WYCHOWANIE

WYCHOWANIE

DO I PRZEZ SPORT

DO I PRZEZ SPORT

Wychowanie - to całość zamierzonych
oddziaływań

środowiska

społecznego,

przyrodniczego na jednostkę, trwające całe
życie.
W zakres pojęcia wchodzi:

•wychowanie naturalne pod wpływem
środowiska w którym jednostka funkcjonuje
–

rodzina

,

kontakty społeczne

, obyczaje,

religia

•wychowanie instytucjonalne – celowe,
planowe

oddziaływanie

instytucji

wychowujących takich jak: przedszkola,
szkoły, internaty, domy dziecka

•

samowychowanie

Oddziaływanie to ma wpływ na stosunek
jednostki do otaczającego świata,
kształtowanie się systemu wartości,

norm

, celu życia.

Naczelnym celem wychowania jest
ukształtowanie osobowości wolnej,
która kierując się własną

wolą

,

dokonywać będzie wyborów zgodnych
z

moralnymi

zasadami

oraz

funkcjonować w środowisku, którego
jest ogniwem.

Sport – według nauki o wychowaniu
fizycznym:

rozmaite

formy

aktywności fizycznej i umysłowej,
podejmowane dla przyjemności lub
współzawodnictwa.

Od

"zwykłej

rekreacji"

ma

go

różnić

przestrzeganie

szeregu

reguł

obowiązujących w danej dyscyplinie.

Sport to świadoma i dobrowolna działalność
człowieka podejmowana w celu zaspokojenia
potrzeb: zabawy, współzawodnictwa oraz
doskonalenia własnych cech fizycznych i
umysłowych. Wyraża się przez ćwiczenia i gry
uprawiane według określonych zasad (...)” .
Sportem określa się nie tylko uprawianie
określonej

działalności

w

sposób

systematyczny lecz także sporadyczny. W
związku z tym pojęcie to obejmuje wszelkie
formy udziału w walkach i grach. Nie zawęża
się do działalności, którą zwykło się określać
jako

sport

wyczynowy.

Aksjologiczne i wychowawcze aspekty

sportu

 

Podejmując problematykę wpływu

aktywności fizycznej i ruchowej w dziedzinie

sportu na osobowość dzieci i młodzieży należy

postawić następujące pytania:

1.Czy sport może stanowić teren i obszar

zorganizowanego, wielokierunkowego oddziaływania

na osobowość wychowanka?

2. Jakie jest miejsce i rola współczesnego systemu

sportu w ogólnym procesie wychowawczym i

dydaktycznym szkoły

3. Jakie są oczekiwania społeczne w odniesieniu do

sportu?

4. Co ogranicza pożądany i oczekiwany rozwój sportu

szkolnego

.

Kształtowanie wartości, wychowawcza

rola sportu

 

Rozwój teorii i myśli o szeroko rozumianej edukacji

fizycznej, w której jest także miejsce dla sportu,

dostarcza bardzo wielu przykładów poszukiwania

poza sprawnościowych i instrumentalnych wartości

związanych z aktywnością fizyczną. Dążenia do

greckiego ideału wszechstronnego wychowania, czyli

połączenia piękna i dobra, stały się przedmiotem

licznych rozważań, analiz i polemik uprawianych na

gruncie nauk humanistycznych o kulturze fizycznej.

Koncepcja utożsamiania aktywności ruchowej tylko i

wyłącznie z doraźnym kształtowaniem ciała

[Grabowski] była sukcesywnie wypierana przez

zwolenników poglądów humanistycznych i

pedagogicznych.

Mówiąc o aksjologii w odniesieniu do aktywności

sportowej dzieci i młodzieży, należy ukazać te

wartości, które są rozwijane i utrwalane w drodze

systematycznych zajęć sportowo-rekreacyjnych. Za

Januszem Bielskim możemy wymienić następujące

kategorie wartości:

•wartości poznawcze: uczestnicy sportu szkolnego

poznają zasady, reguły, przepisy występujące w

konkurencjach indywidualnych i zespołowych,

nabywają podstawową wiedzę z zakresu rozwoju

fizycznego i motorycznego, J. Bielski: Wartości

źródłem celów wychowania fizycznego.

www.lider.szs.pl hartowania organizmu, zachowania

się poszczególnych układów pod wpływem wysiłku

fizycznego, itp.

•wartości estetyczno-artystyczne: sport poprzez

specyficzne ćwiczenia przyczynia się do rozwijania

poczucia piękna, harmonii, rytmu, dokładności,

tempa,

•wartości społeczne: grupa, drużyna, zespół

sportowy to doskonały teren występowania

różnorodnych procesów, więzi i relacji społecznych

zachodzących pomiędzy jednostką a zbiorowością.

Sport w tym przypadku będzie procesem

 wychowania do życia społecznego,

•wartości moralne: poprzez zajęcia sportowo-

rekreacyjne, udział w rozgrywkach i zawodach

sportowych należy dążyć do rozwoju takich cech,

jak: braterstwo, honor, przyjaźń, odpowiedzialność,

sprawiedliwość, uczciwość. Należy w tym miejscu

podkreślić szczególną rolę i odpowiedzialność, jaka

spoczywa na nauczycielach wychowania fizycznego,

instruktorach, trenerach, sędziach, organizatorach i

działaczach sportowych. Wszelkie błędy, wypaczenia

i zachowania pozostające w sprzeczności z

przyjętymi normami moralnymi mogą prowadzić do

bardzo negatywnych skutków wychowawczych,

•wartości witalne: sport przyczynia się do

pomnażania dóbr związanych z rozwojem fizycznym,

motorycznym i zdrowiem człowieka,

•wartości pragmatyczne: systematyczne zajęcia

sportowe, udział w rozgrywkach ligowych i zawodach

sportowych, indywidualny trening mogą

przygotowywać do rzetelnej i solidnej pracy,

pozwalają rozwijać talent, uczą zaradności,

•wartości materialne: sport szkolny traktowany jako

zaplecze i podłoże sportu wyczynowego czy

zawodowego może być szansą dla wielu osób do

zrobienia kariery, sławy i majątku,

•wartości hedonistyczne: sport zaspokaja potrzeby

związane z rozrywką, zabawą i radością.

Wszelka aktywność sportowa dzieci i

młodzieży

przyczynia się w większym lub mniejszym

stopniu do

powstawania określonego systemu wartości.

Główne

elementy tego systemu stanowią

przedstawione powyżej

rodzaje wartości.

Uniwersalizm zasady fair play

Mówiąc o aspektach aksjologiczno-

wychowawczych działalności sportowej dzieci i

młodzieży, należy ukazać przede wszystkim rolę i

znaczenie zasady fair play. Jest ona traktowana
jako główna zasada regulująca oblicze moralne

sportu, w tym również sportu szkolnego. W

zasadzie tej jest zawarta najważniejsza

wychowawcza rola sportu, kształtująca moralną

postawę sportowca. Wywodzące się z etyki
gentlemańskiej reguły fair play uczą dzieci

i młodzież następujących norm:

•bezinteresownego poszanowania reguł gry,

•szacunku dla przeciwnika,

•zachowania równych szans w walce,

•niewykorzystania przewagi losowej,

•minimalizacji cierpień przeciwnika,

•rezygnacji z praktycznych korzyści,

•przyznania się do błędu lub przewinienia,

•zachowanie koleżeńskiej atmosfery w drużynie,

grupie ćwiczebnej,

•współdziałanie i współpraca w celu uzyskania

określonego wyniku w zawodach i turniejach

sportowych,

Stosowanie reguł i norm zawartych w kodeksie

postępowania fair play powinno stać się głównym

zadaniem wychowawczym dla organizatorów sportu

szkolnego, nauczycieli, instruktorów i samych

uczestników.

Należy dołożyć wszelkich starań, aby symbolika

fair play, nagradzanie i wyróżnianie za postawy

zgodne z regułami fair play, stały się

powszechnym zjawiskiem sportu.

Oczekiwania społeczne a sport

Oczekiwania społeczne w odniesieniu do sportu

są bardzo duże i dotyczą różnorodnych kwestii. W

tym obszarze prowadzone są od wielu lat naukowe

badania nad socjalizacyjnymi funkcjami sportu.

Wyniki tych badań napawają optymizmem i

stanowią dużą zachętę dla tych, którzy zjawisko

sportu szkolnego postrzegają nie tylko w

kategoriach sprawnościowych, ale również

społecznych i wychowawczych.

Zdaniem wielu pedagogów kultury fizycznej

sport szkolny:

•jest źródłem samorealizacji ucznia,

•jest wszechobecny w wychowaniu i rozwoju

jednostki,

•stanowi źródło radości i silnych przeżyć

emocjonalnych,

•jest dla wielu uczniów płaszczyzną przyjaznych

i życzliwych kontaktów z rówieśnikami,

•kształtuje umiejętność podporządkowania się

jednostki grupie,

•uczy dzieci oraz młodzież dobrej roboty i

organizacji,

•poprawia stan zdrowia,

•rozwija obowiązkowość, dyscyplinę i

systematyczność,

•poprawia wyniki w nauce.

Zaprezentowany powyżej odbiór społeczny

sportu szkolnego,

to kolejny przykład ukazujący rangę i znaczenie

aktywności

sportowej w kształtowaniu wszechstronnej

osobowości ucznia.

Bariery i zagrożenia współczesnego

sportu

 

Charakteryzując akcenty wychowawcze oraz

ukazując podstawowe wartości tkwiące w sporcie,
należy także ukazać główne zagrożenia, które
ograniczają pozytywne oddziaływania sportu
szkolnego na osobowość wychowanka. Wśród tych
zagrożeń możemy wymienić:

•przypadkowość oraz niekompetencja osób

zajmujących się organizacją sportu w tym sportu

szkolnego,

•traktowanie sportu szkolnego jako obszaru do

samorealizacji nauczyciela, instruktora lub

trenera,

•wszechobecny perfekcjonizm i specjalizacja,

•angażowanie do sportu szkolnego

wyselekcjonowanej grupy dzieci i młodzieży,
najczęściej do wielu dyscyplin i konkurencji,

•pogoń za pucharami, medalami, czyli zjawisko

punktomani,

•mała ilość szkół i klas sportowych,

•brak właściwego monitoringu nad rozwojem

kariery młodego zawodnika,

•system sportu szkolnego promujący przede

wszystkim duże środowiska szkolne,

•niespójność systemu wynagradzania nauczycieli,

instruktorów i trenerów,

•fikcyjny postulat masowego udziału dzieci i

młodzieży w aktywności sportowej,

•stawianie na bieżące wyniki sportowe a nie na

rozwój perspektywiczny i strategiczny.

Przedstawione powyżej zagrożenia ograniczają

funkcję społeczną, wychowawcza, pedagogiczną i

kulturową sportu szkolnego. Należy dołożyć

wszelkich starań, aby eliminować to wszystko, co

może hamować rozwój aktywności sportowej dzieci i

młodzieży. Względy wychowawcze i aksjologiczne

sportu występują tylko w sytuacji dobrze

funkcjonującego łańcucha - powiązanych ze sobą

działań, zachowań i czynności.

Refleksje końcowe

1.Wychowanie przez sport to jedna z

możliwych dróg realizacji ogólnego procesu

wychowawczego.

2.Współczesny system wychowania nie

gwarantuje uzyskania oczekiwanych i

pożądanych efektów wychowawczych.

3.Należy prowadzić wielokierunkowe

badania pedagogiczne, socjologiczne,

psychologiczne i społeczne w celu

poszukiwania optymalnych rozwiązań w

dziedzinie organizacji i realizacji procesu

wychowania dzieci i młodzieży.

4.Poprzez sport uczyć tolerancji, akceptacji

inności, niepowtarzalności, oryginalności cech

fizycznych i możliwości drugiego ucznia, a

także akceptacji cech charakterologicznych.

5. Udział młodzieży w treningach, turniejach i

rozgrywkach sportowych musi się opierać na

właściwych relacjach zachodzących nade wszystko

pomiędzy wychowankiem (sportowcem) a

wychowawcą (nauczycielem – trenerem).

6. Nauczyciel – trener powinien odznaczać się

bogatą i pociągającą osobowością, wysokimi

umiejętnościami, szczególnie wyczulonym

„sumieniem” moralnym i wyostrzoną

„świadomością etyczną”.

7. Wszelkie działania w sporcie ukierunkowywać na

realizację wartości prawdziwie humanistycznych.

8. Na plan pierwszy wysuwać postulat

powszechności sportu jako integralnego składnika

ogólnego systemu wychowania.

9. Właściwie rozpoznawać i nazywać zjawiska

zagrażające idei sportu.

10. Przykładać dużo uwagi i miejsca do wymiaru

etycznego i wychowawczego aktywności

sportowej dzieci i młodzieży.