Wykład 5

Polityka budżetowa i budżet sektora finansów publicznych

Pojęcia

Polityka budżetowa

Dług i deficyt budżetowy

Budżet Polski

Krzywa Laffera

Budżety innych krajów

Budżet państwa – to plan finansowy państwa, zestawienie
prognozowanych na następny rok budżetowy dochodów i wydatków
rządowych, sporządzone przez rząd (projekt budżetu) i zatwierdzone
(po wprowadzeniu ewentualnych poprawek) przez parlament,
najczęściej w formie ustawy budżetowej.

Deficyt budżetowy sektora publicznego

– niedobór dochodów

sektora publicznego w stosunku do wydatków (nadwyżka wydatków
nad dochodami).

Zrównoważony budżet – wydatki są równe dochodom

Dług publiczny – suma zobowiązań sektora publicznego (państwo,
samorządy) wobec wierzycieli- skumulowane deficyty budżetowe

Polityka fiskalna, polityka budżetowa – ogół decyzji rządu
dotyczących wydatków i podatków.

Obsługa długu – spłacanie odsetek od długu

Pojęcia

Słowniczek
terminów

Czas

Budżet

0

0

Deficy
t

Deficy
t

Nadwyżka

Dług
Publiczny

Rośni
e

Malej
e

Rośni
e

Deficyt

Dług

publiczny

Rośnie

Rośnie

Maleje

Rośnie

Jest

zerowy

Jest

stabilny

Nadwyżk

a

Dług

publiczny

Rośnie

Maleje

Maleje

Maleje

Jest
zerowa

Jest
stabilny

rośni
e

rośni
e

malej
e

malej
e

Pojęcia

Redystrybucja – wtórny podział dochodów społeczeństwa
dokonujący się za pośrednictwem budżetu państwa. Przebiega
wielopłaszczyznowo i polega na obciążeniu działalności gospodarczej
oraz dochodów wszystkich podmiotów gospodarczych różnymi
rodzajami podatków i opłat, stanowiących dochód budżetu państwa

.

Podatek – przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie
pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane z mocy prawa
przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. samorządy
lokalne) na osoby fizyczne i prawne.
Podatki pośrednie – płacone od zawieranych transakcji - wpływają
na ceny (VAT akcyza, obrotowy)

Mogą być ad valorem – od wartości towary lub ilościowe płacone od
sztuki towaru

Podatki bezpośrednie – płacone od dochodów (CIT, PIT)

Pojęcia

Słowniczek
terminów

Budżet pierwotny – liczony bez obsługi długu

S

ektor publiczny

– obejmuje oprócz budżetu państwa (rząd, Sejm

Senat, Prezydent, rzecznicy, agencje), budżety samorządów,
fundusze celowe, Narodowy Fundusz Zdrowia ZUS, KRUS etc.

Pojęcia

Słowniczek
terminów

Sektor publiczny to część gospodarki narodowej na którą składają się:
1. państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nie posiadające
osobowości prawnej
2. państwowe i samorządowe fundusze celowe (nie zalicza się do sektora
publicznego państwowych szkół wyższych, państwowych i komunalnych
instytucji kultury oraz państwowych przedsiębiorstw)

Sektor finansów publicznych, według ustawy o finansach publicznych, dzieli
się na:
- rządowy
- samorządowy
i jednostki tego sektora mogą być tworzone tylko w formach (postaciach)
przewidzianych w ustawie czyli w postaci:
- jednostki budżetowej
- zakładu budżetowego
- gospodarstwa pomocniczego
- środka specjalnego
- funduszu celowego (państwowego lub wojewódzkiego)

Za prowadzenie polityki fiskalanej/budżetowej odpowiada
rząd (Minister Finansów)

Budżet jest uchwalany przez Parlament na wniosek Rady
Ministrów

Nie uchwalenie budżetu może być przyczyną
przedterminowych wyborów

Polityka budżetowa/fiskalna

Prof. Zyta
Gilowska b.
Minister
Finansów

Prof. Jacek
Rostowski
obecny
Minister
Finansów

Przykładowe cele polityki budżetowej:

ograniczenie lub zahamowanie inflacji,

zmniejszanie lub likwidację bezrobocia,

zrównoważenie budżetu państwa,

zrównoważenie bilansu płatniczego kraju,

wyrównywanie poziomów życia w przestrzeni-
przesuwanie środków finansowych z jednych regionów
kraju do drugich,

walka z ubóstwem (cele sprawiedliwości społecznej),

wzrost gospodarczy,

zapewnienie właściwej podaży dóbr publicznych

korygowanie

efektów zewnętrznych

Polityka budżetowa/fiskalna

Część z nich jest
wzajemnie
sprzeczna. Trzeba
wybierać np.
inflacja czy
bezrobocie

Polityka budżetowa/fiskalna

Funkcje polityki budżetowej:
a) alokacyjna - kształtowanie podziału czynników wytwórczych

między sektor prywatny (pośrednio przez korygowanie cen,
dotacji i podatków: np.

efekty zewnętrzne

) i publiczny

odpowiedzialny za tworzenie dóbr publicznych i
merytorycznych (bezpośrednio przez przekazanie funduszy na
konkretne zadania, zakupy

dóbr publicznych

na rynku);

b) redystrybucyjna - oddziaływanie państwa na ostateczny

podział dochodów indywidualnych zmierzające do osiągnięcia
celów społecznych (

równość szans i sytuacji, solidarność

)

poprzez: deficyt lub poprzez: bezpośrednią redystrybucję
dochodów pieniężnych (podatki i transfery socjalne); bezpłatne
(lub płatne częściowo) zaspokajanie określonych potrzeb w
ramach usług społecznych (oświata, służba zdrowia);
oddziaływanie na warunki, w jakich kształtuje się pierwotna
dystrybucja dochodów (np. szkolenia zawodowe);

c) stabilizacyjna - oddziaływanie państwa zmierzające do

osiągnięcia

makroekonomicznych celów gospodarczych

(wysokiego zatrudnienia, niskiej inflacji, zrównoważonego
tempa wzrostu gospodarczego, stabilności bilansu płatniczego)
poprzez nadwyżkę budżetową, podatki, dług publiczny.

Dobra Publiczne:

-Nikogo nie można wykluczyć z konsumpcji
- Konsumpcja jednej osoby nie ogranicza konsumpcji
innych

W tej sytuacji rynek nie radzi sobie z alokacją zasobów do
produkcji dóbr publicznych. Tzw. jazda na gapę

X i Y mają majątki
10 000 PLN

X płaci na obronę
narodową 100

PLN

X nie płaci na
obronę narodową

100 PLN

Y płaci na obronę
narodową 100

PLN

X = +9 900
Y = + 9 900

X = +10

000

Y = + 9 900

Y nie płaci na

obronę narodową
100 PLN

X = +9 900

Y = + 10 000

X = - 10 000
Y = - 10 000

Polityka budżetowa/fiskalna

Rodzaje polityki budżetowej:
a) pasywna - opiera się na założeniu, że określone elementy

dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do
automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej
(tzw. automatyczne stabilizatory); po stronie dochodów dotyczy to
podatków uzależnionych od poziomu aktywności gospodarczej
(podatki progresywne od dochodu, podatki pośrednie od
sprzedaży), a po stronie wydatków - transferów uzależnionych od
sytuacji materialnej jednostek (zasiłki z tytułu bezrobocia, pomoc
społeczna, subsydia dla rolnictwa); automatyczne stabilizatory
powodują tendencje do powstawania nadwyżki budżetowej w
okresach ożywienia gospodarczego i deficytu w okresie recesji;
automatyczne stabilizatory nie są jednak w stanie oddziaływać na
strukturę gospodarki i dostarczać bodźców do zmiany sytuacji w
gospodarce;

b) aktywna (dyskrecjonalna) - wymaga od państwa

dostosowywania wyznaczników polityki fiskalnej do zmian w cyklu
gospodarczym poprzez:

- zmiany stawek i struktury podatków,
- zmiany wydatków np. wypłat przelewów (np. dla samorządów),

zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne, na badania i
rozwój

Polityka budżetowa/fiskalna

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

P

0

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

keynesowska

Podaż - przypomnienie

Poziom cen w
gospodarce

Krzywa ta jest pozioma. Ze
względu na wolne moce
wytwórcze gospodarka może
dostarczyć dowolną produkcję
przy niezmienionej cenie

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

Podaż- przypomnienie

Produkcja powyżej PKB
potencjalnego powoduje wąskie
gardła. Brakuje surowców. Ceny
muszą więc wzrosnąć. Jeśli
chcemy produkować więcej.
Wyższe ceny spowodują, że
można zaoferować wyższe płace i
do pracy np. przyciągnąć
gospodynie domowe. Krzywa
podaży przestaje być pozioma.

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

Y

0

Podaż- przypomnienie

Dochód narodowy potencjalny

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Zasoby ograniczają wielkość
produkcji. Bez zmiany
zasobów nie da się w okresie
długim produkować więcej niż
PKB potencjalny

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

P

0

Y

0

Polityka pieniężna wpływa na popyt AD

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

keynesowska

Polityka budżetowa/fiskalna

Popyt
zagregowan
y

AD

Poziom cen
równowagi

Dochód narodowy potencjalny

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Ekspansywna polityka
fiskalna (mniejsze
podatki wyższe wydatki)

W okresie krótkim produkcja
rośnie do Y

2

a ceny są stałe,

bezrobocie spada

Y

2

Działa tzw. efekt
mnożnikowy tzn. wzrost G
powoduje dużo większy
wzrost produkcji Y

Większa produkcja rodzi
wzrost popytu na pieniądz,
dlatego też rosną stopy
procentowe (jeśli jego podaż
jest stała)

zwiększa popyt i
przesuwa krzywą AD w
prawo

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

P

0

Y

0

Polityka pieniężna wpływa na popyt AD

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

keynesowska

Polityka budżetowa/fiskalna

Popyt
zagregowan
y

AD

Poziom cen
równowagi

Dochód narodowy potencjalny

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Ekspansywna polityka
fiskalna (mniejsze
podatki wyższe wydatki)

Wyższe stopy obniżają
inwestycje, popyt maleje, krzywa
AD przesuwa się w lewo,
produkcja spada do Y

3

a ceny są

nadal stałe,

Y

2

Mówi się że wydatki rządowe
wypychają Inwestycje
prywatne

Y

3

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

P

0

Y

0

Polityka pieniężna wpływa na popyt AD

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

Polityka budżetowa/fiskalna

Popyt
zagregowan
y

AD

Poziom cen
równowagi

Dochód narodowy potencjalny

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Ekspansywna polityka
fiskalna (niskie podatki
wysokie wydatki)

Ceny w okresie dłuższym nie
mogą być stabilne. Produkcja
powyżej PKB potencjalnego
powoduje wąskie gardła. Brakuje
surowców. Ceny muszą więc
wzrosnąć. Krzywa podaży
przestaje być pozioma.

P

1

Y

1

Wyższe ceny (P

1

)powodują, iż

produkcja spada do Y

1

.

Wzrost cen podnosi także
stopę procentową.

Y

3

keynesows
ka

AS

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

P

0

Y

0

Polityka pieniężna wpływa na popyt AD

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

Polityka budżetowa/fiskalna

Popyt
zagregowan
y

AD

Poziom cen
równowagi

Dochód narodowy równowagi

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Ekspansywna polityka
fiskalna (niskie podatki
wysokie wydatki)

Wyższe ceny powodują, iż pracownicy
żądają wyższych wynagrodzeń krzywa
AS przesuwa się w lewo, ceny rosną
do P

2

a produkcja wraca do Yo

P

1

Y

1

A wzrost cen ponownie
podnosi stopy procentowe

P

2

W efekcie ekspansywna
polityka fiskalna przynosi
krótkookresowe ożywienie i
długookresową inflację oraz
obniża inwestycje prywatne

Y

2

Polityka budżetowa/fiskalna

Kategorie

ekonomiczne

Krótki

okres

Długi okres

Ceny

Stałe

Rosną

Produkcja

Rośnie

Wraca do punktu
wyjścia

Bezrobocie

Spada

Wraca do punktu
wyjścia

Płaca realna

Spada

Wraca do punktu
wyjścia

Płace nominalne Stała

Rosną

Stopy

procentowe

Rosną

Rosną

Skutki ekspansywnej polityki budżetowej

Inwestycje

prywatne

Spadają

Spadają

Efekt wypychania:
Wydatki budżetowe (deficyt) powodują wzrost
zapotrzebowania państwa na kredyty. Wzrost
popytu na rynku kapitałowym prowadzi do
wzrostu stopy procentowej. Wysoka stopa
procentowa zmniejsza zainteresowanie sektora
prywatnego inwestycjami. Inwestycje prywatne
maleją w efekcie ekspansywnej polityki fiskalnej

Polityka budżetowa/fiskalna

Dochód narodowy

Y

O

g

ó

ln

y

p

o

zi

o

m

c

e

n

P

AS

P

0

Y

0

Polityka pieniężna wpływa na popyt AD

Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa

Równowaga Makroekonomiczna

Popyt
zagregowan
y

AD

Poziom cen
równowagi

Dochód narodowy równowagi

LAS

Podaż
zagregowana
długookreso
wa

Restrykcyjna polityka
fiskalna (wysokie
podatki, niskie
wydatki) zmniejsza
popyt i przesuwa
krzywą AD w lewo

Produkcja spada do Y

1

a ceny do P

1

bezrobocie

rośnie

P

1

Y

1

Niższe ceny powodują recesję,
pracownicy godzą się na obniżkę
wynagrodzeń (ich płaca realna
pozostaje niezmieniona) krzywa
AS przesuwa się w prawo, ceny
spadają do P

2

a produkcja wraca

do Y

o

P

2

W efekcie restrykcyjna
polityka fiskalna przynosi
krótkookresową recesje i
zwalcza długookresową
inflację, obniża stopy
procentowe

Polityka budżetowa/fiskalna

Tu tez działa mnożnik ale nie
omawiam go

Polityka budżetowa/fiskalna

Kategorie

ekonomiczne

Krótki

okres

Długi okres

Ceny

Stałe

Spadają

Produkcja

Spada

Wraca do punktu
wyjścia

Bezrobocie

Rośnie

Wraca do punktu
wyjścia

Płaca realna

Rośnie

Wraca do punktu
wyjścia

Płace nominalne Stała

Spadają

Stopy

procentowe

Spadają

Spadają

Skutki restrykcyjnej polityki budżetowej

Zgodnie z myśleniem Keyensa niskie stopy procentowe ze względu na
złą koniunkturę nie pobudzają inwestycji prywatnych w okresie
krótkim.

Ta sama polityka budżetowa (te same wydatki i ta sama
stopa podatkowa ) mogą więc przy dobrej koniunkturze
prowadzić do nadwyżki budżetowej a przy złej do
deficytu.

Dlatego jeśli rząd tego chce to budżet trzeba
równoważyć tylko w okresie długim
Rodzaje deficytu budżetowego:

Deficyt budżetowy rzeczywisty - różnica pomiędzy
dochodami a wydatkami państwa
Deficyt budżetowy strukturalny - (deficyt przy pełnym
zatrudnieniu) wystąpiłby on wtedy gdy nie ma bezrobocia
Deficyt budżetowy cykliczny - różnica pomiędzy deficytem
rzeczywistym a strukturalnym

Deficyt budżetowy

Ciężar deficytu budżetowego/ ciężar długu:

• Efekt wypychania

• Redystrybucja między generacyjna (dług krajowy)

• Redystrybucja między krajami (dług zagraniczny)

• Utrata wiarygodności kredytowej przez kraj, wyższe

stopy procentowe dla tego kraju i wzrost kosztów
obsługi długu

• Nasilenie presji inflacyjnych w gospodarce;

• Ograniczenie dostępnego w przyszłości potencjału

produkcyjnego (ograniczenie możliwości wzrostu
gospodarczego). –wyższe podatki

• Pro zamiast antyckliczności polityki fiskalnej

prowadzonej pod presją politycznego „fajerwerku” tj.
wydawania za wszelką cenę jak najwięcej szczególnie
w czasie dobrej konuniunktury by zyskać polityczną
klientelę ( a potem trzeba podnosić podatki)

Deficyt budżetowy

Hipoteza Lernera – dług krajowy to jedynie redystrybucja dochodów
od tych co biorą pożyczki do tych co oszczędzają – b. uproszczony
punkt widzenia

Pojawia się więc pytanie, czy nie utworzyć - analogicznie do Rady
Polityki Pieniężnej - niezależnej rady polityki fiskalnej.

Jej misją byłoby prowadzenie strategicznej i długofalowej polityki
fiskalnej przez ustalanie deficytu budżetu centralnego w takiej
wielkości, żeby zapewnić długoterminową wypłacalność państwa,
zmniejszyć wahania koniunktury gospodarczej i zapewnić
sprawiedliwość międzypokoleniową.

Bezpośrednim celem RPF mogłoby być na przykład dbanie o
neutralność polityki fiskalnej w ramach cyklu koniunkturalnego i - w
długim terminie - osiągnięcie relacji długu publicznego do PKB
zgodnej z misją rady.

Według MFW taka relacja powinna wynosić około 40 proc.

MFW policzył, że jeśli nie będzie reformy finansów publicznych i nie
uda się osiągnąć takiej proporcji długu do PKB, to w 2100 roku na
obsługę publicznego zadłużenia trzeba będzie wygospodarować
nadwyżkę budżetową prawie dwarazy większą niż wówczas, gdyby ją
przeprowadzono. Oznaczać to będzie konieczność znacznego
podwyższenia podatków w przyszłości i jaskrawą niesprawiedliwość
międzypokoleniową.

Deficyt budżetowy

ciężar długu czy rzeczywiście?:

• Tobin: deficyt jego wzrost nie jest przyczyną lecz

skutkiem wysokich stóp procentowych (powodujących
efekt wypychania) – ale tu jest redystrybucja od
biednych na rzecz bogatych

• Barro: hipoteza ricardiańskiej ekwiwalentności: dług

jest neutralny międzypokoleniowo gdyż, dziadkowie w
trosce o wnuków gdy widzą, ze deficyt rośnie i w
przyszłości wnukom grożą bardzo wysokie podatki to
zwiększają swoje oszczędności na konto tych
podatków, nie ma wypychania bo państwo więcej
pożycza ale i oszczędności są większe (dane
statystyczne tego nie potwierdziły w latach 80 tych w
USA wysoki deficyt i małe oszczędności)

Deficyt budżetowy

Ekonomia nie rozstrzyga jednoznacznie czy dług jest

lepszy czy gorszy od wzrostu podatków. Podejmując
decyzje o zadłużeniu trzeba brać pod uwagę

• Co z tych pieniędzy będzie sfinansowane (jakie korzyści

odniesie społeczeństwo i przyszłe pokolenia)

• Kto odniesie korzyści (kryterium sprawiedliwości) np.

autostrady z długu (korzyści długofalowe) a pomoc
społeczna z podatków (korzyść krótkofalowa),

• Stan koniunktury: przy złej lepszy ejst dług bo ją

pobudza, przy dobrej lepszy jest podatek bo ją chłodzi,

• Kwestie etyczne: na ile można żyć na kredyt

• Polityczne: podatki są mało popularne a problemy

związane z długiem spadną na kolejne rządy, z drugiej
strony b. wysoki poziom długu ułatwia Parlamentowi
podjęcie decyzji o redukcji wydatków (jest presja)

Deficyt budżetowy

I jeszcze jedno. Problemem w liczeniu długu są przepisy

dotyczące rachunkowości podmiotów publicznych.

Firmy prywatne gdy biorą wielkie pożyczki na zakup

nowych maszyn nie pogarszają swojego standingu bo z
pożyczonych pieniędzy zwiększają swoje aktywa.

Osoba prywatna nie ma się gorzej gdy gotówkę zamieni

na dom.

Rząd gdy wybuduje autostradę, szkołę, szpital może być

natomiast zmuszony do zwiększenia swojego deficytu.

Budżet państwa gdy sprzeda majątek „ma się lepiej”

(prywatyz.)

Czy wydatki inwestycyjne władz publicznych powinny

więc powiększać ich deficyty? Czy tylko amortyzacja od
tych wydatków? (bo tylko amortyzacja zmniejsza
majątek kraju)

Ale czy wydatki na płace nauczycieli to zwykle wydatki

czy inwestycja w kapitał ludzki. Ale jak liczyć
amortyzacje od takiego kapitału?

A czy zbrojenia to inwestycja pokój?

Deficyt budżetowy

Żeby mieć większe wpływy podatkowe dylemat czy
obniżyć stawkę podatku by szybciej rósł PKB i
wpływy podatkowe (od niższej bazy) czy zwiększyć
stawkę ale wtedy podatek będzie rósł wolniej ze
względu na wolniejszy przyrost PKB.

Ten dylemat ilustruje tzw. krzywa Laffera

Krańcowa stopa
podatkowa

100%

0%

W

p

ły

w

y

p

o

d

a

tk

o

w

e

d

o

b

u

d

że

tu

Stopa
maksymalizująca
wpływy

Wartość odmienna dla różnych
gospodarek

Krzywa Laffera

Krzywa Laffera – koncepcja
teoretyczna, która za pomocą krzywej
ilustruje zależność między stawką
opodatkowania a przychodami
budżetowymi państwa z tytułu
podatków; opracowana w latach 70.
XX w przez amerykańskiego
ekonomistę Arthura Laffera;

Krańcowa stopa
podatkowa

100%

0%

W

p

ły

w

y

p

o

d

a

tk

o

w

e

d

o

b

u

d

że

tu

Stopa
maksymalizująca
wpływy

Wartość odmienna dla różnych
gospodarek

Krzywa Laffera

Krzywa Laffera – koncepcja
teoretyczna, która za pomocą krzywej
ilustruje zależność między stawką
opodatkowania a przychodami
budżetowymi państwa z tytułu
podatków; opracowana w latach 70.
XX w przez amerykańskiego
ekonomistę Arthura Laffera;

Należy podkreślić, że stawka opodatkowania odpowiadająca punktowi
nasycenia na krzywej Laffera jest stawką optymalną jedynie z punktu
widzenia wysokości przychodów budżetowych. Nie wykazano prostej
zależności pomiędzy tą stawką a stawką opodatkowania optymalną z punktu
widzenia rozwoju gospodarczego. Nie istnieje też bezpośrednia zależność
między stawką nasycenia na krzywej Laffera a stawką optymalną z punktu
widzenia preferencji podatników.

Laffer w swojej koncepcji oparł się na następujących założeniach:
Przy stawce opodatkowania równej t = 0% podatnicy nie płacą żadnych
podatków, zatem budżet państwa nie odnotowuje żadnych przychodów z
podatków.

Wzrost stawki opodatkowania wyzwala dwa przeciwstawne efekty:

zwiększenie udziału budżetu państwa w dochodach podmiotów
gospodarczych,
zmniejszenie deklarowanego do opodatkowania dochodu podmiotów
gospodarczych.

Ten drugi efekt podniesienia stawki opodatkowania Laffer wyjaśnia:
1. Zmniejszeniem motywacji do podejmowania pracy i działalności
gospodarczej - ograniczenie korzyści, jaką podmioty gospodarcze odnoszą ze
swojej pracy i działalności gospodarczej skłania je do ograniczenia swojej
aktywności w tej dziedzinie.
2. Zwiększeniem skłonności podmiotów gospodarczych do ukrywania swoich
dochodów i wchodzenia w szarą strefę - przy wyższej stawce opodatkowania
podmioty gospodarcze odnoszą większe korzyści z niepłacenia podatków, co
skłania je do rozwinięcia tego procederu.
3. Zwiększeniem skłonności, zwłaszcza dużych przedsiębiorstw, do
delokalizacji działalności gospodarczej, przeniesienia całości lub znacznej
części czynników produkcji za granicę, do tzw. rajów podatkowych.

Przy poziomie opodatkowania t = 100% ustają wszelkie bodźce do pracy i
prowadzenia działalności gospodarczej podlegającej opodatkowaniu

Krzywa Laffera

Przykłady wskazujące na słuszność modelu
Efekty zastosowania w praktyce gospodarczej wniosków płynących z
koncepcji krzywej Laffera wykazały doświadczenia państw takich jak USA
i Wielka Brytania z czasów zanim koncepcja ta została naukowo
opracowana. Oprócz efektu w postaci zwiększenia wpływów budżetowych
oraz zwiększenia tempa wzrostu gospodarczego odnotowano znaczący
efekt redystrybucyjny.

W 1925 r. USA obniżono najwyższą stawkę PIT z 73% do 25%. Dochody
budżetowe z tytułu tego podatku wzrosły, a udział ówczesnych ludzi
bogatych (zarabiających ponad 50 tys. USD rocznie) w całości
przychodów z podatku zwiększył się z 44% w roku 1921 do 78% w 1925.
Pierwszym bezpośrednim zastosowaniem w polityce gospodarczej
koncepcji krzywej Laffera (opracowanej już wówczas w formie naukowej)
było znaczące obniżenie stawek PIT w USA w 1981 r. Administracja
prezydenta Ronald Reagana zmniejszyła najwyższą stawkę
opodatkowania z 70% do 50%.

W Polsce doświadczenia z mechanizmem krzywej Laffera związane są z
podatkiem akcyzowym od wyrobów spirytusowych. Podwyżki stawek
akcyzy na wyroby spirytusowe w latach 1999-2002 przyczyniły się do
obniżenia dochodów budżetu państwa z tego tytułu. Obniżka stawki
akcyzy w roku 2002 skutkowała zwiększeniem przychodów.

Krzywa Laffera

Ivan Miklosz, wicepremier i minister finansów Słowacji,
ujawnił, że deficyt budżetowy w 2005 roku wyniósł 34 mld
koron (ok. 3,4 mld zł) i był aż o połowę mniejszy, niż
zakładał rząd (61,6 mld koron). Złożyły się na to w dużym
stopniu większe, niż oczekiwano, wpływy z podatków.
Wyniosły 222,6 mld koron i były o 20 mld koron wyższe
niż prognozy ministerstwa finansów. W wypadku osób
fizycznych wpływy były większe o 36 proc., (2,8 mld
koron) a od podmiotów gospodarczych - aż o 40 proc.

Z VAT zebrano w 2005 roku 122,4 mld koron - o 5 mld
więcej, niż zakładano. Podmioty gospodarcze zasiliły kasę
państwową kwotą 42,1 mld koron - o 12 mld większą, niż
planowano.

Na Słowacji w 2005 r CIT PITi VAT były liniowe i wynosiły
19%

Krzywa Laffera

Dyskusja nad przykładami
Do dziś trwają spory o rzeczywiste efekty gospodarcze, które wystąpiły po
obniżce podatków, a także nieustające spekulacje co do faktycznych
przyczyn tych efektów. Zdecydowana większość jest zgodna co do tego,
że obniżce podatków w latach 80. w Stanach Zjednoczonych towarzyszyło
powiększenie deficytu budżetowego. Był to silny argument w rękach
przeciwników koncepcji Laffera, jednak zwolennicy starali się wykazać, że
wzrost przychodów jednak miał miejsce, a pogłębienie deficytu
budżetowego wynikało z jeszcze większego wzrostu wydatków
budżetowych. Część oponentów Laffera uznawała argument o wzroście
przychodów, ale jego przyczyn dopatrywała się raczej w ogólnym wzroście
PKB, którego tempo nie odbiegało wówczas od innych dekad XX w.
Dane statystyczne potwierdzają natomiast jednoznacznie efekt
redystrybucyjny, jaki nastąpił w latach 80. w USA. W 1981 r. udział 10%
najlepiej zarabiających Amerykanów w przychodach z podatków wynosił
48%, podczas gdy w 1988 r. wynosił już 57,2%, jednak także tu występują
wśród ekonomistów poważne rozbieżności co do przyczyn tego zjawiska.
Zwolennicy rozwiązań administracji Reagana skłonni są uważać, że to
efekt podażowy oraz osłabienie bodźców do unikania opodatkowania
zdecydowały o zwiększeniu dynamiki wzrostu dochodów, a tym samym
rozszerzenia bazy podatkowej. Przeciwnicy szkoły ekonomii podaży
przekonywali, że wzrost udziału ludzi bogatych w przychodach
podatkowych wynikał raczej z ich obaw co do utrzymania się korzystnych
stawek w dłuższej perspektywie i efektu spekulacyjnego. Oczekując
podwyżek stawek, najbogatsi postanowili - jak argumentowali przeciwnicy
- zrealizować zyski z kapitału, koncentrując znaczną część swoich
dochodów w czasie. Tym samym podlegali mniejszemu wymiarowi
podatków, ale odbyło się to kosztem przyszłych wpływów do budżetu.

South Korea — 31.7
Australia — 34.0
Switzerland — 34.0
Ireland — 34.7
Japan — 36.5
United States — 37.4
Luxembourg — 37.8
Canada — 38.6
Spain — 38.8
Norway — 41.0
New Zealand — 42.3
Iceland — 43.1
Greece — 43.2
Germany — 44.3
United Kingdom — 44.6
Portugal — 45.9
Finland — 48.1
Belgium — 48.3
Italy — 48.4
Denmark — 50.7
France — 53.0
Sweden — 53.8

Wydatki rządowe w roku 2007 dla
wybranych krajów OECD jako %
PKB.

Redistribution level

Ale Grecy z 43% nie sa
chyba bardziej
zadowoleni niż
Szwedzi z 54%. Trzeba
brać pod uwagę jakość
usług publicznych

Udział wydatków sektora finansów

publicznych w PKB w %

Redistribution level

2001

2004

2001

2004

Strefa Euro

48,1

48,1 Litwa

35,1

33,5

EU 25

47,1

47,6 Irlandia

33,7

34,2

Węgry

48,5

49,9 Estonia

37,6

36,9

Malta

44,4

48,3 Łotwa

36,2

36,1

Włochy

49,2

48,6 Hiszpania

38,9

39,0

Słowenia

49,0

47,6

Niemcy

48,2

47,5 Szwecja

57,0

57,3

Holandia

46,1

47,1 Dania

55,1

56,0

Portugalia

44,9

46,5 Francja

52,1

53,7

Polska

44,7

44,7 Finlandia

49,2

51,3

Luksemburg

39,1

45,3 Austria

51,5

50,5

Czechy

45,0

44,6 Belgia

50,0

50,3

Cypr

38,9

44,1 Grecja

50,2

49,8

Wielka Brytania

40,8

43,7

Słowacja

43,6

40,5

Udział wydatków sektora finansów publicznych w PKB w %

Znaczenie ma też struktura
wydatków bo 57% w Szwecji nie jest
tak szkodliwe jak 49,8% w Grecji

Udział wydatków sektora finansów publicznych w PKB w %

Na nieszczęście dla mało konkurencyjnej Unii
jej członkowie najchętniej opodatkowują pracę.
Aż połowa wpływów fiskalnych pochodzi z tego
źródła. W drugiej kolejności obciążona jest
konsumpcja - 28 proc., a na końcu kapitał - 22
proc.

Średnia stawka opodatkowania pracy
(obejmująca również obciążenia socjalne) w UE
sięga prawie 36 proc. Najniższa jest na
wyspach - Malcie, Cyprze i w Wielkiej Brytanii.
Najbardziej do zwiększenia kosztów pracy
przyczyniają się rządy Szwecji, Belgii i Francji.
Nowe państwa członkowskie, które ogólny
poziom obciążeń fiskalnych mają mniejszy niż
stara "15", akurat w przypadku pracy są równie
chciwe.

Udział wydatków sektora finansów

publicznych w PKB w %

Budżet w Polsce

Ważne jest jednak nie o ile rośnie
zadłużenie ale czy ono rośnie szybciej
czy wolniej niż PKB, jeśli wolniej to
udział zadłużenia w PKB się zmniejsza.
Jeśli szybciej to się zwiększa

Budżet w Polsce

Wyszczególnieni

e

 

199

6

199

7

199

8

199

9

200

0

200

1

200

2

200

3

200

4

(1)Dochody

sektora
finansów

publicznych

Wzros
t w %

25

%

21

%

10

%

11

%

7%

6%

3%

10

%

10

%

(2)Wydatki

sektora finansów
publicznych

ogółem

1

Wzros

t w %

26

%

20

%

13

%

13

%

7%

12

%

5%

8%

8%

(3)Zadłużenie

sektora finansów

publicznych
(dług publiczny)

ogółem - stan w

końcu roku (bez

samorządów do

1998)

Wzros

t w %

11

%

19

%

7%

15

%

3%

8%

17

%

15

%

6%

(4)Relacja

zadłużenia

sektora finansów
publicznych do

produktu

krajowego

brutto

w %

44,

8

44

40,

3

41,

9

38,

7

39,

7

45,

3

50,

1

48,

8

(5)PKB

Nominalny

Wzros
t w %

26

%

21

%

17

%

11

%

11

%

5%

3%

4%

8%

Wzrost PKB(5) -

wzrost

zadłużenia(3)

15

%

2%

10

% -4%

8% -3%

-

14

%

-

11

%

3%

Zmiany dochodów i wydatków sektora finansów
publicznych

Budżet w Polsce i w innych krajach

Tak długo jak jest deficyt to dług nominalnie rośnie
ale jeśli PKB rośnie szybciej to dług w stosunku do
PKB maleje

Budżet w Polsce

Polskie normy ostrożnościowe, zawarte
są w konstytucji i ustawie o finansach
publicznych.

Są to limity relacji długu publicznego
do PKB na poziomie 50,55 i 60 proc

Budżet w Polsce i w innych krajach

Udział wydatków sektora finansów publicznych w PKB

w %

Budżet w Polsce

Dług publiczny do PKB a kryterium konwergencji

Wielkość
długu

Kryterium konwergencji
60%

Ustawa o finansach publicznych przewiduje specjalne procedury, gdy dług
publiczny przekroczy 50 proc. PKB. Jeżeli dług budżetu przekroczy 50 proc.
PKB, to rząd musi przygotować budżet na kolejny rok, w którym relacja
deficytu do dochodów budżetu nie może być wyższa niż w bieżącym roku.

Gdy dług publiczny przekroczy 55 proc. PKB, to kolejny budżet musi
zapewniać spadek długu w stosunku do PKB. Jeśli dług wyniesie 60 proc. PKB
albo będzie wyższy, to w kolejnym budżecie państwa i w budżetach
samorządów wydatki nie mogą przekraczać dochodów. Skarb Państwa nie
może też udzielać już poręczeń i gwarancji.

Deficyt w Polsce spadł poniżej kryteriów z
Maastricht
Joaquin Almunia, unijny komisarz ds. walutowych 11
czerwca 2008 zaproponuje zamknięcie trwającej od 2004
r. procedury nadmiernego deficytu wobec Polski.
Maksymalny pułap 3 proc. muszą spełniać kraje strefy
Euro.

Do jego obniżenia poniżej 3 proc zobowiązywaliśmy się
jeszcze w 2007 r. Wtedy jednak rząd Jarosława
Kaczyńskiego uznał to za niemożliwe.

Według opublikowanych dziś wiosennych prognoz
gospodarczych Komisji Europejskiej, deficyt sektora
finansów publicznych w Polsce spadł poniżej określonego
w kryteriach konwergencji z Maastricht poziomu 3
procent.

Budżet w Polsce i w innych krajach

Udział wydatków sektora finansów publicznych w PKB

w %

Budżet w Polsce

1. relacja w roku x jest większa od 50%, a nie większa od 55%:
a. Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej na rok następny (x +
2), w
którym relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie
może
być wyższa niż analogiczna relacja z roku bieżącego (x + 1),
b. relacja deficytu do dochodów uchwalona w budżecie państwa na następny
rok
budżetowy stanowi górne ograniczenie relacji deficytu każdej jednostki
samorządu
terytorialnego (JST) do jej dochodów, jaka może zostać uchwalona w budżecie
JST,

2. relacje w roku x jest większa od 55%, a mniejsza od 60% PKB:
a. Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej na rok następny (x +
2),
przyjmując jako górne ograniczenie deficytu jego poziom zapewniający
spadek
relacja długu SP do PKB w stosunku do relacji dla roku x,
b. górne ograniczenie relacji deficytu każdej JST do jej dochodów, jaka może
być
uchwalona w jej budżecie na rok następny (x + 2), określona jest przez
pomnożenie
relacji deficytu do dochodów budżetu państwa uchwalonej na rok następny (x
+ 2)
przez współczynnik R, wyliczony w następujący sposób
R= (0,6 – PDP / PKB) : 0,05
gdzie:
PDP – kwota państwowego długu publicznego ogłoszona za poprzedni rok
budżetowy (x),
PKB – produkt krajowy brutto ogłoszony za poprzedni rok budżetowy (x),
c. Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu
obniżenie
relacji państwowego długu publicznego do PKB,

poczynając od siódmego dnia po dniu ogłoszenia relacji jednostki sektora
finansów
publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji,
b. Rada Ministrów, najpóźniej w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia relacji,
przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie tej
relacji do
poziomu poniżej 60%,
c. w kolejnym roku budżetowym (x + 2) obowiązuje zakaz udzielania nowych
gwarancji i poręczeń przez jednostki sektora finansów publicznych,
d. w projekcie ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy (x + 2) oraz w
uchwalonych budżetach JST kwota wydatków jest równa lub niższa od kwoty
dochodów.

3. relacja w roku x jest równa lub większa od 60%:

Budżet w Polsce

Zgodnie z szacunkami Ministerstwa Finansów w 2008 r.
deficyt sektora finansów publicznych (według
metodologii ESA’95) wyniósł prawdopodobnie 2,7% PKB,
wobec planowanego na ub.r. deficytu na poziomie 2,5%
PKB oraz zrealizowanego w 2007 r. deficytu w wysokości
2,0% PKB.

Pogłębienie nierównowagi fiskalnej w 2008 r. wynikało z
pogorszenia się warunków makroekonomicznych
(znaczącego spowolnienia tempa wzrostu
gospodarczego), a także z wprowadzenia zmian
systemowych, przede wszystkim kontynuowanej
redukcji klina podatkowego

Deficyt budżetowy był zatem nieco niższy od zapisanej w Ustawie budżetowej
na rok
2008 wielkości 27,1 mld zł.

Na wielkość deficytu w całym 2008 r. w istotnym stopniu wpłynął bardzo
wysoki deficyt w IV kw. ub.r. Wzrost deficytu budżetu państwa w IV kw. 2008
r. wynikał przede wszystkim z niższych niż oczekiwano dochodów
podatkowych w tym kwartale. W rezultacie obniżenia aktywności w
gospodarce polskiej w IV kw. ub.r. znacząco obniżyły się wpływy z podatków
pośrednich.

Budżet w Polsce

Budżet w Polsce

Kryterium konwergencji

W 2007 r. dominujący udział w strukturze państwowego
długu publicznego miał dług Skarbu Państwa – 94,6%.
Udział długu sektora samorządowego wyniósł 4,6%.
Jednak dynamika przyrostu zadłużenia jednostek
samorządu terytorialnego i ich związków w okresie 2001-
2007 była prawie dwukrotnie większa niż dynamika
przyrostu zadłużenia Skarbu Państwa (odpowiednio:
127,0% i 76,6%).

Na wielkość państwowego długu publicznego po
wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy
podmiotami należącymi do tego sektora (tj. po
konsolidacji) na koniec 2007 r. złożyło się:
a) zadłużenie sektora rządowego 500,2 mld zł (+22,3 mld
zł),
b) zadłużenie sektora samorządowego 24,5 mld zł (+1,2
mld zł),
c) zadłużenie sektora ubezpieczeń społecznych 2,7 mld zł
(-1,0 mld zł).

Budżet w Polsce

Budżet w Polsce

Państwowy Dług Publiczny na koniec grudnia 2007 r.
wyniósł 527.386,9 mln zł. Na kwotę zadłużenia sektora
finansów publicznych po wyeliminowaniu przepływów
finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego
sektora (tj. po konsolidacji) złożyło się:

•zadłużenie sektora rządowego 500.211,1 mln zł (94,8%
długu ogółem);

•zadłużenie sektora samorządowego 24.431,0 mln zł
(4,6% długu ogółem);

•zadłużenie sektora ubezpieczeń społecznych 2.744,9
mln zł (0,5% długu ogółem).

Udział wydatków sektora finansów publicznych w PKB

w %

Budżet w Polsce

Budżet w Polsce

Pozostałe

Kredyty w innych

międzynarodowych

instytucjach finansowych

Kredyty w EBI

Kredyty w Klubie

Paryskim

Obligacje Brady’ego

Obligacje pozostałe

Dnia 31 marca 2009 Polska ostatecznie spłaciła wszystkie swoje
zobowiązania wobec Klubu Paryskiego

Klub Paryski – nieformalna grupa wysokich urzędników do spraw finansów z 19
najbogatszych krajów świata, która zajmuje się usługami finansowymi, jak
restrukturyzacja i umarzanie długów krajów. Dłużnicy są zwykle rekomendowani przez
Międzynarodowy Fundusz Walutowy, gdy zawiodą inne metody oddłużania.

Źródło: Roczny Raport MF o Długu

Budżet w Polsce

Obligacje Brady'ego to długoterminowe instrumenty na
które zamienione zostało zadłużenie kilkunastu krajów
(Meksyku, Filipin, Kostaryki, Jordanii, Bułgarii Brazylii,
Argentyny, Dominikany, Ekwadoru, Urugwaju, Wenezueli i
Polski) wobec wierzycieli zrzeszonych w Klubie
Londyńskim. Ich nazwa pochodzi od nazwiska
amerykańskiego sekretarza Skarbu z administracji G.
Busha, który zaproponował sposób rozwiązania problemu
zadłużeniowego, polegający na redukcji części
zobowiązań oraz zamianie reszty na długoterminowe
obligacje

Klub Londyński - nieformalne stowarzyszenie ok. 500
banków komercyjnych, powstałe w 1976 r. w celu
restrukturyzacji zadłużenia poszczególnych państw-
dłużników.
Jest to organizacja podobna do Klubu Paryskiego, jednak
w przeciwieństwie do niego zrzeszająca prywatnych
przedsiębiorców.

Budżet w Polsce

Źródło: Roczny Raport MF o Długu

Budżet w Polsce

Dzięki porozumieniu zawartemu pomiędzy Polską a Klubem Londyńskim w
1994 roku doszło do wykupu części długu za gotówkę oraz emisji polskich
obligacji Brady'ego o 20 lub 30-letniej zapadalności (w zależności od serii) i
wartości 7,98 mld USD.
Polskie obligacje typu Brady zarejestrowano na giełdzie w Luksemburgu i są
przedmiotem obrotu na rynku pozagiełdowym.
Polskie obligacje typu Brady były przedmiotem operacji wcześniejszego
wykupu realizowanych w ramach zarządzania długiem. Polegały one na
zakupie obligacji na rynku wtórnym lub realizacji opcji typu call (możliwej w
kwietniu i październiku każdego roku) i ich natychmiastowym umorzeniu.
Pierwszy wykup został przeprowadzony w 1995 roku - dzięki temu zadłużenie
z tytułu tych obligacji spadło o 258,9 mln USD. Następny wykup został
przeprowadzony 7 maja 1997roku. W wyniku tej operacji zadłużenie Polski z
tytułu obligacji Brady'ego spadło o 1 686 mln USD do poziomu 6 053 mln
USD. Kolejna operacja realizowana stopniowo - rozpoczęła się w lipcu 1998
roku. W jej ramach wykupiono na rynku wtórnym obligacje o wartości
nominalnej blisko 750 mln USD. W 2000 roku przeprowadzono kolejną
operację, a zadłużenie spadło do 4 362,4 mln USD. W 2001 zrealizowano
wykup obligacji o wartości 314,4 mln USD. W październiku 2002 roku Polska
wykupiła 1,3 mld USD obligacji Brady'ego. W 2003 r. wykupiono przed
terminem obligacje o wartości 1,112 mld USD (w kwietniu) i 0,393 mld USD
(w październiku). W listopadzie 2006 wykupiono kolejne obligacje o łącznej
wartości nominalnej 588,2 mln USD. Po tej operacji zadłużenie spadło do
kwoty ok. 0,6 mld USD (stan na koniec 2006).

Budżet w Polsce

Budżet w Polsce

Budżet w Polsce

Źródło: Roczny Raport MF o Długu

Budżet w Polsce

Budżet w Polsce

W ustawie budżetowej na rok 2007 z tytułu obsługi długu
publicznego zaplanowano wydatki w łącznej wysokości
28,0 mld zł (obsługa zadłużenia zagranicznego 6,3 mld
zł, obsługa długu krajowego 21,8 mld zł).

W 2007 r. realizacja wydatków na obsługę długu
publicznego wyniosła łącznie 27,6 mld zł, tj. 98,3%
planu, z tego na obsługę zadłużenia zagranicznego 5,0
mld zł, a na obsługę długu krajowego 22,6 mld zł.

Budżet w Polsce

Według wstępnych szacunków Ministerstwa Finansów, w 2008 r.
dochody budżetu państwa wyniosły 254,1 mld zł,
wydatki budżetu państwa wyniosły 278,7 mld zł,
a deficyt budżetu państwa wyniósł 24,6 mld zł.

W 2008 r. całkowite dochody budżetu państwa okazały się o 27,8 mld
zł niższe od założonych w ustawie budżetowej, z czego 20 mld zł
przypadało na niższe wpływy Śródków z UE, a 8,6 mld zł na niższe dochody
podatkowe, przy wyższych o 0,8 mld zł niż zakładano dochodach
niepodatkowych.
Wydatki budżetu państwa w 2008 r. były o 9,8% (tj. o o 30,3 mld zł)
niższe niż planowano, prawdopodobnie ze względu na niepełną realizację
wydatków inwestycyjnych i środków na współfinansowanie programów
unijnych, a także wydatków
bieżących jednostek budżetowych. W związku z przewidywanymi istotnie
niższymi wpływami z podatków pośrednich, w końcu 2008 r. ograniczone
zostały wydatki niektórych jednostek budżetowych, a powstałe w wyniku tego
ewentualne zobowiązania będą prawdopodobnie uregulowane ze Śródków
budżetowych 2009 r.

Budżet w Polsce

Lp.

Wyszczególnienie

Ustawa

budżetow

a na 2009

r.

W %

w mln zł

1

2

3

4

1.

DOCHODY

303 034,8

100,0

 

 

z tego :

 

 

 

 

a) dochody podatkowe i niepodatkowe

269 433,3

88,91%

 

 

- podatki pośrednie

178 064,0 58,76%

 

 

w tym: podatek akcyzowy

58 110,0

19,18%

 

 

- podatek dochodowy od osób prawnych

33 120,0

10,93%

 

 

- podatek dochodowy od osób fizycznych

40 250,0

13,28%

 

 

- dochody państwowych jednostek budżetowych

16 764,1

5,53%

 

 

w tym: - wpływy z cła

2 032,0

0,67%

 

 

- pozostałe dochody

1 235,2

0,41%

 

 

b) środki z Unii Europejskiej i z innych źródeł

niepodlegające zwrotowi

33 601,5

11,09%

 

 

- Wspólna Polityka Rolna i Rybacka

12 427,9

4,10%

 

 

-

fundusze strukturalne i inne

21 173,6

6,99%

 

Budżet w Polsce

Aż 95 % osób płaci bowiem
podatek według najniższej
skali, a fiskus potrąca im
tylko - przeciętnie - ok. 14
% dochodu. Jedynie 0,88 %.
podatników, płaci według
najwyższej stawki

-

ok. 30 %

dochodu.

Od lat mamy sytuację, że
5% Polaków płaci na rzecz
państwa niemal tyle, ile 95
% reszta

.

Podatki w Polsce są
obecnie wyższe niż w
Szwecji w latach 60., gdy
PKB tego kraju był podobne
do obecnego PKB Polski

2004

2005r

2006

W2008 r. dochody z podatków pośrednich były niższe o
10,8 mld zł w stosunku do wielkości planowanej. Do
budżetu państwa wpłynęły natomiast ponadplanowe
dochody z podatku dochodowego od osób fizycznych
(ok. 2 mld zł), co było związane m.in. z dobrą sytuacją
na rynku pracy oraz mniejszymi niż planowano
skutkami finansowymi wprowadzenia po raz pierwszy w
2008 r. ulgi prorodzinnej w PIT.

Budżet w Polsce

2. WYDATKI

321 221,1

100,0

 

w tym :

 

 

 

- obsługa długu krajowego

26 560,9

8,27%

 

- obsługa zadłużenia zagranicznego

6 180,0

1,92%

 

- rozliczenia z budżetem ogólnym UE z tytułu

środków własnych

12 373,8

3,85%

 

- dotacje dla Funduszu Emerytalno-Rentowego

15 874,4

4,94%

 

- dotacje dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

30 958,3

9,64%

 

- subwencje ogólne dla jednostek samorządu

terytorialnego

45 320,1 14,11%

 

 

 

3. DEFICYT (-)/ NADWYŻKA (+)

-18 186,3 ..

Budżet w Polsce

Lp.

Wyszczególnienie

Ustawa

budżetowa na

2009 r.

W %

w mln zł

1

2

3

4

W Polsce duży (72% budżetu) udział
wydatków sztywnych (ZUS, dług, etc)
wynikających z ustaw co silnie
ogranicza możliwości
racjonalnego kształtowania
struktury budżetu przez Radę
Ministrów.

Budżet w Polsce

.,

5% - udział rencistów w wydatkach socjalnych w
Polsce - jeden z najwyższych w Europie

W 2050 roku liczba osób pracujących i
odprowadzających składki, zrówna się z liczbą
rencistów i emerytów, a dziura w Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, która sięga już 20 mld zł -
potroi się. ZUS-owi grozi bankructwo, a emerytury
młodych dziś ludzi są zagrożone .

Budżet w Polsce

KRUS ze względu na bardzo niskie składki płacone przez rolników wymaga
stale dofinansowania z budżetu. Skala tego dofinansowania wahała się w
ostatnich latach pomiędzy 1,5 a niemal 2 proc. PKB, co pokazuje skalę
niewydolności systemu emerytalnego rolników

Budżet w Polsce

w tys PLN

w %

Rolnictwo i łowiectwo

12 060 529,00

3,75

%

Transport i łączność

14 477 455,00 4,51%

Gospodarka mieszkaniowa

1 473 052,00 0,46%

Informatyka

200 663,00 0,06%

Nauka

4 551 604,00

1,42%

Administracja publiczna

10 738 779,00 3,34%

Obrona narodowa

18 256 786,00 5,68%

Obowiązkowe ubezpieczenia społeczne

64 642 138,00 20,12

%

Bezpieczeństwo publiczne i ochrona

przeciwpożarowa

14 173 301,00

4,41%

Wymiar sprawiedliwości

9 839 247,00 3,06%

Obsługa długu publicznego

32 740 856,00 10,19

%

Oświata i wychowanie

1 471 825,00 0,46%

Szkolnictwo wyższe

11 447 325,00

3,56

%

Ochrona zdrowia

4 620 237,00 1,44%

Pomoc społeczna

12 620 854,00 3,93%

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

1 601 946,00 0,50%

Kultura fizyczna i sport

289 430,00 0,09%

Ogółem

321 221

112,00

100,00

%

Budżet w Polsce

Wydatki budżetu Państwa 2009 r według działów

Efektywność wydatków na edukację, badania i rozwój jest
niska. Destrukcyjny wpływ zarówno na wielkość produktu
krajowego, jak i na rynek pracy mają wydatki na system
zabezpieczenia społecznego. Wynoszą bowiem aż 20 proc. PKB,
co stanowi 43,7 proc. całkowitych wydatków sektora finansów
publicznych. Skala wydatków na system zabezpieczenia
społecznego oraz jego wadliwa konstrukcja są
przyczyną niskich wskaźników aktywności zawodowej i
zatrudnienia oraz strukturalnego charakteru deficytu sektora
finansów publicznych. Tak wysoki deficyt sektora finansów
publicznych oraz narastający dług publiczny powodują wysokie
koszty obsługi długu i są źródłem niepewności
makroekonomicznej wynikającej z zaangażowania inwestorów
zagranicznych w polskie papiery skarbowe.

Budżet w Polsce

Rosja- wzrost wpływów podatkowych

ale Słowacja spadek wpływu z PIT i CIT ale wzrost z

VAT

Gruzja spadek wpływów z PIT ale wzrost z CIT

(neutralnie)

System podatkowy

Liniowy czyli
proporcjonalny jeśli ma
kwotę wolna od
podatku de facto jest
podatkiem
progresywnym.

Jedną z najpopularniejszych jest ulga prorodzinna polegająca na różnicowaniu
podatku ze względu na liczebność rodziny. Jest ona wyrazem dbałości nie
tylko o rodzinę i przyrost naturalny, ale także o mniej zamożnych, wmyśl
teorii, że rodziny wielodzietne znajdują się w gorszym położeniu.
Taka ulga znalazła się w polskim ustawodawstwie podatkowym bezpośrednio
po I wojnie światowej, aczkolwiek w limitowanym zakresie. Ustawodawca
uznał wówczas, że istnieją granice wspierania prokreacyjności, ulgi
przysługiwały więc do czwartego dziecka: piąte już nie wpływało na wymiar
podatku.
Jednak przedstawiciele świata nauki od początku zgłaszali zastrzeżenia do
takiego rozwiązania. Prorodzinne "ulgi podatkowe zapewne nie przysparzają
znaczniejszej liczby dzieci, aczkolwiek osłabiają poczucie odpowiedzialności
rodziców za losy potomstwa. Poplecznicy rodzin wielodzietnych powinni
raczej popierać rozwiązania podatkowe prowadzące do zwiększenia tempa
wzrostu gospodarczego i kapitalizacji, które ułatwiłyby gospodarkę przyszłych
pokoleń. Tymczasem dzieje się odwrotnie. Ustawodawca zachęca ludzi do
mnożenia potomstwa, a równocześnie zniechęca do kapitalizacji, stanowiącej
podwalinę przyszłego dobrobytu, przepisami obciążającymi wyżej ludzi
oszczędnych" - pisał Adam Krzyżanowski.
W dzisiejszej rzeczywistości społecznej i podatkowej, zważywszy że najwięcej
rodzin wielodzietnych żyje na wsi oraz że rolnicy nie płacą podatku
dochodowego, taka ulga nie ma dla nich najmniejszego sensu.

System podatkowy

Mieszkań nie przybyło
W uprzywilejowany sposób traktowany jest w Polscesektor budownictwa, z
uwagi na istniejące od pierwszego roku obowiązywania ustawy podatkowej
możliwości dokonania odpisu od podstawy opodatkowania wydatków na cele
mieszkaniowe. Mimo jednak istnienia tej ulgi liczba budowanych mieszkań
systematycznie malała. W roku 1994 odliczenia na cele mieszkaniowe
wyniosły 4,9 mld złotych, w roku 1995 - 7,2 mld zł, a w roku 1996 - 11,8 mld
złotych. W roku 1996 zmniejszenie podatku z tego tytułu wyniosło 4,4 mld
złotych, a liczba korzystających z odliczenia doszła do 5,8 miliona!
Tymczasem liczba wybudowanych mieszkań systematycznie spadała - w roku
1994 oddano do użytku 76 tysięcy mieszkań, w roku 1995 - 67 tysięcy, a w
roku 1996 - 62 tysiące. Wzrostowi odliczeń na cele mieszkaniowe o 140
procent towarzyszył spadek liczby oddawanych mieszkań o 20 procent!!!
W tym kontekście, biorąc równocześnie pod uwagę wzrost liczby oddawanych
mieszkań w roku 1998, kiedy ulgi zostały znacząco zredukowane, można
sformułować paradoksalne twierdzenie, że liczba mieszkań oddawanych do
użytku jest odwrotnie proporcjonalna do wykorzystywanych ulg podatkowych.
W tym samym czasie, gdy malała liczba oddawanych mieszkań, rosły ich
ceny, zyski przedsiębiorstw budowlanych, sprzedawców materiałów
budowlanych i deweloperów.

System podatkowy

To kosztuje drożej
Co więcej, ulgi podatkowe dla wybranych podatników szkodzą innym
podatnikom i gospodarce jako całości. Nie można bowiem zapomnieć o tym,
pisze Henry Hazlitt, że "rząd nigdy nie daje przemysłowi tego, czego mu nie
zabrał (...) Rząd nie może udzielić przemysłowi żadnej pomocy finansowej,
jeśli wcześniej czy później nie odbierze mu środków. Wszystkie fundusze
rządu pochodzą z podatków (...) Kiedy rząd udziela przemysłowi pożyczek lub
subsydiów, w istocie opodatkowuje tych prywatnych przedsiębiorców, którym
się powiodło, aby wesprzeć tych, którym się nie powiodło".
Co więcej, pobór podatków kosztuje. Jak każdy przedsiębiorca, rząd powinien
więc szacować nie tylko wielkość wpływów podatkowych, ale także koszt ich
pozyskania. Jeżeli przepisy podatkowe są zbyt skomplikowane, to koszty
poboru podatków rosną, a zatem realny dochód z opodatkowania jest
mniejszy, a efekt opodatkowania gorszy.
Jak się wprowadza jakiekolwiek ulgi podatkowe, natychmiast trzeba
zwiększyć liczbę kontrolerów. A ponieważ kontrolerów powołuje to samo
państwo, które tworzy ulgi, trzeba też powołać kontrolerów, którzy będą
kontrolować kontrolujących. No i oczywiście trzeba zwiększyć podatki, bo
kontrolerzy muszą z czegoś żyć.

Budżet 2007

Skomplikowany system poboru podatków to drogi
system

System podatkowy

Koszty dla firm

System podatkowy

Każdy, kto czeka na wiążącą
interpretację, może się
spodziewać, że urząd
skarbowy wyda ją w terminie.
Prawdopodobnie jednak
będzie ona niekorzystna.

Aby zdążyć w terminie, urzędy
skarbowe wydają zazwyczaj
niekorzystne dla podatników
postanowienia, które następnie są
zaskarżane do izby skarbowej.
W praktyce więc, obowiązek
wydawania wiążących interpretacji
został przerzucony na izby
skarbowe. Dopiero one
szczegółowo analizują sprawę i
sytuację podatnika opisaną we
wniosku. Oznacza to wydłużenie
czasu wydawania interpretacji

Koszty dla firm

System podatkowy

Propozycje ekspertów poprawy systemu podatkowego
dot. głównie kwestii technicznych, ale w znakomity
sposób upraszczających system fiskalny. Budżet na
nich traciłby niewiele, za to po ich wprowadzeniu życie
podatników byłoby łatwiejsze.
=>odliczania podatku naliczonego bez ograniczeń
czasowych, albo zgodę na wsteczną rejestrację firmy
jako podatnika VAT. (Duży podatnik rejestruje się,
rozpoczynając działalność, mały zaś często przegapia
moment, w którym przekracza wartość obrotów
zwolnionych z podatku)

Koszty dla firm

Według
badań
PKPP
Lewiatan
szefowie
firm
spędzają aż
16 %.
swojego
czasu na
kontaktach
z
administra
cją
państwową

Koszty dla firm

Ekipa Donalda Tuska chce rozpocząć reformę
finansów publicznych w 2009 roku. W jej wyniku
udział wydatków publicznych w PKB ma spaść w
2011 roku z 42,3 proc. PKB obecnie poniżej 40 proc.
Czy takie ograniczenie można nazwać reformą?

System finasów publicznych

Rząd chce również obniżać deficyt sektora finansów
publicznych do 1 proc. PKB oraz dług w relacji do
PKB o 4 – 7 punktów procentowych w ciągu
najbliższych trzech lat. Jakie są szanse powodzenia
tych zamierzeń?

Zdaniem Leszka Balcerowicza bez ograniczenia wydatków państwa nie ma
szans na reformę podatków. – W Polsce mamy ogromnie rozdęte fiskalne
państwo. W takim stanie Polska nie może być cudem gospodarczym –
powiedział w czwartek podczas nadania mu tytułu doktora honoris causa
Uniwersytetu Warszawskiego. Dodał, że Polska jest jednym z ostatnich krajów
regionu, które nie uprościły podatku dochodowego.

Budżet w Polsce i winnych krajach

W 2007, najniższy współczynnik długu do PKB w UE był w
Luksemburgu (7.0%), Estonii (3.5%), Łotwie (9.5%)

Ośmiu członków przekroczyło współczynnik 60% w 2007,
Grecja (94.8% spadek z 109.3%w 2004r.), Włochy (104 ,
1% w 2005 roku 106.5%), Belgia (83,9% spadek z 95.7%
w 2004 roku). Ponadto kryterium 60% (kryterium
konwergencji) przekroczyły też: Malta (62.2%), Niemcy
(65.1%), Portugalia (63.6%), Francja (63.9%),
Węgry(65.8%

W 2007 największy deficyt w stosunku do PKB zanotowały Wegry (-
5.0%), Grecja (-3.5%), Wielka Brytania (-2.8%), Francja (-
2.7%), Portugalia (-2.6%) i Rumunia (-2.6%). 12 krajów miało
nadwyżkę budżetową w 2007: Finlandia (+5.3%), Dania
(+4.9%), Szwecja (+3.6%), Cypr (+3.5%), Luxemburg
(+3.2%), Estonia (+2.7%), Hiszpania (+2.2%), Słowenia
(+0.5%), Holandia(+0.3%), Irland ia (+0.2%), Bul\łgaria
(+0.1%) i Łotwa(+0.1%).

Deficits and debts of other countries

Budżet w Polsce i winnych krajach

Country  

CIA sourced 

OECD sourced  

IMF sourced 

 

Zimbabwe

218.20

 

Lebanon

186.60

 

Japan

170.00

173.0

198.6

 

Jamaica

126.50

 

Sudan

105.90

 

Egypt

105.80

 

Italy

104.00

113.0

104.3

 

Singapore

96.30

 

Greece

89.50

100.8

 

Belgium

84.60

92.2

 

Norway

83.10

45.4

 

Israel

80.60

 

Hungary

67.00

71.8

 

Germany

64.90

64.8

76.4

 

Canada

64.20

63.0

60.7

 

France

63.90

72.5

65.2

 

Portugal

63.60

70.9

 

United States

60.80

73.2

61.5

Deficits and debts of other countries

2008

Budżet w Polsce i winnych krajach

Deficits and debts of other countries

Country  

CIA sourced

OECD

sourced

IMF sourced

 

Cyprus

59.60

 

Austria

59.10

62.6

 

India

58.20

 

Argentina

56.10

 

Netherlands

45.50

54.4

 

Brazil

45.10

 

Switzerland

44.20

48.1

 

United Kingdom

43.60

58.7

43.4

 

Poland

43.10

52.8

 

Sweden

41.70

44.6

 

Spain

36.20

44.2

 

Finland

35.90

39.6

 

Slovakia

35.90

38.0

2008

Budżet w Polsce i winnych krajach

Deficits and debts of other countries

Country  

CIA sourced

OECD

sourced 

IMF

sourced  

 

Denmark

26.00

28.4

 

Czech Republic

26.00

36.1

 

Ireland

24.90

32.8

 

Saudi Arabia

24.30

 

China

18.40

 

Lithuania

17.30

 

Iran

17.20

 

Gibraltar

15.70

 

Australia

15.60

14.2

 

Kuwait

9.70

 

Latvia

7.40

 

Luxembourg

6.40

18.1

 

Russia

5.90

 

Estonia

3.40

2008

Budżet w Polsce i winnych krajach

W 2007, w krajach strefy Euro udział wydatków rządowych w PKB
wyniósł 46.1% a wpływów budżetowych 45.5%. Dla EU27 liczby te
wynosiły 45.8% i 45.0% odpowiednio.

Zadłużenie UE wcale nie maleje i przekracza 2,6 proc. W 2004 r.
relacja długu publicznego unii do PKB zwiększyła się z 63 proc. do
63,4 proc., co znaczy, że kraje unii en bloc przekroczyły próg
ostrożnościowy.

Budżet w Polsce i winnych krajach

Unijni politycy milczą na temat przejmowania przez Chiny
europejskich długów. Brakuje także prób oszacowania rozmiarów tego
zjawiska. Jednocześnie nie ma wątpliwości, że Pekin poprzez
kontrolowane przez władze podmioty takie długi skupuje. Gdy
zgromadzi ich wystarczająco dużo, zyska mocną pozycję w
negocjacjach z Brukselą, dotyczących znoszenia ceł na chińskie
tekstylia, obuwie, sprzedaży inwestorom z Państwa Środka
prywatyzowanych firm.

Budżet w Polsce i winnych krajach

Wśród krajów, które w
coraz większym
stopniu żyją na
kredyt, są: Grecja,
Włochy, Belgia, Malta,
Cypr, Niemcy, Francja
i Austria.

Nieprzypadkowo są to
kraje, w których próby
demontażu
kosztownego państwa
opiekuńczego
napotykają
najzacieklejszy opór

Wprawdzie tylko mniej więcej 10 proc. całego
amerykańskiego długu znajduje się w zagranicznych
rękach, ale Chińczycy przejęli łącznie ok. 200 mld USD
tamtejszych zobowiązań i kwota ta lawinowo rośnie.

Tylko w maju 2005 r. Chiny skupiły na rynku wtórnym
amerykańskie papiery dłużne o wartości prawie 40 mld
USD.

Mało kto ma wątpliwości, że faktycznymi dysponentami
tego długu są tam gensekowie kompartii, a oni dobrze
wiedzą, jak wykorzystać go w polityce zagranicznej.

Budżet w Polsce i winnych krajach

Obszar euro funkcjonuje od 1 stycznia 1999 r. W jego skład
wchodzi dwanaście krajów Unii Europejskiej. Przekazały one na
rzecz Europejskiego Banku Centralnego swe suwerenne prawa
do kształtowania polityki pieniężnej. Polityka ta jest jednolita
dla wszystkich krajów członkowskich.

Polityka budżetowa pozostała natomiast w gestii rządów tych
krajów. W odróżnieniu od polityki pieniężnej ma ona więc
charakter zdecentralizowany. Niesie to wiele zagrożeń dla
harmonijnego funkcjonowania obszaru euro. W celu
minimalizowania tych zagrożeń w Traktacie z Maastricht
zawarte zostały postanowienia, mające na celu ograniczanie
ryzyka powstawania nadmiernych deficytów w budżetach
krajów członkowskich.

Przewidziana została także określona procedura postępowania
wobec tych krajów, które takiego do deficytu dopuszczą. W tzw.
pakcie Stabilności i Wzrostu wskazano system sankcji, które
mogą mieć zastosowanie w przypadku uchylenia się przez dany
kraj od obowiązku zredukowania deficytu

Budżet w Polsce i winnych krajach

Traktat europejski (art. 104) nakłada na kraje
członkowskie unii obowiązek wypełniania dwóch
kryteriów: utrzymywania deficytów budżetowych poniżej 3
proc. PKB i długu publicznego niższego niż 60 proc. PKB.

W 2004 r. aż dwanaście państw unii przekroczyło
trzyprocentową granicę deficytu budżetowego, a
trzynaście państw jest poddanych tzw. procedurze
nadmiernego deficytu, czyli musi pod groźbą kar
finansowych owe deficyty ograniczać.

O ile jednak państwa mniejsze, takie jak Holandia,
Portugalia czy Słowacja, tę procedurę potraktowały
poważnie i kosztem dużych cięć wydatków stopniowo
zasypują budżetowe dziury, o tyle duże i bogate Niemcy,
Francja, Włochy i - choć w mniejszym stopniu - Wielka
Brytania żadnymi limitami się nie przejęły.

Budżet w Polsce i winnych krajach

Jeśli ktoś odmawia zastosowania działań naprawczych, Bruksela
może zastosować poważne sankcje - nakazać zdeponowanie na
nie oprocentowanym rachunku Komisji Europejskiej kwoty
podstawowej, wynoszącej 0,2 proc. PKB oraz kwoty dodatkowej,
ustalanej w zależności od skali przekroczenia limitu i wynoszącej
do 0,3 proc. PKB.

Jeśli problem nadmiernego deficytu nie zostanie rozwiązany w
ciągu dwóch lat, depozyty te mogą się zamienić w grzywnę.
Dodajmy, że eurokraci nie mają żadnych problemów technicznych
z wyegzekwowaniem kar - wystarczy choćby potrącić je z dotacji
przyznawanych państwom unii.

Niemcy i Francja za chwilę po raz czwarty z rzędu przekroczą
ustalone limity i nic się nie stanie. Już w początku tego roku
powinny na nie zostać nałożone sankcje przewidziane przez
wspólnotowe prawo. To, że tak się nie stało, oznacza, iż osławiony
artykuł 104. traktatu europejskiego zamienia się w znany z
powieści Josepha Hellera paragraf 22. Jest to de facto
przyzwolenie, by najbogatsi w unii finansowali swoje wydatki,
drenując rynek finansowy i zmniejszając dopływ kapitału do
krajów biedniejszych.

Budżet w Polsce i winnych krajach

Budżet w Polsce i winnych krajach

Pod naciskiem Unii Europejskiej Włochy zdecydowały się
na ograniczenie wydatków budżetowych.

Zdaniem Komisji Europejskiej finanse włoskie są w
fatalnym stanie . Włochy otrzymały czas do końca 2007 ,
aby wprowadzić dyscyplinę finansową.

Od roku 2003 Włochom nie udało się ani razu sprowadzić
deficytu do poziomu ustalonego w Maastricht. W 2005
roku wyniósł on 4,3 proc. PKB.

Budżet w Polsce i winnych krajach

Dziękuję za uwagę