Jan Łazowski

Psychologia dla Fizjoterapii

Wykład 2.

PSYCHOLOGIA

ROZWOJOWA

2

Potrzeba utrzymania
gatunku



Zaspakajanie potrzeby utrzymania
rodu ludzkiego zaczyna się od
istnienia dwóch rodzajów ludzi -
kobiet i mężczyzn o różnej roli
biologicznej i psychicznej



Realizuje się przez łańcuch
zachowań organizowanych przez
popęd, emocje i uczucia

3

Zaspakajanie potrzeby
utrzymania rodu ludzkiego



Zachowania popędowe widoczne są

już u dzieci inne u dziewczynek inne

u chłopców (widać inne role)



Zachowania popędowe układają się

w sekwencje wiodącą do założenia

rodziny



Kierują nimi zachowania skierowane

do płci przeciwnej: zalotne,

erotyczne, seksualne i więziowe

4

Potrzeba utrzymania
gatunku



Zaloty – tworzenie atrakcyjnego obrazu
siebie, wzajemne zainteresowanie i
przyciąganie się z silnymi uczuciami



Erotyka – gdy wchodzi w grę obustronne
zgodne zainteresowanie uczuciowe,



Więź gdy partnerzy stają się dla siebie
wyłączni, niewymienialni.



Miłość – Gdy erotyka łączy się z więzią

5

Potrzeba więzi



Więź z innymi ludźmi jest

bezwzględnie

potrzebna do wychowania zdrowego

człowieka

i do dobrego samopoczucia

każdego człowieka w każdym wieku.



Przeciwieństwem więzi jest osamotnienie

(stan wymuszony) i samotność (stan z

dobrowolnego wyboru).



W zdrowej psychice więź jest w

równowadze z samodzielnością

(autonomią), więź nie jest uzależnieniem.

6

Więź i emocje, dzieci i
dorosłych



Więź jest źródłem największych emocji

pozytywnych: zadowolenia, radości,

spokoju, dumy, bezpieczeństwa i innych



Najsilniejsze uczucia przy powstawaniu

więzi - zakochaniu



Brak więzi jest powodem do

najprzykrzejszych emocji negatywnych:

smutku, rozpaczy, gniewu, złości,

zazdrości i innych



Najsilniejsze uczucia przy zrywaniu więzi

7

Więź i erotyka



Jednoczesne zaspokojenie potrzeb

erotyki i więzi daje najsilniejsze emocje

jakie przeżywają ludzie.

MIŁOŚĆ - WIELKĄ MIŁOŚĆ

Zawsze opiewana w poezji, pieśni i wszelkiej sztuce od

prawieków do dziś.



Potrzeby erotyczne często

występują przeciwko więzi,

powodują zrywanie więzi – są ważną

przyczyną patologii społecznych.

8

Być RODZICAMI



Ludzie chcą mieć dzieci

zdrowe, szczęśliwe i samodzielne

.



Ci, którym się to udało, otrzymują wielką

nagrodę.



Ci którym się nie udało płacą wysoką cenę.



Angażowanie się w rodzicielstwo to

jest gra o wielką - największą stawkę.

9

Nauka o więziach
rodzinnych



Powinniśmy poznać wszystko co

tylko można o naturze biologicznej

i o różnorodnych warunkach, które

wpływają na rozwój dziecka

.



 



TAKĄ WIEDZĘ DAJE NAUKA O

WIĘZIACH RODZINNYCH

10

Dwa wzory więzi



Więź pomiędzy matką a dzieckiem

(rodzicielska)



Więź małżeńska



Obie wymagają wyłączności (jednej stałej

osoby)

Dzięki WIĘZI powstaje rodzina i pole dla

zaspokojenia wielu potrzeb w tym



Bezpieczeństwa –



Opieki -



Których spełnianie tworzy DOM (nie tylko mieszkanie)

Więź daje pole do spokojnego życia

i rozwoju w swoim domu

11

Realizacja więzi



Z dzieckiem lub inną osobą następuje
przez



Bliskość emocjonalną i fizyczną



Dostrzeganie sygnałów o potrzebach



Rozumienie tych sygnałów



Reakcje zaspakajające potrzeby



Więzi z inną osoba winna towarzyszyć
„więź z sobą samym”, realizowana na
analogicznej zasadzie

12

Opiekuńczość



Potrzeba i popęd do opiekowania się
innymi istnieje w różnym natężeniu u
wszystkich ludzi



Daje emocjonalną motywację dla wyboru
i praktykowania

zawodu fizjoterapii

(także lekarza, pielęgniarki i in.)



Wywodzi się z instynktów rodzinnych i
stanowi podstawę dla pojęcia „Rodzina
ludzka”

13

Psychologia Rozwojowa
W etapach przez całe
życie

– okres pierwszy - dorastania



Osesek 1 rok



Niemowlę do 2 roku



I dzieciństwo do 6 roku



II dzieciństwo do 14 (lub 16) roku



Wiek młodzieńczy (adolescencja) do 22 r.
przechodzenie do samodzielności

14

Rozwój somatyczny



Proporcje ciała

15

Uspołecznienie -
socjalizacja

Rozwija się stopniowo, zależna od

warunków wychowania i więzi



Dziecko – mama (tzw. diada)



Dziecko – rodzice (tzw. triada)



Dziecko – rodzice i rówieśnicy



Dziecko – rówieśnicy i rodzice



Życie samodzielne/Nowa rodzina

16

Rozwój ruchowy, odbywa się w

ściśle określonym czasie

17

Rozwój
słownictw
a

18

Rozwój mózgu, somy i
genitaliów

19

Wychowanie to
zaspakajanie potrzeb
dziecka

1.

Biologicznych

(żywienie, sen, ciepło,

ubranie, higiena

)

2.

Psychologicznych



Więzi



Bliskości emocjonalnej i fizycznej



Dostrzegania sygnałów potrzeb



Rozumienia ich



Prawidłowego reagowania



Bezpieczeństwa



Ciekawości

20

Cykl zachowania dzieci (do 4
r.ż.) w bezpiecznych więziach

M

A

M

A

P

O

R

T

B

A

Z

A

Ś

W

IA

T

P

O

Z

N

A

W

A

N

IE

Z

A

B

A

W

A

Oddalenia są powodowane ciekawością

Powroty dla uzyskania bezpieczeństwa

W podobnych cyklach upływa życie
ludzi dorosłych w bezpiecznych więziach

21

Dzieci w dobrych więzach



ciekawe



towarzyskie



wesołe



figlarne

22

Główne błędy
wychowawcze



Słaba więź, - dystansowanie się od dziecka,
przy poprawnym zaspakajaniu potrzeb
biologicznych (dziecko niechciane)



Zachowania zmienne, nieprzewidywalne dla
dziecka, raz serdeczne, raz dystansujące,
kary i nagrody nieadekwatne, (chory rodzic,
alkoholik).



Więź rwana, przekazywane z rąk do rąk,
opiekun rodzi strach, kary cielesne, znęcanie
się, przemoc (sieroty biologiczne i
społeczne).

23

Dzieci w więzach nie dość
bezpiecznych są:



Napięte, odosabniające się



Lękliwe, trzymające się stale mamy



Wykazują zachowanie zdezorganizowane
z nieopanowanymi emocjami (agresja)



uczą się gorzej



Gdy dorosną, chorują 3 razy częściej niż
ludzie ze zdrowych więzów, mają
osłabioną odporność na stres i straty.

24

Możliwości naprawy



małe i średnie błędy wychowania ustępują
i są tuszowane w korzystnym otoczeniu
społecznym



Usunięcie dużych błędów i braków więzi
wymaga kosztownych i długich terapii,
często nieskutecznych.



Najcięższe błąd – brak więzi w dzieciństwie
wiedzie do zdezorganizowania osobowości
tzw zaburzenia socjopatycznego

25

Okres dojrzałości

(lata w

przybliżeniu)



Pierwsza dojrzałość - zdobywanie

pozycji społecznej do 28 – 35 r. ż.



Druga dojrzałość - rozwijanie p. s.

do 45 -55 r. ż. (kompetencji,

autorytetu)



Późna dojrzałość do 65-70 r. ż.

Granice między etapami są indywidualnie

bardzo zmienne nawet do 15 lat

26

Typy zachowania ludzi
dorosłych

Pozytywny

Negatywny

Pozytywn
y

Lubi
intymność,

ceni więź,
zrównoważony,
autonomiczna/
y

Zaabsorbowanie
więzią,

nadmierna
zależność

Negatywn

y

Usuwa się z

więzi, nie ceni i
boi się jej,
niezależna/y

Pragnie więzi i
boi się jej, nie

stały,
niezrównoważon
y,

socjopatyczna/y

Stosunek do siebie

Stosune

k do

innych

27

Starość



Wczesna starość do 75 lat



Średnia starość do 85 lat



Późna starość powyżej 85

lat



T. zw. czwarta starość –

niezdolność do samoobsługi

po 65 r. ż.

28

Cel wykładu



Orientowaniu się w swoim rozwoju i

rozwoju przyszłych pacjentów fizjoterapii



Przygotowanie się do rozwiązywania

sytuacji

trudnych - stresu

POZNAJ SIEBIE

to podstawa kultury osobistej,

umożliwia kontrolowania siebie i innych

29

KONIEC

Jan Łazowski

Psychologia dla Fizjoterapii

Seminarium.

PSYCHOLOGIA

ROZWOJOWA

31

Potrzeby emocje i umysł



Niemowlęcia



Dziecka



Dziecka



W adolescencji



Człowieka dorosłego



Człowieka dorosłego



W starości



W starości

32

Potrzeby



Umysłowe tylko ludzkie



Twórczości, estetyki, sensu (religii)



Socjalne



Więzi rodzinnej i grupowej, seksu,

współdziałania i komunikacji, pozycji społecznej i

własnej wartości



Informacji, poznania, wiedzy



Bezpieczeństwa zewnętrznego



Zdrowia i sprawności (integracji cielesnej i

psychicznej)



Biologiczne (substancji i energii)

33

Niemowlę do 2 roku życia



Potrzeby i emocje



Biologiczne (odżywienia, tlenu, ciepła,
światła)



Rozwoju i zdrowia



Więzi rodzinnej



Bezpieczeństwa



Informacji

34

Dziecko do 6 r. życia



Potrzeby i emocje



Biologiczne



Rozwoju i zdrowia, zabawy



Więzi rodzinnej



Bezpieczeństwa



Poznania i informacji



Współdziałania z rówieśnikami

35

Dziecko do 14 - 16 r. życia



Potrzeby i emocje



Biologiczne



Sprawności, rozwoju i zdrowia, zabawy



Więzi rodzinnej, Bezpieczeństwa



Informacji i wiedzy



Współdziałania z rówieśnikami dorównuje
potrzebie współdziałania z rodzicami



Wartości własnej i pozycji społecznej

36

Adolescencja
od 14 - 16 do ok. 20 - 24 r.
ż.



Potrzeby i emocje



Wyznaczyć potrzeby graniczne

37

Lista potrzeb



Odżywiania, oddychania,



Ciepła, światła



Bezpieczeństwa



Informacji i poznania



Sprawności i zdrowia, zabawy i rekreacji



Komunikacji, współdziałania i moralności



Erotyki i więzi rodzicielskiej, małżeńskiej



Wartości własnej i pozycji społecznej



Twórczości, wynalazczości



Estetyki, piękna, zdobnictwa, muzyki, sztuk

pięknych



Sensu, filozofii, mistyki, metafizyki, etyki

38

Pierwsza dojrzałość



Potrzeby i emocje



Wyznaczyć granice

39

Druga dojrzałość



Potrzeby i emocje



Odżywiania, Oddychania,



Ciepła, światła



Bezpieczeństwa



Informacji i poznania



Sprawności i zdrowia



Komunikacji i współdziałania



Erotyki i więzi



Wartości własnej i pozycji społecznej



Twórczości



Estetyki



Sensu

40

Późna dojrzałość



Potrzeby i emocje



Odżywiania, Oddychania,



Ciepła, światła



Bezpieczeństwa



Informacji i poznania



Sprawności i zdrowia



Komunikacji i współdziałania



Erotyki i więzi



Wartości własnej i pozycji społecznej



Twórczości



Estetyki



Sensu

41

Wczesna starość



Potrzeby i emocje



Odżywiania, Oddychania,



Ciepła, światła



Bezpieczeństwa



Informacji i poznania



Sprawności i zdrowia



Komunikacji i współdziałania



Erotyki i więzi



Wartości własnej i pozycji społecznej



Twórczości



Estetyki



Sensu

42

Średnia starość



Potrzeby i emocje



Odżywiania, Oddychania,



Ciepła, światła



Bezpieczeństwa



Informacji i poznania



Sprawności i zdrowia



Komunikacji i współdziałania



Erotyki i więzi



Wartości własnej i pozycji społecznej



Twórczości



Estetyki



Sensu

43

Późna starość



Potrzeby i emocje



Odżywiania, Oddychania,



Ciepła, światła



Bezpieczeństwa



Informacji i poznania



Sprawności i zdrowia



Komunikacji i współdziałania



Erotyki i więzi



Wartości własnej i pozycji społecznej



Twórczości



Estetyki



Sensu

44

Czwarta starość



Potrzeby i emocje



Wyznaczyć granice

45

Cel seminarium



Rozpoznawanie potrzeb w różnych

okresach rozwojowych



Śledzenie uczuć i odnoszenie ich do

potrzeb



Przygotowanie do kontaktu z

pacjentami i podopiecznymi

46

KONIEC

Wykład 2

STRES

Jan Łazowski

48

Stres



Jest to psychofizjologiczna

reakcja organizmu człowieka

na sytuację trudną



Stresor to zewnętrzny czynnik

powodujący trudną sytuację



Stres jest często mylony ze

stresorem

49

Zagrożenie - stres i lęk



Istotą trudnych sytuacji jest zagrożenie
(przeszkoda) zaspokojenia potrzeb, w tym
zdrowia i życia.



Trudne sytuacje są spowodowane
warunkami (wymaganiami) zewnętrznymi
oraz wielkością i jakością naszych potrzeb



Głównymi emocjami i uczuciami w stresie są



lęk, strach, złość, gniew, zagubienie, niepokój w
różnych postaciach

50

Strata



Strata to pozbawienie źródła
zaspakajania potrzeb



Odwracalna strata okresowa – to stres

natomiast



Nieodwracalna – strata prawdziwa, to
więcej niż stres, wymaga innych
interwencji



Emocje i uczucia to żal, smutek, żałoba

51

Rodzaje stresu



EUSTRES – stres przewalczony, nie

przekraczający granic wytrzymałości

może poprawiać stan zdrowia



DYSTRES – stres przekraczający granice

wytrzymałości wywołuje szkody, choroby

O skutkach stresu decyduje:

1.

wielkości i jakości stresora

2.

odporność na stres

3.

zasoby przeciw stresowe,

4.

umiejętność postępowania ze stresem

52

Choroba, uraz, kalectwo



Zawsze wywołują reakcje
stresową, która wpływa na
pierwotne szkody chorobowe



Wiedza o stresie jest
koniecznym elementem
wiedzy terapeutycznej

53

Stadia stresu



Stadium pobudzenia



Stadium alarmowe



Stadium
przystosowania



Stadium wyczerpania

54

Krzywa stresu (GAS)

wg Lazarusa i

Selye’go

55

Stadium pobudzenia - alarmu



Wydzielanie adrenaliny i

noradrenaliny (katecholamin),

działających pobudzająco -

mobilizująco



Wydzielanie hormonów rdzenia

nadnerczy (sterydów) – działających

ochronnie



Wyostrzenie uwagi, przyspieszenie

reakcji, napięcie mięśni.

56

Stadium pobudzenia - alarmu

ORGANIZM JEST POBUDZONY

I CHRONIONY,

Gdy w tym czasie usunie

(poczucie) zagrożenia i uspokoi

emocje, wyjdzie zwycięsko i być

może z lepszym zdrowiem

psychofizycznym, niż było przed

stresem

57

Stadium dystresu



Adaptacja (przystosowanie) do stresu
odbywa się kosztem potrzebnych
funkcji organizmu, (np. Odporności na
zakażenia, obciążeniem układu naczyń
i serca i in.) – prowadzi po dłuższym
czasie do wyczerpania możliwości
przystosowania, odczuwanego w
objawach psychicznych i fizycznych

58

Skutki zbyt intensywnego
lub długiego dystresu



Skłonność do chorób

psychosomatycznych



Zmniejszenie odporności na infekcje,

chorobę wrzodową, choroby serca i

inne schorzenia narządowe



Zaburzenia lękowe i afektywne w

postaci ostrego lub przewlekłego

zespołu stresowego, przewlekłego

zmęczenia, wypalenia zawodowego

59

Sytuacja kryzysowa czyli ostra
reakcja stresowa



Wywołana silnym, nagłym zagrożeniem
zdrowia i życia, swojego i najbliższych,
którego ofiara nie potrafi usunąć.



Występują wtedy objawy psychiczne
(szok), polegające na utracie kontroli
nad sobą i otoczeniem (ruchy bezładne,
płacz, krzyk, lub znieruchomienie i
milczenie), pogarszające sytuację.

60

Ratowanie



Wymaga szybkiej pomocy specjalistycznej

– wyszkolonego psychologa lub psychiatry.



Zwykle także policji, pogotowia

ratunkowego i straży pożarnej



Dotychczas działają w naszym kraju

Ośrodki Pomocy Kryzysowej

(psychologicznej), ale tworzy się

ratownictwo zintegrowane, na jeden nr
telefonu

912

wzywa się jednocześnie

wszystkie wymienione służby ratunkowe.

Tak jest w całej UE

61

Zespół zaburzeń po urazie
stresowym

(Post Tramatic Stress Disorder- PTSD)



Trwa miesiące i lata po często powtarzanym,
silnym stresie. Wymaga leczenia
psychiatrycznego



Objawy (często ukrywane)



Zaburzenia snu, koszmary



Stany lękowe niespodziewane



Obniżona wrażliwość emocjonalna, odosabnianie
się, zmienność



Obniżona zdolność do pracy i udziału w rodzinie

62

Stopień obciążenia
stresem



Można obliczyć różnymi sposobami.



Np. przy pomocy tabeli zmian życiowych
Rahe i Holmes’a, zamieszczonej na
następnych trzech slajdach.



Należy zaznaczyć, które z zaznaczonych
zmian życiowych przeszło się w ostatnich
sześciu miesiącach i podsumować
odpowiadającą im liczbę jednostek
(ostatnia kolumna tabeli).

63

Zmiany życiowe

wg Rahe i Holmes

rodzaj i wielkość stresora

64

Zmiany życiowe wg Rahe i
Holmes

65

Zmiany życiowe Rahe i
Holmes

66

Strategie radzenia sobie ze
stresem



Unikanie, odraczanie, negowanie;

nieskuteczna i szkodliwa

nieskuteczna i szkodliwa



Reagowanie emocjonalne – np. złość, strach,
pobudzenie, zahamowanie, inne wyrażanie
emocji; rozładowuje, jednak przesadzone może
osłabić niezbędne rozumowanie.



Uruchomienie funkcji poznawczych np.:
poszukiwanie informacji, analiza sytuacji,
szukanie porady; najskuteczniejsze, wiążą się z
poczuciem koherencji

67

Zmysł lub poczucie
koherencji

JEST TO OSOBISTA ZDOLNOŚĆ DO RADZENIA

SOBIE ZE STRESEM, na którą składa się:



Zmysł

rozumienia

świata i ludzi,

uporządkowania doświadczeń i struktury losu



Poczucie

zaradności,

wystarczają dostępne

zasoby do utrzymania i rozwijania egzystencji
dającej zadowolenie



Poczucie

sensu życia

, dostrzegania i

strzeżenia wartości dla których warto żyć,
działać, walczyć.

68

Zasoby przeciw stresowe



Osobiste



Atrakcyjność fizyczna,



Zdrowie, zdrowy styl życia, sprawność fizyczna



Mieszkanie, majątek,



Praca zarobkowa, charytatywna, hobby



Wykształcenie zawodowe, ogólne, samokształcenie



Zachowania p/stresowe i łagodzące stres



Społeczne



sieć osobistych związków i kontaktów

interpersonalnych



umiejętność korzystania ze społecznych zabezpieczeń

fizycznych, pssychologicznych i finansowych

69

POSTĘPOWANIE P/STRESOWE



Uregulowanie stosunków międzyludzkich

na zasadzie więzi, przyjaźni i zrozumienia



Ustalanie planu każdego dnia, miesiąca i

roku, całego życia, realizowanie marzeń

i pragnień



Uporządkowanie swego mieszkania,

miejsca pracy i pracy zawodowej



Kształtowanie zdolności do

samokształcenia do przystosowania do

zmian

70

Łagodzenie i leczenie
stresu



Trening relaksacyjny wg Schulz’a



Trening relaksacyjny wg

Jackobson’a



Medytacje klasyczne



Medytacje z myślą przewodnią



Joga



Sen

71

Religijność

ułatwia radzenie sobie ze stresem



Modlitwa



Odnoszenie swoich problemów do
pisma Świętego



Odnoszenie się do świętych



Związek z przodkami



Udział w obrzędach swojej wiary

72

Więzi



Wzorem są więzi (miłość)
pomiędzy matką i małym
dzieckiem



Powtórzeniem są więzi
partnerskie - małżeńskie

73

Cechy więzi



Bliskość fizyczne i emocjonalna



Dostrzeganie sygnałów potrzeb
dziecka



Rozumienie tych sygnałów



Rozumne zaspakajanie tych
potrzeb

74

Szczególne potrzeby w
więzi



Dziecka



Więzi



Bezpieczeństwa



Ciekawości



Opieki fizycznej



Matki (rodziców)



Więzi



Opiekowania się innymi

75

Więzi nie dość bezpieczne



Zbyt duży dystans



Zmienność postępowania
matki



Więzy z przemocą i
zrywane

76

Opanowanie



Znajomość siebie



Orientacja w swoich
potrzebach i emocjach



Poczucie odpowiedzialności
za siebie

77

Poczucie koherencji



Ludzie z poczuciem koherencji
wychodzą zwycięsko z najcięższych
opresji, katastrof i okrucieństw losu



Np. przeżycie holocaustu w
strasznych mękach z utratą rodziny
następnie odbudowanie zdrowia i
owocna działalność w długim życiu

78

Emocje erotyki



Zaspakajanie potrzeb erotycznych daje
podobnie pozytywne emocje ale
gwałtowniejsze i krócej trwające:
rozkoszy, radości, szczęścia,
zadowolenia i inne.



Brak zaspokojenia erotycznego daje
emocje negatywne: tęsknotę,
marzenia, smutek, przygnębienie, złość
i inne