PREWENCJA CHORÓB I PROMOCJA

ZDROWIA

Wg WHO promocja zdrowia:

- Jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie
kontroli nad swoim zdrowiem i jego poprawą.

- Tworzy ujednoliconą koncepcję sposobów i
warunków życia w celu zachowania zdrowia.

Promocja zdrowia jest jedną z głównych
aktywności lekarza

rodzinnego, niektórzy uważają że zajmuje
istotne miejsce

przed diagnozowaniem i leczeniem.

Lekarz rodzinny poprzez edukację zdrowotną
może wpływać na styl życia swoich pacjentów.
L.R. Ma uprzywilejowaną pozycję ponieważ;
- zna swoich pacjentów którzy go wybrali
- zna całe rodziny
- zna warunki socjalno –bytowe
- zna lokalną społeczność
- zna organizacje w lokalnej społeczności
- może mieć kontakty z lokalnymi mediami,
urzędnikami, politykami

Celem edukacji zdrowotnej jest zapewnienie
wsparcia samodzielnym działaniom na rzecz
pozytywnych zmian zachowań zdrowotnych i
warunków życia wpływających na zdrowie na
różnych poziomach życia społecznego.

Na poziomie:
- jednostki – oddziaływania psychologiczne
- rodzin i małych grup – oddziaływania
psychospołeczne
- środowisk instytucjonalnych – oddziaływanie
organizacyjne
- społeczności lokalnych – oddziaływania kulturowo
–społeczne
- środków przekazu, polityki zdrowotnej –
oddziaływania
polityczne

WPROWADZENIE DO PROMOCJI ZDROWIA

Zdrowie stanowi jeden z najważniejszych

czynników warunkujących harmonijny rozwój
człowieka, jego rolę w społeczeństwie, zdolność
wykonywania ważnych zadań i osiąganie zamierzonych
celów. Zdrowie jest traktowane jako „pełna możliwość
człowieka”. Jest oczywiste, że zdrowie jest procesem
dynamicznym, kształtowanym w sposób ciągły przez
oddziaływanie na człowieka w szerokim zakresie
czynników: biologicznych, społecznych i kulturalnych.
Zdrowie może być oceniane jako pozytywny bilans
wzajemnych oddziaływań. M. Lalonde zgrupował w
połowie lat siedemdziesiątych czynniki warunkujące
„pole zdrowia” człowieka w cztery działy: biologia,
środowisko, styl życia i lecznictwo. Innowacja w tym
modelu jest zwrócenie uwagi na styl życia i
środowisko, jako istotne czynniki warunkujące
zdrowie. Nie ma natomiast w nim koleracji
wyróżnionych czynników wpływających na zdrowie.

CZYNNIKI DETERMINUJACE ZDROWIE
CZŁOWIEKA

- czynniki genetyczne w zakresie 5 – 15%

- środowisko fizyczne 5 – 15%

- środowisko społeczne 20 – 25%

- styl życia człowieka około 50%

- medycyna naprawcza 10 – 20%

Istnieją także determinanty zdrowia jak np.

pozbawienie pracy, nadmierny wysiłek fizyczny w
pracy, ekspozycja na substancje szkodliwe w czasie
pracy, zagęszczenie lub wyposażenie mieszkania,
częste wypadki wandalizmu w miejscu
zamieszkania, udział w wypadkach drogowych, brak
aktywności fizycznej w czasie wolnym od pracy i
oczywiście palenie papierosów, nadużywanie
alkoholu i nieracjonalna dieta.

Duże znaczenie dla poprawy sytuacji

zdrowotnej ma też kształtowanie zdrowia
psychicznego. Zaburzenia zdrowia psychicznego
narastają i stanowią poważny czynnik zagrożenia
zdrowia i pogorszenia jakości życia w Polsce.

Profilaktyka zdrowia

Profilaktyka to działanie mające na celu
zmniejszenie zachorowalności i umieralności.

Profilaktyka zorientowana jest na chorobę.

Dotychczas lepiej zorganizowana niż promocja
zdrowia, np.

- kalendarze szczepień
- walka z gruźlicą
- profilaktyka chorób przenoszonych drogą

płciową

PROFILAKTYKA

- Profilaktyka pierwszego stopnia – zmniejszenie
ryzyka zachorowań
w całej populacji np. programy dla dzieci w wieku
szkolnym,
mające zniechęcać do sięgania po papierosy
- Profilaktyka drugiego stopnia – oddziaływanie na
grupy
zwiększonego ryzyka, np. programy profilaktyczne
zmniejszające
zagrożenie AIDS w populacji o podwyższonym
ryzyku
- Profilaktyka trzeciego stopnia – ma skrócić czas
trwania choroby
u tych, którzy już zachorowali np. zachęcenie dla
pacjenta po
zawale do przejścia na dietę niskokaloryczną, bogatą
w błonnik
oraz do ćwiczeń fizycznych

ZALETY PROFILAKTYKI

Kosztuje mniej niż leczenie, którego czasami nie
można wdrożyć z powodu wczesnego zgonu.

BADANIA PRZESIEWOWE (SKRYNINGOWE)

- są częścią profilaktyki drugorzędowej

- zorganizowane działania polegające na wczesnym
wykrywaniu
chorób lub czynników ryzyka u osób bez objawów
choroby

- prowadzone w wykorzystaniem odpowiedniego
narzędzia tzw.
testu przesiewowego

TESTEM PRZESIEWOWYM MOŻE BYĆ:

1. Zestaw pytań np. test CAGE w kierunku
uzależniania od alkoholu

2. Badanie fizykalne np. pomiar ciśnienia

3. Badanie biochemiczne np. stężenie cholesterolu

4. Badanie radiologiczne np. mammografia

5. Badanie endoskopowe np. kolonoskopia

Program badań przesiewowych jest pojęciem
szerszym niż test przesiewowy i obejmuje:

- wykrywanie określonej choroby

- postępowanie poprzesiewowe

- interwencje medyczne u osób z wykrytą chorobą

PROGRAM BADAŃ PRZESIEWOWYCH MUSI
OKREŚLAĆ:

- rodzaj testu przesiewowego

- populację badaną

- postępowanie diagnostyczne w przypadku
dodatnich wyników testu przesiewowego – rodzaj
i miejsce wykonywania badań potwierdzających
lub wykluczających występowanie zaburzeń
wskazanych w teście przesiewowym

- postępowanie lecznicze w stosunku do osób z
potwierdzonym rozpoznaniem

- okresy między wykonywaniem testów
przesiewowych przy jego ujemnych wynikach

Program badań przesiewowych może być
realizowany tylko w odniesieniu do wybranych
chorób i przy użyciu testów spełniających określone
warunku.
Z najskuteczniejsze uważane są programy masowe
skierowane do całej populacji.

Jaką chorobę można wykrywać programem badań
przesiewowych?

- choroba musi stanowić istotny problem
zdrowotny

- naturalna historia choroby powinna być dobrze
poznana

- wczesne wykrycie musi istotnie poprawiać
rokowanie

- częstość występowania choroby w stadium
przedklinicznym musi być dostatecznie duża w
populacji

POZĄDANE CECHY TESTU PRZESIEWOWEGO:

- nieinwazyjność

- bezpieczeństwo

- łatwość wykonania

- niski koszt

- akceptacja badanych

- powtarzalność wyników

- wysoka czułość

- wysoka swoistość

Skuteczność programu przesiewowego zależy przede
wszystkim od:
- wpływu na śmiertelność ogólną
- wpływu na zapobieganie inwalidztwu przez wczesne
wykrycie
choroby
- wpływu na poprawę jakości życia

Sam fakt wcześniejszego wykrycia choroby nie jest
wystarczającym uzasadnieniem do wprowadzania
badań przesiewowych np. regularne przesiewowe RTG
płuc u osób palących.

Wybieramy takie badania prewencyjne, których
skuteczność została udowodniona (zgodnie z EBM)