ELEMENTY

POSTĘPOWANIA

CYWILNEGO

Sama nazwa „postępowanie cywilne”
nie oznacza, że chodzi w niej
wyłącznie o sprawy cywilne z zakresu
prawa

cywilnego

materialnego.

Obejmuje bowiem także sprawy
wynikające

ze

stosunków

uregulowanych

przepisami

prawa

rodzinnego i opiekuńczego, prawa
pracy, ubezpieczeń społecznych oraz
inne sprawy wskazane przez przepisy
szczególne.

Przez

prawo

postępowania

cywilnego należy rozumieć zbiór
przepisów regulujących właściwość
sądów i innych organów powołanych
do rozstrzygania spraw cywilnych
oraz postępowanie toczące się
przed tymi organami.

1. prawdy materialnej,
2. kontradyktoryjności (sporności),
3. rozporządzalności (dyspozytywności),
4. równouprawnienia stron,
5. ustności,
6. jawności
7. kierownictwa sędziowskiego,
8. koncentracji materiału dowodowego,
9. swobodnej oceny dowodów,
10. trójinstancyjności,
11. formalizmu procesowego.

Zasady postępowania cywilnego:

Proces opiera się między innymi na

zasadach dwustronności i skargowości.

W postępowaniu nieprocesowym

wszyscy, których sprawa dotyczy, są

zainteresowani jej rozstrzygnięciem

niezależnie od tego, czy ich interesy

prawne

są

zgodne,

czy

też

przeciwstawne, dlatego ustawodawca

każdego z zainteresowanych nazywa

uczestnikiem.

Tryby postępowania rozpoznawczego:

W

postępowaniu

cywilnym

obowiązuje zasada, że wszystkie
sprawy

są

rozpoznawane

w

postępowaniu zwykłym, chyba
że

przepisy

przewidują

dla

określonych spraw postępowanie
odrębne.

Podmiotami procesu cywilnego
są: sąd, prokurator, wskazane
przez przepisy organy, instytucje
i organizacje - np. Rzecznik Praw
Obywatelskich, inspektor pracy,
powiatowy

(miejski)

rzecznik

konsumentów

i

organizacje

społeczne, oraz strony.

Aby sąd mógł orzekać w danej
sprawie,

musi

mieć

tzw.

jurysdykcje krajową.

Właściwość sądów:

• ustawowa,
• umowna,
• delegacyjna.

• miejscowa,
• rzeczowa,
• funkcjonalna.

Strony procesu

Powód
wnosi

do

sądu

przeciwko
pozwanemu pozew, w
którym przedstawia
swoje

żądanie

i

argumentuje

jego

zasadność po to, aby
sąd orzekł zgodnie z
tym żądaniem.

Pozwany
podejmując

obronę

zaprzecza zasadności
twierdzeń

powoda

(np. powód twierdzi,
że należy mu się
zapłata za towar a
pozwany wykazuje,
że już zapłacił za ten
towar).

O tym, kto może być stroną w

procesie, decyduje zdolność sądowa.

Zdolność sądową mają wszystkie

osoby fizyczne i osoby prawne a

także

jednostki

(organizacje)

dopuszczone

do

działania

na

podstawie obowiązujących przepisów,

choćby nie posiadały osobowości

prawnej.

O tym jednak, kto może być stroną
w konkretnej sprawie decyduje
tzw. legitymacja procesowa.

Zdolność procesowa oznacza

generalnie możność dokonywania

czynności

procesowych

(np.

wniesienia pozwu lub apelacji)

w postępowaniu cywilnym.

Zdolność postulacyjna oznacza
możność osobistego podejmowania
czynności procesowych.

Strony mogą występować przed
sądem osobiście albo mogą, lub
niekiedy

muszą,

być

reprezentowane

przez

przedstawicieli

ustawowych

(np.

małoletnie dzieci są powodami
reprezentowanymi z reguły przez
rodziców) lub pełnomocników.

Pozew jest pierwszym pismem
procesowym w sprawie i powinno
być w nim dokładnie określone
żądanie

pozwu

i

jego

uzasadnienie faktyczne.

Powództwo i inne czynności

procesowe

1. o świadczenie,
2. o

ustalenie

prawa

lub

stosunku prawnego,

3. o ukształtowanie prawa lub

stosunku prawnego.

Rodzaje powództw:

Pisma

pochodzące

od

sądu

nazywa się pismami sądowymi,
a pisma pochodzące od innych
podmiotów

postępowania

–

pismami procesowymi.

1. sądowe

– opłaty sądowe (wpis)
– zwrot wydatków

2. wynagrodzenie

i

wydatki

pełnomocnika

3. koszty przejazdów strony do

sądu

+

równowartość

utraconego zarobku

Koszty postępowania

Wytoczenie powództwa

odpowiedź na pozew

wyrok zaoczny

rozprawa

postępowanie dowodowe

wyrok

uzasadnienie (na wniosek)

Schemat postępowania przed sądem I

instancji

Jeżeli

Kodeks

postępowania

cywilnego nie wymaga wydania
wyroku,

sąd

wydaje

postanowienia.
Z reguły postanowienia są
wydawane w trakcie trwania
procesu i nie dotyczą istoty
sprawy lecz kwestii formalnych
związanych z jego przebiegiem.

Orzeczenie jest prawomocne,

jeżeli nie przysługuje od niego

środek odwoławczy lub inny

środek zaskarżenia.

Zaskarżanie orzeczeń

sądowych

a/ środki odwoławcze, to tylko apelacja,

zażalenie i kasacja,
b/ pozostałe środki zaskarżenia, którymi są:

sprzeciw od wyroku zaocznego, sprzeciw od

nakazu

zapłaty

w

postępowaniu

upominawczym, zarzuty od nakazu zapłaty w

postępowaniu

nakazowym,

skarga

na

czynności komornika, specjalne zarzuty w

postępowaniu egzekucyjnym, odwołania od

decyzji Prezesów różnych Urzędów (np. Prezesa

Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

lub Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki,

wnoszone do Sądu Okręgowego w Warszawie),

odwołanie od decyzji organów rentowych oraz

skarga na orzeczenie referendarza sądowego.

Środki zaskarżenia dzielą się na:

Postępowanie w sprawach cywilnych
jest

obecnie

(w

zasadzie)

postępowaniem

w

trzech

instancjach.
Pierwsza instancja posiada charakter
merytoryczny.
Druga

instancja

ma

charakter

mieszany, kontrolno – merytoryczny.
Trzecia instancja ma charakter
kasacyjno – rewizyjny.

Instancyjność

Instancja

Sąd

Sąd

I

SR

SO

II

SO

SA

III

SN

SN

Apelacja
przysługuje od merytorycznych
orzeczeń sądu pierwszej instancji.

Zażalenie
jest

środkiem

odwoławczym

za

pomocą którego strony lub inni

uczestnicy postępowania zwracają się

do sądu wyższej instancji o zmianę

lub uchylenie postanowienia sądu

lub zarządzenia przewodniczącego

sądu „bezpośrednio” niższej instancji.

Kasacja
przysługuje od wyroków i od

niektórych

postanowień

kończących

postępowanie

w

sprawie,

wydanych

przez

sąd

drugiej instancji.

Sądem kasacyjnym jest Sąd

Najwyższy, który w ramach kasacji

jest sądem kontroli prawnej.

1. naruszenie prawa materialnego

przez błędną jego wykładnię lub
niewłaściwe zastosowanie,

2. naruszenie przepisów

postępowania, jeżeli uchybienie
to mogło mieć istotny wpływ na
wynik sprawy.

Kodeks postępowania cywilnego

wymienia dwie podstawy

kasacyjne:

Postępowania odrębne m.in.:

•nakazowe,

•upominawcze,

•uproszczone.

Sądowe postępowanie

egzekucyjne

Tytułami egzekucyjnymi są
orzeczenia sądowe (np. wyroki
sądów

powszechnych

i

polubownych)

oraz

inne

orzeczenia, ugody (sądowe i
pozasądowe) nadające się do
egzekucji sądowej, a także inne
akty podlegające wykonaniu w
drodze egzekucji sądowej.

Klauzulę wykonalności nadaje
jednoosobowo sąd na wniosek
dłużnika, i opatruje nią tytuł
egzekucyjny, który w ten sposób
staje się tytułem wykonawczym,
będącym podstawą wszczęcia
egzekucji.

Organami egzekucyjnymi są
sądy rejonowe i działający przy
nich komornicy.

Postępowanie przed sądem

polubownym

Sąd

polubowny

jest

sądem

niepaństwowym,

powołanym

zgodną

wolą

stron

do

rozstrzygania sporów o prawa
majątkowe (z pewnymi wyjątkami)
między tymi stronami wyrokiem,
który ma moc prawną na równi z
wyrokiem sądu państwowego.

Dziękuję.