Skażenia środowiska
wynikające ze stosowania
środków ochrony roślin
ZSiO, IŚ, Wydział Górnictwa i Geoinżynierii, AGH
Pestycydy
Pestycydy – stosowane w rolnictwie, ogrodnictwie,
leśnictwie i sadownictwie, są to grupy związków
chemicznych pochodzenia naturalnego (roślinne)
i syntetycznego stosowanych do niszczenia
pasożytów człowieka, zwierząt hodowlanych
i roślin.
Używane są również do
zwalczania chorób roślin,
regulacji ich wzrostu i
usuwania chwastów.
Podział pestycydów w zależności od
kierunku zastosowania
I.
Zoocydy - środki do zwalczania szkodników zwierzęcych:
• Insektycydy - środki owadobójcze,
• Rodentycydy - środki gryzoniobójcze,
• Moluskocydy - środki ślimakobójcze,
• Nematocydy - środki nicieniobójcze,
• Larwicydy - środki larwobójcze,
• Aficydy - środki mszycobójcze,
• Akarycydy - środki roztoczobójcze,
• Owicydy - środki do niszczenia jaj
owadów i roztoczy.
– Fungicydy - środki grzybobójcze.
– Herbicydy - środki chwastobójcze.
– Regulatory wzrostu - środki stymulujące
lub hamujące procesy życiowe roślin:
• Defolianty - środki do odlistniania roślin,
• Desykanty - środki do wysuszania roślin,
• Defloranty - środki do usuwania nadmiernej ilości
kwiatów.
– Atraktanty - środki zwabiające.
– Repelenty - środki odstraszające.
Pestycydy
10 000 preparatów zawierających 450 związków.
Pestycydy są truciznami z natury i skutków działania.
•Insektycydy- chloropochodne organiczne (DDT, heptachlor),
fosforany organiczne (np. paration, malation), karbaminiany
(karbaryl, karbofuran),
•Herbicydy- kwasy fenoksyoctowe, toluidyny (trifluralin), triazyny
(atrazyna), fenylomoczniki (fenuron, isoproturon), dipirydyle
(dikwat), glicyny (fosforan glicyny), fenoksypropioniany (mecoprop),
karbaminiany, nitryle hydroksyarylowe
•Fungicydy
-Fungicydy nie działające na cały organizm: związki nieorganiczne i
metali ciężkich ditiokarbaminiany, ftalimidy.
-Fungicydy ogólnoustrojowe: antybiotyki, benzimidazole,
pirymidyny.
Wady pestycydów
• Wysoka toksyczność i długi czas degradacji
• Niszczenie organizmów pożytecznych
• Akumulacja w środowisku, prowadząca do bioakumulacji
w tkankach roślin i zwierząt prowadząca do chorób i
mutacji
• Zasolenie i wymywanie nawozów
• Zanieczyszczenie gleby i wód
Pestycydy w środowisku
Pestycydy, po tym jak
zostaną użyte na rośliny, albo
na glebę, przechodzą cykl
przemian, fizycznych,
chemicznych i biologicznych i
zanieczyszczają glebę, wody
a wraz z nimi, zostają
przeniesione do tkanek
roślinnych i zwierzęcych a
nawet ludzkich.
Obecnie mamy wystarczająco
dużo dowodów na to, że
cząsteczki wielu pestycydów
a szczególnie pestycydy
chlorowe, pozostają w
glebie i wodzie przez lata
albo dziesięciolecia,
a ich stężenie w bardzo małych ilościach w wodzie (trzecia
milionowa), mogą być zwielokrotnione biologicznie 105-107 razy
w tkankach bezkręgowców, ryb, ptaków, i ssaków a ostateczne
stężenie osiąga milionowe ilości (ppm) u zwierząt.
Pestycydy w środowisku
Innym problemem wynikającym ze stosowania pestycydów na glebę, jest fakt, że
bardzo często blokują zmianę upraw na wiele lat i stwarzają problemy związane z
toksycznymi pozostałościami w produktach rolnych. Zatrucie gleby pestycydami
zaszło tak daleko, że nawet, jeśli ich stosowanie zostało zarzucone, znaleziono
gleby, które zawierają powyżej 2 kg
DDT na 0,1 ha, nawet wiele lat po
jego ostatnim zastosowaniu. Ponadto
ich stosowanie prowadzi do
obniżenia aktywności biologicznej
mikroorganizmów glebowych, co
ostatecznie prowadzi do degradacji
gleby przez obniżenie jej żyzności.
Skutki stosowania pestycydów
Wpływ stosowania pestycydów na ekosystemy biologiczne
zniknięcie zaledwie jednego organizmu z ekosystemu prowadzi do
zupełnej zmiany jego charakteru i destabilizacji jego równowagi
Obniżenie ilości dostępnego pokarmu
walka z wrogiem biologicznym w uprawach zmniejsza ilość
pożywienia dla innych organizmów, które ginąc z powodu pokarmu
obniżają ilość swoich konsumentów itd..
Obniżenie ilości konkurentów
walka przeciwko chwastom dwuliściennym w uprawach zboża
dała szansę rozwojowi chwastom jednoliściennym, które są dużo
trudniejsze do wyeliminowania
Obniżenie ilości wrogów biologicznych
stosowanie pyrethrynoidów w uprawach bawełny do walki z
motylami, które sa jednocześnie biologicznymi wrogami m.in.
roztoczy, więc gdy znikają, następuje niekontrolowany rozwój
roztoczy w uprawach bawełny
Skutki stosowania pestycydów
Obniżenie bioróżnorodności w bio-społecznościach
wytępienie gatunków na uprawnych obszarach, jak również na
terenach przylegających i granicznych np. zmiany w wyglądzie
lasów w Wietnamie po zastosowaniu dużych ilości pestycydów przez
amerykańskie wojska
Konsekwencje sukcesji gatunków
niszczą też owady zapylające, co prowadzi do obniżenia plonów
wykorzystanie pestycydów powoduje pojawienie się opornych
klonów (obecnie mamy >450 gatunków opornych na wiele
pestycydów owadów)
Najważniejsze efekty działania
pestycydów na zdrowie ludzi:
• upośledzenie centralnego układu nerwowego
• dermatozy, oparzenia i inne choroby skórne
• choroby żołądka i zatrucia
• osłabienie, zawroty głowy, paraliż stóp
• upośledzenie układu oddechowego
• zmiany operacyjne wątroby i nerek
• nagromadzenie się metabolitów toksyn
• działanie mutagenne i nowotworowe
• nowotwory (prostaty, żołądka, przełyku, płuc, ust, skóry, układu
oddechowego i limfy - białaczka)
• zahamowanie wielu działań biologicznych ciała
• współdziałanie z paleniem i napojami alkoholowymi
Dziękuję za uwagę!