J. Wilkin - Ekonomia

Polityka monetarna

Wykład 11

WNE UW

Jerzy Wilkin

J. Wilkin - Ekonomia

Pieniądz i jego funkcje

• Pieniądz – powszechny ekwiwalent towarów i usług.

Kategoria ekonomiczna, w której możemy wyrazić wartość
wszelkich towarów i usług.

• Pieniądz był jednym z największych wynalazków ludzkości
• Pieniądz może być efektem ewolucji stosunków wymiany

bądź kategorią wykreowaną (ustanowioną) przez władze
państwowe

• Podstawowe funkcje pieniądza:
- środek wymiany
- środek płatniczy
- środek gromadzenia skarbu (środek tezauryzacji)
- narzędzie rachunku ekonomicznego, miernik wartości

J. Wilkin - Ekonomia

Ewolucja form i roli

pieniądza

• „Pieniądz wyłonił się ze świata towarów;

pierwotny pieniądz był jednym z towarów” –

np.. skóry, płótno, kruszec

• Pieniądz kruszcowy i jego zalety
• Pieniądz abstrakcyjny i nominalistyczna teoria

pieniądza. Oderwanie wartości nominalnej od

wartości substancji materialnej pieniądza

• Pieniądz papierowy związany z kruszcami –

pieniądz papierowy nie związany z kruszcami

– pieniądz bezgotówkowy – pieniądz

elektroniczny

J. Wilkin - Ekonomia

Nominalna i realna

wartość pieniądza

• Nominalna wartość pieniądza wyznaczona

jest przez jego emitenta, najczęściej władzę
państwową bądź działający w imieniu
państwa bank centralny

• Realna wartość pieniądza zależy od jego siły

nabywczej, czyli relacji miedzy wartością
nominalną a poziomem cen

• Deprecjacja pieniądza to proces spadku siły

nabywczej pieniądza, a więc jego wartości
realnej

J. Wilkin - Ekonomia

Makroekonomiczna rola

pieniądza

• Najważniejsza makroekonomiczna funkcja

pieniądza polega na jego wpływie na poziom
cen i tempo inflacji

• Wielkość pieniądza w obiegu ma też

pośredni wpływ na inne wielkości
makroekonomiczne, jak tempo wzrostu
gospodarczego i stopę bezrobocia

• W skali gospodarki możemy określić: a)

popyt na pieniądz, b) podaż pieniądza i c)
poziom cen

J. Wilkin - Ekonomia

Agregaty pieniężne

•

M0 – baza monetarna, ilość pieniądza gotówkowego

•

M1 – pieniądz transakcyjny:

-

Gotówka

-

Czeki podróżne

-

Wkłady bankowe na żądanie

-

Inne depozyty, na które można wystawiać czeki

•

M2 – wszystkie składniki M1 plus wkłady

oszczędnościowe ludności

•

M3 – wszystkie składniki M2 plus duże wkłady

depozytowe, oszczędności przedsiębiorstw i wkłady

dewizowe

J. Wilkin - Ekonomia

Równanie I. Fishera i

ilościowa teoria pieniądza

M

*

V = P

*

T

Gdzie:
M – ogólna wielkość

pieniądza w obiegu,
np. w mld zł, mld $
itp.

V – szybkość obiegu

pieniądza (np. w roku)

P – średni poziom cen
T – rzeczowy wolumen

towarów

J. Wilkin - Ekonomia

Funkcje banku

centralnego

• Emisja pieniądza gotówkowego
• „Bank banków”
• Kontrola funkcjonowania systemu

bankowego

• Zarządzanie rezerwą dewizową

państwa

• Kontrola kursu dewizowego

J. Wilkin - Ekonomia

Instrumenty polityki

monetarnej

• Emisja pieniądza gotówkowego
• Ustalanie stopy rezerw

obowiązkowych banków

• Centralizacja rezerw gotówkowych
• Ustalanie podstawowych stóp

procentowych

• Operacje „otwartego rynku”

J. Wilkin - Ekonomia

Znaczenie niezależności banku

centralnego i sposoby

zapewnienia tej niezależności

• Zapis konstytucyjny
• Sposób powoływania prezesa banku

centralnego

• Sposób wyłaniania Rady Polityki

Pieniężnej

• Sposoby kształtowania emisji

pieniądza: według reguł i według
zasad polityki dyskrecjonalnej

J. Wilkin - Ekonomia

Inflacja

• Inflacja, jako zjawisko pieniężne
• Inflacja: złożony proces

makroekonomiczny, przejawiający
się wzrostem poziomu cen i
spadku siły nabywczej pieniądza

• Stopa inflacji – stopa wzrostu

ogólnego poziomu cen

J. Wilkin - Ekonomia

Rodzaje inflacji

• Inflacja wg źródeł powstawania:
- inflacja kosztowa (cost-push inflation)
- inflacja popytowa (demand-pull inflation)
• Inflacja wg form przejawiania się:
- inflacja cenowa (typowa dla gospodarki rynkowej)
- inflacja ukryta (typowa dla gospodarki planowej)
• Inflacja wg tempa wzrostu cen:
- inflacja pełzająca (do 10% rocznie)
- inflacja umiarkowana (10-20% rocznie)
- Inflacja wysoka (np.. 30-50% rocznie)
- inflacja galopująca (do kilkuset procent)
- hiperinflacja – niekontrolowana inflacja dochodząca do

tysięcy procent rocznie

J. Wilkin - Ekonomia

Wskaźniki cen – wskaźniki

inflacji

• CPI (consumer price index) –

wskaźnik cen konsumpcyjnych

• PPI (producer price index) –

wskaxnik cen hurtowych

• GDP deflator – wskaźnik korygujący

produkt krajowy brutto ze względu
na inflację = PKB nominalny/PKB
realny

J. Wilkin - Ekonomia

Procesy inflacyjne w

okresie transformacji

• Liberalizacja cen i przejście od inflacji ukrytej do

inflacji cenowej

• Sposoby walki z inflacją w okresie transformacji:
- ograniczenie płac w sektorze publicznym
- stabilizacja kursu dewizowego
- ograniczanie wydatków państwa
- demonopolizacja i wzrost konkurencji
- „twarde ograniczenia budżetowe”
- kontrola emisji pieniądza; uniezależnienie banku

centralnego

J. Wilkin - Ekonomia

Inflacja a bezrobocie

• Tzw. klasyczna (krótkookresowa)

krzywa Phillipsa

• Bezrobocie naturalne i bezrobocie

koniunkturalne

• Długookresowa krzywa Phillipsa –

ujęcie monetarystyczne

J. Wilkin - Ekonomia

Pytania do wykładu 11

• Wyjaśnij dlaczego pieniądz można uznać za

jeden z największych wynalazków ludzkości.

Opisz główne funkcje jakie spełnia pieniądz;

• Na czym polega makroekonomiczna rola

pieniądza?

• Uzasadnij znaczenie niezależności banku

centralnego

• Jakie instrumenty polityki antyinflacyjnej może

wykorzystać bank centralny?

• Jakie zależności makroekonomiczne ilustruje

tzw. krzywa Phillipsa?