Zaburzenia
nastroju

Zaburzenia depresyjne
Zaburzenia dwubiegunowe
Zaburzenia cyklotymiczne
Samobójstwo w depresji
Depresja sezonowa

J.M. Rakowska

Zaburzenia depresyjne = Epizod depresyjny
Kryteria diagnostyczne

A. Przynajmniej pięć z następujących objawów wystąpiło w ciągu dwóch tygodni i przynajmniej jeden

dotyczy nastroju depresyjnego lub utraty zainteresowań albo braku przyjemności z ich

realizacji:

(1) Nastrój depresyjny utrzymuje się codziennie przez większość dnia (subiektywne odczucie smutku lub

pustki, płacz).

(2) Osłabienie zainteresowania lub nie odczuwanie przyjemności z czynności czerpanych z wykonywania

czynności w ciągu dnia;

(3) Utrata lub przyrost wagi; spadek lub wzrost apetytu.
(4) Bezsenność lub potrzeba snu więcej niż normalnie.
(5) Pobudzenie lub zahamowanie motoryczne;
(6) Zmęczenie i utrata energii;
(7) Poczucie bezwartościowości lub nadmierne nieuzasadnione poczucie winy; obwinianie siebie o

spowodowanie choroby;

(8) Spadek zdolności myślenia lub koncentracji; lub brak stanowczości;
(9) Myśli na temat śmierci.
B. Objawy powodują gorsze funkcjonowanie społeczne
C. Objawy te nie są spowodowane stanem żałoby po stracie bliskiej osoby, które są

traktowane jako normalne, gdy się utrzymują przez dwa miesiące po stracie.

E. Nie spełnia kryteriów epizodu mieszanego.
F. Objawy nie są wynikiem zażycia substancji , jak narkotyki lub leki; ani stanu zdrowia, jak nadczynność

tarczycy.

Zaburzenia depresyjne –
Częstość występowania, przebieg,
współwystępowanie

■ 5% populacji cierpi na depresję w danym momencie czasu.
17 % doświadczyło depresji w jakimś momencie życia (Angst 1999).
■ dwukrotnie częściej kobiety w danym momencie czasu (Nolen-

Hoeksema 1988;Silberg i in. 1999). I w ciągu życia (Keller i in.,

1984).

■ U większości chorych depresja nieleczona ustępuje w miarę upływu

czasu i nawraca.

Nieleczony epizod depresji u 25% osób trwa krócej niż miesiąc; u 50

% osób - 3 miesiące; u 25% do roku lub dłużej.

Czasem depresja staje się chroniczna. Wtedy osoba nie wraca w pełni

do stanu funkcjonowania sprzed zachorowania (Keller i in., 1984).

Występuje w wieku 24-29 lat (Keller i in., 1984).
Może współwystępować z atakami paniki , nadużywaniem środków

psychoaktywnych, dysfunkcjami seksualnymi i zaburzeniami

osobowości.

Zaburzenia depresyjne
Etiologia –
dziedziczenie

Istnieje dziedziczny komponent w wystąpieniu zaburzenia
■10-20% krewnych pierwszego stopnia doświadcza epizodu depresji

(Gershon 1990).

(częściej występuje wśród krewnych osób, u których wcześnie

wystąpiły objawy).

■ U 46% bliźniąt jednojajowych i u 20 % u bliżniąt dwujajowych

( Guffin i in 1996).

■ U 48% bliźniąt jednojajowych i u 42 % u bliżniąt dwujajowych

( Kendler i in 1992).

■ Ośmiokrotnie częściej występuje depresja wśród naturalnych

krewnych adoptowanych dzieci, u których występuje depresja

i 15 razy częściej popełniają samobójstwo niż krewni w rodzinie

adopcyjnej (Wendler i in. 1986).

Częstość występowania łagodnej depresji nie różni się w tych

grupach.

Zaburzenia depresyjne
Etiologia –
biologiczne mechanizmy

Hipoteza: Niski poziom serotoniny w mózgu zakłóca

aktywność systemów noroepinefryny , dopaminy,

acetylocholiny (Rampello i in. 2000). Zakłócenie tych

procesów powoduje depresję.

Jednak są badania, które pokazują, że tylko w przypadku niektórych osób z

depresją poziom serotoniny i noroepinefryny jest obniżony. Leki regulują

poziom tych neuroprzekaźników szybko a na efekty w postaci zmniejszenia

objawów trzeba czekać kilka tygodni.

Współdziałanie stresu, czynników genetycznych i

biochemicznych w mózgu:

1. Czynniki genetyczne są odpowiedzialne za obniżony próg

reagowania stresem na stresory.

2. Społeczne lub psychologiczne stresory wywołują stres.
3. Stres powoduje obniżenie poziomu serotoniny.

Zaburzenia depresyjne
biochemiczne mechanizmy

Hipoteza = zaburzenia regulacji systemów hormonów są związane z depresją.
Badano zmiany hormonalne w układzie mózgu odpowiedzialnym za reakcje na stres u osób z depresją. (Reakcja na

stres ma miejsce w układzie podwzgórze w mózgu - przysadka u podstawy czaszki - i gruczoły nadnerczy - oś

podwzgórzowo-przysadkowa –nadnerczowa). Stwierdzono:

■ podwyższony poziom kortyzolu we krwi i płynie mózgowo-rdzeniowym.
(Kortyzol zwiększa dopływ glukozy do krwiobiegu i umożliwia podjęcie działań obronnych. Przedłużające się działanie

kortyzolu jest szkodliwe dla systemu imunologicznego i dla komórek hipokampa –elementu układu limbicznego

odpowiedzialnego za pamięć długotrwałą (Sapolsky i in 2000; Sheline i in. 1999).

■ Podwyższony poziom hormonu adrenokortykotropowego ACTH, (powodującego wydzielanie kortyzolu).
■ Podwyższony poziom hormonu uwalniającego kortykotropinę przez podwzgórze CRH, (który uwalnia ACTH). I

zwiększona liczba receptorów tego hormonu w różnych obszarach mózgu.

(Hormon CRH powoduje uwolnienie przez podwzgórze hormonu ACTH a hormon ACTH uwalnia hormon - kortyzol.
Potwierdzenie w badaniach
■Wstrzyknięcie hormonu CRH do mózgu zwierząt wywołuje objawy depresji, jak jadłowstręt, bezsenność, zanik

zachowań płciowych.

■U ludzi z depresją podwyższony poziom CRH można obniżyć środkami antydepresyjnymi lub elektrowstrząsami. I

zarazem obniża się objawy depresji. (Arborelius i in 1999; Heim i in 1997; Mitchel 1998).

■ Nowonarodzone szczury pozbawiono opieki matek w ciągu 21 dni życia a następnie wprowadzono do koloni

szczurów. Cechowały się one w porównaniu z nieodzielonymi od matek podwyższonym poziomem CRH i

zwiększoną liczbą receptorów tego hormonu w różnych obszarach mózgu, podobnie jak się to obserwuje w

stanach depresji. Zmiany te miały charakter trwały (Liu i in 1997).



Objawy depresji występują u osób z niedoczynnoscią tarczycy. Po zażyciu hormonu tyroksyny, ustępują.

Tyroksyna działa łagodząco na objawy depresji u osób bez niedoczynności tarczycy.



Niedobór hormonów estrogenu u kobiet i testosteronu u meżczyzn powoduje objawy depresji.



(Te hormony regulują dostępność serotoniny w mózgu i łagodzą depresję)

Zaburzenia depresyjne
Etiologia –
teoria uczenia się

1. Model behawioralny
Osoby cierpiące na depresję otrzymują za mało pozytywnych

wzmocnień.

Pojawia się nastrój depresyjny, który tworzy negatywne myśli.
W efekcie pojawienia się wzmocnień, nastrój a za nim myśli zmienią

na pozytywne (Lewinsohn 1975).

Wzmocnienia to np. aktywność rekreacyjna lub zainteresowanie ze

strony osoby znaczącej.

2. Model behawioralno - poznawczy
Brak wzmocnień pozytywnych w połączeniu z negatywną

oceną własnej osoby oraz karaniem siebie stanowią

podstawę wystąpienia depresji.

Wzmocnienia człowiek może sam tworzyć i udzielać ich sobie sam

(Rehm 1977; Fuchs i Rehm 1977).

Zaburzenia depresyjne
Etiologia –
teoria poznawcza

1.

Uznawanie przekonań: (1) Ja jestem bezwartościowy, (2) świat jest

niesprawiedliwy; w tym ludzie wywierają presję, z którą nie

poradzę sobie, a (3) przyszłość jest beznadziejna.

Powstaje w dzieciństwie, działa poza obszarem świadomości, uaktywnia się w

późniejszym okresie życia przez wydarzenie stresujące (Beck i in. 1979).

■Wydarzenie stresujące aktywizuje negatywne przekonania.
Myśli depresyjne wpływają na pojawienie się uczuć depresyjnych, te z

kolei wywierają wpływ na myśli i tak powstaje błędne koło.

■Zniekształcanie procesu myślenia i potwierdzanie negatywnych

założeń. Zniekształcenie polega na wyciąganiu wniosków bez

uzasadnienia, wyolbrzymianiu i uogólnianiu oraz selektywnym doborze

informacji (Beck i Young, 1985).

2. Styl myślenia o przyczynach i konsekwencjach negatywnych

wydarzeń życiowych.

Wydarzenie negatywne jest (1) spowodowanego przez siebie, (2) ma

wpływ na wiele dziedzin życia, (3) jego skutki są długotrwałe

(Abramson, Seligman i Teasdale 1978).

Zaburzenia depresyjne
Etiologia –
teoria psychoanalityczna

■ Podstawą do rozwoju depresji jest fiksacja na fazie oralnej. Jeśli potrzeby dziecka

dotyczące opiekowania się nim są albo niedostatecznie albo nadmiernie zaspokajane, powoduje

to zatrzymanie rozwoju na tej fazie i w życiu dorosłym pozostaje nadmierna zależność osoby od

innych ludzi i oczekiwanie, że ludzie będą się nią opiekować.

Tworzy się osobowość zależna, która oczekuje opieki i uzależnia ocenę własnej osoby

od ludzi.

■ Po stracie bliskiej osoby (Strata oznacza faktyczną śmierć lub separację lub

wycofanie uczuć), uwewnętrznia osobę utraconą, w obronie przeciw cierpieniu.

Łączy z nią własną tożsamość i symbolicznie odzyskuje w ten sposób utraconą

relację.

Normalnie po okresie introjekcji osoby utraconej następuje okres przepracowania uczuć żałoby

polegający na wspominaniu osoby utraconej i oddzielaniu się od niej i rozluźnianiu więzi

stworzonych z nią w procesie introjekcji.

Osoby nadmiernie zależne nie rozluźniają więzi z osobą utraconą. Pozostaje ona

uwewnętrzniona.

Wobec osoby utraconej odczuwają złość z powodu opuszczenia. Złość do osoby

utraconej jest kierowana do siebie. Złość skierowana do siebie jest podstawą

depresji.

Ponadto sobie przypisują winę za utracenie tej osoby i czują winne z powodu realnych

lub wyobrażonych przewinień wobec osoby utraconej.



Zaburzenia depresyjne
Etiologia –
teoria psychoanalityczna –
potwierdzenie w badaniach

Badania potwierdzają związek depresji i zależności:
Wśród osób z depresją są osoby z duża potrzebą zależności, które

reagują na odrzucenie depresją (Nietzel i Harris 1990).

■ Ludzie z depresją często uznają przekonanie:”Muszę być kochany

przez wszystkich”.

Badania potwierdzają związek depresji i doświadczenia

straty:

■ Depresja powstaje po wydarzeniu stresującym dotyczącym straty,

jak rozwód , strata pracy (Brown i Harris 1978).

■ Sny i testy projekcyjne osób depresyjnych pokazują, że myślą o

stracie i porażce (Beck i Ward 1961).

Badania nie potwierdzają związku depresji i nie wyrażania

złości wobec bliskich:

■ Osoby z depresją wyrażają złość i wrogość do bliskich osób

( Weissman i in 1971).

Zaburzenia depresyjne
Etiologia –

Trudności w relacjach interpersonalnych

1. Słabe umiejętności interpersonalne powodują brak kontaktów i

brak wzmocnień pozytywnych ze strony ludzi.

■ Dzieci rodziców z depresją ze szkoły podstawowej negatywnie ocenieni

przez rówieśnikow i nauczycieli pod względem umiejętności społecznych

(Weintraub i in 1975).

■ Słabe umiejętności rozwiązywania problemów interpersonalnych w próbie

adolecentów pozwalają przewidywać depresję (Cole i in 1990).

2.Negatywna ocena siebie prowadzi do doświadczenia odrzucenia.
1. Prosi o ocenę i otrzymuje pozytywną; 2. nie wierzy w pozytywną

ocenę; 3 prosi dalej o ocenę itd. (4) irytacja ze strony partnera i

brak pozytywnej oceny; interpretacja = odrzucenie przez

partnera.

Powód = Szukanie negatywnego potwierdzenia potwierdza

negatywną koncepcję siebie (Joiner 1995; Joine i Metalsky 1995).

■ Badanie na studentach uczelni wojskowej łagodnie depresyjnych pokazuje

wysokie wyniki w zakresie poszukiwania upewnienia, że innym na nich

zależy i depresji (niskie wyniki pomiarów lęku) (Joiner i Smidth 1998).

■ Poszukiwanie upewnienia, że innym na osobach z depresją zależy

rezultatem wychowania w zimnym emocjonalnie i odrzucającym otoczeniu

społecznym (Carnelly i in. 1994).

Zaburzenia depresyjne
Etiologia –
czynniki spoleczno-kulturowe

1. Występuje częściej u tych, którzy doświadczają więcej sytuacji stresujących:

■ Biedni (Clarke 2000).
■ Brak wsparcia (Jenkins i in., 1998).
2. Kobiety częściej doświadczają sytuacji stresujących
■ Układ okoliczności: kobieta więcej niż troje dzieci, śmierć męża, brak wsparcia, brak

zatrudnienia (Brown i Harris1978).

■ kobiety częściej reagują depresją w porównaniu z mężczyznami, ponieważ mają

więcej obowiązków i niższe zarobki (Bird i Rieker 1999).

■ kobiety spełniają ideał atrakcyjności (Bird i Rieker 1999).
3. Kobiety częściej reagują depresją na stres
■ Emocje w reakcji na stres: Kobiety = bierność i płacz. Mężczyźni =gniew lub

zobojętnienie.

■ Zachowanie w reakcji na stratę: Kobiety = bezradność i roztrząsanie złych

wydarzeń, co pogłębia depresję; mężczyźni reagują działaniem (Nolen –Hoeksema i

Girus 1994).

■ Wzorzec reagowania kulturowy na stres: Kobiety posiadające gen hipotetycznie

tworzący podatność na depresję popadają w depresję; a mężczyźni noszący ten sam

gen popadają w alkoholizm (Robinson i in. 1971; Winokur 1972).

Zaburzenia depresyjne -
terapia b

ehawioralna

1. Terapia behawioralna nastawiona na zwiększenie dostarczających przyjemności

aktywności. Skuteczność ma potwierdzenie w badaniach (Rakowska 2005).

■Zwiększenie pozytywnych wzmocnień przez podejmowanie działań sprawiających

przyjemność.

Zalecenie, aby osoba z depresją wykonała czynność, która jest była źródłem przyjemności przed

zachorowaniem i której nie podejmowała przez ostatnie kilka tygodni. Zadania są stopniowane,

od łatwych do trudnych.

Osoba z depresją wyznacza sobie działanie, które potencjalnie może dostarczyć przyjemności;

planuje realizację; wyznacza sobie nagrodę za realizację celu i udziela sobie jej po wykonaniu

zaplanowanej czynności.

Każdego dnia zapisuje, jakie dające przyjemność czynności wykonała.
■ Szkolenie umiejętności społecznych. Umiejętność postępowania z ludźmi powoduje, że

ludzie udzielają więcej wzmocnień pozytywnych.

Szkolenie dotyczy nawiązania rozmowy, umówienia się, na spotkanie , konwersacji. Wyrażania

uczuć, ale w formie takiej, aby nie obrazić partnera interakcji. Aktywności rekreacyjne w

towarzystwie i sygnały akceptacji są wzmocnieniami pozytywnymi.

2. Małżeńska behawioralna -Skuteczność w leczeniu depresji u kobiet, u których

problemy małżeńskie poprzedzają wystąpienie depresji, ma potwierdzenie w

badaniach (Rakowska 2005).

Szkolenie w komunikacji; w empatycznym słuchaniu; w udzielaniu sobie wzajemnie

wzmocnień pozytywnych, zawarcie kontraktu dotyczącego wzmocnień.

Zaburzenia depresyjne
terapia

poznawcza

Poznawcza terapia nastawiona na zmianę związanych z

depresją przekonań. Skuteczność potwierdzona w badaniach

(Rakowska 2005).

Cel - Zmiana nieracjonalnych, o negatywnym charakterze,

przekonań związanych z depresją oraz towarzyszącym

im zachowań.

1. uczenie umiejętności modyfikowania negatywnych

myśli automatycznych oraz podstawowych przekonań o

sobie, innych ludziach i sposobach radzenia sobie z

nimi, jak również dysfunkcyjnego stylu

interpreretowania wydarzeń negatywnych

2. Testowanie założeń. Zadaniem pacjentów jest

testowanie nieracjonalnych przekonań w rzeczywistości

Zaburzenia depresyjne
terapia interpersonalna

Terapia interpersonalna zorientowana na konflikty

interpersonalne. Skuteczność ma potwierdzenie w

badaniach (Rakowska 2005).

■ Wersja standardowa oparta na założeniach teorii

humanistycznej = Koncentruje się na rozwiązywaniu

konfliktów miedzy ludźmi z którymi osoba z depresją ma

do czynienia i uczeniu komunikowania się z nimi.

■ Wersja psychodynamiczna posługuje podobnymi

technikami. Ponadto używa jako środka oddziaływania

relacji z terapeutą. Interpretuje trudności osoby z

depresją wobec terapeuty jako trudności, jakie ma wobec

rodziców i jakie przenosi na innych ludzi. Celem jest

zrozumienie źródła trudności.

Zaburzenia depresyjne

Terapia farmakologiczna

■Skuteczne są leki antydepresyjne – Najpopularniejszy: Prozac
■ Równe skutki bezpośrednie - leki antydepresyjne i psychoterapia
■ Leki działają szybciej (w przypadku ryzyka samobójstwem-leki).
■ Psychoterapia zapobiega nawrotom.
■ Nie stwierdzono negatywnych konsekwencji w przypadku stałego przyjmowania

leków.

■ Kuracja lekami jest tańsza.
■ W przypadku depresji chronicznej – skuteczne jest łączenie
leku i psychoterapii.

Inhibitor MAO - Nardil
inhibitor zwrotnego wychwytu serotoniny (SRI) –anafranil (klomipramina)
selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) prozac (fluoksetyna) i luvoks (fluwoksamina )

■ Metanaliza 14 badań porównujących leki i dziurawiec (LIndle i Murlow,2002).
1. Dzurawiec= 56% - poprawa; placebo = 25% -poprawa.
2. Lek przeciwdepresyjny=52% - poprawa; dziurawiec =50% - poprawa.
3. Połączenie leku + dziurawca = 68% poprawa.

Zaburzenia depresyjne
leczenie - Elektrowstrząsy

Gdy nie skutkuje żadne leczenie –elektrowstrząsy

(McCall2001).

Po elektrowstrząsach i poprawie nastroju kontynuacja

elektowstrząsów

W ciągu 3 lat Kontunuacja = elektrowstrząsy jeden w miesiącu = u

7% nawrót depresji;

kontynuacja =Leki przeciwdepresyjne = u 48% nawrót depresji

(Gagne, 2000).

Epizod maniakalny
Kryteria diagnostyczne

A. Podwyższony nastrój i drażliwość trwające przynajmniej tydzień.
B. Towarzyszą mu trzy z następujących objawów:
(1) wzrost samooceny aż do poczucia wielkości
(2) zmniejszona potrzeba snu;
(3) zwiększona rozmowność;
(4) poczucie gonitwy myśli;
(5) trudności w koncentracji uwagi;
(6) wzrost aktywności ukierunkowanej na cel albo pobudzenie

psychoruchowe;

(7) nadmierne zaangażowanie w aktywności dające przyjemność, które

mają negatywne konsekwencje.

C. Upośledzenie funkcjonowania społecznego.
D. Objawy nie spełniają kryterium zaburzenia mieszanego
E. Objawy nie są wynikiem zażywania środków farmakologicznych lub

stanu zdrowia np. naczynności tarczycy.

Częstość występowania manii samej lub z depresją
=zaburzenie dwubiegunowe

■ Ponad 80% tych, u których wystąpi mania doświadcza potem

depresji = zaburzenia dwubiegunowego (APA, 1994).

■20% doświadcza kolejnych epizodów maniakalnych bez wystąpienia

depresji (APA, 1994).

Zachowanie. Osoby w manii poruszają się szybko. Mówią głośno,

szybko, żartują. Krytyczna ocena sytuacji jest słaba. Angażują się
w ryzykowna działania, których żałują, gdy mania słabnie.
Kwestionowanie ich planów, frustruje ich. Interpretują to jako
uniemożliwianie im przeprowadzenia planu.

Zaburzenia dwubiegunowe – Epizod mieszany

występowanie na przemian epizodów depresji i epizodów
manii

Typy

Typ I
Na przemian zmieniające się epizody manii i depresji.
Każdy epizod depresji i manii może trwać dni, tygodnie , miesiące lub

lata.

■ Zwykle epizody trwają kilka tygodni lub miesięcy.
■ Niektórzy zmieniają manię w depresję w ciągu jednego dnia.
■ Niektórzy doświadczają kilku epizodów manii i depresji

oddzielonych okresami normalności.

Typ II
Epizod depresji dominuje. Na przemian zmieniające się

epizody hipomanii i depresji. (Hipomania = zwiększenie

aktywności ponad normę, które nie przybiera rozmiarów manii).

Zaburzenia dwubiegunowe
częstość występowania, wiek wystąpienia,
współwystępowanie

■1-1,5% populacji cierpi na zaburzenie dwubiegunowe.
Zaburzenie typu I przeważa (Bebbington i Ramana1995).
■ Występuje wśród kobiet i mężczyzn na równi. Kobiety mają mniej

epizodów mani (APA, 2000).

■ Pojawia się w wieku 20-30 lat.
■ Wskaźnik samobójstw (15%) wyższy w zaburzeniu

dwubiegunowym niż w depresji (Brodie, Leff 1971; Sharma Markar

1994).

■ Tak samo często występuję wśród biednych jak i wśród bogatych.
■ Zaburzenie dwubiegunowe współwystępuje z alkoholizmem (Maier

i in 1995).

Zaburzenia dwubiegunowe
Etiologia – czynnik genetyczny

W wystąpieniu zaburzenia ma udział czynnik genetyczny.
■ Krewni przejawiają zaburzenie pięć razy częściej niż osoby z przeciętnej populacji -1% (Rice

i in 1987).

■ U 72 % bliźniąt jednojajowych występuje; u 14% - dwujajowych (Allen 1976).
■ U 40% jednojajowych i u 5-10 % dwujajowych (Garddoock i Jones 1999).
■ Chromosomy , 6,12,13,15,18,i,22 są związane z wystąpieniem zaburzenia (Berretini 2000).
■ Brak spójności badań nad chromosomem 11. (1) Zaburzenie dwubiegunowe ma związek z

występowaniem dominującego genu w chromosomie 11 (Egeland i in. 1987). Badanie

będące replikacją nie potwierdziło wyniku (Berrettini i in 1990; Smyth i in., 1996).

Niespójne wyniki badań nad hipotezą, że dwubiegunowe ma silniejsze

uwarunkowania genetyczne niż sama depresja.

■ W przypadku depresji 40% bliźniąt jednojajowych przejawia zaburzenie
W przypadku zaburzenia dwubiegunowego 72% bliźniąt jednojajowych przejawia zaburzenie

(Kendler 1997; Torgensen 1986).

■ W przypadku depresji 13,2% krewnych przejawia zaburzenie. W przypadku

dwubiegunowego 6,4% przejawia zaburzenie (James i Chapman 1975).

Zaburzenia dwubiegunowe
Etiologia – wyjaśnienie biologiczne

1 model wyjaśniający
Mania jest związana z niskim poziomem serotoniny

(Mahmood i Silverstone 2001) podobnie jak i depresja.

■Niski poziom serotoniny i niski poziom noroepinefryny

daje w efekcie depresję.

■ Niski poziom serotoniny i wysoki poziom noroepinefryny

daje w efekcie manię (Mahmood i Silverstone 2001)

2 model wyjaśniający
Mania jest związana z wysokim poziomem sodu i potasu.
Zaburzenia w aktywności przekaźników, które zmieniają aktywność

sodu i potasu w pewnych neuronach. W manii transport sodu i

potasu w komórkach nerwowych jest nadmierny i kończy się

nadmierną aktywnością systemu neuronów. Podczas gdy w

depresji aktywność tych neuronów jest niska (Lenox i in 1998).

Zaburzenia dwubiegunowe
Etiologia – wyjaśnienie teorii poznawczej

■ Mania jest obroną przed depresją (Winters i Neale 1985).
■ Wydarzenie stresujące – niska ocena siebie = depresja albo

maskowanie depresji i podwyższenie oceny siebie w manii.

■ Kiedy otoczenie wzmacnia wyrażanie negatywnych emocji =

depresja. Kiedy otoczenie nie akceptuje negatywnych emocji =

manią.

■ Eksperymenty potwierdzające, że mania jest obroną przed

depresją (Lyon i in. 1999):

1.Osoby z zaburzeniem dwubiegunowym przypisują sobie odpowiedzialność

za większą liczbę wydarzeń negatywnych i za mniejszą - pozytywnych

niż reprezentanci przeciętnej populacji.

2.Osoby w mani używają więcej pozytywnych określeń opisując siebie, niż

osoby w depresji; a tyle ile używają reprezentanci przeciętnej populacji .

3.Osoby w manii pamiętają mniej pozytywnych określeń , których użyli do

opisu siebie niż reprezentanci przeciętnej populacji; a tyle ile pamiętają

osoby w depresji.

Zaburzenia dwubiegunowe
Etiologia – wyjaśnienie psychoanalityczne

Mania to obrona przed nieprzyjemnymi emocjami żalu, rozpaczy lub

nieakceptowanymi impulsami agresywnymi (Katan 1953).

Osoby w mani tak samo jak w depresji przeżywają realną lub

wyobrażoną stratę osoby bliskiej.

W stanie depresji agresja wobec osoby utraconej za porzucenie jest

kierowana do siebie.

W stanie manii agresja jest skierowana na zewnątrz, na osoby z

otoczenia.

zaburzenia dwubiegunowe
Farmakoterapia

■ Nie podaje się leków przeciwdepresyjnych, bo wywołują nagłe zmiany nastroju a

nie stabilizują go.

■Podaje się lit w tabletkach. W ciągu 5-15 dni w 60% przypadków zmniejsza

wahania nastroju (Suppes i in. 1991).

80% osób reaguje osłabieniem napadów manii i depresji (Schou 1997).
Lit powinien być przyjmowany stale. Gdy po ustąpieniu wahań nastroju przestaje

się brać następuje nawrót 28 razy częstszy niż u tych którzy biorą lit stale.

■ Hipoteza: Lit zwiększa poziom serotoniny; reguluje aktywność przekaźników sodu i

potasu; reguluje aktywność sodu i potasu w neuronie.

■ Niechęć do przyjmowania litu:
Są skutki uboczne: drżenie; tycie; zaburzenia pamięci; zaburzenia w koordynacji

ruchów; brakuje doznań manii.

Stale trzeba kontrolować dawkę, żeby była efektywna a z drugiej strony, żeby nie

zaszkodzić.

Granica między dawką efektywną i dawką powodująca zatrucie a nawet śmierć jest

nieduża. Lit działa szkodliwie na serce i nerki.

■ Stosuje się Lek przeciwdrgawkowy - lamotrygina (Calebrese i in 1999).

zaburzenia dwubiegunowe
terapia behawioralno- poznawcza

■Terapia poznawczo- behawioralna w połączeniu z litem

jest bardziej skuteczna niż sam lit. (nawrót o 60%

rzadszy i niższy poziom depresji). Obie interwencje trwały

6 miesięcy (Scott 2001).

■ Terapia poznawczo-behawioralna składa się z:

1.

Edukacja na temat choroby i roli stałego przyjmowania litu.

2. Uczenie regularnego schematu aktywności i przyjmowania litu

w określonym czasie.

3. Uczenie radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami.
4. Modyfikacja nieracjonalnych przekonań dotyczących własnej

osoby i ludzi związanych z wystąpieniem nastroju

depresyjnego.

Zaburzenia cyklotymiczne = słabsza wersja zaburzeń
dwubiegunowych

Kryteria diagnostyczne
A Przez przynajmniej 2 lata występowanie hipomanii i

objawów depresji, które nie spełniają wszystkich kryteriów

zaburzenia depresyjnego

B Podczas 2 lat osoba nie pozostawała bez objawów z kryterium A

zaburzenia depresyjnego dłużej niż 2 miesiące.

C W ciągu 2 lat brak epizodów zaburzenia depresyjnego, manii,

zaburzenia mieszanego.

D. Objawów w kryterium A nie można lepiej wyjaśnić innymi

zaburzeniami

E Objawy powodują cierpienie i upośledzają funkcjonowanie

Stanowi ryzyko powstania zaburzenia dwubiegunowego (Akiskal i Pino

1999). DSM – IV TR rekomenduje, żeby leczyć.

Samobójstwo
Częstość występowania i cechy osób depresyjnych,
które popełniają samobójstwo

■

Połowa tych, którzy popełniają samobójstwo ma zaburzenia psychiczne:

depresję, zaburzenia związane z używaniem środków psychoaktywnych lub

schizofrenię.

■ Około 15 % chorujących na te choroby odbiera sobie życie (Meltzer 1998).

■ Kto z diagnozą depresji popełnia samobójstwo?
1. Gdy smutek dominuje i brak pobudzenia i brak motywacji do działania- osoba

nie popełnia samobójstwa.

2. Gdy występuje smutek, poczucie winy, chęć zemsty, rozpacz, niepokój i

pobudzenie wewnętrzne (Wolfersdorf, 1995). Impulsywność, irytacja,

wrogość , tendencja do agresywnych zachowań (Bronish 1996) – osoba

popełnia samobójstwo.

Ponadto gdy wiele czynników stresujących pojawia się naraz, prowokując

negatywną ocenę siebie + emocjonalny chaos + brak zdolności radzenia sobie

=bezradność.

■ Trzy razy częściej kobiety podejmują próbę.
Trzy razy częściej mężczyźni popełniają skutecznie samobójstwo.
■ 60% - po alkoholu (Royal Collage of Psychiatrists 1986).

Samobójstwo
Etiologia -
Stresory związane z samobójstwem

Dane empiryczne
Dorośli 72% =trudności w relacjach; 26% =zatrudnienie 26% =trudności z

dziećmi; 19%problemy finansowe.

Adolescenci brak stabilności emocjonalnej + problemy seksualne.
28% homoseksualnych mężczyzn i 21% kobiet i 28% biseksualnych mężczyzn i 15%

kobiet i 4% heteroseksualnych obojga płci popełnia samobójstwo (Ramafedii in.,

1998).

Ludzie starzy - niepełnosprawność. 44% odratowanych samobójców jako powód

podawało, że lęk przed bezradnością zależnością (Loebel i in. 1991). Strata kogoś

bliskiego.

Stresory związane ze strukturą osobowości – dane teoretyczne
1. Anomiczni – struktura społeczna nie daje wsparcia i tracą poczucie przynależności
Altruistyczni – ktoś cierpi a oni wraz z nim i poświęcają się dla dobra pojedynczych

ludzi lub społeczeństwa.

Egoistyczni – trwały stan alienacji; samotność + nie kierowanie się regułami

społecznymi (Durkheim 1951).

Samobójstwo
Etiologia
wyjaśnienie psychoanalityczne i poznawcze

■

Psychoanaliza

Freud - Samobójstwo reprezentuje pragnienie, żeby ukarać

ukochaną osobę w akcie zemsty za opuszczenie.

Hendin (1992) – pragnienie połączenia się z ukochaną osobą i

karanie siebie.

■ Poznawcza teoria

Samobójstwo jest nieefektywną strategią radzenia sobie z

problemem.

Podłożem jest (1) brak umiejętności rozwiązywania problemów,

co powoduje bezradność w sytuacji, kiedy trzeba rozwiązać

problem i (2) negatywna ocena siebie, co nasila bezradność i

wywołuje poczucie beznadziejności i (3) negatywna ocena

ludzi, co prowadzi do wniosku i „nikt mi nie pomoże”.

Samobójstwo

terapia poznawcza

Analiza problemu, który spowodował próbę samobójczą. I

stworzenie strategii rozwiązania problemu.

■ Rozpoznać naturę problemu
■ Wygenerować sposoby , jak poprawić sytuację- cele które osoba

chce osiągnąć np. poprawić relację z partnerem.

■ Rozpoznanie najlepszej strategii osiagnięcia celu, np. rozmawiać z

partnerem więcej, wychodzić wieczorem razem.

Kilka sesji – aby szybko uniezależnić wspomaganego od

pomagającego (Hawton 1997)

Trening rozwiązywania problemów znajduje potwierdzenie

skutecznosci w badaniach, w leczeniu ciężkiej depresji

(Rakowska,2005).

Depresja sezonowa
kryteria diagnostyczne, charakterystyka i częstość
występowania.

A. Istnieje regularny czasowy związek między powstaniem epizodu depresji i

pory roku.

B. Pełna remisja następuje w określonych porach roku.
C. Dwa epizody ciężkiej depresji, które odpowiadają tym kryteriom wystąpiły

w ostatnich dwóch latach.

D. Każdy dodatkowy sezonowy epizod depresji ponad epizody nie-sezonowe.

1. Charakterystyka: Wzmożony apetyt, zwiększenie wagi, zwiększone

zapotrzebowanie na sen.

Epizody zimowe zaczynają się w listopadzie i trwają pięć miesięcy.
2. Częstość występowania - 3,5% populacji.

Depresja sezonowa
biologiczne wyjaśnienie

1. Występowanie depresji sezonowej ma komponent genetyczny
Częściej występuje wśród bliźniąt jednojajowych niż dwujajowych (However ,

Madden i in 1996).

2. Mechanizm biochemiczny = Zwiększony poziom hormonu

melatininy, który się uwalnia u podstawy mózgu w reakcji na

ciemność. Melatonina = kontroluje sen i odżywianie się.

W zimie ma miejsce zaburzenie biologicznego letniego rytmu sen-

czuwanie

i (w reakcji na ciemność) wydziela się więcej malatoniny. Wystawienie

się na światło rano przywraca cykl letni i zmniejsza wydzielanie

melatoniny (Lewy i in 1998).

Serotonina kontroluje sen i odżywianie się. I ma związek z

wydzielaniem melatoniny.

U zwierząt uwolnienie melatoniny następuje, gdy noce stają się dłuższe,

redukuje to aktywność, przygotowuje do hibernacji (Blehar i Rosental

1998).

Depresja sezonowa-
leczenie

Działanie silnego światła, aby obniżyć poziom melatoniny.

Naświetlanie 2,5 godziny codziennie przez okres 1-3 tygodni.

Metaanaliza badań: naświetlanie znacząco lepszy efekt niż

placebo

Naświetlanie dawką leczniczą 10,000lux przez 30 minut codziennie

przez tydzień =Ustąpienie depresji u 50 % leczonych.

Naświetlanie placebo dawką światła 300lux przez ten sam czas =

brak poprawy (Terman i in., 1999).

łagodna depresja sezonowa- u 67% z poprawa
depresja umiarkowana do ciężkiej u 40% z poprawa.