Receptura leków

robionych

W. Kask

Podstawowe definicje

• Lek recepturowy – produkt leczniczy sporządzany w aptece

na podstawie recepty lekarskiej

• Lek apteczny – produkt leczniczy sporządzony w aptece

zgodnie

z przepisami zawartymi w farmakopei

• Surowiec farmaceutyczny – substancja lub mieszanina

substancji wykorzystywana do sporządzania lub wytwarzania

produktów leczniczych

• Farmakopea Polska (FP) – wydawany przez Urząd

Rejestracji Produktów Leczniczych Wyrobów medycznych

i Produktów Biobójczych urzędowy spis substancji leczniczych

i pomocniczych, surowców roślinnych, wyrobów medycznych

podający obowiązujące normy ich składu, analizy, dawkowania,

a także przyrządzania, przechowywania i oceny leków; obecnie

obowiązujące VIII wydanie Farmakopei Polskiej (FP VIII) wydane

w 2008 jest dokładnym tłumaczeniem VI edycji Farmakopei

Europejskiej (Ph. Eur. VI)

Zalety leków recepturowych

• Indywidualizacja farmakoterapii – można stworzyć

lek dostosowany do potrzeb konkretnego pacjenta

• Możliwość wyeliminowania z leku substancji

uczulających

• Generalnie niska cena dla pacjenta
• Możliwość sporządzenia leku zawierającego

dawkę pediatryczną

• Leki robione nie zawierają lub zawierają małe

ilości konserwantów, barwników,

przeciwutleniaczy

• Możliwość sporządzenia leku o składzie lub w

postaci nie oferowanej przez przemysł

farmaceutyczny

Wady leków recepturowych

• Krótka trwałość
• Pacjent musi czekać na lek
• Ograniczony wybór substancji leczniczych do

receptury

• Mniejsza czystość mikrobiologiczna leku
• Brak nowoczesnych postaci leku (postaci

o zmodyfikowanym uwalnianiu)

Zasady przepisywania leków

robionych

• Na jednej recepcie można przepisać skład tylko

jednego leku robionego (i wtedy żadnych leków
gotowych)

• Leki robione podlegają refundacji. Pacjent ponosi

odpłatność ryczałtową (jeden ryczałt – 5 zł). Lekarz
może przepisać maksymalnie ilość leku nie
przekraczającą dwóch ilości ryczałtowych (odpłatność
10 zł), pod warunkiem, że zostanie zachowana
trwałość leku przez cały przewidziany czas jego
stosowania

Maksymalne ilości ryczałtowe leku

robionego

Na jeden ryczałt można przepisać:

• Proszków dzielonych – do 20 sztuk
• Proszków niedzielonych – do 80 g
• Czopków, globulek, pręcików – do 12 sztuk
• Roztworów, mikstur, zawiesin, emulsji (do użytku wewnętrznego) –

do 250 g

• Płynnych leków do stosowania zewnętrznego – do 500 g

(jeśli lek

zawiera spirytus, to zawartość spirytusu 95° nie może przekroczyć

100 g)

• Maści, kremów, mazideł, past – do 100 g
• Kropli do użytku wewnętrznego – do 40 g
• Mieszanek ziołowych – do 100 g
• Pigułek – do 30 sztuk
• Klein – do 500 g
• Kropli do oczu i uszu oraz maści do oczu sporządzanych w

warunkach aseptycznych – do 10 g

Zasady przepisywania leków

robionych

• UWAGA! Jeżeli lek robiony zawiera w swoim

składzie preparat gotowy, wówczas pacjent płaci
100% ceny leku!

• Wyjątki:

– Tzw. dawki pediatryczne – jeżeli przepisano lek

refundowany w dawce mniejszej niż najmniejsza
zarejestrowana dawka leku gotowego w formie stałej
(w praktyce dotyczy to proszków dzielonych)

– Następujące leki gotowe mogą być traktowane jako

surowce recepturowe, więc leki sporządzone z ich
użyciem podlegają refundacji

Preparaty gotowe, które można

traktować jako surowce farmaceutyczne

• Aqua pro injectione
• Azulan – płyn
• Cardiamidum – krople

doustne

• Fenactil – krople doustne
• Injectio Natrii chlorati

isotonica (0,9%) – roztw. do

wstrzykiwań

• Intractum Hippocastani
• Intractum Hyperici
• Linomag – płyn
• Mentowal – krople doustne
• Neospasmina – syrop
• Passispasmin – syrop
• Płyn Burowa (Alumini

subacetatis solutio)

• Sirupus Kalii guajacosulfonici

• Sirupus Pini Compositus
• Succus Hyperici
• Succus Taraxaci
• Succus Urticae
• Sirupus Althaeae
• Sirupus Thymi compositus
• Tussipect – syrop
• Vitaminum A solutio aquosa
• Vitaminum A+D3 solutio

aquosa

• Vitaminum B6 – roztwór do

wstrzykiwań

• Vitaminum D3 solutio

aquosa

• Vitaminum E liquidum
• Vitaminum E –roztwór do

wstrzykiwań 30mg/ml

Części składowe recepty

• Inscriptio – nagłówek recepty (dane

świadczeniodawcy)

• Nomen aegroti – dane personalne chorego,

uprawnienia chorego

• Praepositio (Invocatio) – skrót Rp. – Recipe (Weź!)
• Praescriptio (Ordinatio) – skład leku (nazwy

substancji i ich ilość)

• Subscriptio – wskazówki dla farmaceuty dot. postaci

leku, ilości dawek, opakowania

• Signatura – wskazówki dla pacjenta odnośnie

sposobu dawkowania leku

• Datum – data wystawienia recepty
• Nomen medici – dane lekarza wystawiającego:

pieczęć imienna i

własnoręczny podpis

Przykład

Rp.

Phenobarbitali natrici 0,15
Cardiamidi liq. 10,0
Adonidis vern. Trae 30,0

M.f. guttae

D.S. 3 x dziennie po 20
kropli
przed jedzeniem

 Praepositio

 Praescriptio

 Subscriptio

 Signatura

Praepositio

Jest to znak „Rp.” będący skrótem od

łacińskiego „Recipe” – „Weź!”;
zapisywany jest zawsze w osobnym
wierszu z lewej strony. Skrót „Rp.”
warunkuje formę gramatyczną w jakiej
zapisuje się Praescriptio (Genetivus)

Praescriptio

Skład leku robionego zapisuje się po łacinie,

używając nazwy farmakopealnej,

synonimowej lub handlowej.

Nazwy surowców recepturowych zapisuje się

w drugim przypadku (Genetivus)

Np.:

Nominativus

Genetivus

Acidum salicylicum

Acidi salicylici

Natrii chloridum

Natrii chloridi

Sulfur praecipitatum

Sulfuris praecipitati

Neomycini sulfas

Neomycini sulfatis

Praescriptio c.d.

Kolejność zapisywania składników leku:
Basis – lek (substancja) główny
Adiuvans – lek (substancja)

wspomagający

Corrigens – substancja poprawiająca

smak, zapach, wygląd

Vehiculum – podstawa, podłoże,

rozpuszczalnik

Przykład

Rp.

Kalii iodidi 6,0

Basis

Natrii benzoatis 3,0

Adiuvans

Althaeae sir. 100,0

Corrigens

Aquae dest. ad 250,0

Vehiculum

M.f. mixturae
D.S. 3 x dziennie łyżkę

Praescriptio c.d.

Zapisywanie ilości poszczególnych składników

•

Jednostki:

–

Podstawowa: gram [g]

–

Inne: miligram [mg], mikrogram [μg],
mililitr [ml] (nigdy cm

3

!) jednostki

międzynarodowe [j.m.] [IU], liczba sztuk
(np. kropli, ampułek, etc.)

1 g = 1 000 mg = 1 000 000 μg

1 mg = 0,001 g

1 μg = 0,001 mg

Praescriptio c.d.

• Ilość substancji (lub dawek) zapisuje się

zawsze cyframi arabskimi

• Zapisując ilość substancji w gramach nie

pisze się symbolu [g], a liczba ma być
zawsze zapisana
z minimum jednym miejscem po przecinku!

Np.

Rp.

Cignolini 0,25
Acidi salicylici 5,0
Vaselini albi ad 100,0

Praescriptio c.d.

• Zapisując ilości w jednostkach innych niż

gramy obowiązkowo należy zapisać
symbol jednostki
Np.

Vitamini A liq. 50 000 j.m.
Vitamini E 300 mg
Vitamini E liq. 2 ml

• Zapisując ilości sztukach

– Dla kropli:
Menthae pip. olei gtt. No 5
– Dla ampułek:
Vitamini B6 amp. No 2

Praescriptio c.d.

• Jeśli w składzie leku robionego zapisuje się dwa

lub więcej składników w tej samej ilości, wówczas

gramaturę można zapisać tylko przy ostatnim z

tych składników, poprzedzając skrótem „aa” =

„ana

partes

aequales”

(w równych częściach)

Np.

Rp.

Zinci oxydi
Talci
Glycerini aa 5,0

Eucerini 85,0

Praescriptio c.d.

• Jeżeli w Praescriptio zapisuje się nazwy o

powtarzających się członach, wówczas można
wpisać ten człon tylko przy pierwszej nazwie, a w
następnych zastąpić go myślnikiem

Np.

Rp.

Convallariae

tincturae

5,0

Adonidis vern.

–

4,0

Valerianae

–

15,0

Praescriptio c.d.

• Zapisując ilość rozpuszczalnika, lub podłoża

maściowego można podać dokładną jego masę,

albo całkowitą masę leku, do jakiej należy uzupełnić

lek – wówczas przed gramaturą podaje się dopisek

„ad” – „do”

Np.

Rp.

Rp.

Natrii bromidi 2,0
Valerianae tincturae

10,0
Aquae destillatae 88,0

Natrii bromidi
2,0
Valerianae tincturae
10,0
Aquae destillatae

ad

100,0

Np

.

Rp.
Hydrocortisoni 1,0
Zinci oxydi 5,0
Vaselini albi 94,0

Rp.
Acidi salicylici
Sulfuris ppt. aa

5,0

Vaselini flavi

90,0

Rp.
Hydrocortisoni 1,0
Zinci oxydi 5,0
Vaselini albi ad 100,0

Rp.
Acidi salicylici
Sulfuris ppt. aa 5,0
Vaselini flavi ad 100,0

Praescriptio c.d.

• Przepisując takie postacie leku jak czopki i gałki ilość

podłoża czopkowego najlepiej zapisać za pomocą

skrótu „q.s.” = „quantum satis” (ilość potrzebna, ile

wystarczy)

pozostawiając

farmaceucie

swobodę

doboru ilości podłoża i metody sporządzenia leku

Np.

Rp.

Luminali 0,02
Cacao olei

q.s.

• Skrótu „q.s.” używa się również czasem przy

określaniu ilości rozpuszczalnika niezbędnego do

rozpuszczenia jednego ze składników leku

Np.

Rp.

Acidi salicylici 4,0
Ricini olei

q.s.

Rapae olei ad 100,0

Praescriptio c.d.

• Dozwolone jest stosowanie skrótów przy

zapisywaniu nazw składników pod
warunkiem, że zastosowany skrót będzie
jednoznacznie
i zrozumiale określał przepisany składnik

Np.

Acidum salicylicum = Acid. salicyl.

Adonidis vernalis tincrura = Adonidis vern.

tinct.

aqua destillata = Aq. destill.

Subscriptio

Zawiera wskazówki dla farmaceuty dotyczące

sporządzenia leku i ewentualnie jego opakowania
i opisania

• W Subscriptio należy zamieścić informację o

postaci przepisanego leku

Np.

M.f. ung. = Misce, fiat unguentum

(Zmieszaj, niech powstanie maść)

M.f. gtt. opht. = Misce, fiat guttae ophthalmicae

(Zmieszaj, niech powstaną krople do oczu)

M.f. glob. vag. = Misce, fiant globuli vaginales

(Zmieszaj, niech powstaną gałki dopochwowe)

Subscriptio c.d.

• Przepisując lek w postaci dawkowanej (proszki

dzielone, czopki, gałki) w Subscriptio należy

dodatkowo zapisać ilość przepisanych dawek.
Można to zrobić na dwa sposoby

:

– Mnożąc przepisaną ilość składników przez ilość

dawek:

D.t.d. No 12 = Dentur tales doses nommero 12

(Daj takich dawek 12)

– Dzieląc przepisaną ilość składników na

odpowiednią liczbę dawek:

Div. in part. aeq. No 12 = Divide in partes

aequales nommero 12

(Podziel na 12 równych części)

Subscriptio c.d.

• W Subscriptio można zapisać również, w

jakim opakowaniu lek ma być wydany.

Np.

D. ad scat. = Da ad scatulam

(wydaj do pudełka)

D. ad chart. = Da ad chartam

(wydaj do torebki papierowej)

Signatura

• Zawiera wskazówki dla pacjenta dotyczące

stosowania leku, które farmaceuta powinien napisać
na sygnaturce leku. Signatura zapisywana jest
zawsze w języku zrozumiałym dla pacjenta (tj.
najczęściej po polsku). Zwyczajowo jest
rozpoczynana od skrótów:

D.S.

= Da, signa (Wydaj, oznacz!)

S.

= Signa (Oznacz!)

• W Signatura zawarte są informacje dotyczące:

– Drogi podania leku
– Sposobu dawkowania
– Okresu stosowania leku

Np.

D.S. 3 x dziennie łyżka stołowa po posiłku

D.S. 1 gałka dopochwowo wieczorem przed snem

D.S. 2 x dziennie smarować miejsca chorobowo

zmienione przez 7 dni

• Jeżeli

lekarz

chce,

by

farmaceuta

na

opakowaniu

leku

podał

oficynalną

(farmakopealną) nazwę leku, wówczas zapisuje
na recepcie

D.s.n. = Da suo nomine (oznacz właściwą nazwę)

Signatura c.d.

• Jeżeli lek robiony przeznaczony jest do stosowania

przez lekarza („we własnej praktyce”), wówczas
dopisuje się jeden ze skrótów:

Pro.med. = Pro medico (Dla lekarza)
Ad man.med. = Ad manus medici (Do rąk lekarza)
Ad us.propr. = Ad usum proprium (Do użytku
własnego)

Kwestia obowiązku zapisania

dawkowania

•

Z formalno-prawnego punktu widzenia zapisanie sposobu
dawkowania jest

bezwzględnie konieczne

w przypadku

leku robionego zawierającego substancję odurzającą
(wykaz N, lub kategoria I-N i II-P –

recepty różowe

). Ilość

środka odurzającego musi być dodatkowo zapisana
słownie.

•

Jakkolwiek, sposób dawkowania leku robionego powinien
być podawany zawsze, a zwłaszcza w sytuacji, gdy lek
zawiera

w

swym

składzie

substancje

silnie

działające (wykaz B), bardzo silnie działające (wykaz A)
i psychotropowe (kategoria IV-P) – umożliwia to
farmaceucie kontrolę dawek i wychwycenie ewentualnej
pomyłki

• Jeżeli lekarz świadomie w leku robionym

przepisuje dawkę substancji większą niż
maksymalna (zamieszczona w farmakopei,
lub charakterystyce produktu leczniczego),
wówczas przy przepisanej ilości musi postawić
wykrzyknik, napisać ilość słownie oraz złożyć
podpis i pieczęć. Dotyczy to przede wszystkim
substancji:

– Silnie działających (w tym

psychotropowych) – wykaz B

– Bardzo silnie działających – wykaz A
– Odurzających – wykaz N

Jak długo pacjent oczekuje na lek?

• Apteka sporządza i wydaje lek robiony w ciągu 48

godzin od chwili dostarczenia recepty przez pacjenta

• Jeżeli jednak lekarz chce, aby pacjent otrzymał lek

szybciej, wówczas zaznacza to na recepcie jednym

z poniższych dopisków:

– Cito – Szybko
– Citissime – Niezwłocznie
– Statim! – Natychmiast!

• W takiej sytuacji apteka wykonuje i wydaje lek w

ciągu

4 godzin od dostarczenia recepty, ale tylko w tym

samym dniu, w którym recepta została wystawiona.

Ta sama reguła dotyczy również wszystkich recept

z wtórnikiem na leki robione (zawierające środki

odurzające)

Postacie leku recepturowego

• Płynne postacie leku

Roztwory – Solutiones

Krople – Guttae

Mieszanki – Mixturae

Zawiesiny – Suspensiones

Emulsje – Emulsiones

Mazidła - Linimenta

• Płynne postacie leku już nie przepisywane

Napary – Infusiones

Odwary – Decocta

Maceraty - Macerationes

Postacie leku recepturowego c.d.

• Stałe postacie leku

Proszki – Pulveres

Czopki – Suppositoria

Gałki dopochwowe – Globuli vaginales

• Stałe postacie rzadko lub w ogóle nie

przepisywane

Pręciki – Bacilli

Zioła – Species

Pigułki - Pilulae

Postacie leku recepturowego c.d.

• Półstałe postacie leku

Maści – Unguenta

– W tym także zaliczane do maści

Kremy – Cremores

Pasty – Pastae

Roztwory –

Solutiones

Solutiones

• Płynna postać leku, otrzymywana przez

rozpuszczenie w rozpuszczalniku jednej lub
kilku substancji leczniczych

• Z fizykochemicznego punktu widzenia są to

roztwory rzeczywiste, lub niekiedy koloidalne

• Przeznaczone do użytku wewnętrznego lub

zewnętrznego

Rodzaje rozpuszczalników

• Woda oczyszczona (syn. woda destylowana)

– Aqua purificata, Aqua destillata

– Najczęściej stosowany rozpuszczalnik w recepturze,

zwłaszcza do roztworów do użytku wewnętrznego.

– Całkowicie obojętna dla organizmu.
– Dobrze rozpuszcza większość soli nieorganicznych,

antybiotyki aminoglikozydowe, sole alkaloidów, mono-
i disacharydy, kwasy nieorganiczne

– Z substancjami białkowymi tworzy roztwory koloidowe,

z polisacharydami – kleiki

– Miesza się w dowolnych proporcjach ze spirytusem,

gliceryną; nie miesza się z olejami i innymi cieczami
lipofilnymi

Rodzaje rozpuszczalników c.d.

• Spirytus 96°(95°)(syn. etanol 96°) – Spiritus Vini

96°, Ethanolum 96°

– Stosowany jako rozpuszczalnik w roztworach do użytku

zewnętrznego i wewnętrznego

– Wykazuje aktywność farmakologiczną i toksykologiczną

względem organizmu!

– Dobrze rozpuszcza wiele polarnych substancji organicznych,

olejki eteryczne, detreomycynę, kwas salicylowy

– Miesza się w dowolnych proporcjach z wodą, gliceryną,

acetonem. Nie miesza się z olejami mineralnymi i roślinnymi
(z wyjątkiem oleju rycynowego)

– Najczęściej stosowane stężenia spirytusu (w mieszaninie

z wodą): 96°, 70°, 40°

– Do roztworów o działaniu odkażającym przepisuje się spirytus

70° (ze względu na najlepsze właściwości przeciwbakteryjne)

Procent wagowy i objętościowy

• Z zasady, wszystkie stężenia w receptach na

leki robione zapisuje się w procentach
wagowo-wagowych (masa substancji/masa
roztworu) stosując normalne oznaczenie

[ % ]

• Jedynym wyjątkiem jest spirytus, dla którego

stężenia wyraża się w procentach
objętościowo-objętościowych (objętość
spirytusu/objętość roztworu); dla odróżnienia
od procentu wagowego, stężenie
objętościowe oznacza się w stopniach

[ ° ]

Rodzaje rozpuszczalników c.d.

• Glicerol (syn. gliceryna) – Glycerolum,

Glycerinum

– Glicerol stosowany w recepturze to w rzeczywistości

mieszanina 86% glicerolu i 14% wody

– Bezbarwna, bezwonna ciecz o dużej lepkości

i syropowatej konsystencji; słodka w smaku

– Rozpuszcza substancje organiczne o budowie polarnej
– Miesza się w dowolnych proporcjach z wodą

i spirytusem; nie miesza się z olejami i olejkami

eterycznymi

– Wiąże wodę – stąd stosowany jako środek utrzymujący

wilgoć i nawilżający, a także celem poprawy

rozpuszczalności substancji oraz zwiększenia lepkości

roztworu

– Stosowany w roztworach do użytku wewnętrznego

i zewnętrznego

Rodzaje rozpuszczalników c.d.

• Oleje roślinne – Olea

– Lepkie, lipofilne ciecze, otrzymywane z nasion roślin

oleistych

– Dobrze rozpuszczają substancje lipofilne – olejki

eteryczne, mentol, kamforę

– Najczęściej stosowane oleje:

Rapae oleum – olej rzepakowy
Ricini oleum – olej rycynowy
Lini oleum – olej lniany

Uwagi dotyczące olejów roślinnych

• Oleje roślinne są stosunkowo nietrwałe – ulegają jełczeniu.

Proces ten jest katalizowany przez światło, ciepło, kontakt

z powietrzem i niektóre substancje dodawane do olejów.

Produkty jełczenia mogą powodować podrażnienia w

kontakcie ze skórą i błonami śluzowymi. Najmniej trwały jest

olej lniany.

Małą trwałość olejów należy uwzględnić przy

przepisywaniu ilości i przewidywanego czasu stosowania

leku!

• Najbardziej obojętnym farmakologicznie jest olej rzepakowy
• Olej rycynowy stosowany wewnętrznie ma właściwości

przeczyszczające. Jako jedyny miesza się z bezwodnym

spirytusem. Jako jedyny olej rozpuszcza kwas salicylowy –

w proporcjach 1:10. Charakteryzuje się bardzo dużą

lepkością.

• Olej lniany jest bogatym źródłem kwasów tłuszczowych ω-3

i ω-6. Wpływa korzystnie na stany zapalne skóry (np. AZS),

podrażnienia, owrzodzenia, zmiany alergiczne. Ze względu na

małą trwałość rzadko stosowany jako rozpuszczalnik

Rodzaje rozpuszczalników c.d.

• Parafina ciekła (syn. Olej parafinowy) –

Paraffinum liquidum

– Mieszanina ciekłych węglowodorów otrzymywana z

ropy naftowej

– Bezbarwna, bezwonna, oleista ciecz.
– W przeciwieństwie do olejów roślinnych ma dużą

trwałość
i nie jełczeje.

– Miesza się z olejami (z wyjątkiem rycynowego),

olejkami eterycznymi, rozpuszczalnikami
organicznymi. Nie miesza się z wodą, ani spirytusem

– Dobrze rozpuszcza substancje lipofilne
– Używana przede wszystkim do roztworów do użytku

zewnętrznego, rzadko w roztworach do użytku
wewnętrznego (o działaniu przeczyszczającym)

Podstawowa terminologia łacińska

roztworów

• Solutio aquosa – roztwór wodny
• Solutio spirituosa – rozwór spirytusowy
• Solutio oleosa – roztwór olejowy
• Solutio glicerinata – roztwór glicerolowy
• Solutio ad usum internum – roztwór do użytku

wewnętrznego

• Solutio ad usum externum – roztwór do użytku

zewnętrznego

Zapisanie na recepcie samego wyrazu „Solutio”

bez określenia rodzaju rozpuszczalnika traktuje
się domyślnie jako przepisanie roztworu
wodnego

Sposoby zapisywania stężeń

• Podając masę wszystkich składników roztworu

Rp.
Ichtyoli 2,0
Aquae destillatae ad 100,0

• Podając stężenie procentowe i masę całkowtą leku

Rp.
2% Solutionis Ichtyoli 100,0

• Wyrażając zawartość substancji leczniczej i całkowitą

masę leku za pomocą stosunku ułamkowego
Rp.
Solutionis Ichtyoli 2,0/100,0

Rp.
Solutionis Ichtyoli 1:50 100,0

Zapisywanie dawkowania

• Wyróżnia się dawki:

– Jednorazowe (Pro dosi)
– Dobowe (Pro die)

• Farmakopea określa dla większości substancji, które

mają w niej swoją monografię:

– Najwyższą dawkę jednorazową (NDJ)
– Najwyższą dawkę dobową (NDD)

• Zasadniczo,

nie

powinno

się

przekraczać

maksymalnych dawek dobowych i jednorazowych

zamieszczonych

w farmakopei dla substancji silnie działających.

Jeżeli jednak lekarz uzna za właściwe przepisać

dawkę przekraczającą dawkę maksymalną,

musi

powtórzyć zapis dawki słownie, postawić

wykrzyknik i nanieść podpis z pieczęcią.

Zapisywanie dawkowania c.d.

•

Farmakopea określa również często także dawki
zwykle stosowane (jednorazowe i dobowe) dla danej
substancji

•

W

przypadku

zastosowania

zewnętrznego

farmakopea podaje najwyższe lub zwykle stosowane
stężenie substancji czynnej w leku

•

Zapisując w Signatura sposób użycia leku przez
pacjenta dla określenia dawkowania używamy tzw.
miar

domowych

celem

ułatwienia

choremu

odmierzania dawki leku.

•

Miary domowe mają ustalone umownie masy aby
umożliwić określenie dawkowania

Miary domowe

Rodzaj miary

Woda

Nalewki,

roztwory

olejowe

Syropy

Łyżka stołowa

15,0

12,0

20,0

Łyżka deserowa

10,0

9,0

13,0

Łyżeczka do

herbaty

5,0

4,0

6,0

Kieliszek mały

15,0 - 25,0

Kieliszek do wina

50,0

Filiżanka

100,0 -

150,0

Szklanka

200,0 –

250,0

Solutiones ad usum internum -

przepisywanie

• Ustalić dawkę jednorazową leku i ilość dawek, jakie chory

ma zażyć – iloczyn tych dwóch wielkości jest całkowitą
masą substancji, jaką należy przepisać na recepcie

• Ustalić rodzaj rozpuszczalnika – uwzględniając

rozpuszczalność w nim substancji leczniczej oraz
ewentualną szkodliwość rozpuszczalnika (np. spirytusu)

• Określić ilość rozpuszczalnika uwzględniając ilość dawek

leku oraz masę miary domowej, za pomocą której chory
będzie dawkował lek.

UWAGA! Ilość rozpuszczalnika musi

być tak dobrana, aby w jednej miarze domowej (lub
ewentualnie jej wielokrotności) znajdowała się dokładnie
jednorazowa dawka substancji czynnej.

• W Signatura zapisać dokładne dawkowanie

Przykład

 Przepisać pacjentowi roztwór chlorowodorku

papaweryny w dawce jednorazowej 0,04 ,

przyjmowany 2 razy dziennie przez 5 dni

• Ustalenie ilości chlorowodorku papaweryny:

0,04 x 2 dawki dziennie x 5 dni = 0,04 x10 = 0,4

• Ustalenie rozpuszczalnika: chlorowodorek

papaweryny rozpuszcza się w wodzie

• Ustalenie miary domowej: przyjmujemy, że

pacjent będzie dawkował lek łyżką stołową

1 łyżka stołowa roztworu wodnego = 15,0

• Ustalenie całkowitej masy leku:

15,0 x 10 dawek = 150,0

Przykład c.d.

• Zapisanie recepty:

Rp.

Papaverini hydrochloridi 0,4
Aquae destillatae ad 150,0
M.f.sol. ad usum internum
S. Doustnie 2 razy dziennie 1 łyżkę stołową

Solutiones ad usum internum –

przykładowe recepty

Rp.

Solutionis Sal Erlenmeyeri

Skład:

Natrii bromidum
Kalii bromidum aa 4,0
Ammonii bromidum 2,0
Aqua destillata 100,0
(masa leku = 110,0)

Solutiones ad usum internum –

przykładowe recepty

Rp.
Solutio Lugoli 20,0

Płyn Lugola – 1% roztwór wodny jodu (1 część jodu

jest rozpuszczona w roztworze wodnym

zawierającym 2 części jodku potasu). Jeśli lekarz

uzna za stosowne, może przepisać również

inne stężenia tego leku – wówczas należy

zapisać procentowość roztworu.

Rp.
Morphini hydrochloridi 0,1
Aquae destillatae ad 150,0
Słownie: sto miligramów chlorowodorku morfiny
D.S.: Doustnie 1 łyżkę stołową w razie bólu

Solutiones ad usum internum –

przykładowe recepty

Rp.

2% Sol. Kalii iodidi 200,0
M.f.solutio
D.S. 3 x dziennie 1 łyżkę deserową

Działanie: wykrztuśne. Uwaga! Tylko do krótkotrwałego

stosowania!

Rp.

Papaverini h/ch 1,0
Glycerini 100,0
Aquae destill. 250,0
M.f.solutio
D.S. 3 x dziennie 1 łyżkę stołową

Działanie: Spazmolityczne; w leczeniu ataków kamicy

nerkowej.

Solutiones ad usum externum -

przepisywanie

• Ustalić stężenie jednej lub kilku substancji leczniczych w leku
• Określić rodzaj rozpuszczalnika uwzględniając

rozpuszczalność przepisywanych substancji

– Rozpuszczalnikiem może być: woda, spirytus (czysty lub

w mieszaninach z wodą w różnych proporcjach), glicerol,

parafina płynna, oleje roślinne, kolodium (Collodium)

• Ustalić masę roztworu – należy uwzględnić powierzchnię

ciała lub błon śluzowych, na które lek będzie stosowany oraz

częstość i czas stosowania leku

– Zazwyczaj leki przepisuje się w ilości 100,0 – 500,0;

maksymalnie 1000,0

• WAŻNE!:

W jednej ilości ryczałtowej roztworu (tj. do

500,0) można przepisać maksymalnie 100,0 spirytusu

95° (tym samym w ilości odpowiadającej 2 ryczałtom –

czyli

501,0-1000,0 można przepisać maksymalnie 200,0

spirytusu 95°

Przykład

 Przepisać roztwór sulfobituminianu amonowego dla

osoby dorosłej na zmiany zapalne obejmujące ok. 50%
powierzchni skóry przedramienia, stosowany 2 razy
dziennie przez 2-3 tygodnie

• Ustalenie stężenia sulfobituminianu amonowego

Zwykle stosowane stężenia ichtiolu w roztworach: 1-

15%; przyjmujemy stężenie 5%

• Ustalenie rozpuszczalnika: ichtiol rozpuszcza się w

wodzie; nie rozpuszcza się w czystym spirytusie –
jedynie w mieszaninach z wodą; ponadto dosyć duża
powierzchnia ciała jest raczej przeciwwskazaniem do
stosowania spirytusu

Wybranym rozpuszczalnikiem jest woda

Przykład c.d.

• Ustalenie masy leku: określamy orientacyjnie – należy

wziąć pod uwagę, że:

– Lek będzie stosowany na dość dużą powierzchnię skóry
– Lek będzie stosowany dość długo – przez 2 do 3 tygodni
– Lek będzie nanoszony wacikiem na powierzchnię skóry

– to wskazuje na stosunkowo niewielką ilość leku

stosowaną jednorazowo w porównaniu z ilością

używaną np. do zrobienia okładu

Przyjmujemy masę leku 250,0

• Zapisanie recepty:

Rp.

5% Solutionis Ichtyoli 250,0
M.f.sol.
D.S. 2 razy dziennie smarować chorobowo zmienione

miejsca

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Solutiones aquosae:

Rp.
0,5% Sol. Zinci sulfatis 250,0

M.f.sol.
D.S. Płyn do smarowania skóry głowy

Rp.

Natrii thiosulfatis 2,0

Glycerini 5,0

Aquae dest. ad 100,0
M.f.sol.
D.S. Smarować 2 razy dziennie twarz

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Płukanka Parny:

Rp.

3% Sol. Hydrogenii peroxidi 180,0
Liquoris Aluminii subacetatis 30,0
Menthae pip. aquae 10,0
M.f.sol.
D.S. 1 łyżka na szklankę wody do płukania jamy

ustnej

Rp.

2% Sol. Calcii chloridi 200,0
M.f.sol.
D.S. Płyn do jonoforezy

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Rp.

0,5% Sol. Argenti nitratis 20,0
M.f.sol.
D.S. 2 x dziennie do pędzlowania jamy ustnej

Rp.

Neomycini 0,1
Gentamicini 0,08
Aquae destill. ad 100,0
M.f.sol.
D.S. Zewnętrznie na rany

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Solutiones spirituosae:

Rp.

(dla dorosłych)

Detreomycini

Acidi salicylici aa 2,0
70° Spir. Vini ad 100,0
M.f.sol.
D.S. Punktowo smarować zmiany trądzikowe

Rp.

(dla dzieci)

Detreomycini

Acidi salicylici aa 2,0
50° Spir. Vini ad 100,0
M.f.sol.
D.S. Punktowo smarować zmiany trądzikowe

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Rp.

Mentholi 2,5
Anaesthesini
Novocaini h/ch aa 1,0
70° Spir. Vini ad 100,0
M.f.sol.
D.S. Płyn do smarowania

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Rp.

Solutionis Iodi spirituosae 30,0
M.f.sol.
D.S. Zewnętrznie do odkażania

Solutio Iodi spirituosa (Jodyna) – 3% roztwór jodu na

spirytusie ok. 90°, tylko do użytku zewnętrznego!
Zastosowanie: odkażanie nieuszkodzonej skóry –
jeden z najskuteczniejszych antyseptyków.

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

płyn na wzmocnienie cebulek włosowych

Rp.

Spiritus pro capillis 100,0
M.D.S. Wcierać w skórę głowy celem wzmocnienia

cebulek włosowych

Albo:

Rp.

Tannini 0,2
Chlorali hydrati 0,3
Resorcini
Acidi salicylici
Lavandulae olei aa 1,0
Spir. Vini 70° ad 100,0
M.f.Sol.
D.S. Wcierać w skórę głowy celem wzmocnienia

cebulek włosowych

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Spirytus na brodawki – Spiritus contra verrucae

Rp.

Resinae Podophylli 0,5
Glyceroli 1,0
96° Spir. Vini ad 10,0
M.f.sol.
D.S. Smarować wacikiem brodawki lekko

zeskrobane

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Solutiones oleosae

Rp.

Acidi salicylici 3,0
Ol. Ricini q.s.
Ol. Rapae ad 100,0
M.f.sol.
D.S. Zewnętrznie

Uwaga! Maksymalne stężenie kwasu salicylowego w

tego typu roztworach wynosi 10% - należy

wówczas jako basis przepisać sam olej rycynowy

(rozpuszczalność kwasu salicylowego w oleju

rzepakowym 1:80; w oleju rycynowym 1:10)

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Rp.

Acidi salicylici 10,0
Olei Ricini ad 100,0
M.f.sol.
D.S. Smarować miejsca dotknięte łuszczycą

Rp.

Olei Terebinthinae
Olei Camphorati aa 25,0
M.f.sol.
D.S. Do nacierania klatki piersiowej

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Solutiones glycerinatae

Rp.

Iodi 0,2
Kalii iodidi 2,0
Glyceroli 20,0
M.f.sol.
D.S. Płyn do pędzlowania dziąseł

Rp.

Vit. A liq. 1,2
Glycerini 180,0
T-rae Menthae pip. gtt. No 15
M.f.sol.
D.S. 1 łyżka stołowa na ½ szklanki wody do płukania

gardła 2 x dziennie

Solutiones ad usum externum –

przykładowe recepty

Varia

Rp.

Acidi salicylici 2,0
Acidi lactici 1,0
Collodii ad 10,0
M.f.sol.
D.S. Smarować brodawki

Collodium (Kolodium) – roztwór nitrocelulozy w

mieszaninie etanolu i eteru dietylowego;

rozprowadzony na skórze szybko zasycha tworząc

elastyczną błonę, przypominającą lakier do paznokci.

Stosowany np. w leczeniu brodawek, odcisków, zmian

łuszczycowych; do tworzenia okluzji.

Krople - Guttae

Guttae

• Krople to płynna postać leku,

przeznaczona do użytku wewnętrznego
(Guttae ad usum internum) lub
zewnętrznego (Guttae ad usum
externum)

• Przepisywane są w niewielkiej ilości (do

50,0; najczęsciej 5,0 – 20,0)

• Dawkowane kroplami

Kiedy przepisujemy lek w postaci

kropli?

• Krople do użytku wewnętrznego –

zazwyczaj wtedy, kiedy chcemy przepisać
lek silnie, lub bardzo silnie działający
(wykazy B, A, N) wymagający precyzyjnego
dawkowania, zwłaszcza gdy pożądana jest
mała objętość dawki lub szybkie działanie

• Krople do użytku zewnętrznego – wówczas,

gdy sposób lub miejsce podania leku
wymaga małej objętości pojedynczej dawki
(np. podanie do oka, nosa, ucha)

Rodzaje kropli

• Guttae ad usum internum – Krople do użytku

wewnętrznego

• Guttae ad usum externum – Krolpe do użytku

zewnętrznego

– Guttae ophthalmicae – Krople do oczu
– Guttae rhinologicae – Krople do nosa
– Guttae otologicae – Krople do uszu
– Guttae gargarismae – Krople do płukania

gardła

Składniki kropli

• Woda i roztwory wodne
• Spirytus i roztwory spirytusowe
• Nalewki, intrakty
• Glicerol
• Oleje i roztwory olejowe (rzadko)

• Do kropli w zasadzie nie dodaje się

substancji poprawiających smak i

zapach (Corrigentia)

Ile waży jedna kropla?

• Masa kropli zależy od gęstości cieczy, napięcia

powierzchniowego, lepkości oraz od kształtu naczynia,

z jakiego wypływa

Rodzaj cieczy

Ilość kropli w 1g

Masa 1 kropli [mg]

Aqua purificata

20

50

Spiritus 95°

65

15

Valerianae tinct.

53

19

Jodyna

55

18

Roztwory

etanolowe ogólnie

Około 50

Około 20

Oleje tłuste

44

23

Parafinum

liquidum

45

22

Olejki eteryczne

51

19

Guttae pro usu interno -

przepisywanie

• Ustalić dawkę jednorazową i dobową

substancji leczniczej oraz przedział czasu,
przez który chory ma stosować lek

• Ustalić rozpuszczalnik
• Ustalić ilość kropli leku, która będzie stanowić

dawkę jednorazową i na tej podstawie
obliczyć ilość rozpuszczalnika potrzebną do
sporządzenia leku.

Ważne: Koniecznie

trzeba ustalić masę 1 kropli leku

• Zapisać receptę wraz z dokładnym

dawkowaniem

Przykład:

 Przepisać krople z fosforanem kodeiny; pacjent ma

przyjmować 3 razy dziennie 25 mg fosforanu

kodeiny przez około 10 dni

• Ustalić wielkość dawki leku w kroplach

przyjmowanej jednorazowo: przyjmujemy, że

pacjent jednorazowo przyjmie 25 kropli leku (25

kropli = 25 mg fosforanu kodeiny)

• Ustalenie łącznej masy substancji czynnej w leku:

25 mg x 3 x 10 dni = 750 mg = 0,75 g

• Ustalenie masy 1 kropli leku: roztwór wodny – 1

kropla ma masę 50 mg

• Ustalenie całkowitej masy leku:

50 mg x 25 kropli x 3 x 10 = 37500 mg = 37,5 g

• Stężenie fosforanu kodeiny:

0,75 / 37,5 = 0,02 = 2%

Przykład c.d.

Zapisanie recepty:

Rp.

2% Sol. Codeini phosphatis 37,5
M.f.guttae
D.S. 3 x dziennie po 25 kropli

lub

Rp.

Codeini phosphatis 0,75
Aquae dest. ad 37,5
M.f.guttae

D.S. 3 x dziennie po 25 kropli

• Jeśli nie wymagamy dokładnej liczby dawek, a jedynie

przybliżoną, można wówczas zaokrąglić przepisaną masę

leku

Rp.

2% Sol. Codeini phosphatis 40,0
M.f.guttae
D.S. 3 x dziennie po 25 kropli

Guttae ad usum internum -

przykłady

Rp.

0,1% Sol. Pilocarpini h/ch 20,0
M.f.guttae
D.S. Wiadomo

Działanie: parasympatykomimetyczne; zastosowanie: w

celu zwiększenia wydzielania śliny.

UWAGA! Wykaz A

Rp.

Adonidis vernalis trae
Convallariae maialis trae
Crataegi trae
Valerianae trae aa 10,0
M.f.guttae
D.S. Wiadomo

Działanie: nasercowe

Guttae ad usum externum – Guttae

ophthalmicae

• Płynna postać leku (roztwory, zawiesiny) przeznaczona do

podawania kroplami na gałkę oczną lub do worka

spojówkowego

• Stosowane rozpuszczalniki: najczęściej woda do

sporządzania leków do oczu (Aqua pro usu ophthalmico) –

zamiennie z wodą do wstrzykiwań (Aqua pro iniectione),

bardzo rzadko – olej rycynowy (Oleum pro iniectione)

• Wymagania dotyczące kropli do oczu

– jałowość

– izotoniczność (w uzasadnonych przypadkach dopuszcza

się krople hipertoniczne, ale nigdy hipotoniczne!)

– zakres pH 3,5-8,5

• Ze względu na wymóg zachowania jałowości apteka

sporządza krople z dodatkiem środka konserwującego.

Jeśli lekarz chce, by krople nie zawierały środka

konserwującego, musi dopisać na recepcie:

„sine

conservantia”

Guttae ad usum externum – Guttae

ophthalmicae

• Trwałość recepturowych kropli do oczu po otwarciu:

– konserwowanych – 7 (10) dni
– niekonserwowanych – 24 godziny

• W celu przedłużenia kontaktu leku z gałką oczną można

przepisać krople z dodatkiem środka zwiększającego
lepkość:

– metylocelulozę (MC) (0,25 – 1%)
– polialkohol winylowy (PAV) (1,4 – 4%)
– hydroksyetylocelulozę (HEC) (0,25 – 0,5%)
– hydroksypropylometylocelulozę (hypromelozę – HPMC)

(0,5%)

• Krople do oczu przepisuje się w ilości 5,0 – 10,0
• W worku spojówkowym mieści się tylko jedna kropla leku

Guttae ophthalmicae -

przepisywanie

• Ustalić stężenie substancji leczniczej
• Ustalić rozpuszczalnik – prawie zawsze woda (bardzo

rzadko olej rycynowy)

• Ewentualnie dobrać i ustalić stężenie środka

zwiększającego lepkość

• Ustalić całkowitą masę leku uwzględniając częstość i

czas podawania – najczęściej 10,0; ewentualnie 5,0

• Jeśli rozpuszczalnikiem jest woda – na recepcie najlepiej

zapisać tylko „…solutio”, jeśli olej rycynowy – wówczas
należy go zapisać

• Jeśli lek ma nie zawierać środka konserwującego –

koniecznie dopisać „Sine conservantia!”

• W Subscriptio koniecznie zapisać: „M.f. guttae

ophthalmicae”:

• W Signatura zapisać dokładne dawkowanie

Guttae ophthalmicae - przykłady

Rp.

0,25% Sol. Atropini sulfatis 10,0
M.f.guttae ophthalmicae
D.S. 2 x dziennie po 1 kropli do obu oczu na 5 dni
przed badaniem

Zastosowanie: diagnostyka okulistyczna, leczenie zeza;

stężenia 0,25% i 0,5% to stężenia pediatryczne

Rp.

Atropini sulfatis 0,025
Aquae pro usu ophthalmico ad 10,0
M.f.gtt.opht.
D.S. Wiadomo

Guttae ophthalmicae - przykłady

Rp.

Atropini sulfatis 0,025
Vehiculi et conservantis ad 10,0
M.f.gtt.opht.
D.S. Wiadomo

Rp.

30% Sol. Glyceroli 5,0
M.f.gt.opht.
D.S. Wiadomo

Zastosowanie: leczenie jaskry

Guttae ophthalmicae - przykłady

Rp.

5% Sol. Natrii chloridi 10,0
M.f.gtt.opht.
D.S. Wiadomo

Hipertoniczny roztwór chlorku sodu do zmniejszania

obrzęku gałki ocznej

Rp.

1% Sol. Epinephrini 10,0
M.f. guttae ophthalmicae
D.S. Krople do oczu

Zastosowanie: do celów diagnostycznych

Guttae ophthalmicae - przykłady

Rp.

Argenti colloidalis 0,2
Aquae ad 10,0
M.f.gtt.ophth.
D.S. Wiadomo

Działanie: przeciwbakteryjne

Rp.

Pilocarpini hydrochloridi 0,2
1% Sol. Methylcellulosi ad 10,0
M.f.gtt.opht.
D.S. 3 x dziennie po 1 kropli

Zastosowanie: leczenie jaskry

Guttae ophthalmicae - przykłady

Rp.

1% Sol. Gentamicini sulfatis 10,0

M.f.gtt.opht.

Sine coservantia!
D.S. 4 x dziennie po 1 kropli do obu oczu

Rp.

Vitamini A 2500 j.m.
Ricini olei ad 10,0
M.f.gtt.opht.
D.S. 1 kropla 2 razy dziennie do OL

Guttae ophthalmicae - przykłady

Rp.

Metronidazoli 0,2
Erythromycini 0,2
Aquae ad 10,0
M.f.gtt.opht.
D.S. 4 x dziennie po 1 kropli do obu oczu

Rp.

Pilocarpini h/ch 0,05
Kalii iodidi
Acidi borici aa 0,1
Aquae ad 10,0
M.f. guttae ophthalmicae
D.S. 3 x dziennie wkraplać do oczu

Guttae otologicae – krople do uszu

• Krople do uszu nie muszą spełniać tak

restrykcyjnych wymogów jak krople do oczu:

– nie muszą być jałowe
– nie muszą być izotoniczne
– dopuszczalne są większe odchylenia od

fizjologicznego pH

• Muszą być wolne od zanieczyszczeń mechanicznych
• Mogą mieć postać roztworu rzeczywistego,

koloidalnego, lub zawiesiny

• Rozpuszczalnikiem może być woda, glicerol, etanol,

parafina ciekła, oleje oraz mieszaniny tych

substancji

• Zazwyczaj przepisywane są w ilości 10,0 – 30,0

Guttae otologicae - przykłady

Rp.

Acidi borici 0,6
3% Sol. Hydrogenii peroxidi
70° Spir. Vini aa ad 50,0
M.f. guttae otologicae
D.S. Krople do ucha

Rp.

Natrii hydrogenocarbonatis 0,4
Glicerini ad 10,0
M.f. guttae otologicae
D.S. Krople do ucha

Guttae otologicae - przykłady

Rp.

Detreomycini 0,5
Ethanoli 2,0
Glyceroli ad 20,0
M.f. guttae otologicae
D.S. 2 x dziennie po 2 krople przez 3 dni do lewego
ucha

Guttae rhinologicae – krople do

nosa

• Wymagania – podobne jak kropli do uszu

– Nie muszą być jałowe
– Dopuszcalne są odchylenia od izotoniczności (chociaż

izotoniczność jest zalecana), jak i od fizjologicznego pH

• Stosowane rozpuszczalniki:
• Izotoniczny roztwór chlorku sodu (0,9% NaCl) –

preferowany

– Woda
– Glicerol
– Olej
– Parafina ciekła – dopuszczona, jakkolwiek nie polecana,

gdyż hamuje ruch rzęsek i utrudnia kontakt leku z błoną

śluzową

• Postać: roztwory rzeczywiste, koloidalne, zawiesiny,

emulsje

• Zazwyczaj przepisywane w ilości 10,0 – 30,0

Guttae rhinologicae – przykłady

Rp.

Ephedrini h/ch 0,2
0,9% Sol. Natrii chloridi ad 20,0
M.f. guttae rhinologicae
D.S. Krople do nosa

Rp.

0,5% Sol. Ephedrini h/ch 20,0
M.f.gtt. Rhinologicae
D.S. 4 x dziennie po 2 krople do nosa

Guttae rhinologicae – przykłady

Rp.

Argenti proteinici 0,1
Aquae dest. ad 20,0
M.f.gtt. rhinologicae
D.S. Krople do nosa

UWAGA! Związki srebra są niezgodne z roztworami

chlorku sodu – jako rozpuszczalnik przepisywać wodę

Rp.

Mentholi 0,05
Paraffini liq. 5,0
M.f.gtt. rhinologicae
D.S. Krople do nosa

Guttae rhinologicae – przykłady

Rp.

0,1% Sol. Epinephrini h/ch 0,25
Aluminii subacetatis soluti 1,0
Lanolini 1,0
Paraffini liq. ad 10,0
M.f. guttae rhinologicae
D.S. Krople do nosa

Rp.

Hydrocortisoni 0,25
Ephedrini h/ch 0,3
Sulfarinoli ad 30,0
M.f.gtt. Rhinologicae
D.S. Krople do nosa

Guttae gargarismae – krople do

płukania gardła

• Są to stężone roztwory substancji czynnych

przeznaczone
do rozcieńczania wodą i sporządzenia tym sposobem
ex tempore roztworu do płukania gardła

• Przepisuje się w nich zazwyczaj środki o działaniu

odkażającym, ściągającym, przeciwzapalnym,
przyspieszającym gojenie

• Rozpuszczalnikami są: woda, spirytus, glicerol; nie

stosuje
się olejów ani parafiny płynnej

• Dawkowanie zapisuje się w ilości kropli na ½ lub 1

szklankę wody (125,0 – 250,0)

Guttae gargarismae – przykłady

Rp.

Iodi puri 0,5
Kalii iodidi 0,75
Glycerini 30,0
M.f. guttae gargarismae
D.S. 20 kropli na ½ szklanki wody do płukania gardła

Rp.

Acidi salicylici 1,0
Thymoli 0,05
Mentholi 0,5
Gallae trae 2,5
95° Spir. Vini 30,0
M.f. guttae gargarismae
D.S. 20 kropli na ½ szklanki wody do płukania gardła