunopatologia
podsumowanie



Zaburzenia immunologiczne –

zaburzenia odporności wiążą się z:



Nieprawidłowymi przyczynami

rozpoczęcia procesu zapalnego



Zbytnim nasileniem procesu

zapalnego powodującym zniszczenie

nie tylko „obcego”



Brakiem odpowiedniej reakcji na

uszkodzenie

Immunopatologia
podsumowanie

Wiadomości dotyczące

Niedoborów odporności oraz

chorób autoimmunizacyjnych

zostaną przedstawione w

ramach fakultetów z

PATOFIZJOLOGII.