Prawne uwarunkowania pracy diagnostycznej

psychologa

ORZECZNICTWO

PSYCHOLOGICZNE



Orzeczenie jest pojęciem prawnym, dotyczy

sytuacji, w których psycholog przeprowadza
diagnozę i wydaje opinię w oparciu o
konkretne przepisy prawne: ustawy, dekrety i
rozporządzenia.



Orzeczenie – wydawane wyłącznie na

piśmie – musi odpowiadać wymaganiom
opisanym w konkretnym akcie prawnym.

STATUS ORZECZEŃ

PSYCHOLOGICZNYCH



1. Obligatoryjne verus nieobligatoryjne:



- obligatoryjne – nie ma możliwości podjęcia

decyzji urzędowej bez opinii psychologa



- nieobligatoryjne – odwołanie się do opinii

psychologa leży w gestii osoby lub organu
podejmującego decyzję



Samodzielne versus niesamodzielne:



- samodzielne - opinia psychologa jest

oddzielnym dokumentem stanowiącym
podstawę do podejmowania decyzji



- niesamodzielne – wyniki badań

psychologicznych (interpretacje a nie liczby)
stanowią podstawę do formułowania orzeczeń
przez innych specjalistów



Rozstrzygające versus nierozstrzygające:



- rozstrzygające – przesądzające o kształcie

określonej decyzji



- nierozstrzygające – są brane pod uwagę

choć nie musza przesądzać o kształcie
podejmowanej dezycji

PRZYKŁADY



Obligatoryjne samodzielne rozstrzygające:



- pozwolenie na broń, zdolność do kierowania

pojazdami, badania sędziów i kuratorów



Obligatoryjne samodzielne nierozstrzygające:



- licencja detektywistyczna



Obligatoryjne niesamodzielne rozstrzygające:



- badanie kandydatów do BOR, skierowanie

do szkolnictwa specjalnego



Obligatoryjne niesamodzielne nierozstrzygające:



- praca na statku handlowym, kandydaci do ABW



Nieobligatoryjne samodzielne nierozstrzygające:



- biegli sądowi, sprawy penitencjarne



Nieobligatoryjne niesamodzielne nierozstrzygające:



- sprawy dotyczące nieletnich na wniosek sądu,

przymusowe leczenie psychiatryczne, kandydaci do
służb dyplomatycznych, niezdolność do pracy
(renta)



Rozstrzygające mogą być

jedynie orzeczenia

obligatoryjne

ZAKRES ORZECZNICTWA

Oświata:

-

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna

Wymiar sprawiedliwości:
- KPC i KPK, prawo o sądach powszechnych, biegli

sądowi, RODK, placówki resocjalizacyjne, zakłady
poprawcze i schroniska dla nieletnich, więziennictwo

Zdrowie i opieka społeczna:
- Uzależnienie od alkoholu, przymusowe leczenie

chorych psychicznie, domy pomocy społecznej,
służby medycyny pracy (transport kolejowy, statki
handlowe, kierowcy, instruktorzy i egzaminatorzy,
straż pożarna, BOR, ABW)

ZAKRES REGULACJI

PRAWNEJ

1. Kto wydaje orzeczenie – np. indywidualne czy

zespół oraz kto musi podpisać

2. Jaki jest status psychologa – samodzielny

ekspert, członek zespołu

3. Kto może wnioskować o wydanie orzeczenia –

sąd, rodzic, sam psycholog

4. Status dokumentu – opinia czy orzeczenie
5. Dodatkowe wymagania wobec psychologa –

certyfikaty, szkolenia

6. Problem wymagający wydania orzeczenia



7. Zakres diagnozy



8. Narzędzia i warunki badania



9. Wzór orzeczenia bądź opinii



10. System odwoławczy



11. Dokumentacja, w tym okres

obowiązkowego przechowywania



12. Opłaty



Orzeczenia i opinie przechowuje się

bezterminowo

PRZYKŁAD – BIEGŁY

SĄDOWY



1. Wydający orzeczenie – dowolny psycholog



2. Status psychologa – samodzielny ekspert



3. Wnioskodawca – organ procesowy



4. Status dokumentu – opinia – dowód w sprawie



5. Wymagania specjalne wobec psychologa –

wiedza specjalistyczna



6. Problem praktyczny – zależy od przedmiotu

sprawy (np. wiarygodność świadka)



7. Zakres diagnozy – wskazany przez

wnioskodawcę – konieczne konkretne pytania

!



8. Narzędzia i warunki badania – do decyzji

eksperta



9. Wzór orzeczenia – nie ma (są pewne

wytyczne w KPK i KPC)



10. Odwołania – do sądu, który decyduje o

powołaniu innego biegłego



11. Dokumentacja – przechowuje biegły, brak

określenia czasu przechowywania



12. Opłaty – określa rozporządzenie Ministra

Sprawiedliwości

DOKUMENTACJA



Co konieczne trzeba sprawdzić:



- wzór orzeczenia – opinii



- czas obowiązkowego przechowywania

dokumentacji (np. zezwolenia na broń – 20 lat,
kandydaci na funkcję sędziego – 10 lat)



- zakres obowiązkowej dokumentacji

OPINIA



Podsumowanie informacji diagnostycznych – NA

PIŚMIE – zawierające informacje o:



- zleceniodawcy



- celu diagnozy



- zakresie diagnozy



- celu wydawania opinii



- sposobie jej wykorzystania



Opinie także przechowuje się bezterminowo

OGÓLNE STANDARDY

PISANIA OPINII I ORZECZEŃ



Dokument musi ZAWSZE zawierać:



- cel opiniowania



- pytania diagnostyczne



- wnioskodawcę



- dokładną charakterystykę użytych narzędzi

diagnostycznych



- formalną charakterystykę badanej osoby



- formalna charakterystykę warunków badania

diagnostycznego



Niezależnie od tego kto jest

ZLECENIODAWCĄ

KLIENTEM

jest zawsze konkretny człowiek

(to z nim należy zawrzeć kontrakt).



Respektowanie praw klienta wymaga:



- ograniczenie zakresu opinii wyłącznie do celu

jej sporządzania;



- selekcji informacji w procesie diagnozy;



- interpretacji wyłącznie materiału

diagnostycznego;



- sformułowanie opinii (orzeczenia) w sposób

unikający stygmatyzowania

WYKRACZANIE POZA ZAKRES

DIAGNOZY



Mężczyzna 24 lata, stara się o pozwolenie na
posiadanie broni.



„Opiniowany pochodzi z rodziny pełnej, oboje rodzice
żyją, ma sześcioro rodzeństwa (on jest trzeci). Matka
jest jest emerytką (pracowała jako tkaczka), ojciec
pracuje w zakładach energetycznych.



Ojciec nadużywa alkoholu, bywa, że się awanturuje.
Pamięta, jak w dzieciństwie matka zabierała dzieci do
jednego pokoju i zamykała się z nimi.



Jedna siostra jest mężatką i usamodzielniła się,
pozostałe dzieci mieszkają z rodzicami.

CIEKAWOSTKI

PSYCHOLOGICZNE



Analiza 144 opinii psychologicznych (Toeplitz-

Winiewska, 2004)



Większość zawiera informacje nie mające nic

wspólnego z celem diagnozy.



Sprawa nieletniej:



„Matka i babcia należą do Świadków Jehowy”

STYGMATYZOWANIE

BADANEGO



O ojcu starającym się o opiekę nad dzieckiem:



- „niedojrzały emocjonalnie”



O matce (inny przypadek):



„bezrefleksyjna, dąży do zaspokojenia swoich

zachcianek, daje pierwszeństwo zachowaniom
instynktownym”

NIEUZASADNIONE

WNIOSKOWANIE



Uzasadnienie odmowy w orzeczeniu

(pozwolenie na broń)



„Obniżony wynik w teście Burdona (skreślanie

liter) oraz w teście Wechslera świadczą o
obniżonym tempie pracy i koncentracji uwagi,

co może być bezpośrednim lub pośrednim
skutkiem nadużywania substancji
uzależniających.

DIAGNOZOWANIE BLISKICH

KLIENTA



O mężu klientki psychoterapeutki (nie był

klientem):



„Kiedy starała się rozmawiać, żeby ustalić

inne niż dotychczas zasady funkcjonowania
ich małżeństwa, bardziej partnerskie, zaczął
się otwarty konflikt,

mąż nie zamierzał stracić

dotychczasowych przywilejów. Dopuszczał się
przemocy fizycznej (ślady na ciele widziałam),
a psychiczna była na porządku dziennym.”

WPŁYW OPINII

PSYCHOLOGICZNYCH



Opinia zmienia psychologiczną sytuację

badanego i może spowodować:



- zmiany w tożsamości



- nacisk społeczny



- efekt samosprawdzającej się przepowiedni.



Opinia lub orzeczenie może także zmienić

formalną sytuację badanego



I psycholog musi być świadomy

odpowiedzialności