UKŁAD

UKŁAD

NERWOWY

NERWOWY

AUTONOMICZNY

AUTONOMICZNY

Układ nerwowy autonomiczny

Układ nerwowy autonomiczny



część układu nerwowego, od której zależą czynności

część układu nerwowego, od której zależą czynności

mięśni poprzecznie prążkowanych, nazywa się

mięśni poprzecznie prążkowanych, nazywa się

układem

układem

somatycznym

somatycznym



druga część, od której idą na obwód włókna odśrodkowe

druga część, od której idą na obwód włókna odśrodkowe

do narządów wewnętrznych i która reguluje czynnością

do narządów wewnętrznych i która reguluje czynnością

serca, naczyń krwionośnych, gruczołów oraz mięśni

serca, naczyń krwionośnych, gruczołów oraz mięśni

gładkich w całym ustroju, nazywa się

gładkich w całym ustroju, nazywa się

układem

układem

nerwowym autonomicznym

nerwowym autonomicznym



grupy komórek nerwowych, od których odchodzą

grupy komórek nerwowych, od których odchodzą

obwodowe włókna nerwowe autonomiczne, są

obwodowe włókna nerwowe autonomiczne, są

rozmieszczone w ośrodkowym układzie nerwowym

rozmieszczone w ośrodkowym układzie nerwowym

nierównomiernie

nierównomiernie



są one skupione

są one skupione

w czterech okolicach ośrodkowego

w czterech okolicach ośrodkowego

układu nerwowego:

układu nerwowego:



w śródmózgowiu

w śródmózgowiu



w rdzeniu przedłużonym

w rdzeniu przedłużonym



w odcinku piersiowo – lędźwiowym rdzenia

w odcinku piersiowo – lędźwiowym rdzenia

kręgowego (na przestrzeni od I kręgu piersiowego do

kręgowego (na przestrzeni od I kręgu piersiowego do

II lędźwiowego)

II lędźwiowego)



w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego

w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego



ośrodki autonomiczne, położone w śródmózgowiu,

ośrodki autonomiczne, położone w śródmózgowiu,

rdzeniu przedłużonym i części krzyżowej rdzenia

rdzeniu przedłużonym i części krzyżowej rdzenia

kręgowego wraz z odchodzącymi od nich nerwami

kręgowego wraz z odchodzącymi od nich nerwami

stanowią

stanowią

część przywspółczulną (parasympatyczną)

część przywspółczulną (parasympatyczną)

układu autonomicznego

układu autonomicznego



ośrodki autonomiczne części piersiowo – lędźwiowej

ośrodki autonomiczne części piersiowo – lędźwiowej

rdzenia oraz odchodzące od nich włókna tworzą

rdzenia oraz odchodzące od nich włókna tworzą

część

część

współczulną (sympatyczną) układu nerwowego

współczulną (sympatyczną) układu nerwowego

autonomicznego

autonomicznego

Układ nerwowy autonomiczny

Układ nerwowy autonomiczny



istotną cechą odróżniającą układ autonomiczny od somatycznego jest to, że

istotną cechą odróżniającą układ autonomiczny od somatycznego jest to, że

droga nerwowa odśrodkowa w układzie autonomicznym składa się zawsze z

droga nerwowa odśrodkowa w układzie autonomicznym składa się zawsze z

dwóch neuronów

dwóch neuronów



włókna nerwowe somatyczne odchodzące od komórek rogów przednich

włókna nerwowe somatyczne odchodzące od komórek rogów przednich

rdzenia kręgowego biegną bez żadnej przerwy do mięśnia szkieletowego,

rdzenia kręgowego biegną bez żadnej przerwy do mięśnia szkieletowego,

natomiast każde włókno wychodzące z ośrodka autonomicznego w drodze na

natomiast każde włókno wychodzące z ośrodka autonomicznego w drodze na

obwód ulega przerwaniu w jednym ze

obwód ulega przerwaniu w jednym ze

zwojów obwodowych

zwojów obwodowych

, w których

, w których

rozpoczyna się drugi neuron, doprowadzający swe wypustki do komórek

rozpoczyna się drugi neuron, doprowadzający swe wypustki do komórek

efektora

efektora



każdy

każdy

nerw autonomiczny (współczulny lub przywspółczulny)

nerw autonomiczny (współczulny lub przywspółczulny)

składa

składa

się z wypustek dwóch połączonych ze sobą neuronów, z których jeden leży w

się z wypustek dwóch połączonych ze sobą neuronów, z których jeden leży w

układzie nerwowym ośrodkowym i kończy się w zwoju obwodowym, drugi w

układzie nerwowym ośrodkowym i kończy się w zwoju obwodowym, drugi w

tym zwoju się rozpoczyna i kończy w tkankach unerwianego narządu

tym zwoju się rozpoczyna i kończy w tkankach unerwianego narządu



włókna nerwowe autonomiczne, wychodzące z ośrodkowego układu

włókna nerwowe autonomiczne, wychodzące z ośrodkowego układu

nerwowego i kończące się na komórkach położonych w zwoju obwodowym,

nerwowego i kończące się na komórkach położonych w zwoju obwodowym,

nazywają się

nazywają się

włóknami przedzwojowymi

włóknami przedzwojowymi

, natomiast włókna odchodzące

, natomiast włókna odchodzące

od zwoju noszą nazwę

od zwoju noszą nazwę

włókien zazwojowych

włókien zazwojowych

Zwoje autonomiczne

Zwoje autonomiczne



w układzie autonomicznym skupienia komórek nerwowych, leżące na zewnątrz

w układzie autonomicznym skupienia komórek nerwowych, leżące na zewnątrz

ośrodkowego układu nerwowego, czyli

ośrodkowego układu nerwowego, czyli

zwoje autonomiczne,

zwoje autonomiczne,

leżą na drodze przebiegu

leżą na drodze przebiegu

nerwów autonomicznych w różnych odległościach od układu nerwowego ośrodkowego

nerwów autonomicznych w różnych odległościach od układu nerwowego ośrodkowego



zależnie od ich położenia rozróżniamy:

zależnie od ich położenia rozróżniamy:



zwoje przykręgowe

zwoje przykręgowe



należą do układu współczulnego

należą do układu współczulnego



leżą one po obu stronach kręgosłupa, tworząc

leżą one po obu stronach kręgosłupa, tworząc

pień współczulny

pień współczulny



zwoje przedkręgowe

zwoje przedkręgowe



leżą na tylnej ścianie jamy brzusznej pozaotrzewnowo, w sąsiedztwie aorty

leżą na tylnej ścianie jamy brzusznej pozaotrzewnowo, w sąsiedztwie aorty

brzusznej

brzusznej



dochodzi do nich stosunkowo niewiele włókien przedzwojowych, natomiast liczba

dochodzi do nich stosunkowo niewiele włókien przedzwojowych, natomiast liczba

włókien zazwojowych opuszczająca zwój jest bardzo dużą

włókien zazwojowych opuszczająca zwój jest bardzo dużą



w zwojach przedkręgowych następuje zatem zwielokrotnienie włókien nerwowych

w zwojach przedkręgowych następuje zatem zwielokrotnienie włókien nerwowych

dążących do narządów wewnętrznych

dążących do narządów wewnętrznych



włókna zazwojowe tworzą zawiłe sploty

włókna zazwojowe tworzą zawiłe sploty



do

do

splotów przedkręgowych

splotów przedkręgowych

należą:

należą:



splot trzewny

splot trzewny



splot krezkowy górny i dolny

splot krezkowy górny i dolny



splot nasienny

splot nasienny



splot tętnicy głównej

splot tętnicy głównej



splot podbrzuszny

splot podbrzuszny



zwoje śródścienne

zwoje śródścienne



położone na powierzchni lub w ścianie narządów wewnętrznych (mięśniu

położone na powierzchni lub w ścianie narządów wewnętrznych (mięśniu

sercowym, gruczołach, ścianie przełyku, żołądka i jelit, w pęcherzu moczowym,

sercowym, gruczołach, ścianie przełyku, żołądka i jelit, w pęcherzu moczowym,

macicy)

macicy)



do komórek tych zwojów dochodzą przeważnie przedzwojowe włókna

do komórek tych zwojów dochodzą przeważnie przedzwojowe włókna

przywspółczulne

przywspółczulne

Część współczulna układu

Część współczulna układu

autonomicznego

autonomicznego



współczulne włókna nerwowe wychodzą z

współczulne włókna nerwowe wychodzą z

rdzenia kręgowego w składzie korzonków

rdzenia kręgowego w składzie korzonków

brzusznych w odcinku piersiowo – lędźwiowym

brzusznych w odcinku piersiowo – lędźwiowym



komórki macierzyste tych włókien są skupione

komórki macierzyste tych włókien są skupione

w rdzeniu kręgowym pomiędzy rogami

w rdzeniu kręgowym pomiędzy rogami

przednimi a tylnymi istoty szarej rdzenia,

przednimi a tylnymi istoty szarej rdzenia,

tworząc na przestrzeni od pierwszego odcinka

tworząc na przestrzeni od pierwszego odcinka

piersiowego do drugiego lędźwiowego

piersiowego do drugiego lędźwiowego

słup

słup

boczny

boczny

(columna lateralis)

(columna lateralis)



po wyjściu z otworu międzykręgowego wraz z

po wyjściu z otworu międzykręgowego wraz z

nerwem rdzeniowym włókna współczulne

nerwem rdzeniowym włókna współczulne

odłączają się od niego, tworząc tzw.

odłączają się od niego, tworząc tzw.

gałąź

gałąź

łączącą białą

łączącą białą

(ramus communicans albus),

(ramus communicans albus),

która wchodzi do

która wchodzi do

zwoju pnia współczulnego

zwoju pnia współczulnego



pień współczulny

pień współczulny

(truncus sympathicus)

(truncus sympathicus)

z

z

każdej strony tworzy 21 do 24

każdej strony tworzy 21 do 24

zwojów

zwojów

współczulnych

współczulnych

, połączonych ze sobą

, połączonych ze sobą

włóknami nerwowymi

włóknami nerwowymi



leży on na bocznej powierzchni kręgosłupa

leży on na bocznej powierzchni kręgosłupa



w jego skład wchodzą:

w jego skład wchodzą:



3 zwoje szyjne

3 zwoje szyjne



11 – 12 zwojów piersiowych

11 – 12 zwojów piersiowych



4 – 5 zwojów lędźwiowych

4 – 5 zwojów lędźwiowych



3 – 4 zwoje krzyżowe

3 – 4 zwoje krzyżowe

Część współczulna układu

Część współczulna układu

autonomicznego

autonomicznego



włókna nerwowe, które wchodzą do pnia nerwu

włókna nerwowe, które wchodzą do pnia nerwu

współczulnego przez gałąź łączącą białą, biegną

współczulnego przez gałąź łączącą białą, biegną

w nim ku górze i ku dołowi i kończą się wokół

w nim ku górze i ku dołowi i kończą się wokół

komórek nerwowych, bądź to pierwszego

komórek nerwowych, bądź to pierwszego

napotkanego zwoju, bądź dopiero drugiego lub

napotkanego zwoju, bądź dopiero drugiego lub

trzeciego (są to włókna przedzwojowe)

trzeciego (są to włókna przedzwojowe)



od komórek zwojowych odchodzą włókna

od komórek zwojowych odchodzą włókna

zazwojowe

zazwojowe



większość tych włókien dołącza się do nerwów

większość tych włókien dołącza się do nerwów

rdzeniowych, do których dochodzi przez

rdzeniowych, do których dochodzi przez

gałęzie

gałęzie

łączące szare

łączące szare

(rami communicantes grisei)

(rami communicantes grisei)



wraz z nerwami rdzeniowymi włókna te biegną do

wraz z nerwami rdzeniowymi włókna te biegną do

unerwianych narządów

unerwianych narządów



część włókien zazwojowych dołącza się do naczyń

część włókien zazwojowych dołącza się do naczyń

tętniczych, z którymi dochodzi do narządów

tętniczych, z którymi dochodzi do narządów



pień współczulny

pień współczulny

zawiera w odcinku szyjnym

zawiera w odcinku szyjnym

trzy zwoje: górny, środkowy i dolny

trzy zwoje: górny, środkowy i dolny

, który

, który

najczęściej łączy się ze zwojem piersiowym

najczęściej łączy się ze zwojem piersiowym

pierwszym, tworząc

pierwszym, tworząc

zwój szyjno – piersiowy

zwój szyjno – piersiowy

albo gwiaździsty

albo gwiaździsty



od zwoju górnego odchodzą włókna unerwiające

od zwoju górnego odchodzą włókna unerwiające

narząd wzroku, gruczoły łzowe, ślinowe i serce

narząd wzroku, gruczoły łzowe, ślinowe i serce



zwoje środkowy i gwiaździsty oddają gałązki do

zwoje środkowy i gwiaździsty oddają gałązki do

splotu płucnego i sercowego

splotu płucnego i sercowego



od części piersiowej pnia współczulnego

od części piersiowej pnia współczulnego

odchodzą dwa

odchodzą dwa

nerwy trzewne (większy i

nerwy trzewne (większy i

mniejszy)

mniejszy)

Część przywspółczulna układu

Część przywspółczulna układu

autonomicznego

autonomicznego



włókna nerwowe układu przywspółczulnego opuszczają ośrodkowy układ

włókna nerwowe układu przywspółczulnego opuszczają ośrodkowy układ

nerwowy w obrębie czaszki i odcinka krzyżowego rdzenia kręgowego

nerwowy w obrębie czaszki i odcinka krzyżowego rdzenia kręgowego



podobnie jak w układzie współczulnym, tak i tu rozróżniamy włókna

podobnie jak w układzie współczulnym, tak i tu rozróżniamy włókna

przedzwojowe i zazwojowe

przedzwojowe i zazwojowe



część czaszkowa układu przywspółczulnego pozostaje w związku z

część czaszkowa układu przywspółczulnego pozostaje w związku z

III, VII, IX

III, VII, IX

i X nerwem czaszkowym

i X nerwem czaszkowym



włókna przywspółczulne, idące w

włókna przywspółczulne, idące w

nerwem III (okoruchowym),

nerwem III (okoruchowym),

zdążają do

zdążają do

zwoju rzęskowego, położonego w oczodole - od zwoju tego odchodzą włókna

zwoju rzęskowego, położonego w oczodole - od zwoju tego odchodzą włókna

zazwojowe do mięśnia rzęskowego i mięśnia zwężającego źrenicę

zazwojowe do mięśnia rzęskowego i mięśnia zwężającego źrenicę



włókna przedzwojowe, biegnące z

włókna przedzwojowe, biegnące z

nerwem VII (twarzowym),

nerwem VII (twarzowym),

dochodzą do

dochodzą do

zwoju skrzydłowo – podniebiennego położonego w dole o tej samej nazwie

zwoju skrzydłowo – podniebiennego położonego w dole o tej samej nazwie

oraz do zwoju podżuchwowego – włókna zazwojowe wychodzące ze zwoju

oraz do zwoju podżuchwowego – włókna zazwojowe wychodzące ze zwoju

skrzydłowo – podniebiennego unerwiają gruczoł łzowy, błonę śluzową nosa i

skrzydłowo – podniebiennego unerwiają gruczoł łzowy, błonę śluzową nosa i

podniebienie

podniebienie



od zwoju podżuchwowego włókna przywspółczulne dochodzą do ślinianek

od zwoju podżuchwowego włókna przywspółczulne dochodzą do ślinianek

podżuchwowej i podjęzykowej

podżuchwowej i podjęzykowej



włókna przedzwojowe, idące z

włókna przedzwojowe, idące z

nerwem IX (językowo – gardłowym),

nerwem IX (językowo – gardłowym),

kończą

kończą

się w zwoju usznym – włókna zazwojowe unerwiają śliniankę przyuszną

się w zwoju usznym – włókna zazwojowe unerwiają śliniankę przyuszną



największe skupienie przedzwojowych włókien przywspółczulnych w odcinku

największe skupienie przedzwojowych włókien przywspółczulnych w odcinku

czaszkowym stanowi

czaszkowym stanowi

nerw błędny

nerw błędny



włókna te dochodzą w klatce piersiowej do splotów sercowego i płucnego i

włókna te dochodzą w klatce piersiowej do splotów sercowego i płucnego i

kończą się w zwojach przywspółczulnych tych narządów

kończą się w zwojach przywspółczulnych tych narządów



w jamie brzusznej przedzwojowe włókna nerwu błędnego dochodzą do zwojów

w jamie brzusznej przedzwojowe włókna nerwu błędnego dochodzą do zwojów

przełyku, żołądka, wątroby, trzustki, jelita cienkiego i nerek

przełyku, żołądka, wątroby, trzustki, jelita cienkiego i nerek