Poradnictwo psychologiczne

dla par w podejściu

interakcyjnym

Wykład 9

Pomoc psychologiczna

parom

• Treningi dla par w podejściu

behawioralno-poznawczym –

N.

Jacobson i G. Margolin

• Pomoc psychologiczna parom w

podejściu komunikacyjnym –

V.

Satir

• Terapia par w Analizie

Transakcyjnej –

E. Berne

Podejście behawioralno-

poznawcze

• Człowiek reaguje przede wszystkim na bodźce o

charakterze społecznym, będąc jednocześnie

źródłem bodźców społecznych dla drugiego

człowieka

• Sposób interpretacji napływających bodźców

zależy od przekonań (myśli automatycznych,

przekonań warunkowych i przekonań kluczowych)

• Związki opierają się na wymianie bodźców i

reakcji wzmacniających lub występujących w

diadzie, przy czym bodźce te są interpretowane w

ramach indywidualnego systemu przekonań

Jacobson i Margolin -

behawioryści o nieszczęśliwych

związkach

• Syndrom erozji wzmocnień -

wraz z

upływem czasu związku siła wzmocnień
ulega obniżeniu, pary pozostające przy tych
samych wzmocnieniach nie zauważają
obniżenia ich wartości nagradzającej

• Deficyt w zmianach zachowania

– osoba nie

zmienia zachowań awersyjnych dla
partnera (np. stylu kochania się, sposobu
jedzenia) pomimo nasilających się
konfliktów

Cd. o nieszczęśliwych związkach

• Deficyt kontroli bodźców –

nie ustalenie

reguł związanych z obowiązkami i

przywilejami na co dzień np. kto robi co, gdy

trzeba w krótkim czasie wyjść do pracy i

przygotować dzieci do szkoły, przedszkola

• Deficyty w umiejętnościach komunikowania

się i rozwiązywania problemów –

odmienne

preferencje i oczekiwania, czasami poglądy i

przekonania mogą stać się źródłem

konfliktów i błędów w ich rozwiązywaniu

Wygrane i przegrane

związki partnerskie w

AT

AT – podstawowe

założenia

•

Człowiek rodzi się z wszystkimi potencjalnymi

Człowiek rodzi się z wszystkimi potencjalnymi

możliwościami a ich uaktywnianie się na różnych etapach

możliwościami a ich uaktywnianie się na różnych etapach

życia prowadzi do „wygrania życia”

życia prowadzi do „wygrania życia”

•

W pozycji życiowej „ja jestem OK , ty jesteś OK”, zdolny do

W pozycji życiowej „ja jestem OK , ty jesteś OK”, zdolny do

„wygrania życia”, czyli do świadomości, bliskości i radości

„wygrania życia”, czyli do świadomości, bliskości i radości

•

Rozwój wyznaczony jest podstawowym dążeniem jednostki

Rozwój wyznaczony jest podstawowym dążeniem jednostki

ukierunkowanym na uzyskanie optymalnej stymulacji i

ukierunkowanym na uzyskanie optymalnej stymulacji i

znaków rozpoznania

znaków rozpoznania

(głasków

(głasków)

(dwie podstawowe

(dwie podstawowe

potrzeby)

potrzeby)

•

Pozytywne, bezwarunkowe znaki rozpoznania pochodzące

Pozytywne, bezwarunkowe znaki rozpoznania pochodzące

od rodziców umożliwiają rozwój potencjalnych możliwości

od rodziców umożliwiają rozwój potencjalnych możliwości

jednostki, natomiast negatywne - w połączeniu z

jednostki, natomiast negatywne - w połączeniu z

określonymi zakazami i nakazami - ograniczają jej rozwój

określonymi zakazami i nakazami - ograniczają jej rozwój

Analiza transakcyjna

•

Model strukturalny

Model strukturalny

– to założenia teoretyczne na

– to założenia teoretyczne na

temat istoty natury psychicznej człowieka,

temat istoty natury psychicznej człowieka,

rozwoju struktury osobowości (zwanej

rozwoju struktury osobowości (zwanej

skryptem) oraz źródeł zdrowia (wygrywania

skryptem) oraz źródeł zdrowia (wygrywania

życia) i zaburzeń (przegrywania życia)

życia) i zaburzeń (przegrywania życia)

psychicznych

psychicznych

•

Model funkcjonalny

Model funkcjonalny

–

–

opis przejawów struktury

opis przejawów struktury

osobowości na poziomie fenomenologicznym i

osobowości na poziomie fenomenologicznym i

behawioralnym, szczególnie w procesie

behawioralnym, szczególnie w procesie

wymiany znaków rozpoznania i komunikowania

wymiany znaków rozpoznania i komunikowania

się

się

•

w modelu strukturalnym i funkcjonalnym

w modelu strukturalnym i funkcjonalnym

wyróżnia się trzy podstawowe stany ego: stan

wyróżnia się trzy podstawowe stany ego: stan

Dziecka (Dz), Dorosłego (D) i Rodzica (R)

Dziecka (Dz), Dorosłego (D) i Rodzica (R)

Stan ego wg E. Berne

Stan ego wg E. Berne

• To względnie spójny system uczuć i myśli

reprezentowany przez współwystępujące z
nimi wzorce zachowania, będące wynikiem
wczesnodziecięcych decyzji skryptowych

• Stany ego są często porównywane do instancji

id (Dz), ego (D) i superego (RN) w
psychoanalizie; w przeciwieństwie do założeń
psychoanalizy geneza tych stanów jest ściśle
związana z doświadczeniami dziecka w relacji
z matką i ojcem

Stany ego (ja)

DzN

RN RCH

D

DzU

DzZb

Rodzin Normatywny

Rodzin Normatywny

Rodzic Chroniący

Rodzic Chroniący

Dorosły

Dziecko Naturalne

Dziecko Uległe

Dziecko Zbuntowane

RODZIC

NORMATYWNY

RODZIC

CHRONIĄCY

DOROSŁY

Powinieneś,
musisz, nie wolno,
zabraniam, należy,
wypada, wiem na
pewno zawsze, nigdy

Możesz, pozwalam,
potrafisz, ufam Ci,
chronię, pomagam Ci,
t
o jest dla Ciebie dobre
vs nie dobre

Prawdopodobnie,
sądzę,
przypuszczam, warto,
nie warto, logicznie,
nie logicznie,
jak?, co?, ile?,
dlaczego?

Ostry, surowy,
krytyczny,
kategoryczny,ironiczny
, rozdrażniony,
pogardliwy

Czuły, ciepły,
życzliwy, łagodny,
troskliwy,
uspakajający

Rzeczowy,
beznamiętny,
jednostajny, spokojny

Ściągnięte brwi,
grożenie palcem,
groźne spojrzenia,
ręce na biodrach, nogi
w rozkroku, gesty
wyrażające:
groźbę, odrazę,
niezadowolenie

Twarz łagodna,
patrzenie z
zainteresowaniem,
przytulanie, głaskanie,
gesty wyrażające
pomoc,
przyzwolenie, czułość

Ruchy celowe,
efektywne,
gesty wyrażające
skupienie,
spokojne, otwartość (
receptywność)

Oceniająca, poniżająca,
wartościująca,
autorytatywna,
krytykująca

Akceptująca, chroniąca,
opiekuńcza, rozumiejąca,
dająca

Praktyczna, uważna,
analizująca,
oddająca
rzeczywistość,
racjonalna

DZIECKO

NATURALNE

DZIECKO

PODPORZĄDKOWA

NE

DZIECKO

ZBUNTOWANE

Chcę, nie chcę,
pragnę, nie pragnę,
j
estem, kocham,
lubię,
boję się, smutno mi,
o jej, o rany, hi, hi

Wytrzymam, zniosę,
nie zniosę, obawiam
się, mam nadzieję,
nie potrafię, pozwól,
czy mogę?, tak jest!

Nie chcę!
Nie..., dawaj, odczep
się, phi!

Głośny, energiczny,
swobodny, pełen
zachwytu,
przerażenia,
smutku...

Cichy, niepewny,
proszący, drżący,
zmęczony,
„miałkliwy”

Butny, arogancki,
lekceważący,
szydzący,
pogardliwy

ruchy żywe,
spontaniczne, ruchy
zamaszyste, gesty
wyrażające:
zadziwienie,
zainteresowanie,
różne emocje

Spuszczone głowa,
ukradkowe
spojrzenia,
wzniesione vs
opuszczone
ramiona, kłanianie
się, przytakiwanie,
gesty wyrażające:
prośby, wymuszone
zadowolenie,

Patrzenie „spode
łba”, tupanie
nogami, prychanie,
plucie, wzruszanie
ramionami, gesty
wyrażające: złość,
lekceważenie,
pogodę

Zaciekawiona, ciągle
zmieniająca się,
eksplorująca

Wyczekująca,
skrępowana,
przepraszająca,
zahamowana

Destrukcyjna,
odrzucająca, „na
złość”

Pozycje życiowe a użycie

stanów Ja

• Zasada – im bardziej dominuje pozycja Ja OK

i Ty OK tym częściej używane są stany ego w
sposób pozytywny, im większe nasilenie
pozycji życiowej NOK (negatywnej) tym
częściej używanie stanów Ja w sposób
negatywny

• Dominacja pozycji Ja OK. – Ty NOK używanie

RN lub RCh w sposób negatywny; natomiast
dominacja Ja NOK – Ty OK. dominuje użycie
negatywne DzU

Co opisuje i wyjaśnia AT w

zakresie funkcjonowania

związków partnerskich

• W jaki sposób para strukturalizuje czas i

jakie są tego konsekwencje dla ich
wspólnego życia

• Jak strukturalizują czas związki, w

których partnerzy są usatysfakcjonowani

• Jak strukturalizują czas związki nie

udane, nisko satysfakcjonujące

• Co można doradzić konkretnej parze żeby

ich związek był bardziej satysfakcjonujący

Potrzeba strukturalizacji czasu

opiera się na trzech

potrzebach:

• Głód bodźców i odczuć

– związek miłosny jest

potencjalnym, najbardziej pożądanym źródłem
bodźców

• Głód bycia dostrzeganym i uznawanym

– w

związku z wysokim poziomem zainteresowania
sobą i wspólnym spędzaniem czasu, osoby z pary
potencjalnie mogą dostarczyć sobie najwięcej
uznania i docenienia

• Głód uporządkowania relacji

, tworzenia sekwencji

transakcji i przewidywania następstwa zdarzeń

Poziom zadowolenia w

związkach zależy od

strukturalizacji czasu:

• Poziomu intymności
• Rytuałów i procedur (aktywność i

praca)

• Transakcji jawnych i ukrytych
• Stopnia wycofania z transakcji
• Wielkości rozrywki

Wszystkie te aktywności

przebiegają w transakcji

pomiędzy M i K

•

Jawne

Jawne

, gdy uaktywniany jest 1 stan ego u

, gdy uaktywniany jest 1 stan ego u

każdej osoby: równoległe (np. od D do D),

każdej osoby: równoległe (np. od D do D),

skrzyżowane (np. od D do RN)

skrzyżowane (np. od D do RN)

•

Ukryte

Ukryte

, gdy u partnerów są uaktywniane

, gdy u partnerów są uaktywniane

więcej niż 1 stan ego: transakcje kątowe, gry

więcej niż 1 stan ego: transakcje kątowe, gry

transakcyjne, redefinicje: styczne i blokujące

transakcyjne, redefinicje: styczne i blokujące

Osoby inicjują transakcje ukryte, gdy nie

Osoby inicjują transakcje ukryte, gdy nie

rozpoznają swoich potrzeb znaków

rozpoznają swoich potrzeb znaków

rozpoznania i gdy używają w sposób

rozpoznania i gdy używają w sposób

negatywny stanów ego

negatywny stanów ego

Transakcje jawne:

równoległe i skrzyżowane

K: O, jaka jestem dziś

Zmęczona!

M: Usiądź, odpocznij,

zajmę się dziećmi

K: O, jaka jestem dziś

Zmęczona!

M: A mnie też głowa pęka,

Jestem chory!

Transakcja jawna: intymność

• Jest to szczególny rodzaj transakcji, który

polega na wymianie znaków rozpoznania

z pozycji Ja jestem OK. - Ty jesteś OK.;

związana z dzieleniem się tym, co „tu i

teraz” w relacji

• Udział w wymianie bierze DzN, ROch i D i

i polega ona na dzieleniu się uczuciami

(najczęściej, choć nie zawsze,

pozytywnymi), myślami, a także

współuczestnictwie w jakiejś aktywności.

Transakcja jawna -

intymność

• Rodzaj niepowtarzalnego, silnego doznania więzi,

bliskości, zaufania i bezpieczeństwa w relacji z

drugą osobą

• Wysoka wartość wzmacniająca w parze,

porównywana do „satysfakcjonującego seksu”, nie

do przecenienia jeśli już seks jest z jakichś

względów niemożliwy

• Jeśli osoby z pary są zdolne do intymności, to może

ona się dokonywać przy okazji pracy, zabawy czy

rozrywki na każdym etapie cyklu związku

• W okresie zakochania najbardziej nagradzająca, jej

nasilenie może ulegać zmianie wraz z czasem

trwania związku

Transakcja jawna: wycofanie

• Odbywa się poprzez fizyczne oddalenie lub

psychologiczne wyłączanie się z transakcji i

pozostawanie ze swoimi myślami (D), uczuciami

(Dz) bądź przekonaniami i ocenami (R)

• Wycofanie jest naturalnym elementem w

transakcjach, bo służy często np. zebraniu

myśli, odprężeniu czy refleksji na czymś

• Wycofanie jako przejaw oddalania się

partnerów, wyraz utraty siły wzmacniającej

transakcji, a czasami przejaw nudy

(„zamieranie związku”)

Aktywność – praca

• Praca zapewnia środki materialne, ale jest

także źródłem określonego rodzaju znaków

rozpoznania

• Odbywa się najczęściej z uaktywnieniem

stanu ego Dorosłego-do-Dorosłego, chociaż

łatwo może dochodzić do pobudzenia

innych stanów Ja (np. RN i DzU)

• W niektórych parach praca stanowi główną

formę aktywności i okazję do wymiany

głasków

Aktywność – praca

• Efekty i proces wykonywania pracy

może stawać się okazją do wielu
transakcji nasyconych uznaniem lub
jego brakiem

Partner naprawił zepsuty
czajnik

K: naprawdę masz „złote
ręce”, kochanie

albo

K: Dopiero teraz! Tak długo
musiałam Cię prosić

Rytuały

• To zazwyczaj proste, stereotypowe

zachowania życia codziennego,
chociaż też mogą to być złożone
rytuały rodzinne

PROSTE:

•Poranny
pocałunek

•Zastawianie stołu
do obiadu

•Oglądanie
pewnych
programów w TVN

ZŁOŻONE:

•Ślub
•Obchodzenie
świąt

•Wizyta teściów

Rytuały

• Stylizowane sposoby komunikowania się

np. Kochanie; Kotku; Rybko

• Transakcje składające się na rytuały

niosą mało informacji i mało

wzmocnienia; są właściwie

najprostszymi znakami dostrzegania się

• Przebieg rytuałów jest jest z góry

określony normami, tradycjami czy

zwyczajami społecznymi

Rozrywki

•

Nie są one stylizowane w takim stopniu jak
rytuały, ale charakteryzują się pewną
powtarzalnością

•

Rozrywki są w dużej mierze programowane
społecznie poprzez rozmowy (czynności) na
akceptowalne społecznie tematy i w
akceptowalny sposób np. opowiadanie kawałów,
Sylwester

•

Rozrywki mogą też mieć charakter bardzo
indywidualny i wtedy są źródłem wzmocnień
bardziej pożądanych

Rozrywki w parze

• Jeśli są bardzo zrutynizowane to przynoszą

niewiele pozytywnych znaków rozpoznania i
uznania

• Wielkość rozrywek w cyklu życia pary zmniejsza się

i przybiera coraz bardziej uzgodnione czynności

• Rozbieżność w parze w zapotrzebowaniu na

rozrywki może prowadzić do różnych gier
transakcyjnych

• Rozrywki często współwystępują z różnymi grami

transakcyjnymi

TRANSAKCJE UKRYTE - GRY

TRANSAKCJE UKRYTE - GRY

TRANSAKCYJNE

TRANSAKCYJNE

•

To seria wymiany głasków; seria transakcji z

To seria wymiany głasków; seria transakcji z

podwójnym dnem, zmierzająca do dającego się

podwójnym dnem, zmierzająca do dającego się

przewidzieć rezultatu

przewidzieć rezultatu

•

Gry przebiegają na poziomie jawnym,

Gry przebiegają na poziomie jawnym,

akceptowanym społecznie i niejawnym, z

akceptowanym społecznie i niejawnym, z

których wynikają określone korzyści

których wynikają określone korzyści

psychologiczne związane często z pragnieniami

psychologiczne związane często z pragnieniami

lub uczuciami nieakceptowanym

lub uczuciami nieakceptowanym

(nierozpoznawanymi) przez osobę

(nierozpoznawanymi) przez osobę

GRY TRANSAKCYJNE

GRY TRANSAKCYJNE

DzS

RN RCH

D

DzU

DzZb

DzS

RN RCH

D

DzU

DzZb

Poziom psychologiczny

Poziom społeczny

Przebieg gry transakcyjnej

Przebieg gry transakcyjnej

F + H = RP(S)KW

• Fortel

– każda gra zawiera fortel, bo osoba robi coś

innego na poziomie jawnym i ukrytym (celem jest coś

innego)

• Haczyk

– osoba bierze udział w takiej transakcji, gdy

ma jakąś słabość którą można wykorzystać

• Reakcje
• Przełącznik

– gdy osoba zostanie już na tę słabość

(pragnienie) złapana wówczas dochodzi do

przełączenia, w celu uzyskania wypłaty

• Konsternacja

, która prowadzi bezpośrednio do

• Wypłaty

– to powtórzenie pewnych uczuć, przekonań,

decyzji skryptowych

Motto gry i konsekwencje

gier w związku :

• Każdą grę transakcyjną oddawano w

wyrazistej nazwie np. „Drewniana

noga”, „tak, ale”, „tu cię ma s...synu”

• Pary mają swoje ulubione gry, które

są zauważalne od początku związku,

chociaż z czasem mogą zmieniać w

grach pozycje

• Gry odznaczają się różnym

poziomem destrukcyjności dla pary

Role w grach transakcyjnych

Role w grach transakcyjnych

RATOWNIK (-) +-

PRZEŚLADOW
CA

-+

OFIARA -+

Gry transakcyjne w parach:

• Takie, które umilają życie: „flirt”, „nie

potrafię, ty potrafisz”, „tak, ale”

• Takie, które boleśnie ranią ego partnera

i zwrotnie ranią gracza – „wszystko
przez ciebie”, „zobacz co mi zrobiłeś”

• Wysoce destrukcyjne, prowadzące do

wzajemnego niszczenia się lub rozpadu
związku: „tu cię mam taki s...synu!”;
„gdyby nie ty, to ja bym...”; „alkoholika”

Gry seksualne: Trzy stopnie

gry Gwałt

Poziom ukryty: K – pragnienia seksualne i agresywne

(mściwość) M – pragnienia seksualne i/lub władzy

• Stopień pierwszy „Flirt”

– P „tak, ale oboje wiemy,

że nie może dojść do niczego więcej, przynajmniej

w tej chwili”

• Stopień drugi „Spływaj frajerze” –

P „tak wcale nie

jestem taka jak myślisz, dałeś się nabrać!”

• Stopień trzeci „ Gwałt”

– P „tak, ale i tak powiem,

że mnie zgwałciłeś”; K złośliwa satysfakcja i

usprawiedliwianie seksu, M zawieszenie na włosku

kariery i sukcesu, w oczekiwaniu na kopniaki

Strukturalizacja czasu w

związkach pozwala

diagnozować:

• Podstawowy poziom satysfakcji i braku

satysfakcji (źródła obu stanów)

• nieefektywne, z perspektywy potrzeb

każdej z osoby, transakcje i przebieg
komunikowania się

• Nasilenie pozycji nie OK. u osób w

parze

• Interwencje i strategie służące pomocy