Cezary Suszyński

W

SPÓŁCZESNE

T

EORIE

P

RZEDSIĘBIORSTWA

Materiały do wykładu

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

2

STRUKTURA WYKŁADU (I)

PUNKT WYJŚCIA – Tradycyjna myśl ekonomiczna a alternatywne

teorie przedsiębiorstwa

•

Przesłanki rozwoju alternatywnych teorii

przedsiębiorstwa

•

Kryteria podziału, struktura teorii alternatywnych

WYBRANE ALTERNATYWNE TEORIE PRZEDSIĘBIORSTWA – nurt

ekonomiczny

•

A.J. Schumpeter – teoria przedsiębiorcy-innowatora

•

Cykl życia przedsiębiorstwa

•

Teorie menedżerskie (celów firmy)

•

Przedsiębiorstwo na gruncie instytucjonalnym



R. Coase – przedsiębiorstwo a teoria kosztów transakcyjnych



Kontraktualna teoria firmy



Teoria agencyjna – perspektywa przedsiębiorstwa



Przedsiębiorstwo w perspektywie teorii władzy

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

3

STRUKTURA WYKŁADU (II)

ALTERNATYWNE UJĘCIA PRZEDSIĘBIORSTWA – nurt nauk o

zarządzaniu (wybrane koncepcje i podejścia)

• Epistemologiczne podstawy nauk o zarządzaniu
• Kategoria przedsiębiorstwa na etapie wykształcania się

zarządzania jako dyscypliny naukowej – od szkoły
klasycznej do podejścia systemowego

• Przedsiębiorstwo a zarządzanie strategiczne

 Istota zarządzania strategicznego
 Szkoła planistyczna
 Szkoła ewolucyjna
 Szkoła pozycyjna
 Nurt zasobowy

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

4

STRUKTURA WYKŁADU (III)

NAJNOWSZE TENDENCJE I PERSPEKTYWY ROZWOJU TEORII

PRZEDSIĘBIORSTWA

• Nurt neoinstytucjonalny
• Przedsiębiorstwo a współczesne wyzwania w sferze

zarządzania

 Zarządzanie zmianami – globalizacja, restrukturyzacja,

reengineering procesów

 Zarządzanie wartością – akcjonariusze, teoria interesariuszy

przedsiębiorstwa

 Zarządzanie zasobami niematerialnymi przedsiębiorstwa –

kapitał ludzki, organizacja oparta na wiedzy

 Wirtualizacja przedsiębiorstw, organizacje sieciowe

• Wykształcanie się nauki o przedsiębiorstwie – moda czy

nowa perspektywa badawcza?

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

5

LITERATURA – Ważniejsze pozycje

• R. Griffin, Podstawy zarządzania organizacjami, PWN,

Warszawa 2001.

• W. Grudzewski, I. Hejduk, Przedsiębiorstwo wirtualne,

Difin, Warszawa 2002.

• T. Gruszecki, Współczesne teorie przedsiębiorstwa, PWN,

Warszawa 2002.

• Podstawy nauk o przedsiębiorstwie (red. J. Lichtarski), AE

Wrocław 2001.

• Przedsiębiorstwo, wartość, zarządzanie (red. C. Suszyński),

PWE, Warszawa 2007.

• Teoria przedsiębiorstwa. Wybrane zagadnienia (red. S.

Kasiewicz i H. Możaryn), SGH, Warszawa 2004.

PUNKT WYJŚCIA

Tradycyjna myśl ekonomiczna

a alternatywne teorie

przedsiębiorstwa

Przesłanki rozwoju

alternatywnych teorii przedsiębiorstwa

Kryteria podziału

Struktura teorii alternatywnych

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

7

PRZESŁANKI ROZWOJU

ALTERNATYWNYCH TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA (I)

KONIECZNOŚĆ REWIZJI KLUCZOWYCH ZAŁOŻEŃ

TRADYCYJNEJ TEORII EKONOMICZNEJ

• KONCEPCJA HOMO-OECONOMICUS - aktywność ludzka nie jest

skierowana wyłącznie na zaspokajanie potrzeb poprzez rynek

• Przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe jako PODSTAWOWE

PODMIOTY GOSPODARUJĄCE - działają pojedynczy „aktorzy”

• Celem przedsiębiorstwa jest zawsze i tylko MAKSYMALIZACJA

ZYSKU - w praktyce zasada „racjonalności ograniczonej”

• STAN RÓWNOWAGI w gospodarce jest stanem naturalnym, a

jego zakłócenia uruchamiają mechanizm adaptacyjny -
przedsiębiorca burzy tę równowagę przez wdrażanie
innowacji (J. Schumpeter)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

8

PRZESŁANKI ROZWOJU

ALTERNATYWNYCH TEORII PRZEDSIĘBIORSTWA (II)

KONIECZNOŚĆ REWIZJI DALSZYCH ZAŁOŻEŃ - przykładowo

• Model firmy może wyjaśniać jej zachowanie bez potrzeby

wprowadzania kategorii PRZEDSIĘBIORCY - ale kto stworzył

przedsiębiorstwo?

• Przedsiębiorstwo dysponuje DOSKONAŁĄ INFORMACJĄ o

kosztach i cenach - współcześnie założenie wręcz rażąco

sztuczne

• ROZDZIELENIE WŁASNOŚCI OD ZARZĄDZANIA nie ma wpływu

na cel i zachowania przedsiębiorstwa - w praktyce często

różne cele właścicieli i zarządzających

• WIELKOŚĆ FIRMY nie wpływa na określanie jej celów i

zachowań - nawet prosta obserwacja wskazuje że jest inaczej

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

9

ALTERNATYWNE TEORIE PRZEDSIĘBIORSTWA

Kryterium zbliżonych założeń i wspólnego języka opisu

PRZEDSIĘBIORCA JAKO INNOWATOR – J. Schumpeter

TEORIE MENEDŻERSKIE
• jeden główny cel - inny niż maksymalizacja zysku przedsiębiorstwa
• maksymalizacja korzyści własnych menedżerów

TEORIE BIOLOGICZNE I PODEJŚCIE BEHAWIORYSTYCZNE
• „wiązka celów” przedsiębiorstwa – systemu dążącego do przetrwania
• poszukiwanie nie alternatywy optymalnej (celu) ale zadawalającej (H.

Simon)

INSTYTUCJONALNE TEORIE PRZEDSIĘBIORSTWA
• Teoria kosztów transakcyjnych (R. Coase)
• Teoria agencji (agent-pryncypał)

• Teoria kontraktualna - firma jako „wiązka kontraktów”

(A. Alchian, H. Demsetz)

• podejście neoinstytucjonalne (O. Williamson)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

10

ALTERNATYWNE TEORIE PRZEDSIĘBIORSTWA

Struktura teorii alternatywnych

INSTYTUCJONALIŚCI

TEORIE

MENEDŻERSKIE

(celów firmy)

J. SCHUMPETER

Teoria innowacji

i przedsiębiorcy

R. COASE

Szkoła praw

własności

Teoria agencji

Kontraktualna teoria firmy

NOWA EKONOMIA INSTYTUCJONALNA

Teorie behawioralne

i biologiczne

firmy

Cykl życia firmy

WYBRANE ALTERNATYWNE TEORIE

PRZEDSIĘBIORSTWA

nurt ekonomiczny

Teoria przedsiębiorcy-innowatora

Cykl życia przedsiębiorstwa

Teorie menedżerskie (celów firmy)

Przedsiębiorstwo na gruncie

instytucjonalnym

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

12

PRZEDSIĘBIORCA-INNOWATOR I PRZEDSIĘBIORSTWO

A.J. Schumpeter (1912)

1.

Przedsiębiorca – „motor i dusza przedsiębiorstwa” -

poszukując nadzwyczajnego zysku wprowadza innowacje i

burzy równowagę

2.

Szerokie rozumienie innowacji (kombinacje produkcyjne i

handlowe) - każda zmiana, która:

•

zmienia względną rzadkość czynników produkcji

•

zwiększa użyteczność towarów istniejących

•

tworzy nową użyteczność

3.

„Raczej kierownictwo ma tutaj znaczenie, a nie własność”

Ważniejsze konsekwencje koncepcji Schumpetera

(kontekst przedsiębiorstwa)

–

Odrzucenie paradygmatu równowagi (= stagnacji) między popytem

i podażą na rynku oraz ceną i wielkością produkcji przedsiębiorstwa

–

Przedsiębiorczość – konieczny składnik mechanizmu rynkowego

–

Przedsiębiorca nadaje ruch całemu systemowi – podstawa teorii

rozwoju

–

Zysk powstaje dopiero w warunkach dynamiki gospodarczej

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

13

CYKL ŻYCIA PRZEDSIĘBIORSTWA (I)

Naturalna sekwencja etapów, przez które przechodzi

większość organizacji w trakcie wzrostu i dojrzewania

1. NARODZINY

• nowe przedsięwzięcie (pomysł, idea)
• mobilizacja kapitału

2. MŁODOŚĆ

• wzrost i ekspansja wszystkich zasobów organizacji

3. WIEK ŚREDNI

• okres stopniowego wzrostu – przeradza się w stabilizację

4. DOJRZAŁOŚĆ

• okres stabilności

5. SCHYŁEK

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

14

CYKL ŻYCIA PRZEDSIĘBIORSTWA (II)

Wzrost i rozwój a wielkość przedsiębiorstwa

W

IE

L

K

O

Ś

Ć

P

R

Z

E

D

S

IĘ

B

IO

R

S

T

W

A

Mał
e

Duże

ETAP ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTWA

Etap Etap Etap Etap

przedsiębiorcy wspólnoty formalizacji przekształcenia

Kreatywnoś
ć

Wytyczenie kierunku

Potrzeba
delegacji
uprawnień i
kontroli

Potrzeba
przywództw
a

Dodanie
wewnętrznyc
h systemów

Potrzeba
walki z
biurokracją

Rozwój
pracy
zespołowej

Potrzeba
rewitalizac
ji

Nadanie
kierunku,
odrodzenie

Kontynuac
ja
dojrzałośc
iSchyłe

k

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

15

MENEDŻERSKIE TEORIE PRZEDSIĘBIORSTWA (I)

Istota, przesłanki powstania, interpretacje

DWIE GRUPY TEORII

• Zakładające istnienie jednego głównego celu przedsiębiorstwa – innego niż

maksymalizacja zysk (głównie różnie definiowane cele menedżerskie)

• Zakładające istnienie wielu celów – „wiązki celów” (behawioralne teorie

firmy)

WAŻNIEJSZE PRZESŁANKI POWSTANIA – przyczyny zmian w teorii

zachowań przedsiębiorstw

• Rozdzielenie własności i zarządzania (kontroli) w przedsiębiorstwie
• Praktyka działania wielkich korporacji – odrzucenie modelu neoklasycznego

TEORIE MENEDŻERSKIE jako próba objaśnienia powyższych zmian –

dwa przeciwstawne nurty interpretacji

• Kontrola przechodzi od właścicieli do menedżerów („rewolucja

menedżerów”)

• Kontrolę przejmuję inwestorzy instytucjonalni i rynek kapitałowy (wersja

przeważająca współcześnie)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

16

TEORIE MENEDŻERSKIE (II)

Alternatywne cele przedsiębiorstwa

MAKSYMALIZACJA SPRZEDAŻY – zwłaszcza duże przedsiębiorstwa

• Menedżerowie w większych firmach mają z reguły wyższe płace
• Aby zwiększyć korzyści własne narzucają firmie cel – zwiększenie

sprzedaży (teoria W.J. Baumola -1959)

• Minimalny, satysfakcjonujący poziom dochodu z kapitału oczekiwany

przez właścicieli – element ograniczający zamiary menedżerów

MAKSYMALIZACJA UŻYTECZNOŚCI (KORZYŚCI) DLA MENEDŻERÓW

• Cele menedżerów nie są tożsame z celami właścicieli – różne funkcje

użyteczności

• Użyteczność dla menedżerów – także w kategoriach niepieniężnych:

bezpieczeństwo, prestiż, wolny czas (ang. perks)

„Najlepsza rzeczą w zysku monopolowym jest spokojne życie” (J. Hicks)

• Menedżerowie maksymalizują swoje korzyści nie tylko przez

wynagrodzenie i perks ale poprzez powiększanie budżetu i

dyspozycyjnej władzy w wydatkach

• Remedium – rozszerzanie udziału menedżerów we własności i zyskach

firmy

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

17

TEORIE MENEDŻERSKIE (III)

Alternatywne cele przedsiębiorstwa - dokończenie

MAKSYMALIZACJA WZROSTU

• Wzrost (dynamiczny) – nie tylko wzrost sprzedaży ale w szczególności

powiększenie aktywów przedsiębiorstwa

• Wzrost niezależności firmy od rynków finansowych, ograniczenie możliwości

jej przejęcia

• Wyższe wynagrodzenie, status, bezpieczeństwo menedżerów
• Związki: wzrost zysku – wzrost przedsiębiorstwa jako stabilizujące relację:

menedżerowie – właściciele (wzrost zrównoważony - model R. Marrisa 1964)

CELE NIEKWANTYFIKOWALNE – nie poddawane maksymalizacji (teorie

behawioralne)

• Teoria celu satysfakcjonującego – firma nie dąży do realizacji celu

optymalnego ale zadawalającego w danych warunkach, rozważnego

(koncepcja racjonalności ograniczonej - H. Simon); np. przetrwanie jako cel

pierwotny

• Teoria „wiązki celów” – firma to splot różnych interesów, możliwy jest tylko

kompromis w postaci zestawu (wiązki) celów; decydują o nim

menedżerowie

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

18

PRZEDSIĘBIORSTWO A EKONOMIA INSTYTUCJONALNA

Podstawowe założenia i kategorie (I)

1.

ZAŁOŻENIA – szkoła instytucjonalna

•

Rynek działa zawsze w ramach konkretnych INSTYTUCJI

•

Instytucje mogą być ewolucyjnym tworem rynku – np. zwyczaje
handlowe

•

Często również tworzone są przez państwo (interweniujące w kształt
instytucji)

•

W centrum uwagi – KATEGORIA TRANSAKCJI („atom” w systemie
gospodarczym)

2. INSTYTUCJE – mają zapewnić współdziałanie jednostek

•

Wzory zachowań - np. negocjacje, porozumiewanie się stron

•

Podstawy formułujące prawa i obowiązki – np. określenia praw
własności

•

Bardziej precyzyjne regulacje prawne określające dozwolone
sposoby działania – np. prawo antymonopolowe, tworzenie, podział,
łączenie firm

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

19

PRZEDSIĘBIORSTWO A EKONOMIA INSTYTUCJONALNA

Podstawowe założenia i kategorie (II)

3. TRANSAKCJE – w ramach uznanych zwyczajów i prawa

(J.R.Commons – XIX/XX)

• Transakcje racjonujące – między podmiotami podporządkowanymi i

zwierzchnimi (np. pobieranie ceł, podatków)

• Transakcje menedżerskie – podporządkowywanie jednych podmiotów

gospodarczych innym podmiotom (np. relacje: menedżer - pracownik)

• Transakcje wymiany – przenoszenie praw własności między

podmiotami

4. HIERARCHIA - zasada organizująca przedsiębiorstwo

• Struktura organizacji przedsiębiorstwa jako podstawowa struktura

instytucjonalna różniąca się od struktury rynku występowaniem
hierarchii

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

20

PRZEDSIĘBIORSTWO

A TEORIA KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH (I) – R. Coase

(1937)

Dlaczego istnieje przedsiębiorstwo skoro system koordynacji

przez ceny (rynek) jest tak doskonałym mechanizmem?

• System rynkowy - funkcjonuje „sam przez siebie” (itself)

• Firma – kierownictwo koordynuje alokację wszystkich zasobów (często

mechanizm całkiem różny od rynkowego)

Przedsiębiorstwa w systemie rynkowym – „wyspy świadomej

władzy w oceanie nieświadomej kooperacji”

DWA KONKURUJĄCE MECHANIZMY KOORDYNACJI:

1)PRZEZ CENĘ 2) PRZEZ KIEROWNICTWO PRZEDSIĘBIORSTWA

• W różnych sytuacjach jeden mechanizm jest zastępowany przez drugi

Kiedy tak się dzieje – jakie są przyczyny powstawania

przedsiębiorstw?

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

21

PRZEDSIĘBIORSTWO

A TEORIA KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH (II) – R. Coase

(1937)

Główny powód ekonomicznej opłacalności tworzenia przedsiębiorstwa

(niedostrzegany poprzednio)

KOORDYNACJA PRZEZ CENY NIE JEST DARMOWA – POCIĄGA ZA SOBĄ

PONOSZENIE PEWNYCH KOSZTÓW DZIAŁANIA RYNKU

1.

KOSZTY KOORDYNACJI – dotarcie do kontrahenta, ustalenie ceny i

innych warunków transakcji

2.

KOSZTY MOTYWACJI – wynikające z niekompletności i asymetrii

informacji (porównywanie ofert) oraz niedoskonałości umów i

oportunistycznych zachowań kontrahentów (koszty notarialne, koszty

utraconych korzyści)

3.

KOSZTY EGZEKUCJI – monitorowanie i realizacja umów, koszty sądowe

GŁÓWNE CZYNNIKI DETERMINUJĄCE KOSZTY TRANSAKCYJNE (O. Williamson):
•

Charakter

zasobów

angażowanych

w

transakcję

(proste

vs.

specjalistyczne)

•

Częstotliwość transakcji

•

Niepewność związana z transakcją

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

22

PRZEDSIĘBIORSTWO

A TEORIA KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH (III) – R. Coase

(1937)

KOSZTY TRANSAKCYJNE – Koszty koordynacji zasobów firmy

przez ceny (rynek)

Przedsiębiorca minimalizuje koszty transakcyjne

organizując i koordynując produkcję w firmie

(najważniejsza funkcja przedsiębiorcy wg Coasa)

KOSZTY KOORDYNACJI PRZEZ CENY

>

KOSZTY KOORDYNACJI PRZEZ

FIRMĘ

!Ekonomicznie uzasadnione tworzenie przedsiębiorstwa!

KOSZTY KOORDYNACJI PRZEZ CENY

≤

KOSZTY KOORDYNACJI PRZEZ

FIRMĘ

Nie ma ekonomicznego uzasadnienia dla tworzenia

przedsiębiorstwa

(jeśli powstanie będzie nietrwałe)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

23

KONTRAKTUALNA TEORIA PRZEDSIĘBIORSTWA (I)

Rozwinięcie podejścia instytucjonalnego

WYJŚCIOWE PYTANIE (A. Alchian, H. Demsetz 1972)

Czy rynek może zastąpić firmę w organizacji pracy zespołowej?

Odpowiedź: NIE – jest to możliwe tylko w przedsiębiorstwie!

FIRMA JAKO WIĄZKA (SPLOT) KONTRAKTÓW – nexus of contracts

• Kontrakt – podstawowy element życia gospodarczego
• „Kontraktor” (organizator, przedsiębiorca) – tworzy sieć

powiązań,

centralizuje

stosunki

umowne

w

zespole

wytwórczym

– Zawiera kontrakty z właścicielami środków produkcji aby uzyskać

kontrolę nad zasobami tworzącymi przedsiębiorstwo

– Różne typy zasobów wymagają różnych kontraktów
– Szczególny charakter – kontrakty o prace z pracownikami

przedsiębiorstwa („umowa niezamknięta”)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

24

KONTRAKTUALNA TEORIA PRZEDSIĘBIORSTWA (II)

Rozwinięcie podejścia instytucjonalnego

• OPORTUNIZM - dominująca cecha partnerów kontraktu

(hipoteza)

– Tendencja do minimalizacji swojego wkładu

– Niepewność realizacji kontraktów – np. pracownicy rozwiązujący

swoje umowy nie gwarantują przetrwania firmy

– Potrzeba monitorowania kontraktów – koszty!

• WSPÓŁCZESNE

PRZEDSIĘBIORSTWO

(„KONTRAKTOR”)

-

grupowa realizacja większości prac wynikających z kontraktów

– Problem ustalenia indywidualnych wynagrodzeń za wspólny efekt

pracy całej grupy

– Jak i dlaczego to robić – czy firma robi to lepiej niż rynkowa

koordynacja przez ceny? (powrót do wyjściowego pytania)

FIRMA – „urządzenie ekonomiczne”

poprzez które kooperujący właściciele zasobów

odnoszą większy pożytek z tych zasobów

(inaczej nigdy by się dobrowolnie nie zgodzili na współpracę!)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

25

PRZEDSIĘBIORSTWO A TEORIA AGENCJI (I)

Charakterystyka zależności

ZWIĄZEK AGENCYJNY – CEL I ISTOTA ZALEŻNOŚCI

• Kontrakt w ramach którego pryncypał angażuje inną osobę (agenta) do

wykonywania usług w jego imieniu i deleguje część uprawnień

decyzyjnych

• Uzyskanie możliwie największej skuteczności realizacji interesów

pryncypała

• Kluczowy związek agencyjny na gruncie przedsiębiorstwa:

WŁAŚCICIEL (pryncypał) – MENEDŻER (agent)

GŁÓWNY PROBLEM – OGRANICZENIE ZWIĄZKU

• Różnice między celami pryncypała i agenta (oportunizm agenta)
• Występująca między nimi asymetria informacji

KOSZTY AGENCJI

• Koszty ponoszone przez pryncypała w celu kontrolowania agenta
• Koszty ponoszone przez agenta w celu wzbudzenia zaufania pryncypała
• Koszty alternatywne ponoszone przez pryncypała (koszty utraconych

korzyści)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

26

PRZEDSIĘBIORSTWO A TEORIA AGENCJI (II)

Zmiany w podstawach przedsiębiorstwa

STRUKTURA INSTYTUCJONALNA FIRMY - istotne miejsce zajmują:

• Bodźce którym podlega agent
• Związki między tymi bodźcami a ostatecznym wynikiem jego

działalności

• Sposoby ustalenia i pomiaru wyniku

EKONOMICZNA KONSTRUKCJA AGENCJI - przesłanka rozwiązań

instytucjonalnych w przedsiębiorstwie

• Zatrudnienie agenta w formule kontraktu menedżerskiego, franszyzy

itp.

• Elastyczne kształtowanie stosunków wewnętrznych i zewnętrznych -

inne niż wcześniej relacje z ludźmi i instytucjami pracującymi na rzecz
przedsiębiorstwa

NOWA JAKOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA

• Przedsiębiorstwo istnieje dzięki wymianie społecznej w stopniu nie

mniejszym niż z racji wymiany ekonomicznej

• Granice przedsiębiorstwa stają się bardziej plastyczne (wręcz

umowne) – przedsiębiorstwo jako „sieć współzależności”

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

27

PRZEDSIĘBIORSTWO Z PERSPEKTYWY TEORII WŁADZY

(I)

Podstawowe pojęcia i zależności

WŁADZA
• Możliwość

nakłonienia

innych

–

np.

uczestników

przedsiębiorstwa - do zrobienia czegoś, czego by nie zrobili

(A. Dahl)

• Źródła władzy w przedsiębiorstwie - wynikają z jego istoty

jako podmiotu ekonomicznego

• W przedsiębiorstwie władza może pełnić pozytywną i

produktywną rolę

• Przekształceniu władzy jako potencjalnego wpływu we

wpływ realny służą liczne taktyki i strategie polityczne

POLITYKA
• Dążenie do zdobywania, wzmacniania, wykorzystywania

władzy w celu wywierania wpływu na przedsiębiorstwo

• Wzmacnianie władzy – proces jednoczesnego dążenia do

niej i uciekania przed władzą innych

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

28

PERSPEKTYWA TEORII WŁADZY (II)

Przedsiębiorstwo jako system polityczny i narzędzie

dominacji

(Metafory organizacji – G. Morgan)

METAFORA POLITYCZNA - wpisuje się w nurt menedżerski
• Uczestnicy przedsiębiorstwa (organizacji) – podział na

rządzonych i rządzących (relacje władzy i konieczność

istnienia polityki)

• Przedsiębiorstwo – z istoty polityczne:

- musi tworzyć ład i wspólny kierunek działania ludzi o potencjalnie

rozbieżnych (często wręcz sprzecznych) interesach
- różne interesy powodują, że cele firmy, struktura, technika, podział

pracy, styl kierowania itp. mają wymiar polityczny
- zachwianie paradygmatu ogólnej racjonalności przedsiębiorstwa

(relatywizm, subiektywizm działań i ocen)
- podkreślenie behawioralnego charakteru przedsiębiorstwa

METAFORA DOMINACJI – nurt krytyczny, weberowski
• Władza = dominacja (poprzez groźbę, siłę lub posiadanie

prawa)

• Trzy typy dominacji w przedsiębiorstwie – charyzmatyczna,

tradycjonalna, racjonalno-prawna (rzadko w formie czystej)

ALTERNATYWNE UJĘCIA

PRZEDSIĘBIORSTWA

Nurt nauk o zarządzaniu

wybrane koncepcje i podejścia

Epistemologiczne podstawy nauk o

zarządzaniu

Przedsiębiorstwo w etapach wykształcania

się zarządzania jako dyscypliny naukowej

Przedsiębiorstwo a zarządzanie

strategiczne

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

30

EELEMENY EPISTEMOLOGII NAUK O ZARZĄDZANIU

jako wyznacznik podejścia do przedsiębiorstwa

NAUKI O ZARZĄDZANIU – DWIE RÓWNOLEGŁE FUNKCJE

• Opis rzeczywistości – element poznawczy
• Aktywne współtworzenie rzeczywistości – element kreatywny

Nauki o zarządzaniu są jednocześnie nauką (empiryczną) i

sztuką!

DWA NURTY – równoległe ale i przenikające się

• Nurt ekonomiczny – budowany na gruncie nepozytywistycznym
• Nurt humanistyczny – zbliża zarządzanie do nauk społecznych

PRZEDMIOT ZARZĄDZANIA – organizacja oraz proces zarządzania

• Zarządzanie jako podejmowanie decyzji
• Zarządzanie jako sprawowanie władzy
• Zarządzanie jako wykorzystywanie zasobów organizacji

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

31

PRZEDSIĘBIORSTWO A ZARZĄDZANIE (I)

Okres klasyczny (początek XX w.)

F. TAYLOR (inżynier, praktyk) - zasady naukowego zarządzania (1903)

• rozdział planowania od wykonania, szczegółowy podział pracy
• naukowy dobór, szkolenie, doskonalenie robotników
• kontrola wykonania zadań przez zarządzającego
• oparcie przedsiębiorstwa na funkcjonalnej strukturze organizacyjnej

H. FAYOL (inżynier, praktyk) - 5 funkcji zarządzania

przedsiębiorstwem

• (1) planowanie
• (2) organizacja ( przygotowanie) działania
• (3) rozkazywanie
• (4) koordynacja jako samo działanie
• (5) kontrola

M. WEBER (teoretyk) - model biurokratycznej organizacji (dużej)

• bezosobowość, efektywność, pewność funkcjonowania
• hierarchicznie zorganizowany system stanowisk

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

32

PRZEDSIĘBIORSTWO A ZARZĄDZANIE (II)

Szkoła zachowań - podejście behawioralne (początek

XX w.)

Ch. BARNARD - połączenie nowych elementów teorii z

poglądami klasycznymi

• organizacja - system otwarty

• elementy organizacji - działania jej uczestników

gotowych do świadomej i dobrowolnej kooperacji

• przeżycie

organizacji

jako

spełnienie

oczekiwań

jednostek działających na rzecz wspólnego celu

E. MAYO (eksperymenty w Hawthorne 1927-1932) - dwa

nurty rozważań

• nurt stosunków międzyludzkich

 koncentracja

na

indywidualnych

zachowaniach

oraz

procesach grupowych w miejscu pracy

• nurt potencjału ludzkiego

 koncentracja na potrzebie samorealizacji człowieka w

procesie pracy

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

33

PRZEDSIĘBIORSTWO A ZARZĄDZANIE (III)

Podejście ilościowe (od lat 40. XX w.)

Szczególna przydatność w procesach planowania i

kontroli przedsiębiorstwa

ILOŚCIOWA TEORIA ZARZĄDZANIA - modele

matematyczne

• konstruowanie modelu decyzyjnego wyselekcjonowanych

związków



(np. model rozmieszczenia stanowisk pracy)

• optymalizacja funkcji celu
• założenie dotrzymania określonych (przyjętych) warunków

ZARZĄDZANIE OPERACYJNE - mniej sformalizowane

• stosowane bezpośrednio do sytuacji kierowniczych
• forma zastosowania ilościowej teorii zarządzania



np. programowanie liniowe, wyznaczanie ścieżki dojścia

(PERT), teoria kolejek, analiza progu rentowności

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

34

PRZEDSIĘBIORSTWO A ZARZĄDZANIE (IV)

Podejście integrujące - systemowe

ORGANIZACJA JAKO SYSTEM OTWARTY - cztery elementy

• nakłady - zasoby przedsiębiorstwa

• procesy transformacji (techniczne i kierownicze)

• wyniki - produkty, zyski, starty, zachowania pracownicze itp.

• sprzężenie zwrotne - reakcje otoczenia na wyniki

przedsiębiorstwa

PODSYSTEMY - systemy w ramach systemu wyższego rzędu

• np. marketing, produkcja, finanse w przedsiębiorstwie

SYNERGIA SYSTEMU

• elementy mogą działać skuteczniej pracując razem niż

oddzielnie

ENTROPIA SYSTEMU

• proces prowadzący do rozpadu systemu przy niedostatecznie

silnych mechanizmach jego odnawiania

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

35

PRZEDSIĘBIORSTWO A ZARZĄDZANIE (V)

Podejście integrujące - spojrzenie

sytuacyjne

Właściwe zarządzanie przedsiębiorstwem - w danej

sytuacji

zależy

od

szerokiej

(często

niepowtarzalnej) gamy czynników

Schemat integrujący podejścia do zarządzania

PODEJŚCIE SYSTEMOWE PODEJŚCIE SYTUACYJNE

• Uznanie wewnętrznych zależności • Uznanie sytuacyjnego charakteru

•Uznanie wpływu otoczenia zarządzania

• Reakcja na szczególne cechy sytuacji

PODEJŚCIE

KLASYCZNE

Troska o efektywność

i wydajność

PODEJŚCIE

BEHAWIORALNE

Troska o zachowanie

organizacji i zasoby

ludzkie

PODEJŚCIE

ILOŚCIOWE

Troska o rozwiązania

optymalizujące

Sprawne i skuteczne zarządzanie

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

36

WAŻNIEJSZE WYZNACZNIKI WSPÓŁCZESNEGO

PRZEDSIĘBIORSTWA

NA GRUNCIE NAUK O ZARZĄDZANIU (I)

OTOCZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA

• otoczenie ogólne
• otoczenie celowe

POWIĄZANIA Z OTOCZENIEM

• aspekt przedmiotowy, aspekt podmiotowy, aspekt

funkcjonalny

• sieć powiązań, organizacje sieciowe

STRUKURA ORGANIZACYJNA

• układ stanowisk pracy, komórek i pionów (ew.

większych elementów) wraz z ustalonymi między
nimi powiązaniami i zależnościami

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

37

WAŻNIEJSZE WYZNACZNIKI WSPÓŁCZESNEGO

PRZEDSIĘBIORSTWA

NA GRUNCIE NAUK O ZARZĄDZANIU (II)

KULTURA ORGANIZACYJNA

•

zestaw wartości, norm i przekonań pomagających członkom
organizacji (przedsiębiorstwa) rozumieć za czym się ona
opowiada, jak pracuje i co uważa za ważne

TOŻSAMOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA

•

szczególny przejaw (stygmat) kultury organizacyjnej, zestaw
względnie trwałych cech wykrystalizowanych w długim
procesie

ich

powstawania

i

utrwalania

się

w

przedsiębiorstwie

WIZERUNEK PRZEDSIĘBIORSTWA

•

indywidualny obraz przedsiębiorstwa w świadomości ludzi,
projekcja i zarazem recepcja zespołu cech (właściwości)
przedsiębiorstwa przefiltrowany przez własne „ja” odbiorców

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

38

PRZEDSIĘBIORSTWO A ZARZĄDZANIE

STRATEGICZNE

ISTOTA ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO

• działalność kierownicza obejmująca
• formułowanie wizji, misji, celów i zadań przedsiębiorstwa
• z uwzględnieniem optymalnego wykorzystania jego

zasobów

ETAPY ZARZĄDZANIA STRATEGICZNEGO

• analiza strategiczna - analiza makrootoczenia, analiza

otoczenia

konkurencyjnego,

analiza

potencjału

strategicznego przedsiębiorstwa

• projektowanie strategii (alternatywy strategiczne) -

strategia

korporacji,

strategie

biznesu,

strategie

funkcjonalne

• realizacja strategii oraz kontrola strategiczna

ZARZĄDZANIE STRATEGICZNE TO ANTYCYPACYJNY PROCES

KSZTAŁTOWANIA I REGULOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

W CELU OSIĄGNIĘCIA SUKCESU NA RYNKU

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

39

SZKOŁA PLANISTYCZNA (lata 60.)

Przedsiębiorstwo jako względnie stabilny system

czytelnej perspektywy

PRYMAT FUNKCJI ANALITYCZNEJ I PLANISTYCZNEJ

• Narzędzia i procedury dostatecznie amortyzują zmiany w już

turbulentnym, lecz wciąż dalece przewidywalnym otoczeniu

przedsiębiorstwa

WZAJEMNE DOPASOWANIE STRATEGII I STRUKTURY

• Podstawowy warunek skutecznej i efektywnej działalności

przedsiębiorstwa

PIRAMIDALNA STRUKTURA

• Hierarchiczny, funkcjonalny typ wewnętrznego uporządkowania

przedsiębiorstwa

• Wyraźny stopień uniformizacji funkcji i struktur

PRZEDSIĘBIORSTWO NA TRZECH POZIOMACH DECYZYJNYCH

• Szczeble: strategiczny, taktyczny, operacyjny

• Jednoznacznie

identyfikowana

i

rozłożona

w

organizacji

odpowiedzialność głównych uczestników procesu strategicznego

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

40

SZKOŁA EWOLUCYJNA (lata 70.)

Przedsiębiorstwa na progu zmiany permanentnej

PRZEDSIĘBIORSTWO - UKŁAD DYNAMICZNY (oscylujący wokół

punktu równowagi)

• Odrzucenie idei statycznej, planistycznie definiowanej równowagi jako

stanu docelowego

ELASTYCZNOŚĆ - immanentna cecha przedsiębiorstwa

• Kluczowy warunek przetrwania i rozwoju organizacji w burzliwym

otoczeniu

ANTYCYPACYJNA KULTURA STRATEGICZNA

• Właściwa głównemu nurtowi postaw i zachowań dzisiejszych

przedsiębiorstw

KOMPROMISY – PODSTAWA SUKCESU PRZEDSIĘBIORSTWA

• Znaczenie wewnętrznych wartości i ich hierarchii, relacji władzy i

układu interesów, związków nieformalnych itp.

• Uchylenie bezwarunkowej, jednoznacznej racjonalność i optymalizacja

działań jako wyłącznego warunku sukcesu

PODEJŚCIE SYTUACYJNE

• dominujące w kształtowaniu nie tylko praktyki zarządzania

przedsiębiorstwem, ale także bardziej ogólnych reguł jego

funkcjonowania

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

41

PRZEDSIĘBIORSTWO - PERSPEKTYWA SZKOŁY

POZYCYJNEJ (I)

Podstawowe założenia - M.E. Porter 1980

WIODĄCA WŁAŚCIWOŚĆ WSPÓŁCZESNEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

• Dążenie do uzyskania przewagi (pozycji) konkurencyjnej w sektorze -

podstawowym elemencie jego otoczenia

WARUNKI ZDOBYCIA POZYCJI KONKURENCYJNEJ PRZEZ FIRMĘ

• trafna identyfikacja mechanizmów napędowych konkurencji wewnątrz

sektora

• sformułowanie i praktyczne wykorzystanie właściwej strategii

konkurencji

TRZY PODSTAWOWE RODZAJE STRATEGII KONKURENCJI

• Wiodąca pozycja kosztowa – pod względem kosztów całkowitych

• Zróżnicowanie – wyrobu lub usługi (unikalny produkt)

• Koncentracja – na określonej grupie nabywców, asortymencie wyrobów,

rynku geograficznym

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

42

PRZEDSIĘBIORSTWO- PERSPEKTYWA SZKOŁY

POZYCYJNEJ (II)

Bazowy model łańcucha wartości - M.E. Porter 1980

INFRASTRUKTURA FIRMY

ZARZĄDZANIE ZASOBAMI LUDZKIMI

ROZWÓJ TECHNOLOGII

ZAOPATRZENIE

LOGISTYKA

WEWNĘTRZN

A

PRODUKCJA

LOGISTYKA

ZEWNĘTRZN

A

MARKETING

&SPRZEDAŻ

USŁUGI

POSPRZE-

DAŻOWE

Działania wspierające

Działania podstawowe

M

A

R

Ż

A

M

A

R

Ż

A

PRZEDSIĘBIORSTWO – ZBIÓR ODRĘBNYCH ALE POWIĄZANYCH ZE SOBĄ

FUNKCJI PRODUKCJI SKONCENTROWANYCH WOKÓŁ ŁAŃCUCHA WARTOŚCI

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

43

PRZEDSIĘBIORSTWO- PERSPEKTYWA SZKOŁY

ZASOBOWEJ

C.K. Prahalad, G. Hamel 1990

PRZEWAGA KONKURENCYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA

• nie wynika z jego pozycji sektorze ale ze sposobu zarządzania

zasobami i kompetencjami przedsiębiorstwa

ZASOBY PRZEDSIĘBIORSTWA - wiodące przekroje

(perspektywa)

• relacje rzadkości – unikalność (niepowtarzalność) i cenność

zasobów

• struktura zasobów w firmie - zasoby materialne/zasoby

niematerialne

KLUCZOWE

KOMPETENCJE, rdzeń umiejętności (podstawowe

znaczenie)

–

wynik zbiorowego uczenia się organizacji w

zakresie:

• koordynacji różnorodnych zdolności produkcyjnych
• integracji licznych strumieni technologii

PRZEDSIĘBIORSTWO – PODMIOT ZASOBÓW I KOMPETENCJI

ODRÓŻNIAJĄCYCH JE OD KONKURENTÓW I BĘDĄCYCH ŹRÓDŁEM

PRZEWAGI

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

44

PRZEDSIĘBIORSTWO

NA GRUNCIE NAUK O ZARZĄDZANIU

Ważniejsze wnioski

• Nauki o zarządzaniu szczególnie dynamicznie wkroczyły na

teren przez długo zarezerwowany dla ekonomii

• Zajmując się organizacjami wszelkich typów nauki o

zarządzaniu tworzą teorię szerszą niż teoria przedsiębiorstwa
w ekonomii

• Nauki o zarządzaniu upowszechniły podejście empiryczne

(zwłaszcza behawiorystyczne) w miejsce dedukcyjnych i
normatywnych ujęć przedsiębiorstwa w ekonomii neoklasycznej

• Nauki o zarządzaniu zrodziły szeroki nurt praktycznych

business economics - wskazówek skutecznego działania w
miejsce eleganckich modeli rynku i przedsiębiorstwa

• Mimo niewątpliwego poszerzenia obszaru poszukiwania istoty

przedsiębiorstwa także nauki o zarządzaniu nie pozwalają
sformułować całościowej teorii firmy

NAJNOWSZE TENDENCJE I

PERSPEKTYWY ROZWOJU TEORII

PRZEDSIĘBIORSTWA

Nurt neoinstytucjonalny

Przedsiębiorstwo a współczesne wyzwania

w sferze zarządzania

Wykształcanie się nauki o

przedsiębiorstwie – moda czy nowa

perspektywa badawcza?

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

46

NOWA EKONOMIA INSTYTUCJONALNA

(New Institutional Economics)

Główne założenia

• Szeroki nurt wykorzystujący m.in. teorię kosztów transakcyjnych,

teorię agencji, teorię kontraktualną, szkołę praw własności

• Odrzucenie konceptu przedsiębiorstwa – „czarnej skrzynki”

• Aktywność wewnątrz przedsiębiorstwa – a zwłaszcza jego

organizacja i regulacja – istotnie wpływają na zachowanie firmy, jej
efektywność

• Przedsiębiorstwo jest analizowane do poziomu kontraktów

• Utrzymanie hipotezy oportunizmu stron kontraktów

• Szczególne znaczenie przykładane do koordynacji zasobów w

firmie

• Wykorzystywanie dorobku teoretycznego nauk o zarządzaniu

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

47

NEOINSTYTUCJONALNA TEORIA PRZEDSIĘBIORSTWA

O. Williamson 1975

KOSZTY TRANSAKCYJNE – Centralna kategoria modelu firmy

• Są to koszty funkcjonowania systemu rynku, który nie jest bezpłatny
• Przedsiębiorstwo – pozwala zredukować koszty transakcyjne (planowania,

adaptacji, nadzoru, egzekucji)

• Oszczędność tych kosztów osiąga się poprzez hierarchiczne zależności

(powiązanie transakcji z różnymi strukturami zarządzania)

CECHY TRANSAKCJI (a więc i koszty transakcyjne) – trzy wymiary

• Stopień niepewności transakcji
• Częstotliwość zawierania transakcji (powtarzalnych i nietypowych
• Specyfika aktywów (im większa tym bardziej rośnie ryzyko oportunizmu)

PRZEDSIĘBIORSTWO – trzy założenia dotyczące strategii

• Ograniczona racjonalność w działaniu (np. zysk zadowalający – H. Simon)
• Organizacja przedsiębiorstwa – wynik kompromisu między rozbieżnymi

interesami poszczególnych podsystemów firmy (szkoła behawioralna)

• Podmioty działające kierują się głównie korzyścią osobistą (oportunizm)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

48

ZARZĄDZANIE ZMIANAMI (I)

Globalizacja jako źródło wyzwań wobec

przedsiębiorstwa

INDYWIDUALIZACJA

–

narastająca

tendencja

do

różnicowania,

indywidualizowania działań, oferty (customization), tworzenia jej przy

znaczącym udziale klientów – „Przedsiębiorstwo otwarte”

STANDARYZACJA – upowszechnianie w szerszym wymiarze określonych

typów działania, praktyk przedsiębiorstw na gruncie standaryzacji

postaw, zachowań klientów (np. „kalifornizacja” potrzeb) –

„Przedsiębiorstwo zuniformizowane”

SPECJALIZACJA – zwłaszcza w zakresie oferowanych kompetencji (np.

zarządzania,

koordynacji),

wysoko

specjalistycznych

usług

–

„Przedsiębiorstwo dysponujące” (vs. „przedsiębiorstwo posiadające”)

KONCENTRACJA – „duży więcej może”, komasowanie środków i działań w

wymiarze rynkowym, a nie narodowym, korporacje transnarodowe –

„Przedsiębiorstwo ponadnarodowe”

SYNCHRONIZACJA – prowadzenie działań w czasie rzeczywistym na

różnych (oddalonych) rynkach – „Przedsiębiorstwo – uczestnik

cyberprzestrzeni”

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

49

ZARZĄDZANIE ZMIANAMI (II)

Restrukturyzacja - kształtowanie podstaw

przedsiębiorstwa

(Doświadczenia procesu transformacji systemu)

ISTOTA - złożony proces wdrażania zmian (często

fundamentalnych) w przedsiębiorstwie

CEL - operacyjne (bieżące) i strategiczne (długofalowe)

kształtowanie

atrybutów

podmiotowości

przedsiębiorstwa

• Atrybuty ekonomiczne (w tym własność przedsiębiorstwa)
• Atrybuty

techniczno-organizacyjne

(wyodrębnienie

technologiczne)

• Atrybuty socjologiczne (wyodrębnienie społeczne)
• Atrybuty prawne (podmiot praw i obowiązków)

UWARUNKOWANIA RESTRUKTURYZACJI

• Zmiany w otoczeniu (głównie rynkowym) przedsiębiorstwa
• Wewnętrzne potrzeby adaptacyjno-rozwojowe samego

przedsiębiorstwa

W WARUNKACH TRANSFORMACJI RESTRUKTURYZACJA STAJE SIĘ

MASOWYM PROCESEM KSZTAŁTOWANIA I ADAPTACJI PRZEDSIĘBIORSTW

POD KĄTEM WYMOGÓW GOSPODARKI RYNKOWEJ

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

50

ZARZĄDZANIE ZMIANAMI (III)

Procesowe podejście do przedsiębiorstwa -

Reengineering

Business Reengineering Process (BRP) – M. Hammer, J. Champy

1993

• Pozbawiona barier metoda rozwiązywania problemów – także tworzenia

firmy

• Zakłada KONCEPTUALNIE NOWY MODEL działalności przedsiębiorstwa

• Nie ma na celu naprawy - FIRMA ZACZYNA WSZYSTKO OD NOWA

• Nie pytamy „JAK?” ale „DLACZEGO ? robimy to, co robimy”

• Przekształcenia można dokonać w całości albo wcale go nie podejmować

• Sednem procesu jest MYŚLENIE LATERALNE (nieciągłe)

• Punkt wyjścia - ODRZUCENIE BALASTU PRZESZŁOŚCI (zwłaszcza

specjalistycznego podziału pracy w przedsiębiorstwie)

• Działalność wytwórcza powinna być zunifikowana w spójne PROCESY

• Procesy wychodzą naprzeciw klientom (TWORZENIE WARTOŚCI), mają na

celu sprostanie konkurencji i ciągłym zmianom w otoczeniu

przedsiębiorstwa

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

51

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO PODMIOT TWORZĄCY

WARTOŚĆ

Istota koncepcji zarządzania wartością

VBM - Value-Based-Management (I)

WARTOŚĆ
PRZEDSIĘBIORSTWA

Bardziej szczegółowe określenie wartości dla akcjonariuszy

wymaga oszacowania całkowitej wartości przedsiębiorstwa

=

WARTOŚĆ

ZADŁUŻENIA

WARTOŚĆ

KAPITAŁU

WŁASNEGO

+

Wartość

ekonomiczna

przedsiębiorstwa

Wartość dla

akcjonarius

zy

Wartość rynkowa

zadłużenia oraz

innych roszczeń

WARTOŚĆ

PRZEDSIĘBIORSTWA

=

ZAKTUALIZOWAN

A WARTOŚĆ

PRZEPŁYWÓW

GOTÓWKI

(w okresie

prognozy)

+

WARTOŚĆ

REZYDUALN

A

+

WARTOŚĆ

PAPIERÓW

WARTOŚCIOWYC

H

(do

sprzedaży)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

52

TWORZENIE WARTOŚCI DLA AKCJONARIUSZY

Podstawowy cel przedsiębiorstwa

VBM - (II)

SIEĆ WARTOŚCI DLA AKCJONARIUSZY – A. Rappaport 1986

Wartość dodana
dla
akcjonariuszy
(SVA)

Dochody
akcjonariuszy

•Dywidenda

•Zyski kapitałowe

CEL
PRZEDSIĘBIORSTW
A

Operacyjne

przepływy

pieniężne

Stopa

dyskontowa

Dłu
g

ELEMENTY
WARTOŚCI

•Okres
wzrostu
wartości

•Wzrost
sprzedaży

•Marża zysku
operacyjnego

•Stopa
podatkowa

•Inwestycje w
kapitał
obrotowy

•Inwestycje w
środki trwałe

CZYNNIKI
KSZTAŁTUJĄCE
WARTOŚĆ

•Koszt
kapita
łu

DECYZJE
ZARZĄDCZE

Operacyjn
e

Inwestycyjn
e

Finanso
we

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

53

PRZEDSIĘBIORSTWO A TEORIA INTERESARIUSZY

Ważniejsze grupy interesariuszy – VBM (III)

T

Y

P

I

N

T

E

R

E

S

U

Z

a

le

żn

o

ś

ć

S

p

o

łe

c

zn

a

E

k

o

n

o

m

ic

zn

a

U

d

zi

a

ł

Formalny Ekonomiczny Polityczny

Menedżerowie

Szefowie

posiadający

udziały

Akcjonariusze

Prywatni

przedsiębiorcy

Inne firmy

posiadające udziały

_

Wszyscy opłacani

menedżerowie

i dyrektorzy firm

zależnych

Partnerzy spółek

JV

Wierzyciele

Pracownicy

Klienci

Dostawcy

Wierzyciele

Konkurenci

Konkurenci

Rządy zagraniczne

Społeczności

lokalne

Administracja

Menedżerowie

organizacji non-

profit

Instytucje

finansowe sensu

largo

(duże domy

brokerskie,

zarządzający

funduszami,

analitycy)

Grupy aktywistów

Przywódcy

rządowi

Media

RODZAJ WPŁYWU

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

54

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO ORGANIZACJA UCZĄCA SIĘ

T. Peters, R. Waterman (1982), P. Senge (1990)

TEZA WYJŚCIOWA
• Wiedza może być postrzegana jako samodzielny czynnik produkcji

KAPITAŁ WIEDZY

Wiedza takim samym czynnikiem produkcji jak ziemia, praca, czy

pieniądze

KAPITAŁ INTELEKTUALNY – trzy rodzaje zasobów
• z. organizacyjny – umiejętności i wartości zawarte w procedurach,

procesach, marce, oprogramowaniu, strukturze organizacyjnej
przedsiębiorstwa

• z. relacji – wszelkie kontakty przedsiębiorstwa z interesariuszami

(sieć umów)

• z.

personalny

(najważniejszy)

–

wszelkie

umiejętności

pracowników firmy - zwłaszcza percepcyjne, funkcjonalne,
generowania wartości

PRZEDSIĘBIORSTWO – SYSTEM ORGANIZACYJNY BUDUJĄCY PRZEWAGĘ

POPRZEZ UCZENIE SIĘ W SZYBSZYM TEMPIE NIŻ JEGO KONKURENCI

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

55

OD ORGANIZACJI UCZĄCEJ SIĘ DO TEORII

PRZEDSIĘBIORSTWA OPARTEGO NA WIEDZY- K.E. Sveiby

(I)

1.

Szczególna postać zasobowej (szerszej) teorii

przedsiębiorstwa

2.

Działania pracowników wykorzystujących swoje KOMPETENCJE

(najważniejszy składnik wartości niematerialnych) generują

wartość poprzez transfer i konwersję na zewnątrz i do

wewnątrz

3.

STRUKTURA

ZEWNĘTRZNA

–

powiązania

wartości

niematerialnych z dostawcami i klientami

4.

STRUKTURA

WEWNĘTRZNA

–

powiązanie

wartości

niematerialnych

w firmie

5.

Ważniejsze TRANSFERY I KONWERSJE WIEDZY

•

między pracownikami

•

pracownicy - zewnętrzna struktura (oddziaływanie na interesariuszy)

•

zewnętrzna

struktura

–

pracownicy (wpływ

interesariuszy

na

kompetencje)

•

struktura

wewnętrzna

-

integracja

systemów

,

narzędzi,

procesów

i

produktów

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

56

OD ORGANIZACJI UCZĄCEJ SIĘ DO TEORII

PRZEDSIĘBIORSTWA OPARTEGO NA WIEDZY- K.E. Sveiby

(II)

Umiejętności

jednostek

Zewnętrzna

struktura

Wewnętrzna

struktura

Transfer

wiedzy

Konwersja

wiedzy

PRZEDSIĘBIORSTWO – PODMIOT TWORZĄCY WARTOŚĆ

POPRZEZ WYKORZYSTANIE WIEDZY JAKO

PODSTAWOWEGO ZASOBU

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

57

W STRONĘ PRZEDSIĘBIORSTWA WIRTUALNEGO (I)

Podstawy organizacji wirtualnej

• Twór formalnie nie istniejący ale pełniący funkcje rzeczywistej

organizacji

• Pozbawiona struktury fizycznej, stałego zarządu, administracji

ale funkcjonująca jak każda inna organizacja

• Pojawiła się w następstwie rozproszenia przestrzennego

struktur organizacyjnych przedsiębiorstw

• Opiera się na sieciach komputerowych i możliwościach

korzystania z banków informacji (internet)

• Sieć organizacyjna – podstawa kreowania organizacji

wirtualnej – zazwyczaj liczny zbiór partnerów akceptujących
podstawowe cele i zasady tej organizacji

• Oparta na dobrowolnym uczestnictwie partnerów (ogniw sieci)

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

58

W STRONĘ PRZEDSIĘBIORSTWA WIRTUALNEGO (II)

Ważniejsze właściwości przedsiębiorstwa wirtualnego

1.

Wysoce elastyczny twór nastawiony na wykorzystywanie
okazji i maksymalizujący korzyści jego uczestników przy
pomocy efektów synergii

2.

Wykorzystuje kluczowe kompetencje (mocne strony
uczestników) rozsiane wśród pewnej liczby rzeczywiście
działających podmiotów

3.

Dynamiczne narzędzie zarządzania – bez hierarchii i
wyłącznej własności całości, co pozwala realizować idę to
cash the money

•

Możliwość szybkiego powiększania przedsiębiorstwa

•

Szybkie zdobycie dostępu do nowych rynków zbytu

•

Przejście od sprzedaży produktów do sprzedaży kompleksowych
rozwiązań

ORGANIZACJA O ROZMYTYCH GRANICACH,

WYKORZYSTUJĄCA IDEĘ KOOPERACJI W OPARCIU O

NAJNOWSZE TECHNOLOGIE INFORMACYJNE

SGH Warszawa

Prof. dr hab. Cezary Suszyński

59

WYKSZTAŁCANIE SIĘ NAUKI O PRZEDSIĘBIORSTWIE

Moda czy nowa pespektywa badawcza?

SZERSZY ZAKRES PRZEDMIOTOWY NAUKI O PRZEDSIĘBIORSTWIE

• Ekonomika i organizacja przedsiębiorstwa
• Zarządzanie przedsiębiorstwem
• Funkcjonowanie przedsiębiorstwa – relacje wewnętrzne, związki z

otoczeniem społeczno-gospodarczym, otoczeniem administracyjnym

• Liczne i zróżnicowane aspekty przedsiębiorstwa - historyczny,

socjologiczny, psychospołeczny, kulturowy i in.

NURT OGÓLNY NAUKI O PRZEDSIĘBIORSTWIE

• Problemy wspólne dla wszystkich jednostek gospodarczych
• Koncentruje się na problemach teoretycznych

NURT SPECJALISTYCZNY NAUKI O PRZEDSIĘBIORSTWIE

• Nauki specjalistyczne wydzielone z nurtu ogólnego
• Ujmowane w dwóch przekrojach: działowo-gałeziowym i

funkcjonalnym

• Bliższe potrzeb praktyki