Podstawowe

Podstawowe

problemy terapii w

problemy terapii w

psychiatrii

psychiatrii

Prof. Dr hab. Andrzej Zięba

Prof. Dr hab. Andrzej Zięba

Klinika Psychiatrii Dorosłych

Klinika Psychiatrii Dorosłych

CMUJ

CMUJ

Psychoterapia - definicja

Psychoterapia - definicja

Istnieją bardzo różne definicje psychoterapii.

Istnieją bardzo różne definicje psychoterapii.

W ujęciu medycznym jest to:

W ujęciu medycznym jest to:



Metoda leczenia wpływająca na stan i

Metoda leczenia wpływająca na stan i

funkcjonowanie organizmu w sferze

funkcjonowanie organizmu w sferze

czynności psychicznych i somatycznych

czynności psychicznych i somatycznych



świadome , planowe i systematyczne

świadome , planowe i systematyczne

oddziaływanie na pacjenta przez

oddziaływanie na pacjenta przez

psychoterapeutę.

psychoterapeutę.



Celem jest uruchomienie procesu zmian,

Celem jest uruchomienie procesu zmian,

poprawa stanu psychofizycznego pacjenta i

poprawa stanu psychofizycznego pacjenta i

jego funkcjonowania społecznego.

jego funkcjonowania społecznego.



Odbywa się to w ramach określonej relacji

Odbywa się to w ramach określonej relacji

terapeutycznej, środkami oddziaływania są

terapeutycznej, środkami oddziaływania są

wzajemne zachowania oraz słowne i

wzajemne zachowania oraz słowne i

niewerbalne komunikaty.

niewerbalne komunikaty.

Psychoterapia – c.d.

Psychoterapia – c.d.

Psychoterapia może być metodą:

Psychoterapia może być metodą:



Podstawową w : nerwicach, zaburzeniach

Podstawową w : nerwicach, zaburzeniach

zachowania u dzieci i młodzieży,

zachowania u dzieci i młodzieży,

zaburzeniach osobowości

zaburzeniach osobowości



Pomocniczą w: psychozach, zaburzeniach

Pomocniczą w: psychozach, zaburzeniach

afektywnych, uzależnieniach, zaburzeniach

afektywnych, uzależnieniach, zaburzeniach

psychosomatycznych, zaburzeniach

psychosomatycznych, zaburzeniach

obsesyjno-kompulsywnych, zaburzeniach

obsesyjno-kompulsywnych, zaburzeniach

somatycznych z zaburzeniami

somatycznych z zaburzeniami

emocjonalnymi (np. nowotwory)

emocjonalnymi (np. nowotwory)

Psychoterapia - podział

Psychoterapia - podział

Psychotera
pia

Psychoterapia

długotermino
wa

krótkotermin
owa

indywidualna

grupowa

rodzinna

małżeńska

Psychoterapia - podział

Psychoterapia - podział

Psychoterapia

Behawioral
na

Poznawczo -
behawioralna

Psychoanalitycz
na

Psychodynamic
zna

Systemowa

Psychoterapia – inne

Psychoterapia – inne

formy

formy



Psychodrama

Psychodrama



Relaksacja

Relaksacja



Arteterapia

Arteterapia



Muzykoterapia

Muzykoterapia



Psychorysunek

Psychorysunek

MODEL KOMPLEKSOWEGO

MODEL KOMPLEKSOWEGO

LECZENIA

LECZENIA

Myśl
i

Zachowa
nie

Emocj
e

Fizjolog
ia

Terapia

kognitywna

Wydarzen
ia
życiowe

Terapia
behawiora
lna

Terapia
interperson
alna

Kontakt
interpersonalny

rodzi
na

Terapia
rodzin

Leczenie
biologicz
ne

Terapia
dynamicz
na

przeszło
ść

Kontekst
społeczny
kulturowy

Czynniki fizyczne

(np. choroby
somatyczne)

Interwencje kryzysowe

Interwencje kryzysowe



Rodzaj krótkotrwałej psychoterapii u osób

Rodzaj krótkotrwałej psychoterapii u osób

znajdujących się w reakcji kryzysowej tj.

znajdujących się w reakcji kryzysowej tj.

przeżywającej zaburzenia psychiczne w

przeżywającej zaburzenia psychiczne w

wyniku zadziałania ciężkiego stresu

wyniku zadziałania ciężkiego stresu

psychicznego lub fizycznego

psychicznego lub fizycznego



Ośrodki interwencji kryzysowej:

Ośrodki interwencji kryzysowej:



Zwykle kilka spotkań

Zwykle kilka spotkań



Terapeuta pomaga w analizie zdarzeń,

Terapeuta pomaga w analizie zdarzeń,

uporządkowaniu faktów, uzyskaniu dystansu

uporządkowaniu faktów, uzyskaniu dystansu

wobec zdarzeń

wobec zdarzeń



Szukanie systemu oparcia, mocnych stron

Szukanie systemu oparcia, mocnych stron

pacjenta, możliwych rozwiązań na przyszłość

pacjenta, możliwych rozwiązań na przyszłość

Systemowa terapia

Systemowa terapia

rodzin

rodzin

Pacjent jest wyrazicielem patologii

Pacjent jest wyrazicielem patologii

rodziny jako systemu. Jego objawy

rodziny jako systemu. Jego objawy

pomagają utrzymać równowagę w

pomagają utrzymać równowagę w

chorym systemie:

chorym systemie:



Zaburzenia emocjonalne dzieci i

Zaburzenia emocjonalne dzieci i

młodzieży

młodzieży



Jadłowstręt psychiczny

Jadłowstręt psychiczny



Uzależnienie od leków lub alkoholu

Uzależnienie od leków lub alkoholu



Nerwice

Nerwice



schizofrenia

schizofrenia

Terapia kognitywna

Terapia kognitywna

(poznawcza)

(poznawcza)

Jest to aktywne , dyrektywne,

Jest to aktywne , dyrektywne,

ograniczone w czasie,

ograniczone w czasie,

ustrukturalizowane podejście oparte

ustrukturalizowane podejście oparte

na teoretycznym założeniu, że afekt i

na teoretycznym założeniu, że afekt i

zachowanie jednostki są w znacznej

zachowanie jednostki są w znacznej

mierze zdeterminowane przez

mierze zdeterminowane przez

sposób w jaki poznawczo porządkuje

sposób w jaki poznawczo porządkuje

ona świat

ona świat

Teoria poznawcza

Teoria poznawcza

(kognitywna)

(kognitywna)

Zachowanie człowieka i jego skuteczne

Zachowanie człowieka i jego skuteczne

funkcjonowanie w świecie jest

funkcjonowanie w świecie jest

warunkowane przez to jak

warunkowane przez to jak

poznawczo opracowuje on

poznawczo opracowuje on

rzeczywistość.

rzeczywistość.

Owej poznawczej obróbce służą

Owej poznawczej obróbce służą

SCHEMATY POZNAWCZE

SCHEMATY POZNAWCZE

stanowiące podstawę

stanowiące podstawę

funkcjonowania poznawczego

funkcjonowania poznawczego

jednostki.

jednostki.

Schematy poznawcze

Schematy poznawcze

Schematy to

Schematy to

•

struktury poznawcze organizujące i kierujące

struktury poznawcze organizujące i kierujące

przetwarzaniem informacji oraz rozumieniem

przetwarzaniem informacji oraz rozumieniem

doświadczenia życiowego

doświadczenia życiowego

•

związki twierdzeń zorganizowane według jednego

związki twierdzeń zorganizowane według jednego

tematu, na przykład, samego siebie

tematu, na przykład, samego siebie

•

stwierdzenia elementarne, czasem bardzo trudne do

stwierdzenia elementarne, czasem bardzo trudne do

zidentyfikowania.

zidentyfikowania.

Są utrwalone i posiadają określoną sztywność oraz

Są utrwalone i posiadają określoną sztywność oraz

stabilność.

stabilność.

Schematy depresyjne są krańcowo sztywne i najbardziej

Schematy depresyjne są krańcowo sztywne i najbardziej

oporne na zmianę.

oporne na zmianę.

Schematy powstają w toku doświadczenia życiowego. Jeżeli doświadczenia

Schematy powstają w toku doświadczenia życiowego. Jeżeli doświadczenia

te są w przewadze negatywne np. utrata osoby bliskiej, ciągła krytyka

te są w przewadze negatywne np. utrata osoby bliskiej, ciągła krytyka

ze strony najbliższych, wysokie wymagania ze strony rodziców, tworzą

ze strony najbliższych, wysokie wymagania ze strony rodziców, tworzą

się schematy poznawcze zwane dysfunkcjonalnymi czy depresyjnymi

się schematy poznawcze zwane dysfunkcjonalnymi czy depresyjnymi

np. „tylko osoba, która jest we wszystkim najlepsza może być lubiana”;

np. „tylko osoba, która jest we wszystkim najlepsza może być lubiana”;

„zawsze będę sam”; „muszę podporządkowywać się innym” (często

„zawsze będę sam”; „muszę podporządkowywać się innym” (często

pojawiają się tu słowa „wszyscy”; „zawsze”; „muszę”.

pojawiają się tu słowa „wszyscy”; „zawsze”; „muszę”.

•

Z istniejących u danej osoby schematów wynikają jej

Z istniejących u danej osoby schematów wynikają jej

PRZEKONANIA na temat siebie i świata. Przekonania są to

PRZEKONANIA na temat siebie i świata. Przekonania są to

pewne ukryte założenia zwykle przyjmujące formę

pewne ukryte założenia zwykle przyjmujące formę

stwierdzeń: „jeżeli... to...”np. „Jeżeli nie uda mi się

stwierdzeń: „jeżeli... to...”np. „Jeżeli nie uda mi się

wystąpienie publiczne jestem skończony”, „Na mężczyzn nie

wystąpienie publiczne jestem skończony”, „Na mężczyzn nie

można liczyć”. Także do przekonań nie dociera się od razu.

można liczyć”. Także do przekonań nie dociera się od razu.

•

Na najpłytszym poziomie poznawczym występują tzw. MYŚLI

Na najpłytszym poziomie poznawczym występują tzw. MYŚLI

AUTOMATYCZNE mające formę pojęć, przeświadczeń i

AUTOMATYCZNE mające formę pojęć, przeświadczeń i

obrazów np. stwierdzeniu „Mój mąż się spóźnia. Nie

obrazów np. stwierdzeniu „Mój mąż się spóźnia. Nie

obchodzą go moje uczucia” towarzyszy obraz męża

obchodzą go moje uczucia” towarzyszy obraz męża

żartującego z kolegami w pracy.

żartującego z kolegami w pracy.

•

Dysfunkcjonalne schematy poznawcze mogą występować u

Dysfunkcjonalne schematy poznawcze mogą występować u

wielu osób i same w sobie nie wywołują depresji. Aby

wielu osób i same w sobie nie wywołują depresji. Aby

zostały uruchomione i niejako „zawładnęły” myśleniem

zostały uruchomione i niejako „zawładnęły” myśleniem

człowieka muszą pojawić się sprzyjające okoliczności.

człowieka muszą pojawić się sprzyjające okoliczności.

Dysfunkcjonalne

Dysfunkcjonalne

przekonania

przekonania



Wyuczone, nabyte doświadczenie

Wyuczone, nabyte doświadczenie



Często podtrzymywane kulturowo (np.

Często podtrzymywane kulturowo (np.

perfekcjonizm, wzorce męskości)

perfekcjonizm, wzorce męskości)



Idiosynkratyczne – każda osoba ma zestaw swoich

Idiosynkratyczne – każda osoba ma zestaw swoich

osobistych zasad , przekonań

osobistych zasad , przekonań



Zwykle nieuświadomione

Zwykle nieuświadomione



Uczynniają się w sytuacjach dotykających ich treści

Uczynniają się w sytuacjach dotykających ich treści



Sztywne

Sztywne



Wywołują silne emocje (depresja a nie smutek, lęk

Wywołują silne emocje (depresja a nie smutek, lęk

a nie obaw, wściekłość a nie zdenerwowanie)

a nie obaw, wściekłość a nie zdenerwowanie)



Nie odzwierciedlają rzeczywistości ludzkiego

Nie odzwierciedlają rzeczywistości ludzkiego

doświadczenia (np. „zawsze muszę być silny”)

doświadczenia (np. „zawsze muszę być silny”)



Przesadne, skrajne, zgeneralizowane

Przesadne, skrajne, zgeneralizowane



Dysfunkcjonalne

Dysfunkcjonalne

Błędy myślenia

Błędy myślenia



Arbitralny wniosek

Arbitralny wniosek

– wnioskowanie na podstawie

– wnioskowanie na podstawie

niewystarczających lub sprzecznych przesłanek

niewystarczających lub sprzecznych przesłanek

(„na pewno myślą że jestem głupi”, „To się nigdy

(„na pewno myślą że jestem głupi”, „To się nigdy

nie powiedzie”)

nie powiedzie”)



Nadgeneralizacja

Nadgeneralizacja

- ustanowienie reguł na

- ustanowienie reguł na

podstawie przypadku („Nigdy mi nic nie wychodzi”)

podstawie przypadku („Nigdy mi nic nie wychodzi”)



Selektywna abstrakcja

Selektywna abstrakcja

– koncentrowanie się na

– koncentrowanie się na

fragmencie sytuacji i wyjaśnianie całości na jego

fragmencie sytuacji i wyjaśnianie całości na jego

podstawie

podstawie



Powiększenie i pomniejszenie

Powiększenie i pomniejszenie

– błędna ocena

– błędna ocena

wartości, znaczenia, wielkości zdarzeń

wartości, znaczenia, wielkości zdarzeń



Personalizacja

Personalizacja

– bezpodstawne odnoszenie

– bezpodstawne odnoszenie

wydarzeń zewnętrznych do siebie („To moja wina,

wydarzeń zewnętrznych do siebie („To moja wina,

że nie udało mi się przyjęcie”, „Jestem złą matką

że nie udało mi się przyjęcie”, „Jestem złą matką

ponieważ dziecko dostało słabą notę w szkole”)

ponieważ dziecko dostało słabą notę w szkole”)



Myślenie dychotomiczne

Myślenie dychotomiczne

, absolutystyczne,

, absolutystyczne,

krańcowe – myślenie w kategoriach wszystko albo

krańcowe – myślenie w kategoriach wszystko albo

nic („skoro nie jestem doskonały do niczego się nie

nic („skoro nie jestem doskonały do niczego się nie

nadaję”)

nadaję”)

Główne strategie terapii

Główne strategie terapii

poznawczo – behawioralnej

poznawczo – behawioralnej



Strategie poznawcze

Strategie poznawcze



Techniki rozpraszania uwagi

Techniki rozpraszania uwagi



Liczne myśli

Liczne myśli



Strategie behawioralne

Strategie behawioralne



Rejestrowanie aktywności,

Rejestrowanie aktywności,

przyjemności i sprawności

przyjemności i sprawności



Rozkład zajęć

Rozkład zajęć



Stopniowanie zadań

Stopniowanie zadań

Główne strategie terapii

Główne strategie terapii

poznawczo – behawioralnej

poznawczo – behawioralnej

c.d.

c.d.

Strategie poznawczo – behawioralne

Strategie poznawczo – behawioralne



Identyfikowanie automatycznych myśli

Identyfikowanie automatycznych myśli

negatywnych

negatywnych



Kwestionowanie negatywnych myśli

Kwestionowanie negatywnych myśli

automatycznych

automatycznych



Eksperymenty behawioralne

Eksperymenty behawioralne

Strategie prewencyjne

Strategie prewencyjne



Identyfikowanie założeń dysfunkcjonalnych

Identyfikowanie założeń dysfunkcjonalnych



Kwestionowanie założeń dysfunkcjonalnych

Kwestionowanie założeń dysfunkcjonalnych



Przygotowanie do przyszłości

Przygotowanie do przyszłości

Terapia kognitywna -

Terapia kognitywna -

charakterystyka

charakterystyka



Krótkoterminowa

Krótkoterminowa



Dyrektywna

Dyrektywna



Oparta na współpracy

Oparta na współpracy



Oparta na modelu poznawczym

Oparta na modelu poznawczym



Ukierunkowana na bieżące

Ukierunkowana na bieżące

problemy

problemy



Naukowa (stawianie hipotez,

Naukowa (stawianie hipotez,

kwestionowanie, eksperyment)

kwestionowanie, eksperyment)



Edukacyjna

Edukacyjna

Struktura sesji

Struktura sesji

terapeutycznych

terapeutycznych



Ustalenie planu sesji

Ustalenie planu sesji



Sprawy z ubiegłego tygodnia

Sprawy z ubiegłego tygodnia

(wydarzenia, informacje zwrotne,

(wydarzenia, informacje zwrotne,

zadania domowe)

zadania domowe)



Główny temat sesji

Główny temat sesji



Zadania domowe

Zadania domowe



Informacja zwrotna

Informacja zwrotna