Psychoanaliza kulturowa- K. Horney,

H.S. Sullivan

Magdalena Błażek



Karen Horney- 16.09.1885-1952, od
1932 roku w USA- Nowojorski Instytut
Psychoanalityczny,

Towarzystwo

Rozwoju Psychoanalizy, Amerykański
Instytut Psychoanalizy



Horney uważała, że jej idee mieszczą się w

ramach psychoanalizy freudowskiej, różnice:

nacisk na relacje społeczne, psychologia

kobieca (natura nie wyposażyła kobiet w

skłonność do bycia słabymi, zależnymi,

uległymi, poświęcającymi się dla innych-

czynniki

kulturowe

czynią

ja

takimi),

koncentracja na kulturze, obawy dotyczące

bezpieczeństwa oraz intra- i interpsychicznej

alienacji stanowią główne siły motywujące

osobowość, krytyka zazdrości o członek,



Kompleks

Edypa

wg

Horney

to

lęk

spowodowany

istotnymi

zaburzeniami

w

relacjach dziecko-rodzic (odrzucenie, karanie,
nadmierna

opiekuńczość),

narcyzm-

wywyższanie samego siebie wynikające z
braku poczucia bezpieczeństwa a nie miłość do
samego

siebie.

Horney

akceptowała:

determinizm

psychiczny,

motywację

nieświadomą,

emocjonalne,

nieracjonalne

motywy.



Sullivan- autor interpersonalnej teorii psychiatrii,

podkreśla znaczenie wczesnych relacji dziecka z

matką.

Lęk

od

początku

ma

charakter

interpersonalny, Ja ma genezę społeczną. Rozwija

się ono z uczuć doświadczanych w relacji. Dobre

Ja- przyjemne doświadczenia, złe Ja- ból i

zagrożenie, nie-Ja- odrzucana część Ja na skutek

skojarzenia z bardzo silnym lękiem.



Sullivan zbliża się do poglądów Eriksona.

Kładzie nacisk na okres późnego dzieciństwa i

preadolescencji-

rola

szerokiej

społecznej

akceptacji, bliskie przyjaźnie, relacja z osobą płci

przeciwnej.



Współczesne rozwinięcia: teoria
relacji z obiektem, narcyzm i
osobowość narcystyczna (Kohut,
Kernberg). Osobowość narcystyczna-
zaburzony obraz Ja, chwiejna
samoocena, brak empatii, potrzeba
bycia podziwianym. Narcyzm
konwersacyjny.



Przywiązanie i relacje międzyosobowe w

okresie dorosłości- wpływ wczesnych doświadczeń

na rozwój osobowości (Bowlby). Behawioralny

system przywiązania (attachement behavioral

system, ABS)- naturalna tendencja dziecka do

nawiązywania relacji z opiekunem a potem

rozstanie z nim. Wewnętrzne modele robocze

(internal working models)- reprezentacje siebie i

innych osób. Modele są nasycone emocjonalnie.

Ainsworth- procedura nieznanej sytuacji. Style

przywiązania:

bezpieczny,

lękowo-

ambiwalentny, unikowy.



Rozwój człowieka w ujęciu Horney: polega
na samorealizacji na wszystkich płaszczyznach
(biologicznej, psychologicznej, społecznej i
etycznej). Praca nad sobą jest nie tylko
podstawowym moralnym obowiązkiem,
ale

i

podstawowym

moralnym

przywilejem. Prowadzi ona do wzrostu
samoświadomości i zrozumienia samego
siebie.

Jednostka

musi

wziąć

odpowiedzialność za swoje wybory.



Od urodzenia zachowanie człowieka
determinują dążenia do zadowolenia,
bezpieczeństwa

i

integracji.

Ich

realizacja zależy od warunków, jakie
stwarzają

rodzice.

Gdy

rodzice

stwarzają klimat zagrożenia (oscylując
między

aprobatą

i

dezaprobatą)

prawidłowy rozwój staje się niemożliwy



i u dziecka pojawia się triada uczuć:
bezradność, poczucie emocjonalnej
izolacji i zagrożenia ze strony
otoczenia. Następuje utrata poczucia
bezpieczeństwa, co wywołuje silny lęk
podstawowy (basic anxiety) Jest to
uczucie osamotnienia, bezradności
w potencjalnie wrogim świecie



Czynniki

wywołujące

lęk

podstawowy:

bezpośrednia

lub

pośrednia

dominacja,

obojętność, niekonsekwentne postępowanie, brak

poszanowania indywidualnych potrzeb, poniżające

postawy, okazywanie dziecku zbyt wiele podziwu

lub jego brak, brak rzeczywistej serdeczności,

zmuszanie do stawania po czyjejś stronie w

sporach między rodzicami, zbyt wiele lub zbyt

mało obowiązków, nadmierna opiekuńczość,

izolowanie od inny6ch dzieci, niesprawiedliwość,

dyskryminacja, niedotrzymywanie przyrzeczeń,

wroga atmosfera itp. Czynniki te tworzą zło

podstawowe (basic evil).



Zło podstawowe w naturalny sposób
wywołuje wrogość podstawową (basic hostility).
To z kolei wywołuje konflikt- okazanie wrogości
wiązałoby się z dalszą utratą miłości. Ze
względów społecznych uczucie wrogości
do otoczenia (za odebranie poczucia
bezp.) jest tłumione. Stłumiona wrogość
nasila lęk, a lęk wrogość. Konsekwencją
lęku podstawowego jest ciągłe szukanie
utraconego poczucia bezpieczeństwa.



Wyparcie jest skutkiem zastosowania jednej z
trzech strategii: muszę wypierać wrogość, bo
1)was potrzebuję, 2) się was boję, 3) boję się
utracić waszą miłość. Wyparcie zaostrza
konflikt: lęk – nadmierna potrzeba uczucia-
brak

zaspokojenia

potrzeb-

poczucie

odrzucenia-

nasilenie

lęku

i

wrogości-

wypieranie wrogości- wzrost lęku- zwiększenie
wrogości na skutek potrzeby wyparcia.



Każda z tych strategii może stać
się stałym składnikiem osobowości
przybierając

postać

popędu

(potrzeby)

w

systemie

dynamicznym,

jakim

jest

osobowość.

Powstają

potrzeby

neurotyczne:

–

miłości i aprobaty: pragnienie podobania
się wszystkim, wrażliwość na odtrącenie

–

posiadania partnera: pasożytnicze
relacje, obawa odrzucenia

–

ograniczania własnych potrzeb i
oczekiwań: brak wymagań, stanie na
uboczu, umniejszanie swojej wartości

–

władzy: dążenie do władzy dla niej samej,
brak szacunku dla innych, gloryfikacja siły,

–

wykorzystywania otoczenia: wszelkie
sposoby stają się środkami do celu, brak
jakichkolwiek uczuć wobec innych,

–

prestiżu i uznania społecznego: o
samoocenie decyduje uznanie innych,

–

bycia podziwianym: wyolbrzymiony obraz
własnej osoby i oczekiwanie bycia
podziwianym za to, co sobie przypisuje

–

osiągnięcia sukcesu w życiu: dążenie do
bycia najlepszym niezależnie od dziedziny,

–

samowystarczalności i niezależności:
wynik rozczarowania relacjami,

–

doskonałości i odporności na wszelkie
ataki: obawa przed krytyką prowadzi do
rozwoju potrzeby bycia nieomylnym i
niedostępnym



Potrzeby te stanowią źródło
wewnętrznych konfliktów. Nie mogą być
zaspokojone.



Potrzeby dzielą się na trzy kategorie:

–

postawa do ludzi (poszukiwanie opieki, uległość),

–

postawa przeciw ludziom (agresja do otoczenia,
potrzeba władzy),

–

postawa od ludzi (ucieczka od otoczenia, potrzeba
niezależności, wycofanie). Konflikt między
postawami tworzy tzw. konflikt podstawowy.



Nerwica charakteru: neurotyczna
struktura

charakteru,

zaburzenia

osobowości, choć objawy mogą być
identyczne, jak w nerwicy sytuacyjnej.
Dla osób neurotycznych potencjalnie
każda sytuacja może być sytuacja
konfliktową.



Zaburzenia osobowości wyrażają się w

postaci neurotycznych potrzeb: uczucia i

aprobaty, władzy, prestiżu i posiadania, zależności,

izolacji. Głównym celem neurotycznych potrzeb

jest uzyskanie poczucia bezpieczeństwa przez

redukcję lęku podstawowego.



Potrzeby te są wewnętrznie skonfliktowane i

same stają się źródłem lęku wtórnego.

Objaw błędnego koła nerwicowego. Potrzeby

neurotyczne są irracjonalne, sztywne, przymusowe

oraz charakteryzują się rozbieżnością pomiędzy

możliwościami jednostki a jej rzeczywistymi

osiągnięciami.



Nerwica powstaje jako rezultat
konfliktu potrzeb. Jest to zaburzenie
psychiczne wywołane lękiem i obroną
przed nim oraz próbami znalezienia
kompromisu w konflikcie sprzecznych
tendencji.



Konsekwencją nie rozwiązanych konfliktów

oraz neurotycznego rozwoju osobowości

jest utrata zdolności do samorealizacji. Ja

zamiast pobudzać i integrować staje się polem

walki przeciwstawnych tendencji. Neurotyczny

rozwój powoduje alienację od Ja, czyli próbę

ucieczki od Ja: aktualnego (depersonalizacja,

derealizacja, pustka, nicość), realnego (gorsze,

brak spontanicznych uczuć, osłabienie procesów

integracyjnych, niezdolność wyboru).



Jednym ze sposobów obrony jest
utrwalenie się jednej z postaw.
Prowadzi to do osłabienia pozostałych.
Można

też

rzutować

konflikt

na

zewnątrz (eksternalizacja).



Idealizacja obrazu Ja jako najważniejsza

forma obrony. Neurotyk przenosi uwagę na

siebie.

Koncentruje

się

na

realizacji

neurotycznego , wyidealizowanego Ja co

skutkuje

egocentryzmem.

Realizację

ja

idealnego

nazywa

Horney

pogonią

za

wielkością w wyniku czego pojawia się

neurotyczna duma. Jej szkodliwe następstwa

biorą się z tego, że nie wynika ona z

rzeczywistego poczucia własnej wartości, co

czyni neurotyka bardzo wrażliwym na krytykę.



Centralny konflikt wewnętrzny- między Ja

realnym a Ja wyidealizowanym. Ponieważ

realizacja siebie ze względu na obraz Ja staje

się w zetknięciu z rzeczywistością niemożliwa

powstaje pogarda i nienawiść do Ja realnego. W

konsekwencji pojawia się Ja pogardzane.

Reakcja obronna na ten opis Ja powoduje

powstanie

wyidealizowanego

obrazu

Ja.

Realizacja wyidealizowanego Ja wyznacza trzy

zasadnicze

modele

nerwicowego

rozwoju

człowieka zgodne z postawami do, od i przeciw.



Rozwiązanie typu do. Identyfikacja ze
znienawidzonym Ja realnym (uległość)- krańcowa
zależność od otoczenia, poszukiwanie poniżenia.



Rozwiązanie typu przeciw (ekspansja).
Identyfikacja z wyidealizowanym Ja. Przejawia się
jako: narcyzm, perfekcjonizm, agresja (skłonność
do poniżania innych, sadyzm).



Rozwiązanie typu od (rezygnacja). Ideałem
staje się wolność. Jest to wolność od siebie-
rezygnacja z samorealizacji, wolność od
otoczenia- wycofanie z aktywności.



Nerwica jest zaburzeniem w stosunkach

człowieka z samym sobą i z innymi

ludźmi. Powstaje ona pod wpływem

warunków środowiska: brak poczucia

bezpieczeństwa, bezradność, izolacja

uczuciowa i zagrożenie, warunki sprzyjające

rozwojowi konfliktów neurotycznych,

nagradzające takie elementy zachowania,

które tworzą elementy wyidealizowanego

obrazu Ja.



Terapia- reorientacja przez samowiedzę,

uświadomienie sobie konfliktów, praca nad

nowym obrazem Ja.