Patologia i fizjologia

noworodka

lek. med. Maria Uryasz-Wichlińska

Patologia i fizjologia

noworodka



W najważniejszym okresie życia

mogą wystąpić u noworodka
zaburzenia związane z
przystosowaniem się do
środowiska pozamacicznego.
Przebieg schorzeń u noworodka
jest szybki a objawy często
subtelne, łatwe do przeoczenia.

Patologia i fizjologia

noworodka

Ocena kliniczna obejmuje:



wywiad,



badanie przedmiotowe,



badanie laboratoryjne.

Patologia i fizjologia

noworodka



Ocena kliniczna służy do oceny czy
noworodek jest zdrowy, zagrożony czy
chory. Dokładny wywiad należy zebrać
przed urodzeniem i jak najszybciej po
urodzeniu noworodka. Dotyczy on
wieku, stanu zdrowia rodziców, zawodu,
obciążeń środowiskowych, przebiegu
poprzednich ciąż i porodów, terminów,
sposobu rozwiązania porodów i stanu
zdrowia poprzednio urodzonych dzieci.

Patologia i fizjologia

noworodka

W wywiadzie należy się skupić na:



przebiegu obecnej ciąży tj.: sposobu

odżywiania, charakteru pracy, higieny

osobistej, samopoczucia, przebytych chorób

(zakażeń, gestozy, krwawień, opieki lekarskiej

(karta ciąży))



czasu trwania pierwszego i drugiego okresu,

terminu pęknięcia pęcherza płodowego,

koloru wód płodowych, tętna płodu, stanu

matki w czasie porodu, sposobu rozwiązania

rodzącej, sposobu znieczulenia, stosowania

leków w czasie porodu w tym sposobu

znieczulenia w porodach zabiegowych.

Patologia i fizjologia

noworodka

Ocena kliniczna w

pierwszych

godzinach życia

Patologia i fizjologia

noworodka

Ocena kliniczna w pierwszych

godzinach życia:



Badanie noworodka powinno być

dokładne, rozpoczynamy zaraz po

urodzeniu noworodka, unikamy

oziębienia, gwałtownej zmiany

pozycji. Obserwacja noworodka w

pierwszych godzinach życia jest

najważniejsza, ponieważ w pierwszych

minutach i godzinach życia mogą

rozwijać się zespoły chorobowe.

Patologia i fizjologia

noworodka



Ocena kliniczna w pierwszych godzinach

życia:

U większości zdrowych noworodków

pierwszy wdech często z krzykiem

występuje bezpośrednio po urodzeniu

płodu. Może też pojawić się w 60-70

sekundzie.

Pierwsze

oddechy

są

nieregularne z zaznaczonym wciąganiem

przepony i międzyżebrzem. Należy to do

fizjologii, natomiast stękanie, oddech

skrzydełkowy,

pomrukiwanie

może

świadczyć o rozwijającej się patologii

układu oddechowego.

Patologia i fizjologia

noworodka



Ocena kliniczna w pierwszych godzinach

życia:

Układ krążenia oceniamy na podstawie:

tętnienie naczyń pępowinowych, koloru

skóry i błon śluzowych oraz częstości

uderzeń serca. W chwili urodzenia

zabarwienie skóry noworodka jest blado

sine.

rozpoczęciu

oddychania

przybiera barwę czerwoną. Delikatna

sinica obwodowych części ciała może

utrzymywać się do 2-3 godzin. Dłuższe

utrzymywanie

się

świadczy

nieprawidłowości układu krążenia.

Patologia i fizjologia

noworodka



Ocena kliniczna w pierwszych godzinach życia:

Prawidłowa

czynność

serca

zdrowego

noworodka wynosi od 140 do 180 uderzeń na

minutę. W warunkach fizjologicznych w żołądku i

drogach oddechowych znajduje się niewielka

ilość płynu owodniowego, który jest wyciskany z

klatki piersiowej w trakcie porodu. Sączy się on z

jamy ustnej noworodka, ponieważ noworodki

urodzone

drogą

cięcia

cesarskiego

nie

przechodzą przez kanał rodny brak jest u nich

mechanicznego wyciskania wód, co skutkuje

dłuższym okresem adaptacyjnym. Wzmożone

napięcie

zginaczy

jest

fizjologią

okresu

noworodkowego. Najważniejsze wykładniki stanu

noworodka ocenia się według skali ABGAR.

Patologia i fizjologia

noworodka

Patologia i fizjologia

noworodka



Suma punktów określa stan

noworodka. Noworodek zdrowy od

7-10 punktów, zagrożony od 4-6

punktów, zły stan od 0 do 3

punktów. Ocena stanu noworodka

w pierwszych minutach po

urodzeniu musi być analizowane w

szerokim zakresie, ponieważ

uświadamia nam to znaczenie

niezaburzonego startu do

samodzielnego życia noworodka.

Patologia i fizjologia

noworodka

Badanie

noworodka

Patologia i fizjologia

noworodka



Badanie zaczynamy od obserwacji

noworodka znajdującego się w spokoju.

Ogólny wygląd: proporcje ciała

odmienne od proporcji dorosłego, duża

głowa, długi tułów, krótkie kończyny,

stosunkowo mała klatka piersiowa przy

dużym brzuchu. Wysokość głowy to ¼

długości ciała (u dorosłego 1/7), połowa

długości ciała przypada na pępek (u

dorosłego na spojenie łonowe), obwód

głowy to około 35 cm i jest większy od

obwodu klatki piersiowej. Masa ciała

noworodka donoszonego od 2,5 kg- do

4,5 kg, długość ciała od 48 do 52 cm.

Patologia i fizjologia

noworodka



Ułożenie noworodka przypomina
ułożenie płodowe, tułów jest mało
ruchliwy, kończyny górne ruchliwsze
niż dolne. Ręce dotykają twarzy,
szczególnie ust, kończyny prostują się
i zginają. Noworodek urodzony z
ułożenia miednicowego ma
wyprostowane kończyny dolne, wiotkie
stawy biodrowe, inny kształt głowy
(charakterystycznie spłaszczoną
czaszkę).

Patologia i fizjologia

noworodka



Skóra i tkanka podskórna: skóra jest

miękka, delikatna z rumieniem, na

ramionach i pleckach pokryta mieszkiem i

maziom płodową. Po wchłonięciu mazi

staje się sucha i łuszcząca. W ostatnim

okresie życia płodowego czynność

gruczołów łojowych jest wzmożona czego

wyrazem są żółte punkciki na skórze nosa

– milia. Brak ich u noworodków

niedonoszonych. Tkanka podskórna u

noworodka donoszonego rozwija się w

dwóch ostatnich miesiącach życia

płodowego.

Patologia i fizjologia

noworodka



Głowa: kształt zależy od ułożenia w

okresie ciąży i odkształceń w czasie

porodu. Po porodach szybkich na głowie

możemy obserwować przedgłowie, bądź

krwiaki podokostnowe. Twarz

noworodka po porodzie twarzowym

może być obrzęknięta, nosek

spłaszczony. Wszystkie powyższe

zniekształcenia ustępują po pierwszym

tygodniu życia. Na szczycie głowy

widoczne jest ciemię przednie w okolicy

potylicy ciemię tylnie.

Patologia i fizjologia

noworodka



Twarz noworodka jest okrągła ze

słabo rozwiniętą szczęką górną,
dobrze rozwiniętą żuchwą. Język
duży, zajmujący całą jamę ustną
jako przystosowanie do
obejmowania sutka. Oczy
zamknięte, tęczówki niebieskie z
powodu braku barwnika. Łzawienie
pojawia się pod koniec pierwszego
miesiąca.

Patologia i fizjologia

noworodka



Uszy: błona bębenkowa jest

gruba, napina się pod dużym
ciśnieniem. Jama bębenkowa
wypełniona śluzem, szeroka
trąbka słuchowa co ułatwia
zakażenie. Małżowiny uszne
prawidłowo osadzone, chodź
zdarzają się patologie np. Zespół
Downa.

Patologia i fizjologia

noworodka



Szyja: szyja krótka. Przy

nieprawidłowym ułożeniu płodu
lub po urazach okołoporodowych
można stwierdzić kręcz karku.



Klatka piersiowa: klatka

piersiowa jest beczkowata, tor
oddechowy przeponowy.

Patologia i fizjologia

noworodka



Płuca: noworodek oddycha ustami,

wydechowi towarzyszy stękanie.

Częstość oddechów po urodzeniu do

60 oddechów na minutę.



Serce: czynność serca od 120 do

140 uderzeń na minutę, do

180/minutę bezpośrednio po

urodzeniu. Istnienie szmerów nad

sercem, szmerów sercowych nie

dowodzi istnienia wady serca.

Patologia i fizjologia

noworodka



Brzuch: brzuch wysklepiony ponad

poziom klatki piersiowej, u

dystrofików i niedonoszonych

noworodków poniżej klatki

piersiowej, zapadnięty. Perystaltyka

słabo słyszalna, wątroba

wyczuwalna na 2 cm poniżej łuku

żebrowego. Śledziona pod lewym

łukiem żebrowym. U niektórych

noworodków na wysokości kości

biodrowej możemy wyczuć nerki.

Patologia i fizjologia

noworodka



Ośrodkowy układ nerwowy: czynność OUN

oceniamy na podstawie badania

neurologicznego. Badanie w zakresie

głowy: opukiwanie czaszki okolicy brwi –

zaciśnięcie powiek noworodka. W stanach

uszkodzenia OUN zaciska powieki przy

opukiwaniu całej głowy. Jasne światło

rzucane w oczy – skurcz mięśni powiek i

zaciśnięcie oczu, odruch Pipera. Przy

zmianie pozycji głowy, skręcenie na boki,

ruch gałek ocznych odwrotny do ruchu

głowy – zanika około 10 dnia życia, po 10

dniu życia skręt głowy w kierunku światła.

Patologia i fizjologia

noworodka



W pierwszym miesiącu życia zaczynają

się wytwarzać odruchy wzrokowe

warunkowe – zdolność ustalenia

spojrzenia na ruchomym, błyszczącym

przedmiocie. Odruch ssania jest to odruch

bezwarunkowy, który jest obecny również

w życiu płodowym. Odruch szukania,

mniej prymitywny niż odruch ssania,

zanika, może być ujemny po karmieniu.

Słuch jest rozwinięty prawidłowo, błędnik

również. Dominanta słuchowa pojawia się

w 2 tygodniu – dźwięk przyciąga uwagę

dziecka.

Patologia i fizjologia

noworodka



Smak dobrze rozwinięty, słodki i

kwaśny pobudzają odruch ssania. Węch

jest rozwinięty słabo, dotyk dobrze

rozwinięty szczególnie w okolicy ust,

oczu, głowy i części podeszwowej stóp.

Wrażliwość na ciepło i zimno dobrze

wykształcona, na ból słabo. W celu

oceny napięcia mięśni szyi układamy

noworodka na wznak, na dłoni przy

obniżonym napięciu opada głowa, przy

zwiększonym napięciu głowę odgina do

tyłu.

Patologia i fizjologia

noworodka

Badanie w zakresie kończyn:



unoszenie kończyn i szybkość

opadania, prawidłowe napięcie,

kończyny uniesione przez pewien

czas – noworodek donoszony,

dystrofik i wcześniak – kończyny

opadają.



Odruch chwytny – występuje na

kończynie górnej i dolnej

Patologia i fizjologia

noworodka

Badanie w zakresie kończyn:



Odruch skrzyżowanego prostowania

kończyn – jedną kończynę

wyprostowujemy w stawie kolanowym.

Druga kończyna początkowo zgina się w

stawie kolanowym po czym się

wyprostowuje i dotyka stopą drażnioną

kończyny.



Odruch MORO – odruch obejmowania jest

zawsze obecny u zdrowego noworodka.

Patologia i fizjologia

noworodka

Badanie w zakresie kończyn:



Odruchy ścięgniste i okostnowe są to
odruchy kończyn, są żywe u noworodka.



Odruch Babieńskiego jest dodatni i
dowodzi mielinizacji dróg
piramidowych.



Odruch pełzania – odruch BAUERA

Patologia i fizjologia

noworodka

Badanie w zakresie kończyn:



Odruch podparcia – odruch wygięcia

tułowia. U noworodka donoszonego,
z prawidłowym CUN obecne są te
wszystkie odruchy. Zanikają po
drugim miesiącu życia z wyjątkiem
wzmożonego napięcia, które
ustępuje około 3 miesiąca życia.

Patologia i fizjologia

noworodka

Patologia

noworodka

Patologia i fizjologia

noworodka

Noworodek z niską masą ciała:



Urodzony z masą poniżej 2,5 kg o

czasie to dystrofia wewnątrzmaciczna.



Urodzone poniżej 37 tygodnia to

wcześniaki.

Noworodki niedonoszone stanowią 5

do 10% ogólnej liczby noworodków.

Patologia i fizjologia

noworodka

Przyczyny wcześniactwa:



Z przyczyn matczynych np. ostre,

przewlekłe choroby matki, stany zapalne

szczególnie narządów rodnych, łożysko

przodujące, przedwczesne oddzielenie

łożyska, przedwczesne pęknięcie błon

płodowych, gestora, ciąża mnoga, częste

ciąże, ciąża u starych pierwiastek, młody

wiek matki, złe warunki socjalno-bytowe,

używki, brak opieki przedporodowej.



Z przyczyn płodowych to: wady rozwojowe

i zakażenia.

Patologia i fizjologia

noworodka

Wcześniak jest niedojrzały pod

względem morfologicznym i

czynnościowym, co utrudnia mu

przystosowania do życia

pozamacicznego. Niedojrzały jest

ośrodkowy układ nerwowy, układ

oddechowy, układ krążenia, układ

pokarmowy, niedojrzałość

czynnościowa wątroby i

czynności nerek.

Patologia i fizjologia

noworodka

Żółtaczka:



Zażółcenie skóry jest efektem wzrostu

bilirubiny wolnej i związanej we krwi.

Bilirubina jest produktem rozpadu hemu.

Utlenowanie hemu jest katalizowane

przez oksygenazę hemu w wyniku czego

powstaje żelazo, tlenek węgla i

biliwerdyna redukowana przy udziale

reduktazy biliwerdyny do bilirubiny. W

surowicy znajduje się bilirubina wolna

(pośrednia). Bilirubina związana,

bezpośrednia stanowi mniej niż 15%

bilirubiny całkowitej.

Patologia i fizjologia

noworodka

Żółtaczka:



Zażółcenie czyli żółtaczka pojawiająca się w drugiej

dobie jest żółtaczką fizjologiczną. Pojawiająca się w

pierwszej dobie bądź w chwili urodzenia jest zawsze

żółtaczką patologiczną. W badaniach laboratoryjnych

zwraca uwagę niska wartość hematokrytu, wzrost

retikulocytów w rozmazie wzrost form jądrzastych

krwinek czerwonych, erytrocytów o różnym kształcie,

sferocytów, dodatni odczyn Coombsa bezpośredni

świadczy o izoimmunizacji. Żółtaczka w następstwie

hemolizy może być związana z defektem

enzymatycznym krwinek czerwonych lub hemoglobiny –

niedobór dehydrogenazy glukozo-6 fosforanowej lub

kinazy pirogronianowej. Wrodzona sferocytoza

charakteryzuje się nadmierną kruchością krwinek

czerwonych. Przykładem hemoglobinopatii są alfa i beta

talasemia. Do hiperbilirubinemii predysponuje ZZO,

cukrzyca u matki.

Patologia i fizjologia

noworodka

Żółtaczka:



Żółtaczka fizjologiczna pojawia się

między 3 a 5 dobą. Przyczyny:

zwiększona objętość krwinek

czerwonych, skrócenie przeżycia

krwinki czerwonej, zwiększenie

krążenia wątrobo-jelitowego,

niedojrzałość enzymatyczna wątroby

prowadząca do zmniejszonego

wychwytu bilirubiny z osocza, wiązania

z białkami i wydalania do żółci.

Patologia i fizjologia

noworodka

Żółtaczka:



Żółtaczka pokarmu kobiecego –

hamowanie wiązania bilirubiny
przez nienasycone kwasy
tłuszczowe zawarte w mleku
kobiecym. Mleko kobiece zawiera
także inhibitor transferazy
glukuronowej

Patologia i fizjologia

noworodka

Żółtaczka:



Zaburzenia związane z

wynaczynieniem krwi, wybroczyny,
krwiaki, krwiak podokostnowy,
połknięcie krwi w czasie porodu.



Wzrost lepkości krwi – policytemia.

Patologia i fizjologia

noworodka

Żółtaczka:



Hiperbilirubinemia związana –

zakażenia wirusowe,
cytomegalia, zapalenia wątroby,
atrezja dróg żółciowych, choroby
metaboliczne, mukowiscydoza,
galaktozemia, tyrozynoza.

Patologia i fizjologia

noworodka

Patologia i fizjologia

noworodka

Patologia i fizjologia

noworodka

Patologia i fizjologia

noworodka

Patologia i fizjologia

noworodka

Patologia i fizjologia

noworodka



Wady rozwojowe w naszym kraju
stanowią 1-3 do 4-6% żywo
urodzonych noworodków. Większość
wad zostaje rozpoznana w okresie
noworodkowym. Jednak część
trudnych do rozpoznania
diagnozowanych jest w okresie
niemowlęcym – wady serca, wady
przewodu pokarmowego, wady układu
moczowego, układu kostro-
stawowego.

Patologia i fizjologia

noworodka

Wady wymagające natychmiastowego

leczenia chirurgicznego:



Przepukliny



Niedrożność przewodu

pokarmowego



Niedrożność dwunastnicy i jelit



Niedrożność odbytu



Niedrożność smółkowa

Patologia i fizjologia

noworodka

Przepukliny:



Przepuklina pępowinowa – guz

różnej wielkości u nasady pępowiny.



Przepuklina oponowo mózgowo i

oponowo rdzeniowa – zabieg
chirurgiczny ma na celu ochronę
przed zakażeniem.

Patologia i fizjologia

noworodka

Przepukliny:



Przepuklina przeponowa –

przemieszczenie narządów jamy brzusznej

do klatki piersiowej na skutek ubytku lub

braku przepony. Najczęściej przepuklina

lewostronna. Rozpoznanie: brak szmerów

oddechowych, wypuk nad płucami

stłumiony lub bębenkowy, zapadnięte

powłoki brzuszne, perystaltyka słyszalna w

klatce piersiowej. Rozpoznaje się

wyłącznie na podstawie RTG.

Patologia i fizjologia

noworodka

Niedrożność przewodu pokarmowego:



Niedrożność przełyku – górny odcinek

przełyku zakończony ślepym uchyłkiem,

przetoka z układem oddechowym.

Noworodek sprawia wrażenie źle

odessanego krztusi się i wymiotuje.

Niemożność wprowadzenia cewnika do

żołądka. Słyszalne rzężenia w obu płucach.

Zabieg chirurgiczny w pierwszej dobie

życia zanim dojdzie do zachłystowego

zapalenia płuc. Stałe odsysanie wydzieliny

z przełyku.

Patologia i fizjologia

noworodka

Niedrożność dwunastnicy i jelit



Objawy: Wzdęcie brzucha,

zaburzenia perystaltyki, wymioty
podbarwione żółcią lub smółką.
Jeżeli niedrożność wysoka wydalanie
smółki jest prawidłowe, jeżeli niska
brak wydalania smółki.
Postępowanie – nie karmić, odsysać
treść żołądkową.

Patologia i fizjologia

noworodka

Niedrożność odbytu:



Zarośnięcie odbytu zupełne –

objawy niedrożności, czyli typowe:

brak smółki, wymioty. Czasem

przetoka odbytniczo pęcherzowa lub

odbytniczo pochwowa przez którą

noworodek oddaje smółkę.

Rozpoznanie: badanie radiologiczne,

noworodek główką w dół.

Patologia i fizjologia

noworodka

Niedrożność smółkowa:



Postać mukowiscydozy okresu

noworodkowego. Gęsta lepka
smółka przypominająca plastelinę
wypełnia jelito kręte. Często
przedziurawienie jelita i zapalenie
otrzewnej, niekiedy
wewnątrzmacicznej.