Mass media w Japonii

Krótka charakterystyka

WSTĘP

Rewolucja Meiji

zakończyła panowanie

Shogunatu

i

otworzyła drogę do dynamicznego

rozwoju Japonii. Przeprowadzone reformy

doprowadziły do zmian w dziedzinie

ekonomii, polityki i kultury. Jednak przez

ponad 200 lat granice Japonii były

zamknięte dla cudzoziemców.

Shogunowie

obawiali się, że zewnętrzne

wpływy mogą spowodować zniszczenie

pieczołowicie budowanej struktury

politycznej i społecznej. Spowodowało to

głęboką izolację Japonii na wpływy

zewnętrzne. Echa tej odrębności widać

bardzo wyraźnie we współczesnej

kulturze.

WSTĘP

Przykładem tego zjawiska jest między

innymi manga. Termin ten oznacza

japońską odmianę komiksu. W początkowej

fazie funkcjonowania traktowana była ona

lekceważąco jako rozrywka dla

niewykształconych Japończyków. Jednak

stopniowo zdobywała pozycję, żeby w

końcu wejść na wydawnicze salony. Obecnie

bez mangi trudno sobie wyobrazić japońską

kulturę. Stała się ona również inspiracją dla

kultury Zachodu. Warto wspomnieć o

specyfice japońskich mass mediów w dobie

globalizacji.

Japońskie media oparły się

unifikacji i wpływom kapitału

reprezentowanego przez

międzynarodowe korporacje.

Początki nowoczesnej japońskiej prasy
sięgają lat 60. XIX wieku. W Nagasaki
wydawano

„KAMPAN BATAVIA

SHIMBUN”

– Urzędowa gazeta Batawii

(JAWA) (ówczesna Dżakarta)
Pojawiło się po raz pierwszy słowo –
SHIMBUN (nowo zasłyszane) oznaczało
gazetę, było zapożyczeniem wtórnym z
języka chińskiego (xinwen),
holenderskiego (nieuws), angielskiego
(news) czy francuskiego (nouvelles)

Za pierwszą „prawdziwą gazetę”

codzienną należy uznać –

Yokohama

Mainichi Shimbun

– („Codzienna

Gazeta Yokohamy”.
W okresie szybkiej westernizacji
zaczęły się pojawiać tendencje do
komercjalizacji prasy i brak
zainteresowania polityką. Ten trend
zaczęły prezentować gazety z

OSAKI

Z kolei prase tokijską cechowało

rozdrobnienie i upolitycznienie. Natomiast

gazety z OSAKA traktowano przede

wszystkim jako biznes. Wprowadzano nowinki

techniczne, udoskonalano metody dystrybucji

i pozyskiwania reklam.

Do dalszego sukcesu

prasy w OSAKA przyczyniło się trzęsienie

ziemi w roku 1923.Prasa

tokijska poniosła

olbrzymie straty. Natomiast prasa z

KANSAI

–

zachodnia Japonia wyspy

HONSHU

–

wykorzystała tę sytuację i zdobyła pozycję

równorzędnego lidera.
Gazety:

„YOMIURI SHIMBUN”,

„ASAHI”

i

„MAINICHI”

stały się trzema największymi

dziennikami w Japonii.

Po incydencie mandżurskim i wybuchu
wojny japońsko-chińskiej (1931), prasa
stała się elementem systemu mobilizacji
podsycania nastrojów militarystycznych w
społeczeństwie. Klasycznym tego przykładem
była „przymusowa konsolidacja” z roku 1940.

„Ikken isshi taisei”

– jedna gazeta na

prefekturę. Do tej pory na każdą prefekturę
przypadały co najmniej dwie gazety. Była to
tendencja zmierzająca do ograniczenia
swobody wypowiedzi, jak i pragmatyczną
koniecznoscią oszczędzania papieru.

1940 – podział prasy na:

1.

krajowe

(zenkokushi) – ASAHI,

MAINICHI, YOMIURI

2.

regionalne

(burokkushi) –

NISHI

NIHON SHIMBUN

– Gazeta

Zachodniojapońska, KYUSHU NIPPO

– Codzienne Wiadomości z Kyushu,

NAGOYA SHIMBUN

– Gazeta Nagoi

3. Prefekturalne –

(kenshi) KITA NIHON

SHIMBUN – Gazeta Północnej Japonii,
KOBE SHIMBUN – Gazeta Kobe, w TOKYO –
TOKYO SHIMBUN – Gazeta Tokijska
Wymienione tytuły są jedynie podane jako
przykłady wielości dzienników ukazujących
się w tamtym okresie.

TEN PODZIAŁ ZASADNICZO

PRZETRWAŁ DO DNIA DZISIEJSZEGO

Na skutek konsolidacji powstały
również dwie duże gazety
ekonomiczne:

NIHON SANGYO

KEIZAI

(Japoński Przemysł i

Ekonomia, protoplasta współczesnej
NIHON KEIZAI SHIMBUN) oraz

SNGYO KEIZAI SHIMBUN

(Gazeta

Przemysłowo – Ekonomiczna),
współcześnie SANKEI SHIMBUN

Po zakończeniu wojny, władze okupacyjne

USA podjęły działania wykorzystania prasy

w procesie demokratyzacji Japonii. Naczelne

Dowództwo Sił Sojuszniczych unieważniło

przedwojenne prawa ograniczające wolność

słowa i pozwoliło istniejącym gazetom

kontynuować działalność. Przeprowadzono

czystki w redakcjach.

MATSUTARO SHORIKI

–

znany dziennikarz usunięty z pracy – autor

sukcesu YOMIURI SHIMBUN. Później w

związku z okresem „zimnej wojny”

przeprowadzono po raz kolejny czystki w

mediach pod kątem eliminacji

„komunizujących

dziennikarzy”.

W wyniku tych działań pracę

straciło około 700 osób.

Amerykanie

promowali powstawanie nowych gazet.

Jednakże pełne odrodzenie rynku mediów

drukowanych nastąpiło w latach 50.

Wówczas dzienniki uruchomiły podwójny

wydania w ciągu dnia: poranne i wieczorne.

Po zakończeniu okupacji

w 1952 roku gazety

zaczęły wysyłać własnych korespondentów za

granicę.

W latach 60. prasa stała się forum

dyskusji na temat krytycznych opinii

dotyczących

traktatu o bezpieczeństwie.

(Spowodowana była podpisaniem traktatu

japońsko – amerykańskiego o wzajemnej

współpracy i bezpieczeństwie – NICHIBEI

ANZEN HOSHO JOYAKU.

Odbyły się liczne

demonstracje, organizowane przez partie

opozycyjne społeczne z szerokiego kręgu tzw

lewicy, które wyrażały swój niepokój

rozszerzaniem współpracy militarnej z USA)

Obecnie dziennikami o największych

nakładach są:

„WIELKA PIĄTKA”

1.

„YOMIURI SHIMBUN”

2.

„ASAHI SHIMBUN”

3.

„MAINICHI SHIMBUN”

DZIENNIKI EKONOMICZNE

4.

„NIHON KEIZAI SHIMBUN”

5.

„SANKEI SHIMBUN”

Silna pozycja prasy w Japonii –
brak analfabetyzmu, wysoki poziom
edukacji, zainteresowanie
Japończyków światem zewnętrznym,
homogeniczność, dobrobyt
ekonomiczny i jego stosunkowo równa
dystrybucja, rola transportu
publicznego, tradycyjny szacunek dla
słowa drukowanego, sprawny system
dystrybucji –

ponad 90 procent

prasy jest dostarczana wprost do
domu czytelnika.

Gazety ogólnokrajowe mają po kilka wydań

regionalnych, zróżnicowanych pod względem

obszaru dystrybucji. Każda z gazet posiada

przeciętnie

24 – 28 kolumn

w wydaniu

porannym i około

14 – 20

w wydaniu wieczornym.

Reklamy stanowią około

45%

reklam (objętości

gazety).

Gdyby zasłonić tytuły japońskich dzienników, z

trudnością można by było się zorientować po

treści artykułów z jakiej gazety pochodzą. Różnice

polityczne praktycznie nie istnieją.

W praktyce są

elementy dyskusji politycznej, ale nie w tak ostrej

formie jak w prasie zachodniej i amerykańskiej.

ASAHI SHIMBUN

, która jest uważana za

najbardziej prestiżowy dziennik opinii, prezentuje

na swoich łamach typowo antyamerykański ton

wypowiedzi i antywojenne nastawienie.

Momentami jest to pozycja –

staroświecki

japoński marksizm.

MAINICHI SHIMBUN

– postępuje w swojej

działalności publicystycznej podobnie jak
ASAHI SHIMBUN.
Z kolei dziennik

YOMIURI SHIMBUN

– i jego

redakcja opowiada się za rewizją 9 art.
Konstytucji (

Naród japoński wyrzeka się

na zawsze prawa do prowadzenia wojen
i utrzymywania sił zbrojnych. W ciągu
powojennego półwiecza artykuł ten był
przedmiotem permanentnych sporów
pomiędzy japońską lewicą, która
domagała się ścisłego przestrzegania
art. 9, a prawicą dążącą do rewizji
konstytucji.)

YOMIURI SHIMBUN

uchodzi za dziennik o charakterze

konserwatywnym, prorządowym, o linii politycznej
bliskiej kół japońskiej prawicy.
Japońskie gazety bardzo często pełniły rolę pioniera
wprowadzającego na rynek medialny nowe technologie.

Wydawnictwo ASAHI

po raz pierwszy wykorzystało

komputer do procesu składu i druku gazety.

Wielka Piątka

posiada flotę lotniczą (helikoptery)

pełniące rolę zbieraczy informacji i dystrybucji.
Koncerny prasowe są instytucjami o wielkim
znaczeniu społecznym, ekonomicznym i
kulturowym. Każda z gazet angażuje się w
przedsięwzięcia o charakterze kulturalnym,
sportowym i charytatywnym. Prawie zawsze po
trzęsieniu ziemi lub tsunami zbierają pieniądze w
Japonii i na całym świecie.

Są patronami eventów z dziedziny
kultury, patronują koncertom i
wystawom. Na przykład

koncern

ASAHI

posiada własną salę

koncertową. Gazety również edukację
traktuje jako element własnej misji.
Wszystkie trzy duże dzienniki o
charakterze ogólnokrajowym (poza
ekonomicznymi - mają swoje wydania
dla dzieci i młodzieży.

Japoński rynek prasowy i w ogóle

medialny jest bardzo hermetyczny.

Bardzo skutecznie opiera się

ogólnoświatowym tendencjom globalizacji

tej gałęzi przemysłu. Gazety tworzą

konglomeraty multimedialne

. Są one

jednak skoncentrowane jedynie do

terytorium tylko samej Japonii. Japońska

prasa nie ma odbiorców wśród

cudzoziemców

(GAJKOKUJIN , GAJIN)

Japońskie konglomeraty medialne nie

próbują anektować media poza Japonią.

Wyjątkiem są wspólne działania biznesowe

ASAHI SHIMBUN

z NEW YORK TIMES i

INTERNATIONAL HERALD TRIBUNE.

Kolejny przedsięwzięciem współpracy

medialnej jest uruchomienie

MICROSOFT i

MAINICHI SHIMBUN

portalu internetowego

www. mainichi-mns.co.jp

Japońska prasa w wielu przypadkach

przypomina tę z Wielkiej Brytanii. Różnica

polega jedynie na wielkości nakładów.

WIELKA

PIĄTKA

osiąga wielomilionowe nakłady

(większe od angielskich brukowców) i

utrzymuje dziennikarstwo na poziomie

elitarnym. Tabloidy w Japonii funkcjonują i mają

się całkiem dobrze. Nie osiągają one nakładów

porównywalnych z

WIELKĄ PIĄTKĄ.

NIKKAI GENDAI

(Dziennik Współczesność) –

1,7 mln,

„YUKAN FUJI”

(Wieczorna Fuji) –

1,6

mln

egzemplarzy