Wypadki przy pracy i

choroby zawodowe

Postępowanie

Na świecie

Na świecie

codziennie

codziennie

:

:

• 300.000 osób

ulega wypadkom przy pracy,

tj.

tyle, ilu mieszkańców liczy Białystok, Gliwice,
Radom.

• 30.000 osób

ulega wypadkom ciężkim,

tj.

tyle, ilu mieszkańców ilu liczy Augustów,
Kłodzko, Zakopane

.

• 600 osób

ulega wypadkom śmiertelnym.

Dane z Inspektora Pracy Nr 3 ( 241) z 2003.

Straty dla przedsiębiorstwa
w Polsce wynoszą średnio
43.000 zł na jeden wypadek ciężki
lub śmiertelny.

Wg badań UE i CIOP straty te są
3-4 razy większe niż koszty
rent i odszkodowań.

Koszty niewłaściwych warunków
pracy wynoszą ok.20 mld zł
tj. 2,3 do 2,8 % PKB.

Definicja wypadku przy pracy

Definicja wypadku przy pracy

Wypadek przy pracy jest to nagłe zdarzenie

wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz

lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

–

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika
zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,

–

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika
czynności w interesie pracodawcy, nawet bez polecenia,

–

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji praco-dawcy
w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem
wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Wypadek zrównany pracowników

Wypadek zrównany pracowników

Na równi z wypadkiem przy pracy

w zakresie

uprawnień do świadczeń określonych w ustawie
traktuje się wypadek pracownika:

– w czasie podróży służbowej,

– podczas szkolenia w zakresie powszechnej

samoobrony,

– przy wykonywaniu zadań zleconych przez

działające w zakładzie pracy organizacje
związkowe

.

Śmiertelny i zbiorowy wypadek przy

pracy

Za

śmiertelny

wypadek przy pracy uważa

się wypadek, w wyniku którego nastąpiła
śmierć osoby poszkodowanej w czasie
nieprzekraczającym 6 miesięcy od
dnia wypadku.

Za

zbiorowy

wypadek przy pracy uważa się

taki wypadek, któremu w wyniku tego
samego zdarzenia uległy co najmniej dwie
osoby.

Ciężki wypadek przy pracy

Ciężki wypadek przy pracy

Za

ciężki

wypadek przy pracy uważa się

wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie
uszkodzenie ciała, takie jak:

• utrata

wzroku, słuchu, mowy, zdolności

rozrodczej,

• inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia,

naruszające podstawowe funkcje organizmu,

• choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu,

trwała choroba psychiczna,

• całkowita lub częściowa niezdolność do pracy

w zawodzie,

• trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie

ciała.

Definicje urazu (traumy)

Definicje urazu (traumy)

Definicja ustawowa

- uszkodzenie tkanek

ciała lub narządów człowieka wskutek
działania czynnika zewnętrznego.

Słownik języka polskiego

- uraz (trauma)

uszkodzenie tkanki, narządu lub
większego obszaru ciała przez działanie
czynnika mechanicznego, termicznego,
chemicznego, akustycznego,
elektrycznego, świetlnego lub
jonizującego.

Rodzaje urazów - przykłady

Rodzaje urazów - przykłady

•

mechaniczny:

stłuczenia, wykręcenia, złamania,

uszkodzenia wewnętrzne, krwotok,

•

termiczny:

odmrożenia, oparzenia, udar

•

akustyczny:

głuchota,

•

świetlny:

udar słoneczny,

•

elektryczny:

porażenie (piorun, prąd),

•

promieniowanie jonizujące:

choroba

popromienna,

nowotwór.

Wypadek zrównany innych osób – 1

Wypadek zrównany innych osób – 1

Na równi z wypadkiem

traktuje się wypadek w okresie ubezpieczenia

wypadkowego przy:

–

uprawianiu sportu przez stypendystę sportowego,

–

odpłatnej pracy skazanego lub aresztowanego,

–

pełnieniu mandatu posła i senatora, także do Europarlamentu,

–

odbywaniu szkolenia lub stażu przez absolwenta skierowanego
przez PUP,

–

wykonywaniu pracy członka RSP lub SKR,

–

przy umowie agencyjnej lub zleceniu,

–

współpracy przy umowie agencyjnej lub zleceniu,

–

prowadzeniu działalności gospodarczej pozarolniczej,

–

współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej,

–

wykonywanie przez osobę duchowną czynności religijnych,

–

odbywania zastępczych form służby wojskowej,

–

nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy
pobierających stypendium,

–

wykonywaniu pracy na podstawie umów cywilnoprawnych
zawartych z własnym pracownikiem.

Wypadek zrównany innych osób – 3

Wypadek zrównany innych osób – 3

Ustaleń okoliczności i przyczyn wypadków
osób nie będących pracownikami dokonuje
w

karcie wypadku

podmiot „zlecający”,

„zarządzający”, „zatrudniający”, „instytucja
zwierzchnia”, podmiot wypłacający
stypendium, itd.

Postępowanie powypadkowe określa:

rozporządzenie

MPiPS z 19.12.02 w sprawie uznawania zdarzenia
powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego za
wypadek przy pracy, kwalifikacji prawnej zdarzenia, wzoru
karty wypadku i terminu jej sporządzenia (Dz. U. Nr 236,
p.1992)

Choroba zawodowa

Choroba zawodowa

Za

chorobę zawodową

uważa się chorobę określoną

w wykazie chorób zawodowych stanowiącym
załącznik do rozporządzenia RM, jeżeli została
spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla
zdrowia występujących w środowisku
pracy lub sposobem wykonywania pracy.

• Rozporządzenie RM z 30.07.2002 w sprawie wykazu

chorób zawodowych ....( Dz. U. Nr 132, poz.1115) -26
chorób

• Rozporządzenie MZ z 1.08.2002 w sprawie sposobu

dokumentowania chorób zawodowych i skutków tych
chorób (Dz. U. Nr 132, poz.1121)

Postępowanie powypadkowe

Postępowanie powypadkowe

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 16.09.2004r. w

sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn
wypadku przy pracy

(Dz. U. Nr 227, p.2298 ze zm.);

• Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 8.12.2004 w

sprawie statystycznej karty wypadku przy pracy

(Dz. U. Nr

269, poz. 2672);

• Rozporządzenie Rady Ministrów z 28.07.1998 w sprawie

ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz
sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji
zamieszczanych w rejestrze wypadków przy
pracy

(Dz. U. Nr 115, p.744, zm. z 2004 Dz. U. Nr 14,

poz.117, ze zm.)

Kodeks pracy art. 234

Kodeks pracy art. 234

Obowiązki pracodawcy w razie

wypadku

W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:
 usunąć lub ograniczyć zagrożenie,
 zapewnić udzielenie pierwszej pomocy
 ustalić okoliczności i przyczyny wypadku,
 zastosować odpowiednie środki profilaktyczne.
 Zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora

o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym
wypadku, który wywołał ww. skutki, mającym związek z
pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy
pracy.

Wymagania prawne – 1

G3/M4/3

Przepisy szczegółowe

 Powołanie zespołu powypadkowego
 Sporządzenie protokołu powypadkowego.
 Podjęcie decyzji o treści protokołu

powypadkowego w przypadku gdy
członkowie zespołu mają rozbieżne zdanie.

 Zwrócenie zespołowi nie zatwierdzonego

protokołu w celu wyjaśnienia i uzupełnienia,
jeżeli do treści protokółu zostały zgłoszone
zastrzeżenia przez poszkodowanego lub
członków rodziny zmarłego wskutek wypadku.

 Zatwierdzenie protokołu.

Wymagania prawne – 2

G3/M4/4

Wymagania prawne – 3

Przepisy szczegółowe

• Niezwłoczne doręczenie zatwierdzonego protokołu

poszkodowanemu lub członkom rodziny.

• Niezwłoczne przekazywanie protokołów wypadków

ciężkich, śmiertelnych lub zbiorowych właściwemu

inspektorowi pracy.

• Wypełnienie statystycznej karty wypadku przy pracy

i doręczenie jej do WUS.

• Prowadzenie zakładowego rejestru wypadków przy

pracy.

• Przechowywanie dokumentacji wypadkowej przez 10

lat.

Wymagania prawne – 3

Kodeks pracy art. 236

Analizowanie przyczyn wypadków i chorób

Analizowanie przyczyn wypadków i chorób

zawodowych

zawodowych

Pracodawca jest obowiązany systematycznie
analizować przyczyny wypadków przy pracy,
chorób zawodowych i innych chorób
związanych z warunkami środowiska pracy i na
podstawie tych analiz stosować właściwe środki
zapobiegawcze.

Przepisy szczegółowe

 ustalenie rodzaju wypadku,
 ustalenie okoliczności i przyczyn

wypadku z uwzględnieniem oceny
ryzyka zawodowego,

 określenie prawnej kwalifikacji

wypadku,

 określenie udziału zakładu (pracodawcy)

oraz poszkodowanego w spowodowaniu
wypadku,

 sformułowanie wniosków

profilaktycznych,

 udokumentowanie wypadku:

sporządzenie protokołu powypadkowego
oraz statystycznej karty wypadku.

 dopełnienie czynności formalno -

prawnych,

Zadania zespołu

powypadkowego

G3/M4/5

Przeprowadzenie oględzin:

 Zabezpieczenie śladów
 Zebranie wstępnych informacji od świadków
 Oględziny miejsca wypadku (zdjęcia, szkic)
 Ustalenie co robiono przed wypadkiem
 Zebranie wszelkich innych informacji i dokumentów

niezbędnych do rzetelnego ustalenia okoliczności i
przyczyn wypadku.

Uzyskiwanie informacji od świadków i wyjaśnień

poszkodowanego

:



Ustalenie tożsamości świadków i poszkodowanego



Poinformowanie o celu zebrania wyjaśnień
(poszkodowany) i informacji (świadkowie)



Spisanie uzyskanych informacji i wyjaśnień.

Badanie wypadku przy pracy

G3/M4/7

Uporządkowanie faktów:

 Określenie kolejności zdarzeń
 Określenie związku przyczynowego między

zdarzeniami

Badanie wypadku przy pracy

G3/M4/8



Nie stosuj interpretacji faktów



Dokładnie opisuj działania i zachowania



Szczegółowo przeanalizuj pracę, w czasie której

doszło

do wypadku

Np.

Nieostrożność

Za krótka
drabina

Nieuwaga

Używanie drabiny wycofanej z
użytkowania

Drabina 2 m (zamiast 3 m)

Kąt 80° (zamiast 60°)

Formułowanie faktów

G3/M4/9

Przyczyny wypadków

PRZYCZYNY

WYPADKU

(POŚREDNIE)

WYDARZENIE

POWODUJĄCE

WYPADEK

PRZYCZYNA

BEZPOŚREDNI

A

URAZ

(WYPADKI)

1

2

N

G3/M4/10

Model kamieni domina

G3/M4/11



Analiza przyczyn technicznych,
organizacyjnych i ludzkich (TOL)



Analiza odchyleń



Analiza przepływu energii



Analiza drzewa błędów



Analiza zdarzeń i czynników przyczynowych

Metody badania wypadków przy

pracy

G3/M4/13

W y p a d e k

p r z y p r a c y

T

O

L

T 1

T 1

T 1

O 1

O 2

L 1

L 2

L n

Analiza TOL

G3/M4/14

Energetyczny model wypadku

Źródło energii

Bariera

Obiekt / osoba

G3/M4/16

PROTOKÓŁ POWYPADKOWY

 SPORZĄDZIĆ DLA WSZYSTKICH WYPADKÓW ZAISTNIAŁYCH W

ZAKŁADZIE

 TERMIN: 14 DNI OD UZYSKANIA ZAWIADOMIENIA O WYPADKU
 TREŚĆ:

 nazwiska i imiona osób wchodzących w skład zespołu

powypadkowego,

 kto i kiedy zgłosił wypadek,
 rodzaj wypadku i ciężkość doznanych obrażeń,
 stwierdzone przyczyny i okoliczności wypadku,
 prawna kwalifikację zaistniałego wypadku,
 określenie udziału zakładu oraz poszkodowanego w

spowodowaniu wypadku,

 wnioski profilaktyczne
 potwierdzenie informujące o zapoznaniu poszkodowanego lub

członków jego rodziny z treścią Protokołu powypadkowego,

 podpisy członków zespołu powypadkowego.

Dokumentowanie wypadku przy pracy -

1

G3/M4/20

STATYSTYCZNA KARTA WYPADKU PRZY PRACY

Wypełniać tylko dla wypadków przy pracy i wypadków

traktowanych na równi z wypadkami przy pracy!

 DWIE CZĘŚCI

 PIERWSZA: DANE O WYPADKU, TERMIN: PIĘĆ DNI OD

DATY SPORZĄDZENIA PROTOKOŁU

 DRUGA: DANE O SKUTKACH RZECZYWISTYCH: TERMIN

- DO PÓŁ ROKU

 ADRESAT: WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY

Dokumentowanie wypadków – 2

G3/M4/21

Wydarzenie

powodujące
wypadek

Czynnik

niebezpieczny

powodujący
wypadek

Źródło czynnika

niebezpiecznego

powodującego
wypadek

Umiejscowienie
urazu

Ciężkość urazu

Rodzaj
wypadku

Miejsce powstania
wypadku

Czynność

wykonywana w chwili
wypadku

Chrakterystyka
poszkodowanego

Przyczyny
wypadku

Schemat danych zbieranych w statystycznej karcie

wypadku

G3/M4/22

 Imię i nazwisko poszkodowanego,
 Miejsce, data i godzina wypadku,
 Skutki wypadku dla poszkodowanego,
 Data sporządzenia i numer protokołu powypadkowego,
 Stwierdzenie czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,
 Krótki opis okoliczności wypadku,
 Data przekazania wniosku do ZUS,
 Wnioski i zalecenia profilaktyczne,
 Inne okoliczności, których zamieszczenie w rejestrze

jest celowe.

Zakładowy rejestr wypadków

G3/M4/23

Najczęstsze błędy w ustalaniu

Najczęstsze błędy w ustalaniu

okoliczności i przyczyn wypadków

okoliczności i przyczyn wypadków

przy pracy:

przy pracy:

• skład zespołu powypadkowego;
• pomijanie w opisie okoliczności wypadku elementów istotnych

dla ustalenia przyczyn wypadku;

• nieustalanie wszystkich okoliczności i przyczyn wypadku;
• brak wskazania przepisów naruszonych przez pracodawcę;
• zalecanie środków profilaktycznych nie wynikających z treści

protokołu;

• sporządzanie protokołu po terminie bez podania przyczyn

opóźnienia;

• opóźnienia w zatwierdzaniu protokółu;
• brak zapoznania poszkodowanego z treścią protokółu lub

zapoznanie po zatwierdzeniu protokołu przez pracodawcę;

• uznawanie, że wypadek był z winy pracownika bez

przedstawienia w protokóle dowodów tej winy.

Nowy wzór protokółu od 3.11.2004 (Dz. U. Nr 227, poz. 2298)

Wypadek w drodze do- lub z pracy

Wypadek w drodze do- lub z pracy

Art.57 b ust.1 ustawy z dnia 17.12.1998 o emeryturach i
rentach z FUS (Dz. U. Nr 162, poz. 1118 z późn.zm):

• nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną, które

nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania
zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł
ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga była najkrótsza i
nie została przerwana.

• Ustaleń okoliczności i przyczyn takiego wypadku

dokonuje się w karcie wypadku.

• Przysługuje zasiłek chorobowy – 100% podstawy

wymiaru zasiłku.

Podstawy prawne

Podstawy prawne

Rozp. RM z dnia 24.12.2002 w sprawie szczegółowych
zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w
drodze do pracy lub z pracy....( Dz. U. Nr 237,
poz.2015).

- 100% wynagrodzenia za czas choroby - art. 92 Kp
- 100% zasiłku chorobowego-art.11ust. 2 pkt.2

ustawy z 25.06.1999 o świadczenia
pieniężnego z tytułu

ubezpieczenia społecznego...

(Dz U Nr 99, poz.636 z późn. zm)

Wypadek w drodze do- lub z

Wypadek w drodze do- lub z

pracy – 2

pracy – 2

Prewencja wypadkowa

Prewencja wypadkowa

Kwota wydatków budżetowych na prewencję wypadkową wynosi

1%

należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe

przewidzianych w planie finansowym FUS na dany rok budżetowy.
Środki te są przeznaczone na finansowania działalności
prowadzonej

przez ZUS

związanej z zapobieganiem wypadkom

przy pracy i chorobom zawodowym, a w szczególności:

 Analizy przyczyn i skutków wypadków przy pracy;
 Upowszechniania wiedzy o zagrożeniach i ich profilaktyce;
 Prowadzenia prac naukowo badawczych mających na celu

eliminację lub ograniczenie przyczyn wypadków i chorób
zawodowych

Różnicowanie stopy procentowej składki

Różnicowanie stopy procentowej składki

na ubezpieczenie wypadkowe

na ubezpieczenie wypadkowe

Zasady ustalania stopy procentowej składki na
ubezpieczenie wypadkowe w zależności od wielkości
zakładu:

• zakłady zgłaszające do 9 ubezpieczonych:

– 50 % najwyższej stopy procentowej ( tj.1,93%).

• zakłady co najmniej 10 ubezpieczonych:

– iloczyn stopy procentowej składki i wskaźnika

korygującego.

Liczba ubezpieczonych:

– iloraz sumy ubezpieczonych w ciągu

poszczególnych miesięcy poprzedniego roku i
liczby miesięcy, przez które płatnik był zgłoszony,
co najmniej 1 dzień

Kategorie ryzyka

Kategorie ryzyka

• Kategorie ryzyka dla grup działalności (branż) ustala

się na podstawie wskaźników częstości:

– poszkodowanych w wypadkach przy pracy

ogółem,

– poszkodowanych w wypadkach śmiertelnych i

ciężkich,

– stwierdzonych chorób zawodowych,
– zatrudnionych w warunkach zagrożenia.

• Kategorie ryzyka dla grup działalności ustala się na

okres nie dłuższy niż 3 lata

• Wskaźnik korygujący zależny od kategorii ryzyka

ustalonego dla płatnika bez chorób zawodowych

Postępowanie przy ustalaniu

Postępowanie przy ustalaniu

stopy procentowej składki

stopy procentowej składki

• o wysokości stopy procentowej ZUS zawiadamia

płatnika ( co najmniej 10 ubezpieczonych ) do
20.04. danego roku

• stopę procentową składki dla płatnika ustala się na

okres od 1 maja danego roku do 30 kwietnia
roku następnego

• Rozporządzenie MPiPS z 29.11.2002 w sprawie

różnicowania stopy procentowej... (Dz. Nr 200,
poz.1692, z późn. zm.)

Rola PIP w określaniu składki na

Rola PIP w określaniu składki na

ubezpieczenie wypadkowe

ubezpieczenie wypadkowe

• Inspektor pracy

może

wystąpić do ZUS z wnioskiem

o podwyższenie składki o 100% stopy na
najbliższy rok, jeżeli u płatnika w czasie dwóch
kolejnych kontroli stwierdzono rażące naruszenie
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy;

• Jeżeli płatnik podaje nieprawidłowe dane inspektor

pracy

zawiadamia

ZUS, który w drodze decyzji

podwyższa składkę do 150% stopy procentowej