Instrumenty pochodne

Instrumenty pochodne

kontrakty

kontrakty

futures

futures

Rynki finansowe

Rynki finansowe

dr Ewa Feder-Sempach

dr Ewa Feder-Sempach

Powstanie kontraktów

Powstanie kontraktów

terminowych

terminowych



Na początku przedmiotem kontraktów

Na początku przedmiotem kontraktów

terminowych były płody rolne.

terminowych były płody rolne.



Towarowe kontrakty terminowe

Towarowe kontrakty terminowe

minimalizowały ryzyko cenowe.

minimalizowały ryzyko cenowe.



Powstanie giełd terminowych – Chicago

Powstanie giełd terminowych – Chicago

Board of Trade – 1848 rok.

Board of Trade – 1848 rok.



Od lat 70 XX wieku notoryczny wzrost

Od lat 70 XX wieku notoryczny wzrost

handlu kontraktami na świecie.

handlu kontraktami na świecie.

Największe giełdy terminowe

Największe giełdy terminowe

na świcie

na świcie



CME Group Inc. - Chicago Board of Trade

CME Group Inc. - Chicago Board of Trade

(CBOT) i Chicago Mercantile Exchange

(CBOT) i Chicago Mercantile Exchange

(CME) – największy rynek terminowy

(CME) – największy rynek terminowy

świata.

świata.



LIFFE – London International Financial

LIFFE – London International Financial

Futures Exchange – część Euronext.

Futures Exchange – część Euronext.



Singapore International Monetary

Singapore International Monetary

Exchange (SIMEX).

Exchange (SIMEX).



European Exchange (EUREX).

European Exchange (EUREX).

Transakcja kasowa a transakcja

Transakcja kasowa a transakcja

terminowa

terminowa



Kurs bieżący –

Kurs bieżący –

spot exchange rate

spot exchange rate



Kurs terminowy –

Kurs terminowy –

forward, futures exchange

forward, futures exchange

rate

rate



Rynek transakcji bieżących

Rynek transakcji bieżących

–

–

spot market

spot market

Kupno i sprzedaż dobra następuje z myślą o

Kupno i sprzedaż dobra następuje z myślą o

jego natychmiastowej dostawie.

jego natychmiastowej dostawie.



Rynek transakcji terminowych

Rynek transakcji terminowych

–

–

forward

forward

market

market

Kupno i sprzedaż dobra następuje z myślą o

Kupno i sprzedaż dobra następuje z myślą o

dostawie i rozliczeniu w przyszłości.

dostawie i rozliczeniu w przyszłości.

Transakcja kasowa

Transakcja kasowa

W transakcji kasowej praktycznie

W transakcji kasowej praktycznie

eliminuje się ryzyko bo, że jedna ze

eliminuje się ryzyko bo, że jedna ze

stron nie wywiąże się z umowy

stron nie wywiąże się z umowy

bowiem w momencie dojścia do

bowiem w momencie dojścia do

skutku transakcji następuje dostawa

skutku transakcji następuje dostawa

dobra i zapłata za nie.

dobra i zapłata za nie.

Transakcja terminowa

Transakcja terminowa

Transakcje terminowe polegają na

Transakcje terminowe polegają na

zawarciu umowy zobowiązującej

zawarciu umowy zobowiązującej

sprzedającego do dostarczenia

sprzedającego do dostarczenia

określonego co do jakości i ilości

określonego co do jakości i ilości

dobra, będącego jej przedmiotem, a

dobra, będącego jej przedmiotem, a

kupującego do jego odebrania w

kupującego do jego odebrania w

wyznaczonym przyszłym terminie, po

wyznaczonym przyszłym terminie, po

cenie ustalonej w momencie

cenie ustalonej w momencie

zawierania umowy.

zawierania umowy.

Istota transakcji terminowej

Istota transakcji terminowej



Zawarcie kontraktu terminowego oznacza

Zawarcie kontraktu terminowego oznacza

oddzielenie w czasie momentu zawierania

oddzielenie w czasie momentu zawierania

umowy od momentu dostarczania dobra i

umowy od momentu dostarczania dobra i

zapłaty za nie.

zapłaty za nie.



Zamiast dostarczenia i odebrania

Zamiast dostarczenia i odebrania

przedmiotu transakcji, umowa może

przedmiotu transakcji, umowa może

zobowiązywać strony do dokonania

zobowiązywać strony do dokonania

równoważnego z tymi czynnościami

równoważnego z tymi czynnościami

rozliczenia pieniężnego.

rozliczenia pieniężnego.

Istota transakcji terminowej

Istota transakcji terminowej



Przedmiotem kontraktu terminowego

Przedmiotem kontraktu terminowego

może być bardzo wiele towarów a

może być bardzo wiele towarów a

także waluty, papiery wartościowe,

także waluty, papiery wartościowe,

stopy procentowe, indeksy giełdowe.

stopy procentowe, indeksy giełdowe.



Transakcje terminowe zawierają

Transakcje terminowe zawierają

zawsze element spekulacji.

zawsze element spekulacji.

Sprzedawca zawsze liczy na zniżkę ceny a kupujący

Sprzedawca zawsze liczy na zniżkę ceny a kupujący

na zwyżkę ceny.

na zwyżkę ceny.

Spekulacja

Spekulacja



Rynki transakcji

Rynki transakcji

futures

futures

i opcyjnych są

i opcyjnych są

wykorzystywane przez spekulantów.

wykorzystywane przez spekulantów.



Cześć inwestorów stosuje strategie

Cześć inwestorów stosuje strategie

zabezpieczające starając się uniknąć

zabezpieczające starając się uniknąć

niepomyślnych ruchów cen.

niepomyślnych ruchów cen.



Spekulanci starają się zająć

Spekulanci starają się zająć

odpowiednią pozycję na rynku, aby

odpowiednią pozycję na rynku, aby

ruchy cen maksymalnie wykorzystać.

ruchy cen maksymalnie wykorzystać.

Rynek instrumentów

Rynek instrumentów

pochodnych – rynek terminowy

pochodnych – rynek terminowy



Instrumenty pochodne (derywaty) to

Instrumenty pochodne (derywaty) to

takie instrumenty, których wartość

takie instrumenty, których wartość

zależy od wartości innych aktywów,

zależy od wartości innych aktywów,

na które instrumenty te zostały

na które instrumenty te zostały

wystawione.

wystawione.



Aktywa na które instrument

Aktywa na które instrument

pochodne są wystawiane to aktywa

pochodne są wystawiane to aktywa
bazowe

(podstawowe, pierwotne).

(podstawowe, pierwotne).

Długa i krótka pozycja

Długa i krótka pozycja



Długa pozycja (

Długa pozycja (

long position

long position

)

)

-

nabywca

nabywca

kontraktu zajął długą pozycję co oznacza, że

kontraktu zajął długą pozycję co oznacza, że

przyjął zobowiązanie do zapłaty ustalonej ceny po

przyjął zobowiązanie do zapłaty ustalonej ceny po

dostarczeniu mu przedmiotu kontraktu.

dostarczeniu mu przedmiotu kontraktu.



Krótka pozycja (

Krótka pozycja (

short position

short position

)

)

– sprzedawca

– sprzedawca

kontraktu zajął krótką pozycję co oznacza, że

kontraktu zajął krótką pozycję co oznacza, że

przyjął zobowiązanie sprzedaży, dostawy

przyjął zobowiązanie sprzedaży, dostawy

podmiotu kontraktu w przyszłości.

podmiotu kontraktu w przyszłości.

Należy pamiętać, że pojęcia KUPNO/ SPRZEDAŻ kontraktu terminowego wskazują na czynności, jakie

strony transakcji będą musiały wykonać w terminie wygaśnięcia.

Otwarcie i zamkniecie

Otwarcie i zamkniecie

pozycji

pozycji



Zajęcie nowej pozycji na rynku

Zajęcie nowej pozycji na rynku

terminowym bez względu czy jest

terminowym bez względu czy jest

ona długa czy krótka określa się

ona długa czy krótka określa się

mianem otwarcia pozycji.

mianem otwarcia pozycji.



Natomiast zajęcie pozycji

Natomiast zajęcie pozycji

przeciwstawnej do pozycji otwartej

przeciwstawnej do pozycji otwartej

nazywa się zamknięciem pozycji.

nazywa się zamknięciem pozycji.

Efekt dźwigni finansowej

Efekt dźwigni finansowej

Bardzo istotną cechą charakterystyczną instrumentów

Bardzo istotną cechą charakterystyczną instrumentów

pochodnych jest to, że inwestorzy biorący udział w obrocie

pochodnych jest to, że inwestorzy biorący udział w obrocie

tymi instrumentami angażują tylko niewielką część środków,

tymi instrumentami angażują tylko niewielką część środków,

jakie byłyby wymagane w przypadku nabywania

jakie byłyby wymagane w przypadku nabywania

bezpośrednio danego instrumentu bazowego, ponieważ

bezpośrednio danego instrumentu bazowego, ponieważ

wykorzystywany jest mechanizm tzw.

wykorzystywany jest mechanizm tzw.

dźwigni finansowej

dźwigni finansowej

.

.

Wnoszony depozyt zabezpieczający, będący faktyczną

Wnoszony depozyt zabezpieczający, będący faktyczną

inwestycją inwestora dokonującego transakcji na rynku

inwestycją inwestora dokonującego transakcji na rynku

kontraktów terminowych oraz wystawcy opcji, stanowi

kontraktów terminowych oraz wystawcy opcji, stanowi

niewielką część wartości instrumentu bazowego. Dlatego też

niewielką część wartości instrumentu bazowego. Dlatego też

nawet nieznaczne zmiany wartości instrumentu bazowego

nawet nieznaczne zmiany wartości instrumentu bazowego

powodują znaczące zmiany w depozycie zabezpieczającym.

powodują znaczące zmiany w depozycie zabezpieczającym.

Sprawia to, że potencjalny dochód, ale też i strata, może być

Sprawia to, że potencjalny dochód, ale też i strata, może być

znaczny w stosunku do zainwestowanych środków.

znaczny w stosunku do zainwestowanych środków.

Struktura rynku

Struktura rynku

terminowego

terminowego

Rynek finansowy

Rynek terminowy

Rynek kasowy

Transakcje bezwarunkowe Transakcje warunkowe

Transakcje forward

Transakcje futures

Opcje

Trzy podstawowe rodzaje

Trzy podstawowe rodzaje

kontraktów

kontraktów



Kontrakty terminowe

Kontrakty terminowe

forwards

forwards



Kontrakty terminowe

Kontrakty terminowe

futures

futures



Kontrakty opcyjne

Kontrakty opcyjne

Kontrakty terminowe -

Kontrakty terminowe -

definicja

definicja

Kontrakty terminowe

Kontrakty terminowe

to instrumenty finansowe, które

to instrumenty finansowe, które

zobowiązują obie strony do zawarcia w przyszłości, w

zobowiązują obie strony do zawarcia w przyszłości, w

określonym terminie, transakcji na warunkach

określonym terminie, transakcji na warunkach

określonych w kontrakcie.

określonych w kontrakcie.

Wystawiający kontrakt

Wystawiający kontrakt

zobowiązuje się do dostarczenia

zobowiązuje się do dostarczenia

przedmiotu kontraktu (instrumentu bazowego) w

przedmiotu kontraktu (instrumentu bazowego) w

ustalonym terminie (tzn. zajmuje pozycję krótką),

ustalonym terminie (tzn. zajmuje pozycję krótką),

oczekując spadku kursu instrumentu bazowego.

oczekując spadku kursu instrumentu bazowego.

Nabywca kontraktu

Nabywca kontraktu

zobowiązuje się do zapłacenia

zobowiązuje się do zapłacenia

ustalonej ceny po dostarczeniu przedmiotu kontraktu

ustalonej ceny po dostarczeniu przedmiotu kontraktu

(tzn. zajmuje pozycję długą), oczekując wzrostu

(tzn. zajmuje pozycję długą), oczekując wzrostu

kursu instrumentu bazowego.

kursu instrumentu bazowego.

Kontrakty terminowe a

Kontrakty terminowe a

opcje

opcje

Obie strony kontraktu terminowego

Obie strony kontraktu terminowego

biorące udział w transakcji mają

biorące udział w transakcji mają

obowiązek wywiązania się z umowy

obowiązek wywiązania się z umowy

bez względu na to, czy dana

bez względu na to, czy dana

transakcja jest korzystna czy

transakcja jest korzystna czy

przyniesie stratę. Jest to zasadnicza

przyniesie stratę. Jest to zasadnicza

różnica w porównaniu z opcjami i

różnica w porównaniu z opcjami i

warrantami.

warrantami.

Kontrakty

Kontrakty

forwards

forwards

Kontrakt terminowy

Kontrakt terminowy

forward

forward

jest umową

jest umową

zobowiązującą jedną ze stron do dostawy, a

zobowiązującą jedną ze stron do dostawy, a

druga do przyjęcia określonego dobra w

druga do przyjęcia określonego dobra w

ustalonym terminie, w określonej ilości oraz

ustalonym terminie, w określonej ilości oraz

jakości po cenie wyznaczonej w momencie

jakości po cenie wyznaczonej w momencie

zawierania umowy.

zawierania umowy.

Kontrakty

Kontrakty

forwards

forwards

nie występują w obrocie

nie występują w obrocie

giełdowym ze względu na brak standaryzacji.

giełdowym ze względu na brak standaryzacji.

Kontrakty

Kontrakty

forwards

forwards

to kontrakty niestandaryzowane, zawierane

to kontrakty niestandaryzowane, zawierane

bezpośrednio między dwiema stronami poza rynkami

bezpośrednio między dwiema stronami poza rynkami

zorganizowanymi.

zorganizowanymi.

Kontrakty

Kontrakty

futures

futures

Kontrakt

Kontrakt

future

future

, jest umową zawartą pomiędzy

, jest umową zawartą pomiędzy

stronami, zobowiązującą jedną z nich do

stronami, zobowiązującą jedną z nich do

zakupu, a druga do sprzedaży określonej ilości

zakupu, a druga do sprzedaży określonej ilości

przedmiotu transakcji, po wyznaczonej cenie,

przedmiotu transakcji, po wyznaczonej cenie,

w ustalonym dniu przyszłym lub do dokonania

w ustalonym dniu przyszłym lub do dokonania

rozliczenia pieniężnego mającego na celu

rozliczenia pieniężnego mającego na celu

wyrównanie różnic cen.

wyrównanie różnic cen.

Zawierane głównie na giełdach.

Zawierane głównie na giełdach.

Różnice kontraktów

Różnice kontraktów

forwards

forwards

i

i

futures

futures

Forwards

Forwards

Futures

Futures

prywatna umowa miedzy

prywatna umowa miedzy

dwoma stronami

dwoma stronami

przedmiot obrotu giełdowego

przedmiot obrotu giełdowego

brak standaryzacji

brak standaryzacji

standaryzacja

standaryzacja

zwykle określona jedna data

zwykle określona jedna data

dostawy

dostawy

przedział dat w których

przedział dat w których

możliwa jest dostawa

możliwa jest dostawa

rozliczenie na zakończenie

rozliczenie na zakończenie

ważności kontraktu

ważności kontraktu

rozliczenia codzienne

rozliczenia codzienne

zwykle dochodzi do dostawy

zwykle dochodzi do dostawy

lub końcowego rozliczenia

lub końcowego rozliczenia

gotówkowego

gotówkowego

zwykle zamkniecie pozycji

zwykle zamkniecie pozycji

przed nadejściem terminu

przed nadejściem terminu

realizacji

realizacji

Rodzaje finansowych

Rodzaje finansowych

kontraktów

kontraktów

futures

futures

Wśród kontraktów

Wśród kontraktów

futures

futures

większość

większość

stanowią finansowe kontrakty

stanowią finansowe kontrakty

futures

futures

(instrument bazowy to instrument

(instrument bazowy to instrument

finansowy).

finansowy).



Walutowe transakcje

Walutowe transakcje

futures

futures



Procentowe transakcje

Procentowe transakcje

futures

futures



Indeksowe transakcje

Indeksowe transakcje

futures

futures

Cechy handlu kontraktami

Cechy handlu kontraktami

futures

futures



standaryzacja

standaryzacja



izba rozrachunkowa

izba rozrachunkowa



depozyt zabezpieczający

depozyt zabezpieczający



rozliczenia dzienne

rozliczenia dzienne

Kontrakty terminowe na GPW

Kontrakty terminowe na GPW

w Warszawie

w Warszawie



W obrocie giełdowym znajdują się kontrakty

W obrocie giełdowym znajdują się kontrakty

terminowe na indeksy WIG20 i mWIG40, na

terminowe na indeksy WIG20 i mWIG40, na

waluty USD, EURO i CHF oraz na akcje

waluty USD, EURO i CHF oraz na akcje

dziesięciu spółek.

dziesięciu spółek.



Handel kontraktami terminowymi odbywa się

Handel kontraktami terminowymi odbywa się

w systemie notowań ciągłych w godz. 8.30 -

w systemie notowań ciągłych w godz. 8.30 -

17.35. Na otwarcie i zamknięcie notowań

17.35. Na otwarcie i zamknięcie notowań

odbywa się fixing, podobnie jak w przypadku

odbywa się fixing, podobnie jak w przypadku

innych instrumentów notowanych w systemie

innych instrumentów notowanych w systemie

ciągłym.

ciągłym.

Podsumowanie

Podsumowanie



Instrumenty pochodne mają bardzo

wszechstronne zastosowanie. Z jednej

strony służą do ograniczania ryzyka

inwestycji na rynku kasowym, z drugiej zaś

mogą być wykorzystywane w celach

spekulacyjnych, dając przy tym możliwość

realizacji wysokich stóp zwrotu.



Instrumenty te mogą być wykorzystywane

zarówno przez inwestorów indywidualnych,

jak i przez instytucje finansowe. Wymagają

jednak dużej wiedzy i doświadczenia.