Nowe wymiary

anomicznych zachowań

dzieci i młodzieży.

Nieletni w epoce nowych

„wzorów”

Motto:

Tyle wolności ile prawości

Program edukacyjno-badawczy EPIKUR.pl

SPOSOBY ROZWIĄZYWANIA ZADAŃ I PROBLEMÓW

SPOŁECZNYCH

KONFORMIZM

Cele społecznie akceptowane
realizujemy środkami
akceptowanymi społecznie

INNOWACJA

RYTUALIZM

BUNT

WYCOFANIE

1.

2.

3.

4.

5.

Cele społecznie akceptowane
realizujemy środkami

NIE

akceptowanymi społecznie

NIE

akceptujemy celów

społecznych ale je realizujemy w
obawie przed społecznym
wykluczeniem. Często nadmiernie
akcentując środki.
Odrzucenie celów i środków z
równoczesnym zastąpieniem ich
innymi celami i środkami

Całkowite odrzucenie celów i
środków. Izolacja społeczna.

NATURA PROBLEMÓW Z DZIEĆMI I MŁODZIEŻA W XXI WIEKU

Cecha: gwałtownie rośnie liczba dzieci sprawiających

poważne problemy wychowawcze

W wielkiej skali

W mikro skali

W małej skali

Stałe

Okresowe

Interakcyjne

Jedno przyczynowe

Indywidualne

Wielo przyczynowe

O charakterze

dewiacyjnym

Nie

dewiacyjne

1.

2,

3.

4.

5.

Problemy społeczne z dziećmi i

młodzieżą

Patologie

społeczne

• ubóstwo i bieda

• bezrobocie

• rozwody

• młodociane matki

• dzieci w niepełnych rodzinach

• rozłąka ekonomiczna

• agresja

• przemoc w rodzinie

• wyzysk ekonomiczny - szara strefa

•dziecko krzywdzone

Negatywne zjawiska

społeczne

Uzależnienia chemiczne

•

alkoholizm

• nikotynizm

• narkomania

• lekomania

• bigoreksja

• anoreksja, bulimia

•

nowe dopalacze

• inne substancje

Uzależnienia nie

chemiczne

•

hazard

• seksoholizm

• pracoholizm

• uzależnienie od człowieka

• tanoreksja

• infoholizm

• wizualizacje

Inne patologie

•

prostytucja

• samobójstwa

• sekty i destrukcyjne kulty

• dewiacje seksualne

•pornografia

• handel ludźmi

• przestępczość

• agresywne subkultury

Struktura społeczna przy
długich okresach
zrównoważonego rozwoju

Struktura społeczna w
okresach wielkich kryzysów
społeczno-ekonomicznych

Obszar
biedy i
ubóstwa

Klasa średnia –

przestrzeń

stabilnego

zabezpieczenia

potrzeb

społeczno-

ekonomicznych

Obszar
bogactw
a

Przestrzenie społeczne generujące

największe potrzeby resocjalizacyjne i

terapeutyczne

Klasa średnia zawsze była
czynnikiem „tłumiącym”
patosie i dewiacje
społeczne.

Teza

: klasa średnia będzie

największą ofiarą kryzysu.

Cechy zachowań anomicznych dzieci i

młodzieży

Gdzie anomie narastają
najszybciej:

• przestrzenie wykluczenia społecznego

• przestrzenie spełnienia a materialnego
(bogactwa)

Cechy zachowań:

• nie ma przestrzeni społecznej, do której
dzieci nie mają dostępu

•

nieletni popełniają niemal wszystkie

czyny przestępcze i i karalne popełniane
przez dorosłych

• w zachowaniach dzieci zanikają
„kategorie wektorowe”;

nie wolno, nie dla

Ciebie, jeszcze czas, musisz wiele
zrozumieć wtedy…

Żyjemy w czasach, w których dzieciom wolno więcej

Akceptacja (brak akceptacji) niektórych zachowań społecznych wśród młodzieży i

nieletnich

Osoby

dorosłe

(w

wieku 40 i więcej lat)

Uczniowie

szkół

gimnazjalnych

i

ponadgimnazjalnych

Czy

razi

Pana/Panią

używanie

słów

wulgarnych

na

ulicy?

TAK – 76%
NIE – 14%

NIE MAM ZDANIA –

10%

TAK – 47%
NIE – 38%

NIE MAM ZDANIA – 15%

Czy

uważa

Pan/Pani

za

zasadne

aby

z

pierwszym

kontaktem

seksualnym

poczekać

do

zawarcia związku

małżeńskiego?

TAK – 59%

NIE – 32%

NIE MAM ZDANIA –
19%

TAK – 23%

NIE – 72%

NIE MAM ZDANIA – 5%

Czy

rodzice

powinni

mieć

wpływ na sposób

ubierania

się

i

wyglądu

zewnętrznego

dzieci?

TAK – 76%

NIE – 11%

NIE MAM ZDANIA –

13%

TAK – 24%

NIE – 63%%

NIE MAM ZDANIA – 13%

Dzieci w poszukiwaniu nowych wzorów

IMPERIUM
NICZEGO:

• SIEDZIMY NIGDZIE

• PIJEMY NIC

• OBSŁUGUJE NAS NIKT

ZANIKA ODMIENNOŚĆ KULTUROWA,
JESTEŚMY CORAZ BARDZIEJ
SZARZY

ŻYCIE W XXI
WIEKU:

• McDONALDYZACJA

• NEOFORDYZM

JEMY TO SAMO, ZACHOWUJEMY SIĘ
TAK SAMO, WYGLĄDAMY TAK SAMO

Cecha 1

Cecha 2

CZŁOWIEK XXI WIEKU

•TWÓRCA czy ODTWÓRCA I WYKONAWCA

Kreatywność coraz częściej ustępuje
„powielaniu wzorów”
JAKOŚĆ USTĘPUJE ILOŚCI

KONSUMPCJA JAKO
ROZRYWKA:

• KUPOWANIE JAKO ŹRÓDŁO
SATYSFAKCJI

•CZAS WOLNY NA ZAKUPACH

•KUPUJEMY ŻEBY … COŚ KUPIĆ

KUPOWANIE NIE ZASPOKAJA POTRZEB
LECZ PRÓŻNOŚĆ

Cecha 3

Cecha 4

DZIECI W POSZUKIWANIU NOWYCH WZORÓW

CZŁOWIEK XXI
WIEKU

•ZMIANA MODELU RELACJI
INTERPERSONALNYCH

Zanikają kontakty natury społecznej,
BEZPOŚREDNIEJ, podstawowym
narzędziem kontaktów staje się
technika.
Utechnicznienie świata prowadzi do
zmian W CZŁOWIEKU (MÓZGU i
między ludźmi) – Digital Native

Cecha 5

DZIECI W POSZUKIWANIU NOWYCH WZORÓW

Teza 1

.

Jesteśmy uczestnikami

zmiany społecznej

, której

naturę trudno jest określić powszechnie znanymi terminami
pedagogicznymi i socjologicznymi. Kreuje ona nowego człowieka o
wysokich kompetencjach cyberprzestrzennych i malejących
kompetencjach społecznych.

Mózg „dziecka w cyberprzestrzeni”

funkcjonuje zupełnie inaczej niż u osoby dorosłej.

Digital
Native

Surfowanie w SIECI „odmładza”
umysł osób starszych

Nie kontrolowane surfowanie w SIECI
„zaśmieca” umysły dzieci i młodzieży

Dla rosnącego odsetka dzieci
i młodzieży „życie bez @” jest
niemożliwe

W SIECI nie widać
człowieka (kto?), nie
widać emocji (jak?)

Problemy w realnym życiu:

Z odczytaniem emocji z
twarzy i ruchów ciała

Zamazywanie się granicy
życie realne – cyberprzestrzeń

Wykonywanie wielu czynności
cyberprzestrzennych naraz -
(żadnej dokładnie)

Przesadne modelowanie
czynności (schematyzacja)

 Wizualizacja zachowań

Teza 2.

Socjalizacja dziecka odbywa się z silnym

udziałem medialnego przekazu agresji.

Przekaz ten kreuje

specyficzny model postępowania, wedle którego agresja i przemoc są
niezbędnymi zachowaniami dla osiągnięcia sukcesu zawodowego lub
środowiskowego. Konieczne są także do sprawnego i bezpiecznego
funkcjonowania społeczeństw, co sprzyja akceptacji przemocy. Z
analizy przestępstw i czynów karalnych nieletnich wynika, że coraz
częściej ich przebieg agresji odpowiada wzorcom medialnym, głównie
z filmów akcji i agresywnych gier komputerowych (vide III.2009 –
zabójstwo 15 osób w Niemczech przez nastolatka).

Teza 3

.

Znacząca część dzieci i młodzieży socjalizuje

się w ramach „wektora przesuniętego czasu”.

W tych

obszarach rodzice zaczynają i kończą pracę coraz później, co
skutkuje zmniejszeniem koniecznego oddziaływania
wychowawczego. Dzieci nie mając wsparcia ze strony rodziców
„wyrównują braki” w zakresie norm i zasad w środowisku
rówieśniczym i wzorcach medialnych. Te często są
niedostosowane do poziomu ich rozwoju emocjonalnego.

Młodzi

ludzie uczestniczą aktywnie w przestrzeniach informacji i
wiedzy, której nie rozumieją.

Zmiana I - Wektor przesuniętego
czasu

Zmiana II - Proces samowychowania i samosocjalizacji
dzieci

Czas rozpoczynania pracy przez rodziców:

1989 – 32% 6.00-7.00; 41% 7.00-8.00; 27% później niż 8.00

1997 - 18% 6.00-7.00; 42% 7.00-8.00; 40% później niż 8.00

2008 – 16% 6.00-7.00; 29% 7.00-8.00; 55% później niż 8.00

Wniosek:
rodzice wracają do domu coraz później, mają coraz mniej czasu
dla dzieci

Ile czasu spędzasz z rodzicami dziennie?:

2004 – 11% - pow. 5 godzin dziennie; 22% - 3-5 godz. dziennie; 30% - 1-
2 godz. dziennie; 44% do 1 godz. dziennie

2008 – 8% - pow. 5 godzin dziennie; 13% - 3-5 godz. dziennie; 21% - 1-2
godz. dziennie; 57% do 1 godz. dziennie

Wniosek:
Narasta proces samowychowania się dzieci, bez udziału
rodziców

Zestawienie pracowano na
podstawie 19 różnych
(ogólnopolskich i
regionalnych) badań

Teza 4.

Dla znaczącej części młodego pokolenia

tradycja i historia są zbędnym balastem. Dominującymi dla
nich kategoriami staje się

DZIŚ i WSZYSTKO

.

Teza 5.

Nie mając wokół siebie koniecznego przekazu ze

strony starszych, młodzi szukają odpowiedzi na kluczowe
pytania w środowisku rówieśniczym i w hiperprzestrzeni.

Dzieci wchodzą w przestrzenie, których nie rozumieją (braki w
rozumowej wiedzy) i do których nie są przygotowane
(emocjonalnie i biologicznie)

Tab. 2. Specyficzne cechy współczesnych agresywnych subkultur młodzieżowych

Cecha

Zachowania charakterystyczne da cechy

Relatywizm

Zmienność ocen w zależności od sytuacji; szybkość dokonywania

zmiany tych ocen; podważanie wartości podstawowych; odmienność

oceny zachowania własnego (w ramach subkultury) od oceny

podobnych zachowań podejmowanych przez osoby spoza grupy;

relatywizowanie konsekwencji zachowań patologicznych

Determinacja

Sięganie po wszelkie metody osiągnięcia sukcesu w relacjach

rówieśniczych (dowiedzenia przynależności do grupy i swojej w niej

pozycji); odrzucanie innych celów, zadań, potrzeb i obowiązków dla

osiągnięcia sukcesu; myślenie i działanie w perspektywie „ja”

Kompulsywno
ść

Decydowanie dążenie do kontaktu zachowaniami (sytuacjami,

środkami) nie zgodnymi z normami społecznymi; szybkie

eskalowanie zachowań kompulsywnych; zamach na samego siebie;

dążenie do sukcesu za wszelką cenę;

Szybkość

Działanie według modelu: wszystko – od razu – na raz – za wszelką

cenę; funkcjonowanie w przestrzeni: szybkie życie – szybkie

działanie – szybkie jedzenie – szybki seks; żyje się tylko raz; nie ma

rzeczy niemożliwych; przyspieszony rozwój i dorastanie

Kult nowych

bożków

Nie ma ponadczasowych wartości (wartości uniwersalnych); „nowi

bożkowie” są ważniejsi od rodziców i norm społecznych; zbiorowa

ekstaza; hedonistyczne podejście do życia i relacji interpersonalnych

Pytanie praktyczne:

- Poznanie samego siebie:

 Sens życia

 Cel życia

 Co jest dla mnie dobrem

 Jak żyć twórczo

 Urzeczywistniać swoje
człowieczeństwo

 Coraz pełniej się realizować

- Poznanie otaczającego świata

Fundament życia osobowego

Fundament życia

społecznego

PODSTAWOWE PYTANIA CZŁOWIEKA



Nie

rozpoznaje swojego miejsca w świecie



Nie

rozpoznaje swojej roli w świecie



Nie

odczytuje sensu swojego życia



Nie

rozwija się integralnie

 Bogaci się zakresowo i jakościowo
lecz

przedmiotowo i ilościowo

 Dąży do dobra lecz do

posiadania



Zanika

w świadomym współtworzeniu świata kultury

Problem współczesnego dziecka

ZACHOWANIA ANOMICZNE

DZIECI

I MŁODZIEŻY SĄ WYNIKIEM

BRAKÓW

:

•

WIEDZY ROZUMOWEJ

• KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH

•MOŻLIWOŚCI KOMPENSACJI

PROBLEMÓW

• ZABURZEŃ EMOCJONALNYCH,

BIOLOGICZNYCH, I

PSYCHICZNYCH

Spodziewane zmiany
- trendy:

•

rozwój zjawiska Digital Native

• nowe subkultury

• poszerzanie zachowań
agresywnych nieletnich i
upodobnianie ich do patologicznych
(dewiacyjnych) zachowań dorosłych

• pogłębianie się problemu „wektora
przesuniętego czasu” – równoległe
funkcjonowanie rodziców i dzieci

Zamiast zakończenia