Załatwianie sporów

międzynarodowych

Definicja sporu

międzynarodowego

• Spór międzynarodowy to sytuacja, w której

punkty widzenia dwóch państw - stron są

wyraźnie przeciwstawne

• Spory wynikają z naturalnej sprzeczności

interesów różnych państw i są związane ze

stosunkami międzynarodowymi

• Spory mogą mieć różne podłoże, a

mianowicie

polityczne,

prawne,

gospodarcze. Mogą lub nie, w sposób istotny

zagrażać

pokojowi

i

bezpieczeństwu

międzynarodowemu.

Załatwianie sporów

międzynarodowych

• Załatwianie sporów międzynarodowych odbywa

się m.in. poprzez działania organów organizacji

międzynarodowych, poparte różnego rodzaju

środkami dyplomatycznymi i sądowymi,

stosowanymi w zależności od charakteru danego

sporu

• Załatwianie sporu może toczyć się w sposób

kończący się wiążącym rozstrzygnięciem -

arbitraż i postępowanie sądowe

• lub nieprowadzący do takiego rozwiązania -

rokowania, mediacje, badania komisji

śledczej i koncyliację

Środki przymusu (środki odwetowe)

stosowane przez organizacje

międzynarodowe

• Retorsje –

symetryczna,

zgodna z prawem

międzynarodowym (ale

nieprzyjazna) działalność

podejmowana przez państwo jako

odwet - w odpowiedzi na

nieprzyjazne działanie innego

państwa. Retorsje powinny

ograniczyć się do środków tego

samego rodzaju, jak zastosowane

przez to inne państwo.

Stosowaniem retorsji winna

rządzić zasada proporcjonalności.

Działanie mające charakter

retorsji powinno zakończyć się

natychmiast po ustaniu działania,
które stanowiło jego przyczynę

.

• Represalia -

symetryczna

działalność odwetowa będąca

odpowiedzią na bezprawną

działalność drugiego państwa

środkami takimi samymi (czyli

także bezprawnymi), lecz

usprawiedliwionymi w konkretnej

sytuacji (np. zajęcie majątku

drugiego państwa). Stosowaniem

represaliów rządzą zasady

proporcjonalności i

humanitaryzmu. Represalia nigdy

nie mogą polegać na: naruszeniu

praw człowieka i praw

międzynarodowych ius cogens

oraz na naruszaniu nietykalności

dyplomatów. Warunki

zastosowania: uprzedni atak,

konieczne i proporcjonalne.

Najczęściej używane

środki odwetowe

• embargo (zajęcie statków obcego państwa i

znajdujących się na nich ładunków w portach

państwa stosującego embargo),
blokadę pokojową (przerwanie komunikacji

morskiej z portami jakiegoś państwa za pomocą

okrętów

wojennych,

niedopuszczających

statków handlowych do portów),

okupację pokojową (zajęcie części

terytorium lądowego drugiego państwa bez

wypowiedzenia wojny i bez oporu zbrojnego ze

strony państwa okupowanego).

Zasada pokojowego

rozstrzygania sporów

międzynarodowych

1.

Pakcie Ligi Narodów z 1919 r. (uchwalony 28.04.1919 r., który

został włączony do Traktatu Wersalskiego).

2.

Karcie Narodów Zjednoczonych z 1945 r.

(podpisana 26.06.1945 r.

w San Francisco, weszła w życie 24.10.1945 r.).

3.

Konwencji o prawie morza z Montego Bay z 1982 r. (podpisana

10.12.1982 r.).

4.

Akcie końcowym Konferencji

Bezpieczeństwa i Współpracy w

Europie (KBWE)

,

(przyjęty na spotkaniu belgradzkim 10.1977–

03.1978 r.).

5.

Deklaracji zasad prawa międzynarodowego, uchwalonej przez

Zgromadzenie Ogólne 24.10.1970 r., w której sformułowano zasadę

pokojowego załatwiania sporów, obowiązek stosowania środków na

zasadzie pokoju, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, tj. wg suwerennej

równości i zgodnie z zasadą swobodnego wyboru przez państwa

środków załatwienia sporu.

6.

Traktacie Bogotańskim o pokojowym załatwianiu sporów z 1948,
dotyczącym członków Organizacji Państw Amerykańskich

.

ONZ

• Karta NZ przyjęła, iż strony w sporze, którego dalsze

trwanie może narazić na niebezpieczeństwo utrzymanie

międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, powinny

przede wszystkim dążyć do jego rozstrzygnięcia w drodze:

-        rokowań,
-        badań,
-        pośrednictwa,
-        koncyliacji,
-        arbitrażu,
-        postępowania sądowego,
-        odwołania się do organów lub porozumień regionalnych
-        innych sposobów pokojowych.
• w zakresie spraw dotyczących międzynarodowego

bezpieczeństwa i pokoju, uznała priorytet kompetencji

Rady Bezpieczeństwa.

Rada Bezpieczeństwa

• Zgodnie z art. 24 Karty NZ, członkowie nakładają na Radę

Bezpieczeństwa główną odpowiedzialność za utrzymanie

międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz uznają,

że Rada przy wykonywaniu swych obowiązków,

wynikających z tej odpowiedzialności działa we wspólnym

ich imieniu, a członkowie są zobowiązani do przyjmowania

i wykonywania decyzji Rady Bezpieczeństwa (art. 25).

• Zgodnie z art. 27 Karty, decyzje RB w sprawach

załatwiania sporów winny być podejmowane większością

dziewięciu głosów w stosunku do ogólnej liczby 15

członków RB, z zastrzeżeniem, że w tych 9 głosach

mieścić się muszą głosy wszystkich stałych członków RB.

Natomiast strona biorąca udział w sporze, winna się

wstrzymać od głosu.

Kompetencje Rady

Bezpieczeństwa

badanie sytuacji i faktów zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju lub

dokonania agresji,

• sklasyfikowanie rodzaju sporu, a w przypadku sporu prawnego,

przekazanie do MTS

• rozpatrywanie sporów i sytuacji, zagrażających pokojowi oraz

wydawanie zaleceń, dotyczących sposobów i metod załatwiania

sporu, przy uwzględnieniu, przyjętej przez strony procedury,

(państwa niebedące członkami mogą uczestniczyć w rozmowach

bez prawa głosu, jeżeli jest to w ich interesie),

• wzywanie stron zainteresowanych, żeby się zastosowały do

zaleconych

środków,

również

do

zastosowania

środków

tymczasowych,

• stosowanie sankcji w przypadku uchylania się od wykonania decyzji
• popieranie rozwoju pokojowego załatwiania sporów lokalnych w

ramach porozumień regionalnych

Załatwianie sporów

międzynarodowych na

podstawie UNCLOS.

• Załatwianie sporów środkami pokojowymi

wybranymi przez strony

• Można poddać spór pod postępowanie

koncyliacyjne

• Lub przedłożyć go do rozstrzygnięcia sądowi

lub trybunałowi:

- Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
- Sąd Arbitrażowy
- Specjalnemu sąd arbitrażowy

POSTĘPOWANIE

KONCYLIACYJNE

• Poddanie sporu temu postępowaniu następuje po uzgodnieniu

stron sporu.

• Postępowanie takie może wszcząć każda ze stron poprzez

skierowanie pisemnego zawiadomienia do drugiej strony sporu

• Postępowanie jest prowadzone przez Komisje Koncyliacyjną

składającą się z 5 członków.

• Komisarzy wybierają państwa toczące spór z listy sporządzonej

i prowadzonej przez sekretarza Generalnego Narodów

Zjednoczonych. Każde państwo które jest stroną konwencji ma

prawo wyznaczenia 4 osób które spełniają odpowiednie kryteria

• Strona wszczynająca postępowanie ma prawo wyznaczyć dwóch

komisarzy z czego jeden może być jej obywatelem. Potem druga

strona sporu ma 21 dni na wyznaczenie swoich dwóch

komisarzy. Jeżeli w podanym terminie tego nie uczyni to

wyznaczenia dokonuje Sekretarz Generalny NZ.

c.d. postępowania

koncyliacyjnego

• W ciągu 30 dni od wyznaczenia komisarzy przez

strony Sekretarz Generalny wyznacza piątego.

• Komisja

wysłuchuje

strony

i

proponuje

rozwiązanie sporu. Postępowanie koncyliacyjne
kończy

się

gdy

zostanie

osiągnięte

porozumienie.

• Jeżeli któraś ze stron uchyla się od odpowiedzi

na zawiadomienie o wszczęciu postępowanie to
jest ono rozpatrywane zaocznie, bez udziału
tego państwa.

MIĘDZYNARODOWY

TRYBUNAŁ PRAWA MORZA

• Siedziba – Hamburg
• Składa się z 21 niezawisłych członków
• Osoby te powinny być tak wybrane żeby zapewniony był

sprawiedliwy

podział

geograficzny

oraz

reprezentacja

głównych systemów prawnych.

• Maks. 2 obywateli tego samego państwa.
• Każde państwo - strona wybiera z pośród swoich obywateli

spełniających wymienione wymagania 2 osoby które są
wpisywane na listę a następnie z tej listy wyłania się grupę 21
które zostają członkami trybunału.

• Członkowie ci są wybierani w głosowaniu tajnym na

specjalnym spotkaniu państw stron zwołanym przez Sekretarz
Generalnego NZ.

• Wybrane zostają te osoby które uzyskały największą liczbę

głosów. 

• Kadencja 9 lat

c.d. MTPM

• Żaden członek trybunału nie może pełnić jakiejkolwiek funkcji politycznej

lub administracyjnej albo być czynnie związany z w jakąkolwiek

działalność

przedsiębiorstwa

zajmującego

się

eksploracją

lub

eksploatacją zasobów morza lub dna morskiego albo innym

użytkowaniem morza.

• Członek trybunału nie może także występować w żadnej sprawie jako

agent, radca prawny czy adwokat. 

• Członkowie korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych 
• Trybunał wybiera spośród członków Prezesa i Wiceprezesa na 3 lata z

możliwością ponownego wyboru.

• Żeby trybunał mógł się zebrać niezbędną jest liczba 11 członków.
• Wszelki wnioski i spory skierowane do trybunału powinny być przez

niego rozpatrzone

• Trybunał może tworzyć specjalne izby składające się z min 3 członków w

celu rozpoznania poszczególnych kategorii spraw. 

• Sprawy mniej skomplikowane rozstrzygane są w postępowaniu

uproszczony przed izbą 5 członków trybunału

Postępowanie przed

MTPM

• Postępowanie rozpoczyna się wraz ze złożeniem

wniosku przez stronę do Trybunału. Jeżeli trybunał

uzna to za konieczne to wydaje zarządzenie o

środkach tymczasowych

• Rozprawę prowadzi prezes lub wiceprezes jeżeli nie

ma prezesa a jeżeli żaden z nich nie może to

najstarszy obecny sędzia

• Rozprawa jest jawna
• Trybunał decyduje o tym kiedy i jak każda ze stron

będzie przedstawić swoje argumenty.

• O wyniki decyduje większość.
• Jeżeli jakieś państwo uważa ze ma interes prawny

który może wpłynąć na orzeczenie zgłasza się z

wnioskiem do trybunału trybunał decyduje o

dopuszczeniu interwencji lub jej odrzuceniu.

• Orzeczenie jest wiążące i ostateczne dotyczy tylko

państwa sporu i interwenięta

IZBA SPORÓW DNA

MORSKIEGO

• 11 członków wybranych spośród

sędziów trybunału. Na 3 lata z
możliwością ponownego wybrania.
Właściwa do wszystkich sporów
dotyczących dna morskiego.

Arbitraż

• Każda ze stron może skierować

spór

na

drogę

postępowania

arbitrażowego

przez

złożenie

odpowiedniej notyfikacji drugiej
stronie sporu. Notyfikacja powinna
zawierać roszczenie i uzasadnienie.

• Listę arbitrów prowadzi i sporządza

Sekretarz Generalny NZ. Każde
państwo ma prawo do mianowania
4 arbitrów.

Postępowanie przed sądem

arbitrażowym

• Trybunał arbitrażowy składa się z 5 członków. Strona

wszczynająca postępowanie wskazuje jednego członka

z listy. Następnie w terminie 30 dni druga strona ma

prawo wskazać także jednego członka komisji.

Pozostali członkowie powinni zostać wyłonieni na

podstawie porozumienia stron. Mają na to 60 dni po

upływie tego terminu pozostałych arbitrów wyznacza

Prezes MTPM.

• Decyzje

podejmowane

są

większością

głosów.

Nieobecność któreś ze stroni nie tamuje postępowania

• Orzeczenie jest ostateczne a dowołanie od niego

przysługuje tylko jeżeli wcześniej strony takie

uzgodniły.

ARBITRAŻ SPECJALNY

• Wszczyna się w celu interpretacji lub stosowania

artykułów konwencji o prawie morza dotyczących

-        rybołówstwa
-        ochrony i zachowania środowiska morskiego
-        badań naukowych morza
-        żeglugi
• O interpretacji rozstrzygają eksperci z każdej

dziedziny prowadzona jest lista osób po 2 ekspertów

z każdego kraju państwa-strony.

• Specjalny trybunał arbitrażowy składa się z 5

członków.

2

pierwszych

wyznacza

strona

wszczynająca postępowanie w ciągu 30 dni powinna

druga strona wyznaczyć dwóch ekspertów piątego

wyznaczają wspólnie

• Orzeczenie jest uważane za ostateczne i wiąże strony.