Opracowanie: dr Maria J. Zajączkowska

EDUKACJA i WYCHOWANIE

EDUKACJA i WYCHOWANIE

WOBEC WSPÓŁCZESNYCH

WOBEC WSPÓŁCZESNYCH

WYZWAŃ:

WYZWAŃ:

Globalizacja i

Globalizacja i

wielokulturowość

wielokulturowość

Globalizacja - Fragmentyzacja

Globalizacja - Fragmentyzacja

to dwa równoległe procesy występujące we
współczesnym świecie na wielu płaszczyznach:
politycznej, ekonomicznej, kulturalnej i
społecznej. Ich dynamika jest skomplikowana, w
jednej sferze współistnieją zgodnie, w innej
prowadzą bezwzględną walkę.
Te dwa procesy dostarczają współczesnej
pedagogice diametralnie odmiennych postaw,
celów i ideałów.

Globalizacja – Fragmentyzacja

Globalizacja – Fragmentyzacja

c.d.

c.d.

Edukacja globalna nastawiona jest na budowę
lepszego świata, a fragmentaryzacyjna – na
wychowanie lepszego człowieka.

Edukacja skierowana na świat -

Edukacja skierowana na świat -

założenia

założenia

1. Ludzkość żyje współcześnie w ramach
globalnych systemów. Narody muszą
rozwiązywać zglobalizowane najważniejsze
problemy na poziomie ponadnarodowym lub
światowym.
2. Zglobalizowana światowa kultura wyznacza
następujące płaszczyzny działania:
•rewolucję mikroekonomiczną,

c.d.

c.d.

•akceptację języka angielskiego jago
międzynarodowego

•upowszechnianie osiągnięć naukowych

•występowanie ogólnoświatowej klultury
młodzieżowej
3. Kurczenie się przestrzeni geograficznej –
przemieszczają się ludzie, informacje i usługi.

Główny cel edukacji globalnej:

Główny cel edukacji globalnej:

wyposażenie młodego pokolenia w globalną
świadomość, którą mają stworzyć:

1. Przekonanie, że ludzi na całym świecie łączy

wspólny status biologiczny, historyczny,
psychologiczny, egzystencjalny

2. Postrzeganie siebie i całej ludzkości jako

części ekosystemu ziemskiego

3. Rozpatrywanie siebie samego oraz własnej

grupy społecznej jako uczestników życia
międzynarodowego

4. Ujmowanie cywilizacji jako wytworu całego

gatunku ludzkiego

5. Uświadomienie, iż ludzie żyjący w różnych

kulturach odbierają i wartościują problemy
światowe w oparciu o różne założenia

Główne elementy ideału

Główne elementy ideału

wychowawczego w edukacji otwartej

wychowawczego w edukacji otwartej

na świat

na świat

1. Dialog międzykulturowy
2. Orientacja na globalną zmianę
3. Antycypacja trendów i kreowanie alternatyw
w kategoriach światowego systemu
4. Uczestnictwo jako dążenie do współudziału w
rozwiązywaniu problemów światowych.

Globalizm a pedagogika polska

Globalizm a pedagogika polska

(Z. Melosik)

(Z. Melosik)

W Polsce XX/XXI w. ma miejsce konfrontacja
dwóch kultur politycznych –
narodowocentrycznej i eurocentrycznej. Różnią
się one:
innym myśleniem o państwie i narodzie
innym modelem Polaka – obywatela
innymi interpretacjami wartości: pluralizmu,
wolności, demokracji.

To dwie odmienne koncepcje polskiego ideału
wychowania i roli pedagogów oraz edukacji w
ich urzeczywistnianiu.

Pedagogika narodowocentryczna

Pedagogika narodowocentryczna

zorientowana jest na pogłębianie
zidentyfikowanych polskich wartości. Eksponuje
pojęcie naród/państwo nad kontynent/świat,
podkreśla odrębność narodu polskiego,
wyjątkowość historii Polski, katolicyzm polski i
ideał prawdziwego Polaka.
Pedagogika ma być instrumentem do
dostarczania optymalnych metod i środków do
kształtowania pożądanego systemu wartości u
młodego pokolenia.

Pedagogika narodowocentryczna

Pedagogika narodowocentryczna

c.d.

c.d.

Jest to wychowanie fundamentalistyczne.
Występuje brak możliwości i woli postrzegania
globalnego kontekstu problemu. Decyzje i
działania uwzględniają wyłącznie interes
narodowy, partykularny. Ludzie postrzegani są
przez pryzmat statusów im przypisanych, np.
Polak, wyznawca mojej religii, członek mojej
partii. Świat interpretuje się przez stereotypy, a
dialog rozpatruje jako dążenie do narzucania
innym własnych poglądów i wartości.
Pedagodzy, mając poczucie kompetencji
moralnej, propagują postawy etnocentryzmu,
ksenofobii i antyintelektualizmu.

Pedagogika eurocentryczna

Pedagogika eurocentryczna

zorientowana jest na przekraczanie ograniczeń
wynikających z wąsko rozumianego
obywatelstwa i patriotyzmu.
Eliminuje polskie kompleksy: „Polska prowincją
Europy”, „Polska – naród wybrany” do „Polska
częścią Europy”.

Pedagogika i edukacja kreują człowieka
otwartego, gotowego do dokonywania zmian i
wyborów, związanych z interesem globalnym i
przyszłością, gdzie punktem wyjścia jest dialog
negocjacyjny z ludźmi o różnych orientacjach.

Pedagogika eurocentryczna c.d.

Pedagogika eurocentryczna c.d.

Rezygnuje z autorytarnego klimatu i metod w
wychowaniu, traktuje wychowanka nie jak
materiał, ale jak partnera i odkrywcę. Istotną
kategorią jest społeczeństwo uczestniczące,
gdzie jednostki są odpowiedzialne za przyszłość
lokalnej społeczności, narodu, państwa,
kontynentu, świata.

Pytanie:

Pytanie:

Jakie problemy niesie polskiej

Jakie problemy niesie polskiej

pedagogice edukacja globalna?

pedagogice edukacja globalna?

Orientacje w edukacji

Orientacje w edukacji

międzykulturowej i

międzykulturowej i

wielokulturowej

wielokulturowej

Źródła edukacji międzykulturowej:
•Migracje z powodów ekonomicznych i
politycznych
•Osłabienie kolonialnej domeny Zachodu
•Utrzymywanie w zależności politycznej i
ekonomicznej byłych kolonii
•Kryzysy ekonomiczne i polityczne w Europie
Wschodniej
•Zróżnicowanie poziomu życia między Północą a
Południem globu

Orientacje w edukacji

Orientacje w edukacji

międzykulturowej i

międzykulturowej i

wielokulturowej c.d.

wielokulturowej c.d.

W k

ulturach metropolii Zachodu tradycyjni

mieszkańcy stale obcują z odmiennymi,
napływowymi kulturami, co powoduje:
•Zmianę nawyków i stereotypów
•Rywalizację na rynku pracy i wzrost kosztów
opieki społecznej
•Problemy współżycia odmiennych kultur w
jednej przestrzeni

Orientacje w edukacji

Orientacje w edukacji

międzykulturowej i

międzykulturowej i

wielokulturowej c.d.2

wielokulturowej c.d.2

Działania edukacyjne przybierają zróżnicowaną
postać, w zależności od sposobu traktowania
różnic kulturowych:
Podejście asymilacyjne – konieczność
przystosowania się przedstawicieli kultur
mniejszych do kultury dominującej
Podejście izolacyjne – zakładające odrębne
projekty kształcenia dla odmiennych kultur
Podejście międzykulturowe – wypracowanie
nowych modeli i relacji między kulturami

Edukacja międzykulturowa

Edukacja międzykulturowa

kształcenie całego społeczeństwa (nie tylko
mniejszości) do życia w warunkach pluralizmu
kulturowego. Mimo dość jasnych wytycznych
Komisji Europejskiej, działania na rzecz edukacji
międzykulturowej nie mają w Europie cech
jednolitego systemu.

Edukacja wielokulturowa

Edukacja wielokulturowa

funkcjonuje w USA od lat 60. Związana jest ze
społecznym oporem marginalizowanych grup
kulturowych i próbą zlikwidowania
segregacyjnej i asymilacyjnej praktyki
oświatowej. Głównym celem kształcenia w
edukacji wielokulturowej jest stworzenie
całkowicie tolerancyjnego społeczeństwa
pluralistycznego

Edukacja wielokulturowa po

Edukacja wielokulturowa po

amerykańsku

amerykańsku

Cztery drogi osiągania celu

Cztery drogi osiągania celu

1. Kształcenie do wartości, które wspierają
kulturową różnorodność i indywidualną
niepowtarzalność,
2. Wspieranie jakościowego rozwoju istniejących
kultur etnicznych oraz włączanie ich w główny nurt
życia społeczno-gospodarczego i politycznego USA,
3. Wspieranie badań nad alternatywnymi i nowo
pojawiającymi się stylu życia,
4. Wspieranie „wielokulturowości, wielojęzykowości i
wielodialektyczności”.
Czy to właściwy przykład/kierunek dla Europy i
Polski?