Żywienie u chorych z
zaburzeniami
funkcjonowania przewodu
pokarmowego
(zaparcia, gazy, stomia)
Zaparcia stolca
• Zaparcia występują, gdy stolec
jest oddawany rzadziej niż 3 razy
w tygodniu, gdy zmienia się jego
konsystencja – jest zbity, lub gdy
oddawany jest z trudnością.
Rytm wypróżnień
• Regularność wypróżnień zależy
od:
– Cech osobniczych,
– Temperamentu,
– Nastroju,
– Napięcia układu autonomicznego,
– Sposobu żywienia,
– Aktywności fizycznej.
Rytm wypróżnień
• W warunkach zdrowia
– Oddawanie stolca co najmniej 3 razy
w tygodniu i nie więcej, niż 3
wypróżnienia dziennie;
– Dobowa masa stolca – nie więcej niż
200 g.
• ¾ ludzi – 5-7 razy w tygodniu;
¼ - wypróżnienia 1-3 razy
dziennie.
Pasaż treści pokarmowej
przez jelita
• Najczęściej 2-3 dni;
Z jelita cienkiego do kątnicy – 1,5 l
płynnej treści
Po okresie tranzytu redukcja do ok. 100
ml
• Czasem nawet do 6 dni – zmniejszenie
zawartości wody, stolec jest twardy, zbity.
Główne przyczyny
zaparć
•
Guzki krwawnicze (hemoroidy) i
szczeliny odbytu – ból przyczynia się do
odruchowego skurczu zwieracza odbytu;
•
Choroby ogólnoustrojowe (choroba
Parkinsona, stwardnienie rozsiane) –
zaburzenia regulacji nerwowo-
mięśniowej sprzyjające zaparciom;
•
Cukrzyca – neuropatia cukrzycowa
(biegunki
i zaparcia);
•
Choroby narządów sąsiednich (jajnika,
macicy) – ucisk na jelito;
Rodzaje zaparć
• Zaparcia atoniczne – ze
znacznie osłabioną
perystaltyką;
• Zaparcia spastyczne – ze
skłonnościami do skurczów
jelit.
Ogólne zalecenia
dietetyczne
w zaparciach
•
Zwiększenie spożycia produktów
bogatobłonnikowych;
•
Zwiększenie spożycia świeżych warzyw,
owoców oraz soków;
•
Spożywanie świeżo fermentowanych
produktów mlecznych (maślanka, kefiry,
jogurty);
Kwas mlekowy hamuje procesy gnilne i
sprzyja rozwojowi flory bakteryjnej,
wytwarzającej m.in. witaminy z grupy B i
witaminę K
•
Unikanie produktów „zapierających”,
które są wolno trawione (szparagi,
groch, fasola, grzyby, orzechy);
•
Ograniczenie spożycia tłuszczów;
•
Unikanie potraw pieczonych, smażonych
oraz grillowanych;
•
Ograniczenie spożycia słodyczy
(zwłaszcza czekolady, cukierków, ciastek
w czekoladzie);
Ogólne zalecenia
dietetyczne
w zaparciach
• Ograniczenie spożycia cukru
(białego, brunatnego,
owocowego, gronowego,
słodowego);
• Ograniczenie spożycia jaj;
• Unikanie spożywania alkoholu;
• Unikanie spożywania napojów
gazowanych.
Ogólne zalecenia
dietetyczne
w zaparciach
Zalecenia żywieniowe
dla osób
z zaparciami
atonicznymi
• Spożywanie dużych ilości produktów
bogatych w błonnik: pieczywo razowe,
kasze gruboziarniste, warzywa (marchew,
ziemniaki, pomidory, buraki, szpinak,
sałata, kwaszona kapusta);
zalecana ilość błonnika – ok. 50 g/dzień
• Unikanie spożywania potraw mącznych
(kluski), białego pieczywa, ciastek, kasz
drobnoziarnistych, białego ryżu;
Zalecenia żywieniowe
dla osób
z zaparciami
atonicznymi
• Podawanie 6-12 łyżek stołowych otrąb
dziennie, rozpoczynając od 3 łyżek
i stopniowo zwiększając ich ilość
(do momentu 1 wypróżnienia
dziennie);
• Owoce należy spożywać ze skórką
(jabłka, brzoskwinie) oraz z pestkami
(truskawki, maliny, porzeczki, czarne
jagody);
Zalecenia żywieniowe
dla osób
z zaparciami
atonicznymi
• Włączenie do diety owoców suszonych
(śliwki, figi, daktyle);
• Spożywanie większych ilości płynów w czasie
posiłków i między posiłkami (zsiadłe mleko,
naturalne wody przeczyszczające, kompoty,
czarna kawa, mocna herbata)
nawet do 3 l dziennie
• Stosowanie produktów i przypraw
poprawiających walory smakowe posiłków
(rodzynki, kminek, majeranek, jogurt
owocowy).
Niekonwencjonalne sposoby
zapobiegania zaparciom
atonicznym
• Wypijanie rano 1 szklanki wody z
miodem o temperaturze pokojowej
miód nasila procesy fermentacyjne
w jelicie;
• Wypijanie ok. 30 min. przed
śniadaniem 1 szklanki soku
owocowego
lub warzywnego, wody mineralnej,
zsiadłego mleka;
Niekonwencjonalne sposoby
zapobiegania zaparciom
atonicznym
• Spożywanie po każdym posiłku 2-4
suszonych śliwek moczonych przez noc w
przegotowanej wodzie, wraz wodą (ok. 1
szklanki), w której się moczyły;
• Spożywanie codziennie rano, na czczo,
3 jabłek;
• Spożywanie codziennie, na czczo lub 30
min. przed posiłkiem 0,5 kg winogron wraz
ze skórką;
• Wypijanie 2 razy dziennie ½ szklanki soku
z kwaszonej kapusty.
Zalecenia żywieniowe
dla osób
z zaparciami
spastycznymi
• Ograniczenie spożywania zbyt dużych ilości
błonnika, zwłaszcza w postaci surowej;
spożywanie błonnika zawartego w warzywach
gotowanych lub przecieranych (puree
z ziemniaków, marchew, pomidory) oraz
w sokach (z marchwi, pomidorów, buraków,
pomarańczy, kwaszonej kapusty);
• Spożywanie kilka razy dziennie (3-5) 1 łyżki
stołowej otrąb pszennych (z jogurtem,
kefirem, mlekiem, przegotowaną wodą);
Zalecenia żywieniowe
dla osób
z zaparciami
spastycznymi
• Spożywanie niewielkich ilości
produktów zbożowych tylko z jasnej
mąki pszennej (białe pieczywo) oraz
potraw z delikatnych gatunków kasz
(krakowska, manna);
• Spożywanie delikatnych gatunków mięs
(drób, cielęcina), ryb, jaj na miękko,
białych serów, twarożków, maślanki,
oliwy, miodu, kompotów i galaretek
owocowych;
Zalecenia żywieniowe
dla osób
z zaparciami
spastycznymi
• Unikanie mięs twardych, włóknistych,
pieczywa razowego, grochu, fasoli, bobu,
soczewicy, selerów, cebuli, sałaty,
niedojrzałych owoców ze skórką, owoców
suszonych, kapusty włoskiej, czerwonej,
serów podpuszczkowych;
• Unikanie potraw smażonych, duszonych.
Tłuszcze powinny być spożywanie raczej
w postaci surowej (nie zmienionej
termicznie).
Zalecenia żywieniowe
dla osób
z zaparciami
spastycznymi
• Unikanie picia napojów zbyt
zimnych
i zbyt gorących (efekt termiczny
pobudza jelita do skurczu).
Zalecana jest słaba herbata, woda
przegotowana, soki warzywne i
owocowe, napoje mleczne.
• Unikanie potraw pikantnych i
mocno przyprawionych.
Niekonwencjonalne sposoby
zapobiegania zaparciom
spastycznym
• Spożywanie rano 6-8 suszonych
śliwek moczonych przez noc w
przegotowanej wodzie;
• Wypijanie bezpośrednio przed
obiadem 1 łyżki stołowej oleju
słonecznikowego lub sojowego;
• Spożywanie bezpośrednio przed
kolacją 1-2 łyżeczek do herbaty
siemienia lnianego.
Gazy jelitowe
• Nadmierne wydalanie gazów to
usuwanie ich częściej (ponad 22
razy na dobę)
i w ilościach większych niż
przeciętnie (ponad 1000 ml w
ciągu doby)
GAZY JELITOWE
Przyczyny nadmiernego
wydalania gazów
• Nadmierne połykanie powietrza – szybkie
jedzenie, mówienie w czasie posiłku;
• Wytwarzanie zbyt dużych ilości
dwutlenku węgla – po posiłkach obfitych,
bogatobiałkowych, bogatotłuszczowych;
• Nasilenie procesów fermentacyjnych flory
bakteryjnej w jelicie grubym – po
spożyciu niektórych produktów np. fasoli,
grochu;
• Picie napojów gazowanych;
GAZY JELITOWE
Przyczyny nadmiernego
wydalania gazów
• Zaburzenia flory bakteryjnej
spowodowane stosowaniem
antybiotyków lub niewłaściwej
diety;
• Niektóre leki (ampicylina,
preparaty żelaza, leki ziołowe)
nasilają przykry zapach gazów;
Gazy jelitowe
Przyczyny nadmiernego
wydalania gazów
• Niektóre choroby przewodu
pokarmowego:
- zespół jelita nadwrażliwego, związany
z upośledzoną motoryką jelit;
- zaburzenia trawienia i wchłaniania
np. niedobór laktazy w jelicie cienkim;
- celiakia, związana z nietolerancją
glutenu.
Zalecenia przeciwdziałające
gromadzeniu się gazów w
przewodzie pokarmowym
• Spożywać posiłki ragularnie, często (4-5 razy
dziennie) i bez pośpiechu;
• Dokładnie przeżuwać pokarmy;
• Unikać prowadzenia rozmów i wykonywania
innych czynności w czasie jedzenia;
• Obniżyć spożycie tłuszczów, zwłaszcza
zwierzęcych;
• Stosować odpowiednie techniki kulinarne
(gotowanie na parze, pieczenie w folii, a
unikać potraw smażonych oraz duszonych i
pieczonych z dodatkiem tłuszczu);
Zalecenia przeciwdziałające
gromadzeniu się gazów w
przewodzie pokarmowym
• Błonnik spożywać w umiarkowanych ilościach;
należy unikać produktów i potraw
wzmagających perystaltykę jelit (pieczywo
razowe, grube kasze);
• Warzywa i owoce spożywać w umiarkowanych
ilościach; unikać produktów gazotwórczych
(kapusta, cebula, groch, szparagi, fasola, bób);
• Ograniczyć spożycie jaj;
• Nie spożywać dużych ilości słodyczy
(zwłaszcza czekolady, cukierków i ciastek w
czekoladzie);
Zalecenia przeciwdziałające
gromadzeniu się gazów w
przewodzie pokarmowym
• Spożywane produkty powinny być świeże, jeśli
to możliwe bez sztucznych barwników i
konserwantów;
• Unikać ostrych przypraw;
• Unikać żucia gumy, ssania twardych
cukierków;
• Płyny pić powoli (ok. 2 l dziennie);
• Unikać picia napojów gazowanych;
• Ograniczyć spożywanie napojów alkoholowych.
Praktyczne wskazówki
związane
z przygotowywaniem
posiłków
• Warzywa i owoce – wybierać młode,
delikatne, bardzo świeże;
• Należy je obierać ze skórki i usuwać pestki;
• Dobrze jest je spożywać gotowane,
przetarte lub w postaci soków;
• Gotowane warzywa można oprószyć mąką i
dodać trochę świeżego masła;
• Zupy i sosy można zagęścić zawiesiną mąki
i wody lub mleka. Nie należy stosować
zasmażek z tłuszczu i mąki.
Produkty sprzyjające
powstawaniu gazów o
nieprzyjemnym zapachu
• Warzywa: groch, fasola, bób, kapusta,
kapusta kwaszona, kabaczek,
brukselka, por, kalafior, szparagi,
cebula, czosnek;
• Nabiał: jaja, sery pleśniowe;
• Niektóre ryby: śledź i sardynka w oleju i
pomidorach, mintaj, karp;
• Napoje: gazowane, drinki alkoholowe,
kawa i inne napoje zawierające kofeinę.
Produkty zmniejszające
nieprzyjemny zapach
gazów jelitowych
(absorbujące substancje lotne)
• Warzywa: szpinak, sałata, pietruszka;
• Żurawina i sok z żurawinowy;
• Jogurty, kefiry, maślanka;
• Otręby pszenne – korzystnie
wpływają na formowanie się stolca.
CO TO JEST STOMIA?
• jest wytworzonym chirurgicznie
połączeniem światła jelita z
powierzchnią ciała;
• nazywana jest również sztucznym
odbytem
lub odbytem brzusznym;
• może być wytworzona na:
- jelicie cienkim (ileostomia) lub
- jelicie grubym (kolostomia)
NASTĘPSTWA STOMII DLA
FUNKCJO-NOWANIA PRZEWODU
POKARMOWEGO
Ileostomia
• utrata funkcji jelita grubego - wchłaniania
wody, elektrolitów oraz formowania stolca;
• przez ilestomię wydalana jest większa ilość
półpłynnej, papkowatej treści, trudnej do
zebrania i uszkadzającej skórę;
• przy
bakteryjnym
lub
wirusowym
zakażeniu jelit, objętość wydalanej treści
kałowej może znacznie się zwiększyć
(ryzyko
odwodnienia
i
zaburzeń
elektrolitowych) - konieczność dożylnego
uzupełniania płynów i elektrolitów;
NASTĘPSTWA STOMII DLA
FUNKCJO-NOWANIA PRZEWODU
POKARMOWEGO
Ileostomia
• nie powinno się dopuszczać do nawracających
i przewlekłych biegunek, ponieważ mogą one
doprowadzić
do
niedoborów
elektrolitów
i
zwiększenia ryzyka rozwoju kamicy żółciowej i
moczowej;
• bardzo ważne jest przestrzeganie podstawowych
zasad higieny i spożywanie produktów świeżych,
przechowywanych
we
właściwych
warunkach
(temperaturze);
• w przypadku wycięcia części jelita cienkiego po
latach mogą się rozwinąć objawy niedoboru witaminy
B
12
(wchłaniana w końcowym odcinku jelita krętego)
– niedokrwistość megaloblastyczna i różnego
rodzaju objawy neurologiczne oraz psychiczne.
NASTĘPSTWA STOMII DLA
FUNKCJO-NOWANIA PRZEWODU
POKARMOWEGO
Kolostomia
• mniej problemów niż przy ileostomii;
• niewielka
utrata
funkcji
fizjologicznych jelita (wchłaniania) -
gdy dobrze umiejscowiona, właściwie
pielęgnowana
i chory odpowiednio się odżywia;
• stolec jest wydalany 1-2 razy w ciągu
doby
i ma prawidłową konsystencję.
JAK ŻYĆ ZE STOMIĄ?
Podstawowe elementy zdrowego trybu
życia:
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała;
• niepalenie tytoniu;
• unikanie alkoholu lub spożywanie go
w umiarkowanych ilościach (w dużych jest
bezwzględnie szkodliwy);
• aktywność fizyczna (co najmniej jedna
godzina wysiłku fizycznego dziennie oraz
dodatkowo jedna godzina intensywniejszego
wysiłku fizycznego tygodniowo);
• odpowiednia dieta.
PODSTAWOWE ZALECENIA
DIETETYCZNE
Bezpośrednio po operacji
• Przy ileostomii efektem usunięcia
części jelita cienkiego mogą być
zaburzenia
w trawieniu tłuszczów – należy
wówczas istotnie ograniczyć ich
spożycie.
• Po upływie kilku miesięcy
pozostała część jelita przejmie
czynności trawienne.
PODSTAWOWE ZALECENIA
DIETETYCZNE
Bezpośrednio po operacji
• nowe produkty i potrawy należy
wprowadzać do jadłospisu, pojedynczo i
w niewielkich ilościach, a następnie
obserwować,
jak
reaguje
na
nie
przewód pokarmowy;
• w przypadku złej tolerancji produktu
(nudności, wzdęcie brzucha, kruczenia,
przelewania) można powtórzyć próbę
po kilku dniach, zanim dany produkt
zostanie wyeliminowany z diety.
PODSTAWOWE ZALECENIA
DIETETYCZNE
Po okresie rekonwalescencji
• spożywać nie mniej niż 3 posiłki dziennie,
w regularnych odstępach, o tych samych
porach;
• wypijać około 2 litrów płynów dziennie
(można je pić także między posiłkami);
• starać się, aby dieta była urozmaicona,
bogata w witaminy i składniki mineralne;
• unikać
pokarmów
nasilających
perystaltykę jelit;
• ograniczać spożycie tłuszczów i słodyczy;
PODSTAWOWE ZALECENIA
DIETETYCZNE
Po okresie rekonwalescencji
•
unikać potraw smażonych, pieczonych
oraz duszonych;
•
potrawy gotować, podprawiać zawiesiną
z mąki, wody oraz mleka;
•
dbać o to, by produkty i posiłki były
świeże,
bez
konserwantów,
sztucznych
barwników;
•
starać
się
jeść
wolno,
dokładnie
przeżuwając pokarm.
CZEGO SZCZEGÓLNIE
NALEŻY UNIKAĆ?
• alkoholu (może być spożywany
w niewielkich ilościach), a
zwłaszcza piwa (bezwzględnie);
• napojów gazowanych;
• nadmiernej ilości owoców i
warzyw, zwłaszcza gazotwórczych
(kapusta, cebula, groch, szparagi,
fasola, bób);
• produktów i posiłków bogato-
tłuszczowych;
CZEGO SZCZEGÓLNIE
NALEŻY UNIKAĆ?
• dużej ilości słodyczy (zwłaszcza
czekolady, cukierków i ciastek
w czekoladzie);
• nadmiernej ilości jaj;
• ostrych przypraw (potrawy powinny być
łagodne, doprawiane niewielką ilością
przypraw);
• potraw pieczonych, smażonych oraz
duszonych;
• potraw wzmagających perystaltykę jelit
(np. pieczywo razowe, grube kasze,
potrawy słone).
JAKIE PRODUKTY SĄ
SZCZEGÓLNIE ZALECANE?
• produkty, które zmniejszają
ilość tworzących się w jelitach
gazów, likwidują ich przykry
zapach oraz korzystnie
wpływają na formowanie się
stolca, zwłaszcza:
– jogurty naturalne,
– kefiry,
– maślanka.
Wydalanie treści jelitowej
• ileostomia - wydalana treść jelitowa
ma konsystencję od półpłynnej do
półstałej oraz najczęściej kwaśny
zapach;
• kolostomia - treść jelitowa
najczęściej przypomina normalny
stolec; przez stomię usuwany jest
powstający w jelitach gaz.
Biegunka
Biegunkę u osób z ileostomią
rozpoznaje się wtedy, gdy:
• dobowa objętość stolca wynosi
powyżej 1000 ml (normalnie 200-
600 ml/dobę),
• konsystencja stolca staje się
wodnista (normalnie papkowata),
• liczba woreczków zmienianych w
ciągu doby zwiększa się
dwukrotnie.
Biegunka
U osób z kolostomią biegunkę
rozpoznajemy wówczas, gdy:
• występują więcej niż 3
wypróżnienia na dobę,
• zmienia się konsystencja stolca
ze stałej na papkowatą lub
płynną, wodnistą.
Biegunka
• Biegunka, poza następstwami
ogólnymi, takimi jak:
odwodnienie, osłabienie,
zaburzenia elektrolitowe,
stwarza także ryzyko silnego
podrażnienia skóry wokół
stomii przez treść jelitową.
JAK POSTĘPOWAĆ
W PRZYPADKU BIEGUNKI?
• zwiększyć ilość wypijanych płynów
w celu wyrównania niedoborów
wody
w organizmie (2,5-3 l w ciągu 8-12
godzin);
• w przypadku chorych z ileostomią
czasami wskazane jest krótkotrwałe
(1-2 dni) ograniczenie ilości
wypijanych płynów;
JAK POSTĘPOWAĆ
W PRZYPADKU BIEGUNKI?
•
spożywać
następujące
produkty
i
potrawy: miętę, kakao, białe pieczywo,
marchwiankę, ryż na sypko (łuskany),
banany, mus jabłkowy;
•
ograniczyć spożycie: owoców, warzyw,
soków,
razowego
pieczywa,
kasz
gruboziarnistych
oraz
unikać:
pikantnych potraw, napojów gazowanych,
nadmiernego dosalania potraw .
Zaparcia stolca
• Stolec jest oddawany rzadziej
niż trzy razy w tygodniu albo
zmienia się jego konsystencja –
jest twardy, zbity.
JAK POSTĘPOWAĆ W
PRZYPADKU ZAPARĆ STOLCA?
• unikać silnych środków
przeczyszczających;
• można zastosować ziołowe środki
przeczyszczające, np. herbatki,
granulaty lub bogatoresztkowe
preparaty przeczyszczające;
• zmodyfikować dietę;
• zwiększyć aktywność fizyczną.
JAK POSTĘPOWAĆ W
PRZYPADKU ZAPARĆ STOLCA?
• spożywać
produkty
bogatoresztkowe
(grube kasze – np. gryczaną), chleby z
grubo mielonej mąki, płatki owsiane,
otręby pszenne;
• zwiększyć spożycie świeżych i suszonych
owoców, świeżych warzyw oraz soków;
• pić
więcej
płynów,
zwłaszcza
wód
mineralnych;
• spożywać fermentowane produkty mleczne
(np. maślankę, kefiry, jogurty);
JAK POSTĘPOWAĆ W
PRZYPADKU ZAPARĆ STOLCA?
• pić kawę, grubo mielone siemię
lniane, bulion;
• jeść niełuskany ryż oraz stosować
przyprawy;
• unikać produktów zapierających,
które są bardzo wolno trawione:
szparagów, grochu, fasoli, grzybów,
orzechów;
• ograniczyć spożycie słodyczy.
JAK POSTĘPOWAĆ, BY ZAPOBIEC
ZABLOKOWANIU STOMII?
U osób z ileostomią produkty
spożywcze, które nie ulegają
całkowitemu strawieniu, mogą
spowodować zablokowanie stomii.
Aby zapobiec tego typu problemowi,
należy wyeliminować je z diety.
Następnie można je wprowadzać do
diety pojedynczo, w niewielkich
ilościach i prowadzić obserwacje.
JAK POSTĘPOWAĆ, BY
ZAPOBIEC ZABLOKOWANIU
STOMII?
• Produkty, na które z powodu
ryzyka
zablokowania
stomii
muszą zwracać uwagę osoby z
ileostomią,
to:
seler,
kokos,
fasola, kapusta, grzyby, oliwki,
ananas, ogórek, suszone owoce,
zielona papryka, kukurydza, białe
części
pomarańczy,
skórka
jabłka, orzechy, nasiona, popcorn
Jak uniknąć problemów z głośnym
odchodzeniem gazów i ich przykrym
zapachem?
• poświęcić dostateczną ilość czasu na
jedzenie;
• spożywać posiłki o regularnych porach
oraz dokładnie je gryźć;
• nadmiar gazów o nieprzyjemnym zapachu
(np. siarkowodoru) powstaje w jelicie
grubym w wyniku bakteryjnej fermentacji
składników
niektórych
produktów
-
należy unikać lub zmniejszyć spożycie
następujących produktów lub potraw:
– warzyw: grochu, fasoli, bobu, kapusty, kapusty
kwaszonej,
brukselki,
pora,
kalafiora,
szparagów, cebuli, czosnku, brokułów;
Jak uniknąć problemów z głośnym
odchodzeniem gazów i ich przykrym
zapachem?
– nabiału: serów pleśniowych;
– ryb: zwłaszcza karpia, mintaja, śledzia
w
oleju
i pomidorach, sardynki w oleju
i pomidorach;
– innych: jaj i ich przetworów, grzybów,
nadmiernej
ilości
owoców,
potraw
smażonych w głębokim tłuszczu;
– napojów:
gazowanych,
drinków
alkoholowych, piwa, kawy i wszystkich
napojów zawierające kofeinę (coca-cola,
red bull, pepsi).
Produkty pomagające
zlikwidować przykry zapach
gazów
• sałata,
• pietruszka,
• żurawina i sok żurawinowy,
• jogurt.
oraz
• Preparaty zawierające żywe
pałeczki kwasu mlekowego
Lactobacillus acidophilus, L.
rhamnosus lub L. bifidus.
Jak zmniejszyć ilość błonnika w
diecie?
(biegunka, gazy jelitowe)
• unikać
warzyw
zawierających
dużo
włókna pokarmowego (łodygi szparagów,
kapusta, kalafior);
• wybierać młode, delikatne warzywa;
• obierać niektóre warzywa i owoce (np.
jabłka, gruszki);
• usuwać
pestki
i
skórki
(np.
z
pomidorów);
• przecierać wybrane warzywa;
• gotować warzywa w celu zmiękczenia
błonnika;
• przygotowywać soki.
Produkty powodujące
nieprzyjemny zapach stolca
• szparagi
• fasola
• kapusta
• cebula
• czosnek
• jaja
• ryby
• ostre sery
Produkty likwidujące
nieprzyjemny zapach stolca
• sok żurawinowy
• masło
• pietruszka
• sok pomarańczowy
• sok pomidorowy
• jogurt
Produkty
zmieniające kolor stolca
• szparagi
• buraki
• barwniki żywności
• lukrecja
• truskawki
• sos pomidorowy
• leki lub suplementy diety
zawierające żelazo