Wykład:

SPÓR WOKÓŁ KRZYWEJ PHILLIPSA

- TEORIA INFLACJI

Inflacja - definicja

Inflacja – wzrost ogólnego poziomu cen.

Deflacja – spadek ogólnego poziomu cen.

Dezinflacja – spadek tempa inflacji.

Pomiar inflacji

Mierzenie inflacji – za pomocą indeksów cenowych (CPI, PPI),
deflatorów PKB.

Indeks cen konsumpcyjnych (CPI – Consumer Price Index) –
obliczany jest na podstawie obserwacji zmian wytypowanych
towarów i usług konsumpcyjnych (od 1500 do 1800), w kilkuset
punktach na terenie całego kraju.

Źródło: Ministerstwo Finansów, Przegląd makroekonomiczny, nr 30, kwiecień 2004

Koszyk dóbr i usług konsumpcyjnych – Polska

i UE

Inflacja w Polsce (1989-1999)

Rok

Stopa inflacji (w %)

Rok ubiegły = 100

Grudzień roku

poprzedniego = 100

1989

251,1

639,6

1990

585,8

249,3

1991

70,3

60,4

1992

43,0

44,3

1993

35,3

37,6

1994

32,2

29,5

1995

27,8

21,6

1996

19,9

18,5

1997

14,9

13,2

1998

11,8

8,6

1999

7,3

9,8

Źródło: Ministerstwo Finansów, Przegląd makroekonomiczny, nr 19, marzec 2003

CPI, PPI i deflator PKB w Polsce, 1997-

2002

Źródło: Ministerstwo Finansów, Przegląd makroekonomiczny, nr 33, lipiec 2004

CPI i PPI w Polsce, 2001-2004

Rodzaje inflacji - wg przyczyn

Inflacja ciągniona przez popyt (demand-pull inflation) -
występuje wtedy, gdy całkowita wielkość planowanych
wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji.

Inflacja pchana przez koszty (cost-push inflation) -
występuje wtedy, gdy cena jednego lub kilku zasobów
ulega zwiększeniu oraz w sytuacji, gdy nałożone są
ograniczenia na podaż jednego lub kilku zasobów.

Inflacja strukturalna (structural inflation) -
występuje wtedy, gdy producenci nie są w stanie nadążyć
za zmianami struktury popytu i pojawiają się niedobory
najbardziej poszukiwanych produktów.

Inflacja popytowa

AD

1

SAS

Y

P

Ceny

Produkcja

LAS

P

1

P

0

P

2

AD

2

Inflacja kosztowa

AD

SAS

1

Y

P

Ceny

Produkcja

LAS

SAS

2

P

1

P

0

P

2

Największy wpływ na ukształtowanie się inflacji w
2002 r. miał wzrost cen w grupie użytkowanie
mieszkania i nośniki energii o 4,7% (w tym
najbardziej podniesiono opłaty za usługi
kanalizacyjne o 18,7%, zimną wodę o 14,6%, wywóz
śmieci o 9,9%, ciepłą wodę o 6,7%, gaz sieciowy o
6,5%, energię elektryczną o 6,4% oraz centralne
ogrzewanie o 3,8%) i w grupie transport o 5,0% (w
tym ceny paliw wzrosły o 7,6%).

Źródło: Ministerstwo Finansów, Przegląd makroekonomiczny, nr 19, marzec 2003

Źródła inflacji w 2002 r.

Źródło: Ministerstwo Finansów, Przegląd makroekonomiczny, nr 33, lipiec 2004

• Podwyżki stawek podatku VAT (z 7 do 22%), w
połączeniu ze wzrostem popytu w okresie
przedakcesyjnym były przyczyną wzrostu cen
materiałów budowlanych w maju o 11,4% (wpływ na
CPI 0,35 pkt. proc.).

• W związku z zapowiedziami znacznych podwyżek
stawek podatku akcyzowego na papierosy po
wejściu do UE, wzrosły także ceny wyrobów
tytoniowych (po 1,7% w kwietniu i maju).

• Zmiany podatkowe spowodowały także w maju br.
wzrost cen m.in. odzieży dla dzieci (3,4%), art.
piśmiennych (3,6%), kuchni i pieców (4,1%),
instrumentów muzycznych (5,3%).

Źródła inflacji w 2004 r.

Inflacja w 2005 r. kształtowała się pod wpływem
różnokierunkowych czynników, do
których należały m.in. z jednej strony:
- korzystna sytuacja na rynku artykułów
żywnościowych, wynikająca zarówno z dobrych
ubiegłorocznych zbiorów zbóż (choć mniejszych niż
przed rokiem, ale większych od średniej z lat 1996-
2000), jak też z odbudowy pogłowia trzody chlewnej
oraz wzrostu pogłowia bydła,
- aprecjacja złotego,
- wciąż wysoka stopa bezrobocia,
- oraz spadające oczekiwania inflacyjne w gospodarce,
z drugiej zaś:
- znaczny wzrost cen ropy naftowej i metali na rynkach
światowych.

Źródła inflacji w 2005 r.

Źródło: NBP, Raport o inflacji, sierpień 2004

Inflacja a szok naftowy (zmiany deflatora

PNB)

Kraj

1960-1972 1973-1975 1976-1978 1979-1982

Francja

4,9

12,4

9,7

11,5

Niemcy

4,2

6,5

4,0

4,6

Włochy

5,5

18,2

16,1

18,8

J aponia

5,7

13,7

5,7

3,4

Hiszpania

7,6

16,6

21,5

13,3

Szwajcaria

5,1

6,9

1,9

5,6

Wielka Brytania

5,0

20,9

12,5

12,7

USA

3,5

9,4

7,0

8,4

Inflacja rzeczywista i inflacja oczekiwana w

USA

Rok

I nflacja rzeczywista I nflacja oczekiwana

1965

2,1

1,1

1966

3,2

1,7

1967

3,4

2,1

1968

3,8

2,8

1969

5,5

2,9

1970

4,5

3,6

1973

9,5

3,6

1974

11,3

3,8

1975

6,4

6,7

1976

5,2

5,6

1978

8,1

6,2

1979

11,4

7,6

1980

10,2

10,4

1981

7,6

9,7

1982

4,1

6,1

Rodzaje inflacji - wg tempa wzrostu cen

Do 10 % rocznie

- inflacja pełzająca

11 - 50 %

- inflacja krocząca

51 - 100 %

- inflacja galopująca

powyżej 100 % rocznie - hiperinflacja

Historia inflacyjna wybranych gospodarek

Kraj

Lata z inflacją >10%

(w okresie 1968-1998)

Szwajcaria

0

Niemcy

0

J aponia

3

USA

4

Francja

6

Wielka Brytania

7

Włochy

12

Hiszpania

12

Grecja

22

Meksyk

24

Izrael

26

Turcja

28

Koszty inflacji (mikro)

 straty posiadaczy gotówki

 koszty zmienianych kart dań

 koszty zdzieranych zelówek

 straty pożyczkodawców (przy stałym %)

 straty pożyczkobiorców (przy zmiennym %)

 straty firm mających słabą pozycję na rynku

 strata czasu (planowanie, inwestowanie, analizy)

 straty osób posiadających stałe dochody

 redystrybucja dochodów

 taksflacja

Siła nabywcza przeciętnego

wynagrodzenia

Towary konsumpcyjne i usługi

Przeciętne wynagrodzenie /

Ilość towarów

1990

1998

Chleb

626

863

Mąka pszenna „Poznańska”

302

626

Kiełbasa „Toruńska”

41

92

J aja kurze

2063

3208

Cukier

199

501

Etylina 94

369

546

Płaszcz damski

3,3

1,9

Garnitur

3,3

2,6

Pralka

0,43

0,87

Telewizor (21 cali)

0,21

0,88

Bilet PKP (100 km)

230

117

CO (na 1 m kw.)

2452

428

Energia elektryczna (kW*h)

6864

4278

Gaz ziemny (m3)

5952

1369

Koszty inflacji (makro)

 spadek dochodów realnych

 wzrost nominalnych stóp %

 pojawienie się oczekiwań inflacyjnych

 zmniejszenie tempa wzrostu gosp. (w długim okresie)

 brak zaufania do walut

Wyniki krajów,

w których zanotowano

wysoką inflację

Wskaźniki korelacji dla inflacji i stopy

wzrostu nominalnego GDP (1960-1990)

* Nikaragua wykluczona (razem z tym krajem
ogólny wskaźnik korelacji = - 0,243

Źródło: NcCandless G.T., Weber W.: Some Monetary Facts, FRBM 1995.

Próba

Wskaźnik korelacji

110 państw

-0,101*

w tym próbki:

21 krajów OECD

0,390

14 krajów Ameryki Łacińskiej

-0,342

Stopa inflacji i stopa wzrostu

gospodarczego

Kraj

Stopa inflacji

Stopa wzrostu

gospodarczego

Okres

Brazylia

77,8

5,6

1963-1990

Izrael

29,4

6,7

1950-1990

Meksyk

18,7

5,4

1950-1989

Korea Płd.

12,8

7,6

1953-1990

Hiszpania

9,2

4,5

1954-1990

Włochy

7,3

4,6

1950-1990

Wielka Brytania

6,5

2,4

1951-1990

Francja

6,2

4,1

1950-1990

J aponia

4,7

6,9

1953-1990

Holandia

4,2

3,7

1950-1989

USA

4,2

3,1

1950-1990

RFN

3,0

4,1

1953-1990

Krzywa Phillipsa

PC

U

W

Krzywa Phillipsa

Stopa zmian

płac nominalnych

Stopa bezrobocia

2 %

2,5 %

5,5 %

A.W.Phillips (1958):

The relationship between unemployment and
the rate of change of money wage rates in the UK,
1861-1957, Economica, Nr 25, s.283-299

Inflacja i bezrobocie w Stanach

Zjednoczonych

w latach 1964 - 1992

Stopa inflacji i

stopa bezrobocia

w USA

Inflacja i bezrobocie w Wielkiej Brytanii

w latach 1964 - 1992

Krzywa Friedmana-Phelpsa

(długookresowa krzywa Phillipsa)

SRPC

1

U

W

Krótkookresowe

krzywe Phillipsa

Stopa zmian

płac

nominalnych

Stopa bezrobocia

U

N

SRPC

2

LRPC

Krzywa

Friedmana-Phelpsa

(długookresowa

krzywa Phillipsa)

W

1

Naturalna

stopa bezrobocia

Wymienność pomiędzy

inflacją i bezrobociem – wzory

Π = k – a U

Π – stopa inflacji
k, a – parametry (>0)
U – stopa bezrobocia

Π = Π

e

– a (U – U*)

Π

e

– inflacja oczekiwana

U* - naturalna stopa bezrobocia

Wymienność pomiędzy

inflacją i bezrobociem – wzory (c.d.)

Π = Π

e

– a (U – U*) + v

V – szok podażowy

Π = Π

-1

– a (U – U*) + v

Π

-1

– inflacja z poprzedniego okresu

NRU, NAIRU i histereza

• Naturalna stopa bezrobocia (NRU – Natural Rate of

Unemployment) – jest stopą charakteryzującą stan równowagi

długookresowej na rynku pracy (stopą opróżniającą rynek

pracy).

• Stopa bezrobocia nie przyspieszająca inflacji (NAIRU – Non-

Accelerating Inflation Rate of Unemployment) – jest stopą

bezrobocia, która nie powoduje presji inflacyjnej (przyrost

płacy robotników nie jest większy niż przyrost wydajności

pracy).

• Histereza – kształtowanie się naturalnej stopy bezrobocia pod

wpływem wcześniejszych doświadczeń (naturalna stopa

bezrobocia rośnie, jeżeli faktyczna stopa bezrobocia w

poprzednim

okresie

przewyższała

naturalną

stopę

bezrobocia /z poprzedniego okresu/).

Problemy empiryczne z NAIRU

Gdyby NAIRU wynosiła 5,5%, to od roku 1995
(kiedy stopa bezrobocia spadła poniżej 5,5%)
inflacja powinna rosnąć (a tak się nie działo).

Friedman:

Nie dysponuję żadnym liczbowym szacunkiem stopy
bezrobocia, która odpowiadałaby obecnie stopie naturalnej
w USA.

Sądzę, że stopa ta podniosła się od początku lat 70-tych z
powodu zwiększonej interwencji na rynku siły roboczej.

NAIRU - wyniki badań empirycznych

Wg większości badaczy NAIRU w USA kształtuje się na poziomie

od 5,8% do 6,6%

Spadek stopy bezrobocia poniżej NAIRU nie musi wcale wywołać
wysokiej inflacji (Staiger, Stock i Watson, 1996)

U < NAIRU o 1% = wzrost stopy inflacji o 0,5%

Wg Eisnera występuje pewna asymetria:

Wysokie bezrobocie na ogół obniża stopę inflacji, natomiast niski
poziom bezrobocia nie zawsze prowadzi do wyższej stopy
inflacji.

U

NAIRU

(Kalman)

NAIRU

(HPMV)

Rzeczywista stopa bezrobocia a NAIRU,

Wielka Brytania

NAIRU w wybranych krajach, 1999

Kraj

NAI RU

(szacunki OECD)

USA

5,2 %

J aponia

3,7 %

Niemcy

8,1 %

Francja

10,0 %

Wielka Brytania

7,2 %

Kanada

8,1 %

Holandia

4,5 %

Hiszpania

16,5 %

Szwajcaria

2,6 %

Inflacja w teorii makroekonomii

Szkoła

klasyczna

* przyczyna: za dużo pieniądza w obiegu

Szkoła

keynesowska

* przyczyna: nadwyżka strumienia popytu
zagregowanego nad strumieniem podaży
zagregowanej;
* zwalczanie: przez ograniczanie popytu
(restrykcyjna polityka budżetowa i monetarna);
* krótkookresowa krzywa Phillipsa

Monetaryzm

* przyczyna: nadmierna podaż pieniądza (inflacja
jako zjawisko monetarne) /ilościowa teoria
pieniądza/;
* zwalczanie: poprzez kontrolę wzrostu podaży
pieniądza (stały wzrost w tempie wzrostu PNB);
* krzywa Friedmana-Phelpsa (długookresowa
krzywa Phillipsa) – w długim okresie nie ma
wymienności pomiędzy inflacją i bezrobociem

Inflacja w teorii makroekonomii (c.d.)

Szkoła

podażowa

* przyczyny: ekspansywna polityka
monetarna, deficyt budżetowy, zbyt
niska produkcja (nie nadążająca za
wysokim popytem zagregowanym)

Szkoła

racjonalnych

oczekiwań

* przyczyny: ekspansywna polityka
monetarna i budżetowa, oczekiwania
inflacyjne;
* długookresowa krzywa Phillipsa
(wymienność inflacji i bezrobocia nie
występuje nawet w krótkim okresie);
* przy mało przekonującej polityce
antyinflacyjnej rządu rośnie inercja
oczekiwań inflacyjnych