Zdrowie psychiczne

WYKŁAD III

Zakłócenia procesów poznawczych

Zakłócenia procesów poznawczych

ZAKŁÓCENIA PROCESÓW
POZNAWCZYCH



ZABURZENIA

SPOSTRZEGANIA



ZABURZENIA

TREŚCI I TOKU
MYŚLENIA



ZABURZENIA

PAMIĘCI



OBJAWY
(SYMPTOMY)

klinicznie znaczące
odchylenia od normalnego
nasilenia pewnych
właściwości czy normalnego
przebiegu konkretnego
procesy psychicznego bądź
zachowania



ZESPÓŁ
PSYCHOPATOLOGICZN
Y (KLINICZNY)
zbiór objawów
występujących wspólnie w
naturalnych warunkach
(podstawowa jednostka
opisu zaburzeń
psychicznych)

UWAGI OGÓLNE

ZAKŁÓCENIA PROCESÓW
POZNAWCZYCH
–

UWAGI OGÓLNE



WRAŻENIE

– doświadczenie lub recepcja prostych

właściwości bodźców, takich jak na przykład
jasność, kolor, głośność czy siła dotyku (Falkowski,
2000). Jego podstawę stanowi wrodzony
mechanizm przetwarzania sensorycznego.



SPOSTRZEŻENIE

– doświadczenie złożonej

charakterystyki bodźców, na przykład konkretnych
przedmiotów w otaczającym środowisku, łatwo
rozpoznawanych i nazywanych (Falkowski, 2000).
Jest związany z posiadanym doświadczeniem
wytworzonym w procesie uczenia się.

wprowadzone rozróżnienie ma charakter

wprowadzone rozróżnienie ma charakter

metodologiczny!

metodologiczny!

ZAKŁÓCENIA PROCESÓW
POZNAWCZYCH
–

WYMIARY ZABURZEŃ

SPOSTRZEGANIA

ODPOWIEDNIOŚĆ

ODPOWIEDNIOŚĆ

SIŁY/WIELKOŚCI

SIŁY/WIELKOŚCI

TRAFNOŚĆ SĄDU REALIZUJĄCEGO

TRAFNOŚĆ SĄDU REALIZUJĄCEGO

TRAFNOŚĆ SĄDU KLASYFIKUJĄCEGO

TRAFNOŚĆ SĄDU KLASYFIKUJĄCEGO

Obniżenie
natężenia

Podwyższenie

natężenia

Nierozpoznawani
e bodźca
istniejącego
(agnozje)

Błędne

rozpoznawanie

bodźca istniejącego

(złudzenia)

Rozpoznanie
bodźca
nieistniejącego
z rzutowaniem w
adekwatną
przestrzeń
(halucynacje)

Rozpoznanie bodźca

nieistniejącego

z rzutowaniem w

nieadekwatną

przestrzeń

(pseudohalucynacje)

Za: Bilikiewicz, 1973

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA
-

SENSOPATIE

NADWRAŻLIWOŚĆ

(HIPERESTEZJA)

ZMNIEJSZENIE

WRAZLIWOŚCI

(HIPOESTEZJA)

CENESTOPATIE

nadmierna
reaktywność na
wszystkie, nawet

najsłabsze bodźce

zmniejszenie
intensywności
odbieranych

bodźców

doznania płynące ze
skóry lub narządów
wewnętrznych o

zmiennej lokalizacji
pod postacią
mrowienia, kłucia,

pieczenia,
drętwienia lub
ucisków

np. zatrucia,
początkowe stadia

psychoz, zaburzenia
nerwicowe

np. zaburzenia
depresyjne i

otępienia

np. zaburzenia
depresyjne,

schizofrenia,
zaburzenia
nerwicowe

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA
-

AGNOZJE

AGNOZJE

– niemożność rozpoznania całego przedmiotu

lub jego cech mimo zachowania lub

nieznacznego zakłócenia pracy narządów

zmysłów i pełnionych przez nie funkcji

AGNOZJE

AGNOZJE

WZROKOWE

WZROKOWE

AGNOZJ

AGNOZJ

A BARW

A BARW

AGNOZJE

AGNOZJE

SŁUCHOWE

SŁUCHOWE

AGNOZJE

AGNOZJE

DOTYKOWE

DOTYKOWE

ZESPÓŁ

ZESPÓŁ

IGNOROWA

IGNOROWA

NIA JEDNEJ

NIA JEDNEJ

STRONY

STRONY

1.

APERCEPCYJNA

–

nierozpoznawani

e cech

przedmiotów

2.

ASOCJACYJNA

– poprawne

rozpoznawanie

cech,

nierozpoznawani

e przedmiotów

3.

PROZOPAGNOZJ

A

–

nierozpoznawani

e twarzy znanych

osób

Niemożno

ść

rozpoznaw

ania i/lub

nazywania

barw

1.

GŁUCHOTA

CENTRALNA

–

niemożność

rozróżnienia

dźwięków

2.

AGNOZJA

WERBALNA

–

trudności w

rozpoznawaniu

słów

3.

AMUZJA

–

trudność w

rozpoznawaniu

melodii, muzyki

1.

AMORFOGNOZJ

A

– błędy w

rozpoznawaniu

wielkości i

kształtu

2.

AHYLOGNOZJA

–

nierozpoznawani

e dotykowe

temperatury i

faktury

3.

ASTEREOGNOZJ

A

– niezdolność

do rozróżniania

form

trójwymiarowych

Lewostronne

pomijanie

własnego ciała,

przestrzeni

1. Płat

ciemieniowy lub

skroniowy PP

2. Uszkodzenia

obustronne lub

PP/LP części

tylnej

3. Różne miejsca

PP

Szlaki

wzrokowe,

zakręt

językowy i

wrzeciono-

waty

1. Pierwotna

kora słuch.,

promienistość

słuch.

2. Formacje

podkorowe w

spoidle wielkim

3. Obszary

skroniowo-

ciemieniowe PL

1. Obszary

ciemieniowe i

skroniowe wokół

kory SII

2. Obszary

ciemieniowo-

skroniowe

3. Sprzeczne

hipotezy

PP

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA
-

ZŁUDZENIA



zniekształcone spostrzeżenia istniejącego
przedmiotu lub zjawiska (nieprawidłowa
klasyfikacja prawidłowo odebranego bodźca)



mogą być wynikiem emocji (np. strach),
zakłóconych warunków spostrzegania (zmrok),
budowy oka (złudzenia fizjologiczne)



mają znaczenie psychopatologiczne

znaczenie psychopatologiczne

, gdy nie są

korygowane po przedstawieniu dowodów
błędności lub po ustąpieniu czynników
pogarszających warunki spostrzegania

PAREIDOLIE – spostrzeganie w kształtach obłoków, wzorach

PAREIDOLIE – spostrzeganie w kształtach obłoków, wzorach

tapet, nieregularnych plam - konkretnych postaci lub obrazów

tapet, nieregularnych plam - konkretnych postaci lub obrazów

PRZYKŁADY ZŁUDZEŃ
FIZJOLOGICZNYCH

Złudzenie Sendera

Złudzenie Zöllnera

Materiały pochodzą z: fizjlk.fic.uni.lodz

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA
-

OMAMY



omamy to

spostrzeżenia

(wrażenia) powstające

bez bodźców

działających z zewnątrz



są rzutowane na

zewnątrz



towarzyszy im

przekonanie o

rzeczywistym istnieniu

przedmiotów i zjawisk

(poczucie realności –

sąd realizujący)

spostrzeganie przedmiotów i zjawisk, które nie znajdują się w otoczeniu

spostrzeganie przedmiotów i zjawisk, które nie znajdują się w otoczeniu

lub w ogóle nie istnieją

lub w ogóle nie istnieją

M. Jarosz



omamy to przeżycia
zmysłowe, a nie myślowo-
wyobrażeniowe, posiadające
wartość realnych
spostrzeżeń, niezależnych od
woli chorego



brak przedmiotu lub zjawiska
powinien być stwierdzony
przez badającego



objaw powinien być
powtarzalny



należy uwzględnić jedynie
jednoznaczne plastyczne i
wielokrotne wypowiedzi
chorych

K. Schneider

K. Schneider

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA
-

RODZAJE

OMAMÓW

KRYTERIU

M

STRUKTURA

PROJEKCJA

ZMYSŁOWA

FORMA

KATEGORIE

PROSTE

(elementarne)
błyski, trzaski
ZŁOŻONE
(synestetyczne)

sytuacje, sceny

SŁUCHOWE,

WZROKOWE,

WĘCHOWE,

SMAKOWE,

CZUCIOWE

(DOTYKOWE,

CZUCIA

USTROJOWEGO)

IMPERATYWN

E (NAKAZY,

ZAKAZY,

POLECENIA)

UWAGI



mogą występować

łącznie



omamy odróżnić od

doznań „hakowych”

(padaczka) i flashbacków

(PTSD)



rzadko OBJAW

SOBOWTÓRA!

podejmowanie

czynów

przeciwko

otoczeniu lub

groźnych dla

siebie

ZABURZENIA SPOSTRZEGANIA
-

OMAMY RZEKOME

(pseudohalucynacje)

spostrzeżenia (lub myśli) powstające bez
bodźców z zewnątrz, nie mają cech obiektywnej
rzeczywistości, lecz cechy wyobrażeń
zlokalizowanych w przestrzeni wewnętrznej i
odczuwane jako obce, narzucone z zewnątrz
doznania (np. „głosy w głowie”)



CHORY POTRAFI ODRÓŻNIĆ JE OD RZECZYWISTOŚCI

CHORY POTRAFI ODRÓŻNIĆ JE OD RZECZYWISTOŚCI



RZUTOWANIE NA WEWNĘTRZNĄ PRZESTRZEŃ ZMYSŁOWĄ

RZUTOWANIE NA WEWNĘTRZNĄ PRZESTRZEŃ ZMYSŁOWĄ



ROZRÓŻNIENIE OMAMÓW PRAWDZIWYCH I RZEKOMYCH

ROZRÓŻNIENIE OMAMÓW PRAWDZIWYCH I RZEKOMYCH

MOŻE BYĆ TRUDNE W PSYCHOZACH U DZIECI I MŁODZIEŻY

MOŻE BYĆ TRUDNE W PSYCHOZACH U DZIECI I MŁODZIEŻY





podział przyjęty w krajach europejskich, nie obowiązuje w

podział przyjęty w krajach europejskich, nie obowiązuje w

USA

USA

ZABURZENIA MYŚLENIA
-

ZAKŁÓCENIA TOKU MYŚLENIA

RODZAJ

DEFINICJA

CHARAKTERYSTYCZN

E DLA

SPOWOLNIENIE

Ubogie, skąpe skojarzenia,

rozwlekłość, monoideizm

Organiczne

uszkodzenie CUN,

depresja

ZAHAMOWANIE

Niemożność rozpoczęcia lub

kontynuowania procesu

myślenia (pustka w głowie)

Zespoły depresyjne,

lękowe

PRZYSPIESZENIE

Liczne bogate skojarzenia,

często powierzchowne,

przeskakiwanie z tematu na

temat  gonitwa myśli,

słowotok

Zespoły maniakalne,

depresja

ROZKOJARZENIE

Brak lub osłabienie związków

pomiędzy poszczególnymi

elementami zdania,

chaotyczność  schizofazja

Schizofrenia

ZABURZENIA MYŚLENIA
-

ZAKŁÓCENIA TREŚCI

MYŚLENIA

IDEE

NADWARTOŚCIOW

E

NATRĘCTWA

MYŚLOWE

(OBSESJE)

UROJENIA

Przekonania, które
człowiek uważa za
szczególnie ważne,

słuszne, z którymi
jest silnie związany
emocjonalnie

Uporczywe,
powtarzające się
myśli narzucające się

z uczuciem
subiektywnego
przymusu

Przekonania, które
stanowią błędną
interpretację

faktów; kłócą się z
doświadczeniem
jednostki i otoczenia

Silnie związane z



cechami osobowości



przywiązaniem do celów

i ich realizacji



motywowaniem działania

i jego scalaniem



izolacja od innych

przeżyć psychicznych



sprzeczność treści w

stosunku do przekonań i

wartości chorego (obce,

niedorzeczne, chorobliwe)



tym silniejsze, im

bardziej unikane



nie podlegają korekcie



subiektywnie oczywiste



subiektywnie ważne



podział ze względu na

formę i treść



współwystępowanie z

innymi objawami

psychopatologicznymi

ZABURZENIA MYŚLENIA
-

RODZAJE UROJEŃ

ZE WZGLĘDU NA TREŚĆ



Prześladowcze



Somatyczne
(np. hipochondryczne)



Grzeszności i winy



Poniżenia, upośledzenia,
zubożenia, nicości



Urojenia wielkościowe



Urojenia owładnięcia



Urojenia oddziaływania



Urojenia odnoszące

ZE WZGLĘDU NA

FORMĘ

o

Proste

o

Paranoiczne
(usystematyzowane)

o

Paranoidalne
(nieusystematyzowa
ne)

o

Oniryczne

ZABURZENIA PAMIĘCI
-

ZABURZENIA ILOŚCIOWE

zakłócenia utrwalania danych,

zakłócenia utrwalania danych,

ich przechowywania i odtwarzania

ich przechowywania i odtwarzania

HIPERMNEZJA

HIPOMNEZJA

AMNEZJA

Nadczynność pamięci

polegająca na

zapamiętywaniu i

odtwarzaniu zbyt

wielu danych

Osłabienie pamięci

Niepamięć zupełna –

całkowite wymazanie z

pamięci określonej grupy

wspomnień



pod wpływem emocji



zespół maniakalny



zespół paranoiczny



substancje

psychoaktywne



Zaburzenia lękowe,

depresyjne i

dysocjacyjne



Charakter

czynnościowy

(np. silne

emocje – dezorganizacja

przypominania)



Charakter

organiczny

(zatrucia,

urazy,

zmiany zwyrodnieniowe,

niedokrwienie mózgu)

Charakter czynnościowy

(wyparcie przykrych

wspomnień– amnezja

psychogenna)
Uszkodzenie i choroby

mózgu (urazy, substancje

psychoaktywne, PTSD):

wsteczna – a.retrograda

następcza – a.

anterograda

ZABURZENIA PAMIĘCI
-

PARAMNEZJE

(zaburzenia

jakościowe)

Zafałszowane rozpoznawanie

– błędy pamięciowego

oszacowania spostrzeżeń związane z lukami
i nieścisłościami w przywołanym obrazie
pamięciowym (błędne usytuowanie w czasie)



Deja vu - „już widziane”, deja vecu „już przeżyte”



Deja pensee – „już pomyślane”



Deja entendu – „już słyszane”



Jamais vu – „nigdy nie widziane”, jamais vecu – „nigdy

nie przeżyte”

ZABURZENIA PAMIĘCI
-

PARAMNEZJE

(zaburzenia

jakościowe)



Zafałszowane przypominanie sobie

– wspomnienia, które

nie odpowiadają rzeczywistości; wynikają z nieprawidłowego
łączenia lub rozdzielania informacji w procesie ich utrwalania,
przechowywania lub odtwarzania:



Złudzenia (iluzje) pamięciowe

Złudzenia (iluzje) pamięciowe

(wspomnienia zniekształcone

(wspomnienia zniekształcone

pod wpływem emocji, w psychozach – pod wpływem urojeń)

pod wpływem emocji, w psychozach – pod wpływem urojeń)



Omamy pamięciowe

Omamy pamięciowe

(wspomnienia nieistniejących faktów –

(wspomnienia nieistniejących faktów –

zespoły urojeniowe, po środkach halucynogennych)

zespoły urojeniowe, po środkach halucynogennych)



Konfabulacje

Konfabulacje

(fałszywe, przypadkowe, nieprawdopodobne

(fałszywe, przypadkowe, nieprawdopodobne

treści wypełniające luki pamięciowe, np. zespół Korsakowa)

treści wypełniające luki pamięciowe, np. zespół Korsakowa)



Kryptomnezje

Kryptomnezje

– pamiętanie ukryte; pamięć bez identyfikacji

– pamiętanie ukryte; pamięć bez identyfikacji

pamiętanych treści jako wcześniej poznanych (podświadomy

pamiętanych treści jako wcześniej poznanych (podświadomy

plagiat, np. zaburzenia świadomości, deficyty osobowości,

plagiat, np. zaburzenia świadomości, deficyty osobowości,

zaburzenia dysocjacyjne)

zaburzenia dysocjacyjne)



Ekmnezje

Ekmnezje

– mieszanie przeszłości z teraźniejszością

– mieszanie przeszłości z teraźniejszością