PODSTAWY FIZJOLOGICZNE O

CYKLU REPRODUKCYJNYM

OPTYMALNE WSKAŹNIKI

PŁODNOŚCI

Dr inż. Dorota Dec

Krowy



Dojrzałość płciowa jałowic - 8-10 miesiąc

życia;



Dojrzałość rozpłodowa jałowic - 14-18

miesiąc życia /waga 320-360 kg/



Czas trwania ciąży - 280 ±5 dni



Długość okresu poporodowego - 42 dni



Czas trwania cyklu płciowego - 21 dni /19-23

dni/



Czas trwania rui - 18 h /6-36 h/



Pierwsza ruja po porodzie - ok. 30 dnia



Owulacja - w 6-18 h po wystąpieniu
zewnętrznych oznak rui /ok. 15 dnia/



Pierwsza owulacja po porodzie - ok. 6-8 h po
porodzie



Optymalna przerwa między porodem a
inseminacją - 45-60 dni



Optymalny moment inseminacji - druga
połowa rui



Reinseminacja - jeżeli oznaki rui trwają,
powtarzamy inseminację po 12 h



Pierwsze wycielenie - 24-27 miesiąc życia



Optymalna długość okresu
międzyciążowego - 60-90 dni



Przeciętna długość okresu
międzwycieleniowego -360 dni



Odsetek porodów - 90-95%



FSH – hormon dojrzewania pęcherzyka
jajnikowego – u samic wywiera wpływ na
rozwój pęcherzyka Graffa . U samców wpływa
na rozwój kanalików nasieniotwórczych i
wytwarzanie plemników.



LH – hormon luteinizujący – u samic
łącznie z FSH powoduje owulację. Spełnia
istotną rolę w pobudzaniu jajnika do
wytwarzania estrogenów i progesteronu. U
samców wpływa na rozwój komórek
śródmiąższowych Leydiga w jądrach.



Oksytocyna – powoduje skurcz mięśni
gładkich macicy podczas porodu, kopulacji
lub inseminacji. Umożliwia przesuwanie
nasienia przez drogi rodne i wydalanie
płodu.



Progesteron – hormon ciałka żółtego –
powoduje rozwój błon śluzowych macicy,
umożliwiając w niej implantację
zapłodnionej komórki jajowej, hamuje
wytworzenie pęcherzyka Graffa.



Relaksyna – wytwarzane w czasie ciąży
przez ciałko żółte. W czasie porodu
powoduje rozwarcie szyjki macicy i
rozluźnia spojenie łonowe, co ułatwia
poród. Pobudza wzrost gruczołów
mlecznych.

Buhaje



Dojrzałość płciowa - 6-12 miesięcy



Dojrzałość rozpłodowa - 12-18 miesięcy



Nasienie pobierane jest za pomocą
sztucznej pochwy. Jako prowokatora używa
się innego buhaja. Przeciętna ilość ejakulatu
5 cm

3

, gęstość nasienia 700 tys – 1,3 mln

plemników w 1mm

3

.



Nasienie przechowuje się w ciekłym azocie
(196°C), w słomkach lub ampułkach, na
których zapisuje się informacje o
pochodzeniu.



Obecnie jest inseminowanych 60% krów;
40% krów jest kryta buhajami.

Zalety inseminacji:



Zwielokrotnia się liczbę potomstwa po
najlepszych buhajach;



Można przyspieszyć postęp hodowlany;



Można zwalczyć choroby przenoszone
podczas krycia, np. bruceloza i rzęsistek
bydlęcy;



Możliwość korzystania z nasienia w
każdym czasie i miejscu.

Metody krycia:



Krycie z ręki – do buhaja stojącego w
punkcie kopulacyjnym przyprowadza się
krowę lub jałówkę. Krycie to jest
nadzorowane przez człowieka.

Metody krycia:



Haremowe – samiec przebywa w stadzie.
Na 1 samca przypada 30 samic. Buhaj
kryje samice będące w rui. Nie znamy daty
pokrycia.



Wolne –w dużych stadach z jałówkami i
krowami w sezonie kopulacyjnym
przebywają buhaje. Poza sezonem
kopulacyjnym buhaj przebywa w innym
miejscu. Nie znamy daty pokrycia, ani ojca
danego cielaka.

Niepłodność krów:



1/3 krów jest brakowana z tego powodu.

Wyróżniamy niepłodności:



Wrodzoną – przyczyną są czynniki

zewnętrzne i wewnętrzne, które oddziałują

na zarodek we wczesnym okresie rozwoju,

przed różnicowaniem się płci.



Czynniki wewnętrzne: dziedziczne,

chemiczne, toksyczne, fizyczne,

neurohormonalne. Z powodu niepłodności

wrodzonej brakuje się 5% jałówek.



Hipoplazja – niedorozwój;



Aplazja – zupełny brak narządów;

Niepłodność krów:



Krematynizm – obojnactwo – całkowita
niepłodność jałówek;



Obojnactwo prawdziwe –
hermafordytyzm – 1 osobnik ma narządy
płciowe obu płci;



Fizjologiczna – występuje u niedojrzałych
płciowo zwierząt w okresie karmienia
potomstwa;

Niepłodność krów:



Nabyta – na tle żywieniowym lub
klimatycznym – z powodu zmieniających
się warunków środowiska;



Sztuczna – z powodu kastracji lub
podwiązania jajników.

Na płodność mają wpływ:



Warunki utrzymania – najmniej korzystny
jest system alkierzowy, na stanowiskach
wiązanych;



Żywienie – wpływ błędów żywieniowych na
płodność dotyczy przemian energetycznych,
białkowych, tłuszczowych, zapotrzebowania na
makro i mikroelementy. Ważna jest żywienie
krów w okresie zasuszania i w pierwszych 2
miesiącach laktacji.



W okresie wczesnej laktacji obok wysokiej
wydajności mlecznej następują procesy
regeneracji macicy, uruchomienia nowego
cyklu.



Najbardziej krytyczny jest okres 6-8 tygodni po
porodzie, ponieważ może już dojść do
zapłodnienia. Do najczęstszych schorzeń okresu
poporodowego należą:



Opóźnione zwijanie macicy – dotyczy 20-25%
krów;



Zapalenie błony śluzowej macicy – 30-40%;



Zatrzymanie łożyska 12-15%;



Niedoczynność jajników – 10-12%;



Torbiele jajnikowe;



Porażenie poporodowe – ok. 20%;



Wczesna śmierć zarodków – 10-15%.

Niedobór lub nadmiar
białka w dawce pokarmowej
prowadzi do:



Nieprawidłowego składu śluzu
macicznego;



Obniżenia pH wnętrza macicy;



Zaburzeń neurohormonalnych.



Fitoestrogeny znajdujące się w niektórych

roślinach motylkowych, powodują

nieregularne cykle rujowe i ruje bez

owulacji.



Niedobór wit. A wywołuje:



Zwyrodnienie komórek plemnikotwórczych u

samców;



Przedwczesne porody;



Rodzenie martwych lub słabych cieląt /często

martwych/.



Wapń i fosfor – za dużo wapnia powoduje

zaleganie poporodowe.

Zaburzenia w rozrodzie
(jałowość):



W nieodpowiednim czasie wykonana
inseminacja;



Źle wykonany zabieg inseminacji;



Zaleganie części łożyska w macicy;



Choroby zakaźne – bruceloza – ronienie w
7 miesiącu ciąży; rzęsistek – ronienie w 3-4
miesiącu ciąży; gruźlica narządów
rodnych.

Wady letalne bydła:



Skrócenie dolnej szczęki;



Brak dolnej szczęki ze zwapnieniem stawu

szczękowego;



Wodogłowie;



Zarośnięcie otworów nosowych, odbytu;



Karłowatość – cielę rodzi się z krótkimi nogami;



Skrócenie kręgosłupa;



Ogólne usztywnienie stawów;



Brak niektórych kończyn lub skrócenie;



Skurcz mięśni;



Częściowy brak skóry;



Częściowy lub całkowity brak sierści;



Epilepsja;



Mumifikacja płodu.

EMBRIOTRANSFER – zwielokrotnienie
liczby potomków od krowy. Wybierając
dawczynie bierze się pod uwagę wartość
użytkową i zdrowie.



Embriotransfer wpływa na:



Płodność;



Reguluje cykle rujowe;



Nie dochodzi do poronień i do rodzenia martwych

cieląt;



Biorczyniami najczęściej są jałówki, aby

przyspieszyć postęp hodowlany (skrócić okres

między pokoleniami). Powinny być w wieku 3-10

lat.



Składa się z 3 etapów:



Superowulacji i synchronizacji.



Obserwacji rui i inseminacji.



Pozyskania i przenoszenia zarodków.

Synchronizacja:



Metoda pozwalająca na zwiększenie liczby

owulujących zwierząt. Podaje się w tym celu

FSH. Jeśli wystąpi odruch tolerancji, to po 12

h inseminuje się dawczynię. Inseminacja 2-

3x co 8-12 h, gdyż komórki jajowe

dojrzewają nierównomierni. 1/3 krów

reaguje bardzo na superowulację, 1/3 nie

reaguje, 1/3 przeciętnie.

Synchronizacja:



Po 1 zabiegu pobierania zarodków

zamrażamy 5-6 dobrych zarodków.

Najlepsze jest pobieranie niechirurgiczne,

czyli przepłukiwanie macicy. Nie powoduje

to uszkodzenia narządów rozrodczych.

Zarodki wypłukujemy w 7 dniu rozwoju, gdy

znajdują się w ujściu jajowodu.



Po wypłukaniu zarodki ocenia się pod

mikroskopem.



Biorczynie – jałówki w wieku do krycia, o

regularnym cyklu rujowym, muszą być w tej

samej fazie cyklu, co dawczynie.

Transfer:



Umieszczenie zarodka w rogu macicy.

Skuteczność transferu 40-70% /średnio

60%/, mrożone o 20% niższa. Sukces zależy

od żywienia i zaobserwowania objawów rui.



IN VITRO – w warunkach laboratoryjnych

zapładnia się komórki jajowe:



Metoda laparoskopowa – za pomocą igieł

sprzętowych z głowicą; jest to metoda

nieszkodliwa.



Rozwój komórki jajowej następuje na pożywkach;

zapłodnienie w laboratorium; wzrost zarodka do

7 dni.

Zalety:



Produkcja bliźniąt u ras mięsnych;



Przenoszenie nowych genotypów bez

konieczności transportu zwierząt;



Zmniejszenie ryzyka przenoszenia chorób

zakaźnych;



Wprowadzenie nowych metod oceny wartości

użytkowej;



Tworzenie rezerw genetycznych określonych ras i

typów;



Eksperymentowanie w zakresie zapłodnienia
in vitro oraz wczesnego rozwoju.



BISEKCJA – mikrochirurgiczne dzielenie
zarodka na 2 części. Najprostsza metoda
klonowania zwierząt.



Oznaczenie płci na poziomie gamet i
zarodków – o płci decyduje gameta męska.
Metoda egzometrii przepływowej –
ilościowe wybarwienie DNA plemników.
Można oddzielić plemniki zawierające
chromosom X /więcej DNA o ok. 4% mają
plemniki z chromosomem Y/. Skuteczność
metody 90%.

DZIĘKUJĘ

ZA UWAGĘ