Gnejs

Gnejs

Amfibolit

Amfibolit

(z grec.

(z grec.

amphibolos

amphibolos

= narzucony,

= narzucony,

lithos

lithos

= kamień) -

= kamień) -

to skała metamorficzna powstająca w relatywnie średnich

to skała metamorficzna powstająca w relatywnie średnich

temperaturach i relatywnie średnich ciśnieniach w skład, której

temperaturach i relatywnie średnich ciśnieniach w skład, której

wchodzą przede wszystkim: hornblenda, aktynolit, tremolit

wchodzą przede wszystkim: hornblenda, aktynolit, tremolit

oraz plagioklazy.

oraz plagioklazy.

Niewielką domieszkę może stanowić kwarc, epidot, biotyt,

Niewielką domieszkę może stanowić kwarc, epidot, biotyt,

chloryt oraz minerały akcesoryczne. Kolorystyka amfibolitu

chloryt oraz minerały akcesoryczne. Kolorystyka amfibolitu

waha się od ciemnoszarego do ciemnozielonego. Jest

waha się od ciemnoszarego do ciemnozielonego. Jest

przeważnie średnio lub drobnoziarnisty. Ułożenie minerałów

przeważnie średnio lub drobnoziarnisty. Ułożenie minerałów

(tekstura) może być kierunkowe lub bezładne. Skała ta

(tekstura) może być kierunkowe lub bezładne. Skała ta

powstaje w wyniku przeobrażeń skał magmowych (takich jak

powstaje w wyniku przeobrażeń skał magmowych (takich jak

gabro),

ich

odpowiedników

wylewnych,

lub

margli

gabro),

ich

odpowiedników

wylewnych,

lub

margli

dolomitycznych (tworzą się wtedy paraamfibolity).

dolomitycznych (tworzą się wtedy paraamfibolity).

Szeroko występuje w Polsce w Tatrach i Sudetach.

Szeroko występuje w Polsce w Tatrach i Sudetach.

Wykorzystywany jest jako kruszywo przy budowie dróg, linii

Wykorzystywany jest jako kruszywo przy budowie dróg, linii

kolejowych, ostatnio jako kamień ozdobny do urozmaicania

kolejowych, ostatnio jako kamień ozdobny do urozmaicania

ogrodów.

ogrodów.

Amfibolit

Amfibolit

Migmatyt

Migmatyt

-

skała

metamorficzna

wykazująca

foliację,

-

skała

metamorficzna

wykazująca

foliację,

zbudowana głównie z kwarcu, skaleni i biotytu, z domieszkami

zbudowana głównie z kwarcu, skaleni i biotytu, z domieszkami

innych minerałów. Spotykana razem z gnejsami i granitami, w

innych minerałów. Spotykana razem z gnejsami i granitami, w

Polsce – w Sudetach oraz w Tatrach Zachodnich

Polsce – w Sudetach oraz w Tatrach Zachodnich

•

pozbawione foliacji

pozbawione foliacji

(struktura granularna): marmur, kwarcyt,

(struktura granularna): marmur, kwarcyt,

zieleniec, hornfels.

zieleniec, hornfels.

Marmur

Marmur

(z gr. μάρμαρος

(z gr. μάρμαρος

marmaros

marmaros

) – skała metamorficzna

) – skała metamorficzna

powstała z przeobrażenia wapieni, rzadziej dolomitów. Składa

powstała z przeobrażenia wapieni, rzadziej dolomitów. Składa

się głównie z krystalicznego kalcytu lub dolomitu (marmur

się głównie z krystalicznego kalcytu lub dolomitu (marmur

dolomitowy). Niewielka część geologów definiuje jako marmur

dolomitowy). Niewielka część geologów definiuje jako marmur

wyłącznie skały węglanowe przeobrażone w warunkach

wyłącznie skały węglanowe przeobrażone w warunkach

głębokiego metamorfizmu strefy kata (temperatury 500-700 st.

głębokiego metamorfizmu strefy kata (temperatury 500-700 st.

C, wysokie ciśnienie), skały przeobrażone w strefach niższego

C, wysokie ciśnienie), skały przeobrażone w strefach niższego

metamorfizmu

(epi

i

mezo)

nazywając

wapieniem

metamorfizmu

(epi

i

mezo)

nazywając

wapieniem

krystalicznym.

Przeważnie

jednak

terminu

"wapień

krystalicznym.

Przeważnie

jednak

terminu

"wapień

krystaliczny" używa się w przypadku skał metamorficznych jako

krystaliczny" używa się w przypadku skał metamorficznych jako

synonimu marmuru dla każdej skały węglanowej poddanej

synonimu marmuru dla każdej skały węglanowej poddanej

metamorfizmowi.

metamorfizmowi.

W Polsce marmur wydobywany jest wyłącznie w Sudetach,

W Polsce marmur wydobywany jest wyłącznie w Sudetach,

przede wszystkim w masywie Śnieżnika, gdzie występuje w

przede wszystkim w masywie Śnieżnika, gdzie występuje w

dwóch odmianach kolorystycznych, jako "Biała Marianna" (na

dwóch odmianach kolorystycznych, jako "Biała Marianna" (na

górze Krzyżnik) i "Zielona Marianna".

górze Krzyżnik) i "Zielona Marianna".

Innym złożem marmuru jest złoże marmuru szarego z

Innym złożem marmuru jest złoże marmuru szarego z

odcieniem niebieskawym w Sławniowicach. Eksploatuje się

odcieniem niebieskawym w Sławniowicach. Eksploatuje się

także dolomity przeobrażone (nazywane przez większość

także dolomity przeobrażone (nazywane przez większość

geologów marmurem lub dolomitem krystalicznym) w

geologów marmurem lub dolomitem krystalicznym) w

Rędzinach.

Rędzinach.

Marmur

Marmur

Marmur

Marmur

Marmur

Marmur

Kwarcyt

Kwarcyt

- powstał przez przeobrażenie piaskowców i mułowców

- powstał przez przeobrażenie piaskowców i mułowców

zbudowanych niemal wyłączne z okruchów kwarcu. W Polsce

zbudowanych niemal wyłączne z okruchów kwarcu. W Polsce

kwarcyty występują głównie w masywach metamorficznych

kwarcyty występują głównie w masywach metamorficznych

Sudetów.

Sudetów.

Obok kwarcytów metamorficznych wyróżniane są także

Obok kwarcytów metamorficznych wyróżniane są także

kwarcyty osadowe (piaskowce kwarcytowe), będące skałami

kwarcyty osadowe (piaskowce kwarcytowe), będące skałami

okruchowymi, te kwarcyty złożone są w 95% z ziaren kwarcu

okruchowymi, te kwarcyty złożone są w 95% z ziaren kwarcu

bardzo ściśle do siebie przylegających, spojonych krzemionką.

bardzo ściśle do siebie przylegających, spojonych krzemionką.

Kwarcyty bywają jasnoszare, szaroniebieskie, brązowe lub

Kwarcyty bywają jasnoszare, szaroniebieskie, brązowe lub

żółtoczerwone. Budowa ich jest tak zbita, że oddzielnych ziaren

żółtoczerwone. Budowa ich jest tak zbita, że oddzielnych ziaren

kwarcu nie zobaczymy gołym okiem, ani nie wyczujemy pod

kwarcu nie zobaczymy gołym okiem, ani nie wyczujemy pod

palcami. Kwarcyty są niesłychanie odporne na obróbkę

palcami. Kwarcyty są niesłychanie odporne na obróbkę

mechaniczną.

mechaniczną.

Kwarcyt

Kwarcyt

Zieleńce

Zieleńce

powstają w wyniku płytkiej metamorfozy bazaltów i

powstają w wyniku płytkiej metamorfozy bazaltów i

pokrewnych im skał wylewnych. Struktura ich jest bardzo

pokrewnych im skał wylewnych. Struktura ich jest bardzo

drobnoblastyczna, tekstura zaś zwykle łupkowa, niekiedy

drobnoblastyczna, tekstura zaś zwykle łupkowa, niekiedy

jednak również bezkierunkowa. W składzie mineralnym

jednak również bezkierunkowa. W składzie mineralnym

dominują chloryty, plagioklazy. Skały zieleńcowe odznaczają się

dominują chloryty, plagioklazy. Skały zieleńcowe odznaczają się

charakterystyczną

ciemnozieloną

barwą

z

odcieniem

charakterystyczną

ciemnozieloną

barwą

z

odcieniem

niebieskawym. Wietrzeją stosunkowo łatwo, dając gleby

niebieskawym. Wietrzeją stosunkowo łatwo, dając gleby

gliniaste o dość dobrej zasobności w składniki pokarmowe dla

gliniaste o dość dobrej zasobności w składniki pokarmowe dla

roślin.

roślin.

W Polsce zieleńce występują licznie w Górach Kaczawskich,

W Polsce zieleńce występują licznie w Górach Kaczawskich,

gdzie tworzą tzw. serię zieleńcową, powstałą w skutek

gdzie tworzą tzw. serię zieleńcową, powstałą w skutek

metamorfozy grubego kompleksu bazaltów.

metamorfozy grubego kompleksu bazaltów.

Hornfels

Hornfels

to skała metamorficzna, kontaktowa utworzona pod

to skała metamorficzna, kontaktowa utworzona pod

wpływem termicznego oddziaływania magmy na osłonę.

wpływem termicznego oddziaływania magmy na osłonę.

Nazwa pochodzi od niem.

Nazwa pochodzi od niem.

hornfels

hornfels

= skała rogowa. Zwykle

= skała rogowa. Zwykle

ciemna, często warstwowana, drobnoziarnista. Składa się z

ciemna, często warstwowana, drobnoziarnista. Składa się z

plagioklazów, biotytu, chlorytu, amfiboli, kwarcu.

plagioklazów, biotytu, chlorytu, amfiboli, kwarcu.

Hornfelsy są skałami bardzo odpornymi na działanie czynników

Hornfelsy są skałami bardzo odpornymi na działanie czynników

zewnętrznych i na powierzchni często tworzą wzniesienia.

zewnętrznych i na powierzchni często tworzą wzniesienia.

Odznaczają się strukturą krystaliczną (blastyczną) oraz

Odznaczają się strukturą krystaliczną (blastyczną) oraz

teksturą masywną, przeważnie bezładną.

teksturą masywną, przeważnie bezładną.

Hornfels

Hornfels

Podział ze względu na stopień przeobrażenia

Podział ze względu na stopień przeobrażenia

•

epizona - strefa najpłytsza 6 - 10 km, od 100 °C do 300 °C

epizona - strefa najpłytsza 6 - 10 km, od 100 °C do 300 °C

•

mezozona - strefa pośrednia 10 - 18 km, od 300 °C do 500

mezozona - strefa pośrednia 10 - 18 km, od 300 °C do 500

°C

°C

•

katazona - strefa najgłębsza 18 - 30 km, od 500 °C do 900

katazona - strefa najgłębsza 18 - 30 km, od 500 °C do 900

°C

°C

Strefy

metamo

r-

fizmu

Struktur

y

Skały wyjściowe

granity

sjenity

gabra

bazalty

perydotyt

y

dunity

arkozy

szarogłaz

y

piaskowc

e

kwarcow

e

skały

ilaste i

mułowce

wapienie

dolomity

EPI

łupkowe

łupki

serycy-

towe

zieleńc

e,

łupki

chlory-

towe

serpenty

ni-

ty, łupki
talkowe

fyllity

paragnej
sy

fyllity

marmury

kalcytow

e

marmury

dolomito

we

MEZO

łupkowo

-

gnejsow

e

orto-

gnejsy

amfibolity

paragnej

sy

łupki

mikowe,

paragnej

sy

KATA

gnejsow

e,

bezładn

e

eklogity