czyli

Rozkosz klinicystów i zmora

Rozkosz klinicystów i zmora

statystyków

statystyków

TA

TA

T

T

•

projekcja

projekcja

•

apercepcja

apercepcja

•

projekcyjne

projekcyjne

testy

testy

osobowości

osobowości

•

Christiana

Christiana

Morgan

Morgan

•

Henry

Henry

Murray

Murray

•

Test Apercepcji Tematycznej

Test Apercepcji Tematycznej

9

9

klasycznych

klasycznych

zasad interpretacji

zasad interpretacji

TAT

TAT

według G. Lindzeya (1952)

1.

1.

Tworząc opowiadanie osoba zwykle

Tworząc opowiadanie osoba zwykle

identyfikuje się z jednym z jego bohaterów –

identyfikuje się z jednym z jego bohaterów –

życzenia, dążenia i problemy tego bohatera

życzenia, dążenia i problemy tego bohatera

mogą odzwierciedlać życzenia, dążenia i

mogą odzwierciedlać życzenia, dążenia i

problemy osoby badanej.

problemy osoby badanej.

2.

2.

Dążenia, konflikty i inne właściwości osoby

Dążenia, konflikty i inne właściwości osoby

badanej czasem odzwierciedlają się w

badanej czasem odzwierciedlają się w

opowiadaniu projekcyjnym pośrednio lub

opowiadaniu projekcyjnym pośrednio lub

symbolicznie.

symbolicznie.

3.

3.

Nie wszystkie opowiadania są jednakowo

Nie wszystkie opowiadania są jednakowo

diagnostyczne – pewne kluczowe opowiadania

diagnostyczne – pewne kluczowe opowiadania

mogą dostarczyć wielkiej ilości danych o dużej

mogą dostarczyć wielkiej ilości danych o dużej

wartości diagnostycznej, podczas gdy inne

wartości diagnostycznej, podczas gdy inne

niewielu

niewielu.

 

4.

4.

Tematy opowiadań wynikające

Tematy opowiadań wynikające

bezpośrednio z treści samego obrazka są

bezpośrednio z treści samego obrazka są

prawdopodobnie mniej znaczące niż te,

prawdopodobnie mniej znaczące niż te,

które poza tę treść wykraczają.

które poza tę treść wykraczają.

5.

5.

Tematy powracające w kolejnych

Tematy powracające w kolejnych

opowiadaniach szczególnie trafnie

opowiadaniach szczególnie trafnie

odzwierciedlają impulsy i konflikty osoby

odzwierciedlają impulsy i konflikty osoby

badanej.

badanej.

6.

6.

Opowiadania mogą odzwierciedlać nie tylko

Opowiadania mogą odzwierciedlać nie tylko

trwałe dyspozycje i konflikty osoby badanej,

trwałe dyspozycje i konflikty osoby badanej,

ale też chwilowe stany, powstające pod

ale też chwilowe stany, powstające pod

wpływem aktualnie oddziałujących

wpływem aktualnie oddziałujących

czynników (w tym czynników związanych z

czynników (w tym czynników związanych z

sytuacją badania).

sytuacją badania).

7.

7.

Opowiadania mogą odzwierciedlać zdarzenia

Opowiadania mogą odzwierciedlać zdarzenia

z przeszłości, których osoba badana nie

z przeszłości, których osoba badana nie

doświadczyła osobiście, a jedynie była ich

doświadczyła osobiście, a jedynie była ich

świadkiem (w tym sceny zaobserwowane na

świadkiem (w tym sceny zaobserwowane na

ulicy, treści obejrzanych filmów i

ulicy, treści obejrzanych filmów i

przeczytanych książek). Choć osoba

przeczytanych książek). Choć osoba

opowiada o tych zdarzeniach jako

opowiada o tych zdarzeniach jako

obserwator, to jednak fakt, ze wybrała

obserwator, to jednak fakt, ze wybrała

właśnie te, a nie inne zdarzenia, pośrednio

właśnie te, a nie inne zdarzenia, pośrednio

wskazuje na jej własne impulsy i konflikty.

wskazuje na jej własne impulsy i konflikty.

8.

8.

Opowiadania mogą dodatkowo

Opowiadania mogą dodatkowo

odzwierciedlać dążenia, konflikty i problemy,

odzwierciedlać dążenia, konflikty i problemy,

charakterystyczne dla grupy społecznej lub

charakterystyczne dla grupy społecznej lub

kultury, do której należy osoba badana.

kultury, do której należy osoba badana.

9.

9.

Dyspozycje i konflikty, o których można

Dyspozycje i konflikty, o których można

wnioskować na podstawie opowiadań, nie

wnioskować na podstawie opowiadań, nie

zawsze znajdują swój bezpośredni wyraz w

zawsze znajdują swój bezpośredni wyraz w

jawnych zachowaniach osoby badanej i w jej

jawnych zachowaniach osoby badanej i w jej

świadomości.

świadomości.

Narzędzia diagnostyczne, najczęściej używane przez

psychologów klinicznych zrzeszonych w APA

(źródło: Watkins, Campbell, Nieberding, Hallmark, 1995)

zawsze lub

często

czasami

Techniki projekcyjne

Test Rorschacha

43%

82%

Rysunek postaci ludzkiej

39%

80%

TAT

34%

82%

Test zdań niedokończonych

34%

84%

CAT

6%

42%

Techniki standardowe

Test Wechslera dla dorosłych (WAIS)

59%

93%

Kwstionariusz Osobowości MMPI-2

58%

85%

Test Wechslera dla dzieci (WlSC)

42%

69%

Kwestionariusz Depresji Becka

21%

71%

Współczesna krytyka

Współczesna krytyka

testów projekcyjnych (i nie tylko):

testów projekcyjnych (i nie tylko):

Howard Garb

Howard Garb

,

,

James Woo

James Woo

d

d

, Scott Lilienfeld

, Scott Lilienfeld

i Teresa Nezworski

i Teresa Nezworski

Garb H. N., Wood J.M., Lillenfeld S.O., Nezworski M.T. (2002).

Garb H. N., Wood J.M., Lillenfeld S.O., Nezworski M.T. (2002).

Effective use of projective techniques in clinical practice

Effective use of projective techniques in clinical practice

/.../

/.../

.

.

Professional Psychology: Research and Practice

Professional Psychology: Research and Practice

, 33, 454-463.

, 33, 454-463.

Garb H. N., Wood J.M., Nezworski M.T. (2000). Projective

Garb H. N., Wood J.M., Nezworski M.T. (2000). Projective

techniques and the detection of child sexual abuse.

techniques and the detection of child sexual abuse.

Child

Child

Maltreatment

Maltreatment

, 5, 161-168.

, 5, 161-168.

Lilienfeld S. O., Lynn S. J. (red.)

Lilienfeld S. O., Lynn S. J. (red.)

(2003).

(2003).

Science and

Science and

pseudoscience in clinical psychology

pseudoscience in clinical psychology

. Nowy Jork: Guilford

. Nowy Jork: Guilford

Press.

Press.

Lilienfeld S. O., Wood J. M., Garb H. N. (2000). The Scientific

Lilienfeld S. O., Wood J. M., Garb H. N. (2000). The Scientific

Status of Projective Techniques. Psychological Science,

Status of Projective Techniques. Psychological Science,

Supplement, 1, 27-67.

Supplement, 1, 27-67.

Lilienfeld S. O., Wood J. M., Garb H. N. (2001).

Lilienfeld S. O., Wood J. M., Garb H. N. (2001).

What's wrong

What's wrong

with this picture?

with this picture?

Scientific American

Scientific American

, 284, 80-88. Polskie

, 284, 80-88. Polskie

wydanie w tłumaczeniu Heleny Grzegołowskiej-Klarkowskiej:

wydanie w tłumaczeniu Heleny Grzegołowskiej-Klarkowskiej:

Co ci mówi ten obrazek? Świat Nauki, 2001, 7, 69-75)

Co ci mówi ten obrazek? Świat Nauki, 2001, 7, 69-75)

I.

I.

Testowanie rzeczywistości

Testowanie rzeczywistości

II.

II.

Osąd

Osąd

III.

III.

Poczucie realności świata i własnej

Poczucie realności świata i własnej

osoby

osoby

IV.

IV.

Regulacja i kontrola popędów, afektu i

Regulacja i kontrola popędów, afektu i

impulsów

impulsów

V.

V.

Relacje z obiektem

Relacje z obiektem

VI.

VI.

Procesy myślenia

Procesy myślenia

VII.

VII.

Regresja w służbie ego

Regresja w służbie ego

VIII.

VIII.

Funkcjonowanie mechanizmów

Funkcjonowanie mechanizmów

obronnych

obronnych

IX.

IX.

Bariera sensoryczna

Bariera sensoryczna

X.

X.

Autonomiczne funkcje ego

Autonomiczne funkcje ego

XI.

XI.

     Funkcje syntetyczno-integrujące

     Funkcje syntetyczno-integrujące

XII.

XII.

Opanowanie własnego środowiska

Opanowanie własnego środowiska

O

O

cen

cen

a

a

funkcji ego

funkcji ego

według

według

Leopolda

Leopolda

Bellak

Bellak

a

a

To dziecko leży w łóżku chore. Wręczono mu arkusz z

To dziecko leży w łóżku chore. Wręczono mu arkusz z

nutami, żeby się uczył muzyki, ale zamiast tego pogrążył

nutami, żeby się uczył muzyki, ale zamiast tego pogrążył

się w powieści, która interesuje go o wiele bardziej niż

się w powieści, która interesuje go o wiele bardziej niż

muzyka. Pewnie to jest powieść przygodowa.

muzyka. Pewnie to jest powieść przygodowa.

Najwidoczniej nie boi się, że jego rodzice mogą go

Najwidoczniej nie boi się, że jego rodzice mogą go

przyłapać na tym zajęciu, wydaje się całkiem

przyłapać na tym zajęciu, wydaje się całkiem

rozluźniony. Wydaje mi się całkiem pilnym uczniem i być

rozluźniony. Wydaje mi się całkiem pilnym uczniem i być

może żałuje, że nie może chodzić do szkoły, ale teraz

może żałuje, że nie może chodzić do szkoły, ale teraz

wydaje się całkiem pochłonięty przygodami w opowieści.

wydaje się całkiem pochłonięty przygodami w opowieści.

Przygody mają coś wspólnego z oceanem lub wodą. Nie

Przygody mają coś wspólnego z oceanem lub wodą. Nie

jest specjalnie szczęśliwy, nie jest specjalnie smutny.

jest specjalnie szczęśliwy, nie jest specjalnie smutny.

Jego oczy są w pewien sposób puste – przypadek

Jego oczy są w pewien sposób puste – przypadek

czytania książki bez patrzenia... wiedzenia, co jest w

czytania książki bez patrzenia... wiedzenia, co jest w

książce, bez czytania jej. Nie zajmuje się muzyką, zasypia

książce, bez czytania jej. Nie zajmuje się muzyką, zasypia

czytając książkę.

czytając książkę.

 

 

NA PRZYKŁAD:

NA PRZYKŁAD:

Poziom

Poziom

opisowy

opisowy

Choremu

chłopcu...

kazano uczyć się

muzyki (ignoruje

skrzypce),

ale on woli

powieść

przygodową od

nauki,

nie czuje się ani

szczęśliwy, ani

smutny,

nie obawia się

kary,

czyta nie patrząc,

wie, co jest w

książce bez

czytania,

zasypia.

Poziom

Poziom

interpretacyjny

interpretacyjny

Jeśli ktoś jest

chorym dzieckiem,

któremu kazano

pracować (ignoruje

skrzypce),

to przedkłada

przyjemność

czytania (o wodzie)

nad uczenie się.

Bez afektu.

Nie obawia się

kary.

Potrafi widzieć nie

patrząc, jest

omnipotentny.

Zasypia.

Poziom

Poziom

diagnostyczny

diagnostyczny

Jego obraz własnego ciała

zawiera wyobrażenia

słabości, choroby.

Czuje się przymuszany.

Mechanizm zaprzeczania

i

ponawianej

masturbacji?

Przeciwstawia się

autorytetowi poprzez

wycofanie w fantazje,

zainteresowania

uretralne,

ekshibicjonizm?

Anhedonia?

Depersonalizacja?

Lęk przed karą, surowe

superego, zaprzeczenie

Dziwaczne pomysły o

charakterze magicznym,

surowe superego,

kastracja, omnipotencja

Wycofanie, pasywność.

Jak można inaczej?

Jak można inaczej?

Autor

Autor

spontanicznie

spontanicznie

zaznacza, że

zaznacza, że

chłopiec

chłopiec

nie

nie

boi

boi

się rodziców

się rodziców

–

–

zapewne

zapewne

lęk przed rodzicami

lęk przed rodzicami

nie jest

nie jest

mu

mu

obcy

obcy

. Można sobie wyobrazić, jak

. Można sobie wyobrazić, jak

w

w

takim razie

takim razie

mogło się w jego przypadku

mogło się w jego przypadku

ukształtować

ukształtować

owo

owo

„surowe superego”.

„surowe superego”.

Z kolei dane zinterpretowane jako „poczucie

Z kolei dane zinterpretowane jako „poczucie

omnipotencji” każą rozważyć możliwość, iż

omnipotencji” każą rozważyć możliwość, iż

badany ma silną potrzebę

badany ma silną potrzebę

zrekompensowania

zrekompensowania

negatywnych ocen

negatywnych ocen

własnej osoby, odbieranych

własnej osoby, odbieranych

być może w nadmiarze od otoczenia.

być może w nadmiarze od otoczenia.

Unikamy dzięki temu

Unikamy dzięki temu

podstawowego błędu

podstawowego błędu

atrybucji

atrybucji

,

,

szczególnie niewybaczalnego w

szczególnie niewybaczalnego w

przypadku psychologa-diagnosty.

przypadku psychologa-diagnosty.

Czy to wystarczy?

Czy to wystarczy?

1.

1.

Używaj systemów interpretacji, których

Używaj systemów interpretacji, których

trafność i rzetelność został

trafność i rzetelność został

y

y

wystarczająco

wystarczająco

potwierdzon

potwierdzon

e

e

w badaniach i zostały

w badaniach i zostały

opracowane rzetelne normy.

opracowane rzetelne normy.

„

„

Przykazania”

Przykazania”

dla psychologów stosujących metody projekcyjne:

dla psychologów stosujących metody projekcyjne:

2.

2.

  

  

Zachowaj najwyższą ostrożność, używając

Zachowaj najwyższą ostrożność, używając

testu Rorschacha i norm CS, ponieważ skłaniają

testu Rorschacha i norm CS, ponieważ skłaniają

one do przeceniania psychopatologii.

one do przeceniania psychopatologii.

3.

3.

  

  

Przejdź trening w stosowaniu danego

Przejdź trening w stosowaniu danego

systemu interpretacji zanim zaczniesz go

systemu interpretacji zanim zaczniesz go

używać w swojej praktyce.

używać w swojej praktyce.

4.

4.

  

  

Nie używaj TAT ani testu Rorschacha, ani

Nie używaj TAT ani testu Rorschacha, ani

rysunku projekcyjnego do

rysunku projekcyjnego do

wykrywania

wykrywania

nadużyć

nadużyć

seksualnych lub fizycznych.

seksualnych lub fizycznych.

5.

5.

 

 

 

 

Stosuj metody projekcyjne w różny sposób

Stosuj metody projekcyjne w różny sposób

w zależności od celu badania.

w zależności od celu badania.

„

„

Kryteria Dauberta”

Kryteria Dauberta”

sformułowane przez Sąd Najwyższy USA w 1993

6 pytań do rozważenia przez sędziów

6 pytań do rozważenia przez sędziów

przed dopuszczeniem dowodu biegłego lub eksperta:

przed dopuszczeniem dowodu biegłego lub eksperta:

1.

1.

Czy teoria lub technika, stanowiąca podstawę

Czy teoria lub technika, stanowiąca podstawę

dowodu, jest sprawdzalna (czytaj:

dowodu, jest sprawdzalna (czytaj:

falsyfikowalna)?

falsyfikowalna)?

2.

2.

Czy istotnie została sprawdzona?

Czy istotnie została sprawdzona?

3.

3.

Czy jest ogólnie akceptowana przez

Czy jest ogólnie akceptowana przez

odpowiednie środowisko naukowców?

odpowiednie środowisko naukowców?

4.

4.

Czy została poddana tzw. koleżeńskiej

Czy została poddana tzw. koleżeńskiej

recenzji (

recenzji (

peer review)

peer review)

?

?





5.

5.

Czy znany jest jej błąd pomiaru?

Czy znany jest jej błąd pomiaru?

6.

6.

Czy zostały ustanowione standardy dla jej

Czy zostały ustanowione standardy dla jej

stosowania?

stosowania?

Co mówią badania?

Co mówią badania?

Bellak mylił się w wielu szczegółowych

Bellak mylił się w wielu szczegółowych

kwestiach, np..:

kwestiach, np..:

•

Samobójcy nie widzą nic szczególnego na

Samobójcy nie widzą nic szczególnego na

tablicy 14;

tablicy 14;

•

Nie znajduje potwierdzenia teza, że kto

Nie znajduje potwierdzenia teza, że kto

widzi pistolet w rogu tablicy 3, ten jest

widzi pistolet w rogu tablicy 3, ten jest

agresywny, zaś ten, kto nie widzi – tłumi

agresywny, zaś ten, kto nie widzi – tłumi

agresję.

agresję.

•

Najprawdopodobniej żadna „zasada” typu

Najprawdopodobniej żadna „zasada” typu

„powiedz mi co widzisz na obrazku, a

„powiedz mi co widzisz na obrazku, a

powiem ci, kim jesteś” nie jest trafna

powiem ci, kim jesteś” nie jest trafna

Mylił się też Murray co do wielu konkretnych

Mylił się też Murray co do wielu konkretnych

reguł:

reguł:

•

Wzmianka o inteligencji w instrukcji wcale

Wzmianka o inteligencji w instrukcji wcale

nie motywuje osób badanych – przeciwnie,

nie motywuje osób badanych – przeciwnie,

wzbudza lek przed oceną

wzbudza lek przed oceną

•

„

„

segregacja płciowa” w TAT zwiększa

segregacja płciowa” w TAT zwiększa

prawdopodobieństwo zdiagnozowania

prawdopodobieństwo zdiagnozowania

zaburzeń u kobiet

zaburzeń u kobiet

Co

Co

jeszcze

jeszcze

mówią badania?

mówią badania?

3 systemy interpretacji TAT są godne

3 systemy interpretacji TAT są godne

uwagi:

uwagi:

•

system Davida McClellanda i Johna

system Davida McClellanda i Johna

Atkinsona do oceny „Wielkiej Trójki”

Atkinsona do oceny „Wielkiej Trójki”

potrzeb

potrzeb

•

SCORS (Social Cognition and Object

SCORS (Social Cognition and Object

relation Scoring) – system Drew Westena,

relation Scoring) – system Drew Westena,

przydatny m.in.. Do oceny

przydatny m.in.. Do oceny

psychologicznych skutków nadużyć

psychologicznych skutków nadużyć

•

System DMM (Defensive Mechanisms

System DMM (Defensive Mechanisms

Manual) Phoebe Cramer do oceny poziomu

Manual) Phoebe Cramer do oceny poziomu

dojrzałosci mechanizmów obronnych

dojrzałosci mechanizmów obronnych