Biochemia cz II

background image

Biochemia

Biochemia

Część II

Część II

background image

Budowa i podział tłuszczów

Budowa i podział tłuszczów

Grupa związków organicznych o

Grupa związków organicznych o

różnorodnej budowie i wspólnej właściwości

różnorodnej budowie i wspólnej właściwości

– nierozpuszczalność w wodzie, a

– nierozpuszczalność w wodzie, a

rozpuszczalność w rozpuszczalnikach

rozpuszczalność w rozpuszczalnikach

organicznych (benzen, eter, aceton)

organicznych (benzen, eter, aceton)

W organizmie człowieka

W organizmie człowieka

Składnik budowy

Składnik budowy

Materiał energetyczny

Materiał energetyczny

Rozpuszczalnik dla witamin rozpuszczalnych w

Rozpuszczalnik dla witamin rozpuszczalnych w

tłuszczach (A, D, E, K)

tłuszczach (A, D, E, K)

background image

Budowa i podział tłuszczów

Budowa i podział tłuszczów

(c.d.)

(c.d.)

Tłuszcze proste zawierają pierwiastki: węgiel, wodór, tlen

Tłuszcze proste zawierają pierwiastki: węgiel, wodór, tlen

(C, H. 0). Tłuszcze złożone oprócz wymienionych

(C, H. 0). Tłuszcze złożone oprócz wymienionych

pierwiastków mają w swoim składzie fosfor, czasem azot

pierwiastków mają w swoim składzie fosfor, czasem azot

lub siarkę.

lub siarkę.

Glicerol może tworzyć estry z jedną, dwiema i trzema

Glicerol może tworzyć estry z jedną, dwiema i trzema

cząsteczkami

cząsteczkami

kwasu tłuszczowego, dając:

kwasu tłuszczowego, dając:

monogliceryd (monoacyloglicerol),

monogliceryd (monoacyloglicerol),

digliceryd (diacyloglicerol),

digliceryd (diacyloglicerol),

trigliceryd (triacyloglicerol).

trigliceryd (triacyloglicerol).

Nazwy glicerydów w nawiasie odpowiadają terminologii

Nazwy glicerydów w nawiasie odpowiadają terminologii

Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC)

Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej (IUPAC)

oraz Międzynarodowej Unii Biochemicznej.

oraz Międzynarodowej Unii Biochemicznej.

Glicerol łączy się z kwasami tłuszczowymi wiązaniem

Glicerol łączy się z kwasami tłuszczowymi wiązaniem

estrowym.

estrowym.

background image

Budowa i podział tłuszczów

Budowa i podział tłuszczów

(c.d.)

(c.d.)

background image

Podział lipidów

Podział lipidów

background image

Kwasy tłuszczowe

Kwasy tłuszczowe

Kwasy tłuszczowe zarówno w organizmie

Kwasy tłuszczowe zarówno w organizmie

człowieka, jak i w naturalnych tłuszczach,

człowieka, jak i w naturalnych tłuszczach,

występują w formie zestryfikowanej.

występują w formie zestryfikowanej.

Wolne kwasy tłuszczowe znajdują się tylko

Wolne kwasy tłuszczowe znajdują się tylko

w surowicy krwi. Są luźno związane z

w surowicy krwi. Są luźno związane z

albuminami.

albuminami.

Obok glukozy są głównym materiałem

Obok glukozy są głównym materiałem

energetycznym, spalanym w komórkach.

energetycznym, spalanym w komórkach.

Ich okres półtrwania wynosi kilka minut.

Ich okres półtrwania wynosi kilka minut.

Większość kwasów tłuszczowych znajduje

Większość kwasów tłuszczowych znajduje

się w triglicerydach, fosfolipidach i estrach

się w triglicerydach, fosfolipidach i estrach

cholesterolu.

cholesterolu.

background image

Kwasy tłuszczowe

Kwasy tłuszczowe

background image

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Triglicerydy znajdujące się w ustroju pochodzą z pożywienia

Triglicerydy znajdujące się w ustroju pochodzą z pożywienia

oraz syntezy endogennej.

oraz syntezy endogennej.

Synteza ich zachodzi głównie w wątrobie, tkance

Synteza ich zachodzi głównie w wątrobie, tkance

tłuszczowej podskórnej, błonie śluzowej jelita cienkiego,

tłuszczowej podskórnej, błonie śluzowej jelita cienkiego,

gruczole sutkowym. Związkami wyjściowymi są: a-

gruczole sutkowym. Związkami wyjściowymi są: a-

giicerofosforan, który powstaje z glukozy w procesie

giicerofosforan, który powstaje z glukozy w procesie

glikolizy oraz kwasy tłuszczowe zaktywowane koenzymem

glikolizy oraz kwasy tłuszczowe zaktywowane koenzymem

A (acylo—CoA).

A (acylo—CoA).

Glicerofosforan przyjmuje dwie reszty kwasowe, tworząc

Glicerofosforan przyjmuje dwie reszty kwasowe, tworząc

kwas fosfatydowy. Ten etap syntezy katalizuje enzym

kwas fosfatydowy. Ten etap syntezy katalizuje enzym

acylotransferaza glicerofosforanowa.

acylotransferaza glicerofosforanowa.

Kwas fosfatydowy odrzuca resztę fosforanową pod

Kwas fosfatydowy odrzuca resztę fosforanową pod

wpływem enzymu fosfatazy i staje się diglicerydem.

wpływem enzymu fosfatazy i staje się diglicerydem.

Następnie digliceryd przyjmuje trzecią resztę kwasową

Następnie digliceryd przyjmuje trzecią resztę kwasową

przechodząc w trigliceryd.

przechodząc w trigliceryd.

background image
background image

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Do kwasów tłuszczowych zalicza się kwasy

Do kwasów tłuszczowych zalicza się kwasy

organiczne,prawie wyłącznie o prostych łańcuchach,

organiczne,prawie wyłącznie o prostych łańcuchach,

monokarboksylowych, czyli z jedną grupą COOH. Kwasy te

monokarboksylowych, czyli z jedną grupą COOH. Kwasy te

zbudowane są z węgla, wodoru i tlenu

zbudowane są z węgla, wodoru i tlenu

Liczba cząstek węgla w kwasach tłuszczowych wynosi 4—

Liczba cząstek węgla w kwasach tłuszczowych wynosi 4—

26. Zawierają stale parzystą liczbę atomów węgla,

26. Zawierają stale parzystą liczbę atomów węgla,

ponieważ synteza ich zachodzi poprzez kondensację

ponieważ synteza ich zachodzi poprzez kondensację

dwuwęglowych reszt kwasu octowego.

dwuwęglowych reszt kwasu octowego.

Zależnie od długości łańcucha dzieli się je na:

Zależnie od długości łańcucha dzieli się je na:

krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe SCFA (short chain

krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe SCFA (short chain

fatty acidsl

fatty acidsl

- do 6 atomów węgla w cząsteczce,

- do 6 atomów węgla w cząsteczce,

średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe w MCT (medium

średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe w MCT (medium

chain triglicerydes) — 10 - 12 atomów węgla,

chain triglicerydes) — 10 - 12 atomów węgla,

długołańcuchowe kwasy tłuszczowe w LCT (long chain

długołańcuchowe kwasy tłuszczowe w LCT (long chain

triglicerydes) — 14 i więcej atomów węgla.

triglicerydes) — 14 i więcej atomów węgla.

background image

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Łańcuch węglowy może być nasycony (gdy

Łańcuch węglowy może być nasycony (gdy

brak podwójnych wiązań między węglami) lub

brak podwójnych wiązań między węglami) lub

nienasycony (gdy liczba wiązań podwójnych

nienasycony (gdy liczba wiązań podwójnych

między węglami wynosi od 1 do 6).

między węglami wynosi od 1 do 6).

Tak, więc poszczególne kwasy różnią się

Tak, więc poszczególne kwasy różnią się

między sobą długością łańcucha, liczbą i

między sobą długością łańcucha, liczbą i

położeniem podwójnych wiązań.

położeniem podwójnych wiązań.

Kwasy o jednym podwójnym wiązaniu należą

Kwasy o jednym podwójnym wiązaniu należą

do jednonienasyconych, o dwóch i więcej

do jednonienasyconych, o dwóch i więcej

podwójnych wiązaniach do

podwójnych wiązaniach do

wielonienasyconych.

wielonienasyconych.

background image

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Długołańcuchowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe

Długołańcuchowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe

oznaczone są skrótem PUFA (Polyunsaturated Fatty Acid).

oznaczone są skrótem PUFA (Polyunsaturated Fatty Acid).

Zalicza się do nich niezbędne nienasycone kwasy

Zalicza się do nich niezbędne nienasycone kwasy

tłuszczowe (NNKT) — są to związki egzogenne, czyli muszą

tłuszczowe (NNKT) — są to związki egzogenne, czyli muszą

być dostarczane z pożywieniem. Niezbędne nienasycone

być dostarczane z pożywieniem. Niezbędne nienasycone

kwasy tłuszczowe należą do dwóch rodzin n-6 i n-3 (lub

kwasy tłuszczowe należą do dwóch rodzin n-6 i n-3 (lub

omega 6 i omega 3).

omega 6 i omega 3).

Do rodziny kwasu linolowego n-6 zaliczamy kwasy: linolowy,

Do rodziny kwasu linolowego n-6 zaliczamy kwasy: linolowy,

-linolenowy, arachidonowy i dokozapentaenowy. W

-linolenowy, arachidonowy i dokozapentaenowy. W

kwasach tych pierwsze podwójne wiązanie występuje przy

kwasach tych pierwsze podwójne wiązanie występuje przy

szóstym węglu licząc od grupy metylowej 1(CH

szóstym węglu licząc od grupy metylowej 1(CH

3

3

). Z kwasu

). Z kwasu

linolowego, dostarczonego z pożywieniem w organizmie

linolowego, dostarczonego z pożywieniem w organizmie

człowieka mogą być syntetyzowane pozostałe kwasy z tej

człowieka mogą być syntetyzowane pozostałe kwasy z tej

samej rodziny

samej rodziny

-linolenowy, arachidonowy).

-linolenowy, arachidonowy).

background image

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Kwasy tłuszczowe (c.d.)

Rodzina kwasu

Rodzina kwasu

-linolenowego n-3 zawiera oprócz

-linolenowego n-3 zawiera oprócz

kwasu

kwasu

-linolenowego kwasy: eikozapentaenowy

-linolenowego kwasy: eikozapentaenowy

(EPA) i dokozaheksaenowy (DHA). Kwasy te mają

(EPA) i dokozaheksaenowy (DHA). Kwasy te mają

pierwsze podwójne wiązanie przy węglu 3 licząc

pierwsze podwójne wiązanie przy węglu 3 licząc

od grupy CH

od grupy CH

3

3

. Kwasy dokozaheksaenowy i

. Kwasy dokozaheksaenowy i

eikozapentaenowy mogą być syntetyzowane w

eikozapentaenowy mogą być syntetyzowane w

ustroju człowieka z kwasu

ustroju człowieka z kwasu

-linolenowego.

-linolenowego.

Większość kwasów jednonienasyconych o jednym

Większość kwasów jednonienasyconych o jednym

podwójnym wiązaniu, są: oleinowy, elaidynowy,

podwójnym wiązaniu, są: oleinowy, elaidynowy,

erukowy, nerwonowy zalicza się do rodziny n-9.

erukowy, nerwonowy zalicza się do rodziny n-9.

Oznacza to, że wiązanie podwójne jest między 9 a

Oznacza to, że wiązanie podwójne jest między 9 a

10 atomem węgla kwasu tłuszczowego.

10 atomem węgla kwasu tłuszczowego.

background image

Przemiana tłuszczów

Przemiana tłuszczów

prostych

prostych

W enterocytach komórkach nabłonka jelitowego

W enterocytach komórkach nabłonka jelitowego

— synteza może za chodzić bezpośrednio z.

— synteza może za chodzić bezpośrednio z.

monoglicerydów dzięki enzymowi —

monoglicerydów dzięki enzymowi —

acylotransferazie monoacyloglicerolowej.

acylotransferazie monoacyloglicerolowej.

Do syntezy triglicerydów potrzebna jest energia z

Do syntezy triglicerydów potrzebna jest energia z

ATP. Triglicerydy magazynują przede wszystkim

ATP. Triglicerydy magazynują przede wszystkim

komórki tkanki tłuszczowej — adypocyty. Komórki

komórki tkanki tłuszczowej — adypocyty. Komórki

te uwalniają kwasy tłuszczowe do krwi.

te uwalniają kwasy tłuszczowe do krwi.

Jeżeli synteza przebiega w wątrobie lub błonie

Jeżeli synteza przebiega w wątrobie lub błonie

śluzowej jelita cienkiego to triglicerydy

śluzowej jelita cienkiego to triglicerydy

przenoszone są do tkanki tłuszczowej przez

przenoszone są do tkanki tłuszczowej przez

lipoproteiny.

lipoproteiny.

background image

Przemiana tłuszczów

Przemiana tłuszczów

prostych

prostych

Liczba adypocytów może się zwiększać w okresie

Liczba adypocytów może się zwiększać w okresie

wzrostu młodego organizmu z powodu przekarmiania.

wzrostu młodego organizmu z powodu przekarmiania.

Liczba namnożonych komórek tłuszczowych pozostaje

Liczba namnożonych komórek tłuszczowych pozostaje

przez całe życie, tak samo mogą one tylko zmniejszać

przez całe życie, tak samo mogą one tylko zmniejszać

swoją objętość.

swoją objętość.

Triglicerydy są materiałem zapasowym gromadzonym

Triglicerydy są materiałem zapasowym gromadzonym

w tkance podskórnej, natomiast wolne kwasy

w tkance podskórnej, natomiast wolne kwasy

tłuszczowe zaopatrują organizm w energię. Wolne

tłuszczowe zaopatrują organizm w energię. Wolne

kwasy tłuszczowe są głównym substratem do

kwasy tłuszczowe są głównym substratem do

utleniania, czyli spalania w komórce.

utleniania, czyli spalania w komórce.

Lipoliza (hydroliza) jest to degradacja triglicerydów do

Lipoliza (hydroliza) jest to degradacja triglicerydów do

kwasów tłuszczowych i glicerolu. Uwolnione kwasy

kwasów tłuszczowych i glicerolu. Uwolnione kwasy

tłuszczowe z tkanki podskórnej z triglicerydów

tłuszczowe z tkanki podskórnej z triglicerydów

przechodzą do krwi, w której są transportowane są na

przechodzą do krwi, w której są transportowane są na

albuminach.

albuminach.

background image

Przemiana tłuszczów

Przemiana tłuszczów

prostych

prostych

Z krwi przenoszone są do różnych tkanek,

Z krwi przenoszone są do różnych tkanek,

gdzie zostają utlenione do CO

gdzie zostają utlenione do CO

2

2

i H

i H

2

2

O, dając

O, dając

energię.

energię.

Proces Iipolizy zachodzi pod wpływem

Proces Iipolizy zachodzi pod wpływem

enzymów lipazy triacyloglicerolowej i

enzymów lipazy triacyloglicerolowej i

monoacyloglicerolowej. Regulowany jest on

monoacyloglicerolowej. Regulowany jest on

hormonalnie.

hormonalnie.

Degradację triglicerydów nasilają stresy

Degradację triglicerydów nasilają stresy

(poprzez zwiększone wytwarzanie adrenaliny i

(poprzez zwiększone wytwarzanie adrenaliny i

noradrenaliny), głodzenie, ciężka praca

noradrenaliny), głodzenie, ciężka praca

fizyczna.

fizyczna.

Insulina hamuje lipolizę, natomiast zwiększa

Insulina hamuje lipolizę, natomiast zwiększa

lipogenezę, czyli syntezę triglicerydów

lipogenezę, czyli syntezę triglicerydów

background image

Spirala kwasów

Spirala kwasów

tłuszczowych

tłuszczowych

background image

Niezbędne nienasycone kwasy

Niezbędne nienasycone kwasy

tłuszczowe

tłuszczowe

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-6: linolowy,

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-6: linolowy,

arachidonowy,

arachidonowy,

—linolenowy, których źródłem są oleje:

—linolenowy, których źródłem są oleje:

słonecznikowy, sojowy, kokosowy, kukurydziany, z pestek

słonecznikowy, sojowy, kokosowy, kukurydziany, z pestek

winogron, z kiełków pszenicy, obniżają stężenie cholesterolu

winogron, z kiełków pszenicy, obniżają stężenie cholesterolu

całkowitego i frakcję LDL lipoprotein.

całkowitego i frakcję LDL lipoprotein.

Kwasy tłuszczowe z rodziny n-3: a-linolenowy,

Kwasy tłuszczowe z rodziny n-3: a-linolenowy,

eikozapentaenowy, dokozaheksaenowy obniżają stężenie

eikozapentaenowy, dokozaheksaenowy obniżają stężenie

triglicerydów, hamują powstawanie zakrzepów w

triglicerydów, hamują powstawanie zakrzepów w

naczyniach wieńcowych i mózgowych, obniżają ciśnienie

naczyniach wieńcowych i mózgowych, obniżają ciśnienie

krwi, zapobiegają arytmii serca.

krwi, zapobiegają arytmii serca.

Kwas

Kwas

-linolenowy w znacznych ilościach występuje w oleju

-linolenowy w znacznych ilościach występuje w oleju

sojowym, rzepakowym, oleju z kiełków pszenicy,

sojowym, rzepakowym, oleju z kiełków pszenicy,

kukurydzianym, natomiast bogate w kwas

kukurydzianym, natomiast bogate w kwas

eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy są tłuszcze ryb

eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy są tłuszcze ryb

(makrele, pikling, śledzie) i ssaków morskich.

(makrele, pikling, śledzie) i ssaków morskich.

background image

Niezbędne nienasycone kwasy

Niezbędne nienasycone kwasy

tłuszczowe (c.d.)

tłuszczowe (c.d.)

NNKT zwiększają przepływ krwi przez naczynia

NNKT zwiększają przepływ krwi przez naczynia

wieńcowe, a więc zapobiegają miażdżycy, zawałom,

wieńcowe, a więc zapobiegają miażdżycy, zawałom,

udarom mózgu (głównie n-3).

udarom mózgu (głównie n-3).

Są konieczne do prawidłowego wzrostu dzieci i

Są konieczne do prawidłowego wzrostu dzieci i

młodzieży oraz utrzymania zdrowia w wieku dojrzałym.

młodzieży oraz utrzymania zdrowia w wieku dojrzałym.

Są integralnymi składnikami tkanek, wchodzą w skład

Są integralnymi składnikami tkanek, wchodzą w skład

fosfolipidów (występują przy węglu beta), budujących

fosfolipidów (występują przy węglu beta), budujących

błony biologiczne.

błony biologiczne.

Z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w wyniku

Z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w wyniku

enzymatycznego rozpadu powstają biologicznie

enzymatycznego rozpadu powstają biologicznie

czynne związki, tzw. eikozanoidy. Zalicza się do nich:

czynne związki, tzw. eikozanoidy. Zalicza się do nich:

prostaglandyny, prostacykliny, tromboksany,

prostaglandyny, prostacykliny, tromboksany,

leukotrieny.

leukotrieny.

background image

Niezbędne nienasycone kwasy

Niezbędne nienasycone kwasy

tłuszczowe (c.d.)

tłuszczowe (c.d.)

Eikozanoidy pełnią rolę miejscowych

Eikozanoidy pełnią rolę miejscowych

hormonów o wielorakim działaniu.

hormonów o wielorakim działaniu.

Biorą udział: w regulowaniu czynności układu

Biorą udział: w regulowaniu czynności układu

sercowo-naczyniowego, w regulacji krzepnięcia

sercowo-naczyniowego, w regulacji krzepnięcia

krwi, ciśnienia tętniczego, funkcji ośrodkowego

krwi, ciśnienia tętniczego, funkcji ośrodkowego

i obwodowego układu nerwowego, przewodu

i obwodowego układu nerwowego, przewodu

pokarmowego, układu oddechowego, nerek i

pokarmowego, układu oddechowego, nerek i

narządów rozrodczych.

narządów rozrodczych.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe wpływają

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe wpływają

na zwiększone wydalanie cholesterolu z żółcią,

na zwiększone wydalanie cholesterolu z żółcią,

zapobiegając tworzeniu się kamieni

zapobiegając tworzeniu się kamieni

żółciowych.

żółciowych.

background image

Niezbędne nienasycone kwasy

Niezbędne nienasycone kwasy

tłuszczowe (c.d.)

tłuszczowe (c.d.)

Niedobór NNKT powoduje:

Niedobór NNKT powoduje:

zahamowanie wzrostu,

zahamowanie wzrostu,

zmiany skórne (skóra sucha, cienka, łuszcząca

zmiany skórne (skóra sucha, cienka, łuszcząca

się, odbarwiona, przepuszczalna),

się, odbarwiona, przepuszczalna),

zmniejszone wydzielanie gruczołów łojowych,

zmniejszone wydzielanie gruczołów łojowych,

niedobór płytek krwi (trombocytopenia),

niedobór płytek krwi (trombocytopenia),

upośledzenie czynności fizjologicznych nerek,

upośledzenie czynności fizjologicznych nerek,

wątroby, serca oraz innych narządów i tkanek,

wątroby, serca oraz innych narządów i tkanek,

nadciśnienie,

nadciśnienie,

bezpłodność,

bezpłodność,

zmniejszenie syntezy prostaglandyn,

zmniejszenie syntezy prostaglandyn,

zwiększenie podatności na infekcje.

zwiększenie podatności na infekcje.

background image

Niezbędne nienasycone kwasy

Niezbędne nienasycone kwasy

tłuszczowe (c.d.)

tłuszczowe (c.d.)

Nadmiar NNKT może wywołać niepożądane

Nadmiar NNKT może wywołać niepożądane

skutki.

skutki.

Nadmiar kwasów z rodziny n-3 w pożywieniu

Nadmiar kwasów z rodziny n-3 w pożywieniu

może prowadzić do skazy krwotocznej

może prowadzić do skazy krwotocznej

(trombocytemii), do zmian degeneracyjnych

(trombocytemii), do zmian degeneracyjnych

niektórych tkanek, infekcji, a nawet cukrzycy.

niektórych tkanek, infekcji, a nawet cukrzycy.

Stwierdzono, że nadmiar wolnych kwasów

Stwierdzono, że nadmiar wolnych kwasów

tłuszczowych (linolenowego, arachidonowego)

tłuszczowych (linolenowego, arachidonowego)

hamuje transformację limfocytów, blokując w

hamuje transformację limfocytów, blokując w

ten sposób odpowiedź immunologiczną.

ten sposób odpowiedź immunologiczną.

Zmniejsza również odporność na choroby

Zmniejsza również odporność na choroby

zakaźne i opóźnia gojenie się ran.

zakaźne i opóźnia gojenie się ran.

background image

Izomeria tłuszczów

Izomeria tłuszczów

W kwasach tłuszczowych występujących w

W kwasach tłuszczowych występujących w

tłuszczach pokarmowych najczęściej spotykaną

tłuszczach pokarmowych najczęściej spotykaną

konfiguracją wiązań podwójnych jest konfiguracja

konfiguracją wiązań podwójnych jest konfiguracja

cis. Oznacza to, że rodniki w stosunku do osi

cis. Oznacza to, że rodniki w stosunku do osi

wiązania podwójnego są po tej samej stronie

wiązania podwójnego są po tej samej stronie

wiązania. Jeśli rodniki znajdują się po przeciwnych

wiązania. Jeśli rodniki znajdują się po przeciwnych

stronach, to mamy do czynienia z izomerem typu

stronach, to mamy do czynienia z izomerem typu

trans.

trans.

background image

Izomeria tłuszczów

Izomeria tłuszczów

Kwasy tłuszczowe ulegają izomeryzacji podczas procesów

Kwasy tłuszczowe ulegają izomeryzacji podczas procesów

technologicznych. W czasie katalitycznego uwodornienia

technologicznych. W czasie katalitycznego uwodornienia

wiązań podwójnych (produkcja margaryn) zachodzi

wiązań podwójnych (produkcja margaryn) zachodzi

przekształcenie nienasyconych kwasów tłuszczowych w

przekształcenie nienasyconych kwasów tłuszczowych w

nasycone.

nasycone.

Podczas tego procesu mogą powstać nienasycone kwasy z

Podczas tego procesu mogą powstać nienasycone kwasy z

jednym lub kilkoma wiązaniami podwójnymi o nietypowej

jednym lub kilkoma wiązaniami podwójnymi o nietypowej

konfiguracji - trans albo może nastąpić zmiana

konfiguracji - trans albo może nastąpić zmiana

rozmieszczenia wiązań podwójnych w łańcuchu

rozmieszczenia wiązań podwójnych w łańcuchu

nienasyconych kwasów tłuszczowych.

nienasyconych kwasów tłuszczowych.

Głównym źródłem izomerów trans są częściowo

Głównym źródłem izomerów trans są częściowo

uwodornione tłuszcze: margaryny, tłuszcze piekarskie,

uwodornione tłuszcze: margaryny, tłuszcze piekarskie,

kuchenne. Kwasy typu trans występują także w niewielkich

kuchenne. Kwasy typu trans występują także w niewielkich

ilościach w maśle, mleku, serach, wołowinie, baraninie.

ilościach w maśle, mleku, serach, wołowinie, baraninie.

background image

Izomeria tłuszczów (c.d.)

Izomeria tłuszczów (c.d.)

Formy trans zalicza się do tej samej grupy co

Formy trans zalicza się do tej samej grupy co

kwasy nasycone, bowiem tracą swoistą rolę

kwasy nasycone, bowiem tracą swoistą rolę

biologiczną, stają się tylko źródłem energii.

biologiczną, stają się tylko źródłem energii.

Uważa się, że izomery trans podnoszą w

Uważa się, że izomery trans podnoszą w

organizmie człowieka stężenie cholesterolu LDL w

organizmie człowieka stężenie cholesterolu LDL w

takim samym stopniu, jak nasycone kwasy

takim samym stopniu, jak nasycone kwasy

tłuszczowe.

tłuszczowe.

A jednocześnie obniżają stężenie „dobrego”

A jednocześnie obniżają stężenie „dobrego”

cholesterolu HDL, a więc zwiększają ryzyko

cholesterolu HDL, a więc zwiększają ryzyko

zachorowania na chorobę wieńcową.

zachorowania na chorobę wieńcową.

Niekorzystne działanie obserwuje się dopiero

Niekorzystne działanie obserwuje się dopiero

wtedy, gdy stężenie ich w diecie przekracza 6%

wtedy, gdy stężenie ich w diecie przekracza 6%

energii. W przeciętnej diecie ilość izomerów trans

energii. W przeciętnej diecie ilość izomerów trans

nie przekracza 2% energii.

nie przekracza 2% energii.

background image

Woski

Woski

Należą do lipidów prostych - są to estry wyższych kwasów

Należą do lipidów prostych - są to estry wyższych kwasów

tłuszczowych i długołańcuchowych jednowodorotlenowych

tłuszczowych i długołańcuchowych jednowodorotlenowych

alkoholi. Przeważnie są to kwasy nasycone o parzystej liczbie

alkoholi. Przeważnie są to kwasy nasycone o parzystej liczbie

atomów węgla, począwszy od kwasu palmitynowego C

atomów węgla, począwszy od kwasu palmitynowego C

16

16

do

do

kwasów zawierających 36 węgli. Kwasy tłuszczowe mają taką

kwasów zawierających 36 węgli. Kwasy tłuszczowe mają taką

samą liczbę atomów węgla jak zestryfikowany alkohol, np.:

samą liczbę atomów węgla jak zestryfikowany alkohol, np.:

wosk pszczeli •- mirycyna C

wosk pszczeli •- mirycyna C

32

32

H

H

63

63

OH —• jest estrem kwasu

OH —• jest estrem kwasu

palmitynowego i alkoholu mirycylowego, służy do budowy

palmitynowego i alkoholu mirycylowego, służy do budowy

gniazd,

gniazd,

wosk wieloryba olbrok (z wosku z czaszki wieloryba

wosk wieloryba olbrok (z wosku z czaszki wieloryba

wyizolowano ester kwasu palmitynowego i alkoholu

wyizolowano ester kwasu palmitynowego i alkoholu

cetylowego),

cetylowego),

wosk z wełny owczej lanolina.

wosk z wełny owczej lanolina.

Woski spełniają rolę ochronną dla tkanek, zwłaszcza liści i

Woski spełniają rolę ochronną dla tkanek, zwłaszcza liści i

owoców. Chronią przed wysychaniem, drobnoustrojami,

owoców. Chronią przed wysychaniem, drobnoustrojami,

nadmiernym wpływem wilgoci.

nadmiernym wpływem wilgoci.

background image

Tłuszcze złożone

Tłuszcze złożone

Tłuszcze złożone oprócz glicerolu i kwasów tłuszczowych

Tłuszcze złożone oprócz glicerolu i kwasów tłuszczowych

zawierają inne związki, np. kwas fosforowy w fosfolipidach,

zawierają inne związki, np. kwas fosforowy w fosfolipidach,

galaktozę w cerebrozydach (galaktolipidach).

galaktozę w cerebrozydach (galaktolipidach).

[)o tłuszczów złożonych należą:

[)o tłuszczów złożonych należą:

fosfolipidy,

fosfolipidy,

glikolipidy,

glikolipidy,

inne lipidy, jak: sulfolipidy, aminolipidy.

inne lipidy, jak: sulfolipidy, aminolipidy.

Są estrami glicerolu lub sfingozyny z kwasem fosforowym i

Są estrami glicerolu lub sfingozyny z kwasem fosforowym i

kwasami tłuszczowymi. Kwas fosforowy łączy się przez

kwasami tłuszczowymi. Kwas fosforowy łączy się przez

grupy OH z alkoholem (glicerolem lub stingozyną) i

grupy OH z alkoholem (glicerolem lub stingozyną) i

komponentą azotową: choliną, kolaminą, seryną. oleinowy,

komponentą azotową: choliną, kolaminą, seryną. oleinowy,

linolowy, linolenowy.

linolowy, linolenowy.

W organizmie człowieka wśród fosfolipidów wyróżnia się

W organizmie człowieka wśród fosfolipidów wyróżnia się

dwie zasadnicze grupy: glicerofosfatydy i sfingolipidy

dwie zasadnicze grupy: glicerofosfatydy i sfingolipidy

(sfingomieliny).

(sfingomieliny).

background image

Tłuszcze złożone

Tłuszcze złożone

background image

Fosfolipidy

Fosfolipidy

Fosfolipidy są głównym elementem strukturalnym błon

Fosfolipidy są głównym elementem strukturalnym błon

komórkowych i subkomórkowych ( mitochondrialnych,

komórkowych i subkomórkowych ( mitochondrialnych,

jądrowych, mikrosomów). Bardzo dużo znajduje się ich w

jądrowych, mikrosomów). Bardzo dużo znajduje się ich w

tkance nerwowej. W szarej substancji mózgu stanowią około

tkance nerwowej. W szarej substancji mózgu stanowią około

30% suchej masy. Występują również: w wątrobie, trzustce,

30% suchej masy. Występują również: w wątrobie, trzustce,

mięśniu sercowym, w surfaktancie pęcherzyków płucnych

mięśniu sercowym, w surfaktancie pęcherzyków płucnych

(substancji zmniejszającej napięcie powierzchniowe płuc).

(substancji zmniejszającej napięcie powierzchniowe płuc).

Lecytyny uzyskane z soi hamują rozwój miażdżycy. W

Lecytyny uzyskane z soi hamują rozwój miażdżycy. W

blaszkach miażdżycowych obserwuje się małą zawartość

blaszkach miażdżycowych obserwuje się małą zawartość

lecytyn, kefalin, dużą natomiast sfingomielin.

lecytyn, kefalin, dużą natomiast sfingomielin.

Lecytyna występuje w tkankach roślinnych i zwierzęcych.

Lecytyna występuje w tkankach roślinnych i zwierzęcych.

Większe ilości zawarte są w tkance nerwowej, mózgu,

Większe ilości zawarte są w tkance nerwowej, mózgu,

wątrobie, żółtku jaj, nasionach soi.

wątrobie, żółtku jaj, nasionach soi.

Lecytyny zmniejszają napięcie powierzchniowe i stabilizują

Lecytyny zmniejszają napięcie powierzchniowe i stabilizują

emulsję typu tłuszcz—woda.

emulsję typu tłuszcz—woda.

Fosfolipidy zawierające serynę odgrywają istotną rolę w

Fosfolipidy zawierające serynę odgrywają istotną rolę w

procesie krzepnięcia krwi.

procesie krzepnięcia krwi.

Sfingomieliny wchodzą w skład osłonek mielinowych,

Sfingomieliny wchodzą w skład osłonek mielinowych,

włókien nerwowych.

włókien nerwowych.

background image

Glikolipidy

Glikolipidy

Są ważnym składnikiem tkanki nerwowej i błon

Są ważnym składnikiem tkanki nerwowej i błon

komórkowych.

komórkowych.

Należą do tłuszczów złożonych. Zawierają:

Należą do tłuszczów złożonych. Zawierają:

alkohol — sfingozynę,

alkohol — sfingozynę,

resztę cukrową (galaktozę, glukozę oligosacharydy lub

resztę cukrową (galaktozę, glukozę oligosacharydy lub

pochodne cukrów),

pochodne cukrów),

kwas tłuszczowy.

kwas tłuszczowy.

Najbardziej rozpowszechnione są glikosfingolipidy, głównie:

Najbardziej rozpowszechnione są glikosfingolipidy, głównie:

cerebrozydy i gangliozydy.

cerebrozydy i gangliozydy.

Cerebrozydy składają się z cukru (galaktozy, glukozy, itd.),

Cerebrozydy składają się z cukru (galaktozy, glukozy, itd.),

sfingozyny i kwasów tłuszczowych — przeważnie o 24

sfingozyny i kwasów tłuszczowych — przeważnie o 24

węglach w łańcuchu.

węglach w łańcuchu.

Gangliozydy zawierają bardziej skomplikowaną resztę

Gangliozydy zawierają bardziej skomplikowaną resztę

cukrową i kwas sjalowy (N-acetyloneuraminowy). Stanowią

cukrową i kwas sjalowy (N-acetyloneuraminowy). Stanowią

około 4% substancji szarej mózgu. Występują także w

około 4% substancji szarej mózgu. Występują także w

śledzionie.

śledzionie.

background image

Glikolipidy (c.d.)

Glikolipidy (c.d.)

Glikolipidy poza tkanką nerwową

Glikolipidy poza tkanką nerwową

(mózgiem)

(mózgiem)

są szeroko rozpowszechnione we

są szeroko rozpowszechnione we

wszystkich tkankach organizmu. Znajdują

wszystkich tkankach organizmu. Znajdują

się głównie w zewnętrznej warstwie błony

się głównie w zewnętrznej warstwie błony

plazmatycznej komórki. Przypisuje się im

plazmatycznej komórki. Przypisuje się im

ważną rolę immunologiczną, ponieważ są

ważną rolę immunologiczną, ponieważ są

istotnym składnikiem antygenów błony

istotnym składnikiem antygenów błony

komórkowej. Biorą udział w budowie

komórkowej. Biorą udział w budowie

miejsc receptorowych błony komórkowej.

miejsc receptorowych błony komórkowej.

background image

Lipoproteiny

Lipoproteiny

Są to kompleksy lipidów (triglicerydów,

Są to kompleksy lipidów (triglicerydów,

fosfolipidów, cholesterolu - w postaci

fosfolipidów, cholesterolu - w postaci

zestryfikowanej i wolnej) z białkami.

zestryfikowanej i wolnej) z białkami.

Występują w osoczu krwi.

Występują w osoczu krwi.

Rola ich polega na transportowaniu

Rola ich polega na transportowaniu

nierozpuszczalnych w wodzie lipidów.

nierozpuszczalnych w wodzie lipidów.

Lipidy — kropelki tłuszczu, otaczane są w

Lipidy — kropelki tłuszczu, otaczane są w

osoczu krwi warstwą białka. Dzięki temu

osoczu krwi warstwą białka. Dzięki temu

utrzymują się w roztworze wodnym

utrzymują się w roztworze wodnym

(osoczu) w postaci emulsji.

(osoczu) w postaci emulsji.

background image

Podział lipoprotein

Podział lipoprotein

Frakcje liproteidów:

Frakcje liproteidów:

chylomikrony

chylomikrony

lipoproteiny o bardzo małej gęstości —

lipoproteiny o bardzo małej gęstości —

VLDL,

VLDL,

lipoproteiny o pośredniej gęstości - IDL

lipoproteiny o pośredniej gęstości - IDL

lipoproteiny o małej gęstości – LDL (tzw.

lipoproteiny o małej gęstości – LDL (tzw.

zły cholesterol),

zły cholesterol),

lipoproteiny o dużej gęstości - HDL,

lipoproteiny o dużej gęstości - HDL,

(tzw. dobry cholesterol).

(tzw. dobry cholesterol).

background image

Chylomikrony

Chylomikrony

Chylomikrony — są to największe kompleksy lipoproteinowe

Chylomikrony — są to największe kompleksy lipoproteinowe

o bardzo małej gęstości (około 0,95 g/mI) o rozmiarach od

o bardzo małej gęstości (około 0,95 g/mI) o rozmiarach od

75 nm do 1200 nm. Zawierają około 98% lipidów, w tym do

75 nm do 1200 nm. Zawierają około 98% lipidów, w tym do

90% triglicerydów.

90% triglicerydów.

Po spożyciu pokarmu obfitującego w tłuszcze, po 1 - 2

Po spożyciu pokarmu obfitującego w tłuszcze, po 1 - 2

godzinach ilość chylomikronów w osoczu krwi znacznie

godzinach ilość chylomikronów w osoczu krwi znacznie

wzrasta osocze ma wtedy „mleczny” wygląd.

wzrasta osocze ma wtedy „mleczny” wygląd.

Rola chylornikronów polega na transportowaniu tłuszczu z

Rola chylornikronów polega na transportowaniu tłuszczu z

jelit do tkanek obwodowych.

jelit do tkanek obwodowych.

Zależnie od potrzeb organizmu pewna część odkładana

Zależnie od potrzeb organizmu pewna część odkładana

jest w postaci tkanki tłuszczowej, a część ulega hydrolizie

jest w postaci tkanki tłuszczowej, a część ulega hydrolizie

do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Związki te ulegają rozkładowi dwuwęglowych fragmentów

Związki te ulegają rozkładowi dwuwęglowych fragmentów

(acetylo –CoA), które wykorzystywane są w organizmie w

(acetylo –CoA), które wykorzystywane są w organizmie w

procesów syntezy lub spalaniu w cyklu Krebsa do CO

procesów syntezy lub spalaniu w cyklu Krebsa do CO

2

2

i H

i H

2

2

O

O

dając energię.

dając energię.

background image

Lipoproteiny VLDL

Lipoproteiny VLDL

Lipoproteiny VLDL(very low density lipoproteins)

Lipoproteiny VLDL(very low density lipoproteins)

są to duże cząstki o średnicy 30-80 nm, o bardzo

są to duże cząstki o średnicy 30-80 nm, o bardzo

małej gęstości (0,95 – 1,006 g/ml). Syntetyzowane

małej gęstości (0,95 – 1,006 g/ml). Syntetyzowane

są w wątrobie. W lipoproleinach tych 90 - 95%

są w wątrobie. W lipoproleinach tych 90 - 95%

stanowią lipidy, a w tym ponad połowę

stanowią lipidy, a w tym ponad połowę

triglicerydy.

triglicerydy.

Lipoproteiny transportują tłuszcze z wątroby do

Lipoproteiny transportują tłuszcze z wątroby do

tkanek, przede wszystkim do tkanki tłuszczowej.

tkanek, przede wszystkim do tkanki tłuszczowej.

VLDL po hydrolizie części triglicerydów przechodzą

VLDL po hydrolizie części triglicerydów przechodzą

w lipoproteiny IDL.

w lipoproteiny IDL.

Hydroliza triglicerydów VLDL zachodzi pod

Hydroliza triglicerydów VLDL zachodzi pod

wpływem enzymu lipazy lipoproteinowej,

wpływem enzymu lipazy lipoproteinowej,

wytwarzanej przez ściany naczyń krwionośnych.

wytwarzanej przez ściany naczyń krwionośnych.

background image

Lipoproteiny IDL

Lipoproteiny IDL

Lipoproteiny IDL (intermediate density

Lipoproteiny IDL (intermediate density

lipoproteins) są pośredniej gęstości (1,006 –

lipoproteins) są pośredniej gęstości (1,006 –

1,019 g/ml) i przekroju cząsteczki 25 —35 nm.

1,019 g/ml) i przekroju cząsteczki 25 —35 nm.

Zawierają 80—85% lipidów i 15—20%

Zawierają 80—85% lipidów i 15—20%

apolipoprotein (białek wchodzących w skład

apolipoprotein (białek wchodzących w skład

lipoprotein syntetyzowanych w wątrobie i

lipoprotein syntetyzowanych w wątrobie i

komórkach błony śluzowej jelita -

komórkach błony śluzowej jelita -

enterocytach).

enterocytach).

Powstają z lipoprotein VLDL, są przekształcane

Powstają z lipoprotein VLDL, są przekształcane

w miażdżycorodną frakcję LDL.

w miażdżycorodną frakcję LDL.

background image

Lipoproteiny LDL

Lipoproteiny LDL

Lipoproteiny LDL (low density

Lipoproteiny LDL (low density

lipoproteins) o małej gęstości (1,019

lipoproteins) o małej gęstości (1,019

—1.063 g/mI) i wielkości 20—25 nm.

—1.063 g/mI) i wielkości 20—25 nm.

Zawierają 75—80% lipidów, w tym

Zawierają 75—80% lipidów, w tym

około 40% estrów cholesterolu.

około 40% estrów cholesterolu.

Powstają w osoczu z IDL.

Powstają w osoczu z IDL.

Transportują cholesterol z wątroby do

Transportują cholesterol z wątroby do

tkanek pozawątrobowych.

tkanek pozawątrobowych.

Są frakcją miażdżycorodną.

Są frakcją miażdżycorodną.

background image

Lipoproteiny HDL

Lipoproteiny HDL

Lipoproteiny HDL (high density Iipoproteins) o

Lipoproteiny HDL (high density Iipoproteins) o

dużej gęstości (1,063—1,210 g/ml) i wielkości

dużej gęstości (1,063—1,210 g/ml) i wielkości

cząsteczki 5—14 nm,

cząsteczki 5—14 nm,

Zawierają w swoim składzie około 50% białek

Zawierają w swoim składzie około 50% białek

i około 50% lipidów.

i około 50% lipidów.

Dzięki fosfolipidom — lecytynom,

Dzięki fosfolipidom — lecytynom,

„oczyszczają” tętnice z miażdżycorodnego

„oczyszczają” tętnice z miażdżycorodnego

cholesterolu, przenosząc go do wątroby.

cholesterolu, przenosząc go do wątroby.

Im większe stężenie lipoprotein HDL w osoczu

Im większe stężenie lipoprotein HDL w osoczu

krwi, tym mniejsze ryzyko rozwoju miażdżycy.

krwi, tym mniejsze ryzyko rozwoju miażdżycy.

background image

Skład lipoprotein surowicy

Skład lipoprotein surowicy

krwi

krwi

background image

Sterole

Sterole

Są to pochodne sterydów, mają charakter alkoholi

Są to pochodne sterydów, mają charakter alkoholi

(zawierają grupę OH w cząsteczce). Występują wolno,

(zawierają grupę OH w cząsteczce). Występują wolno,

bądź są związane estrowo z kwasami tłuszczowymi.

bądź są związane estrowo z kwasami tłuszczowymi.

Głównym sterolem zwierzęcym jest cholesterol. Jest on

Głównym sterolem zwierzęcym jest cholesterol. Jest on

szeroko rozpowszechniony we wszystkich komórkach

szeroko rozpowszechniony we wszystkich komórkach

organizmu, zwłaszcza układu nerwowego, w osłonkach

organizmu, zwłaszcza układu nerwowego, w osłonkach

włókien nerwowych, nadnerczach, skórze, w błonach

włókien nerwowych, nadnerczach, skórze, w błonach

komórkowych i subkomórkowych, w lipoproteinach

komórkowych i subkomórkowych, w lipoproteinach

osocza krwi oraz w żółci.

osocza krwi oraz w żółci.

Związek ten syntetyzowany jest w organizmie

Związek ten syntetyzowany jest w organizmie

człowieka z aktywnego kwasu octowego (acetylo CoA),

człowieka z aktywnego kwasu octowego (acetylo CoA),

a także przyjmowany jest w licznych pokarmach

a także przyjmowany jest w licznych pokarmach

zwierzęcych.

zwierzęcych.

2/3 cholesterolu wytwarzane jest w wątrobie i w jelicie

2/3 cholesterolu wytwarzane jest w wątrobie i w jelicie

background image

Cholesterol (c.d.)

Cholesterol (c.d.)

Cholesterol jest substratem w procesie

Cholesterol jest substratem w procesie

syntezy hormonów steroidowych (hormony

syntezy hormonów steroidowych (hormony

kory nadnerczy, hormony płciowe), kwasów

kory nadnerczy, hormony płciowe), kwasów

żółciowych oraz koprosterolu — końcowego

żółciowych oraz koprosterolu — końcowego

produktu przemiany cholesterolu usuwanego z

produktu przemiany cholesterolu usuwanego z

kałem.

kałem.

W skórze jego metabolit (7-

W skórze jego metabolit (7-

dehydrocholesterol) pod wpływem promieni

dehydrocholesterol) pod wpływem promieni

ultrafioletowych ulega przemianie do witaminy

ultrafioletowych ulega przemianie do witaminy

D, która transportowana jest do wątroby w

D, która transportowana jest do wątroby w

powiązaniu z białkiem transportującym DBP (D

powiązaniu z białkiem transportującym DBP (D

binding protein)

binding protein)

background image

Cholesterol (c.d.)

Cholesterol (c.d.)

LDL przenoszą około 65% cholesterolu

LDL przenoszą około 65% cholesterolu

zawartego we krwi. Cholesterol ten po

zawartego we krwi. Cholesterol ten po

połączeniu z innymi substancjami odkłada się

połączeniu z innymi substancjami odkłada się

w ścianach tętnic w postaci blaszek

w ścianach tętnic w postaci blaszek

miażdżycowych.

miażdżycowych.

Lipoproteiny o dużej gęstości HDL przenoszą

Lipoproteiny o dużej gęstości HDL przenoszą

około 20% cholesterolu we krwi.

około 20% cholesterolu we krwi.

Zawierają one lecytynę (w fosfoIipidach),

Zawierają one lecytynę (w fosfoIipidach),

która działa jak detergent rozpuszcza

która działa jak detergent rozpuszcza

cholesterol w ścianie tętnic, przenosząc go do

cholesterol w ścianie tętnic, przenosząc go do

wątroby.

wątroby.

W wątrobie z cholesterolu syntetyzowane są

W wątrobie z cholesterolu syntetyzowane są

kwasy żółciowe.

kwasy żółciowe.

background image

Cholesterol (c.d.)

Cholesterol (c.d.)

Pożądane stężenie cholesterolu całkowitego w surowicy

Pożądane stężenie cholesterolu całkowitego w surowicy

ludzkiej na czczo powinno wynosić <5,2 mmol/l, tj. <200

ludzkiej na czczo powinno wynosić <5,2 mmol/l, tj. <200

mg/dl.

mg/dl.

Wyższe stężenie cholesterolu stanowi zagrożenie rozwojem

Wyższe stężenie cholesterolu stanowi zagrożenie rozwojem

miażdżycy.

miażdżycy.

Cholesterol odkłada się nie tylko w ścianach naczyń

Cholesterol odkłada się nie tylko w ścianach naczyń

krwionośnych, ale także w pęcherzyku żółciowym, w

krwionośnych, ale także w pęcherzyku żółciowym, w

przewodach żółciowych w postaci kamieni.

przewodach żółciowych w postaci kamieni.

Organizm człowieka syntetyzuje codziennie 1 - 5 g

Organizm człowieka syntetyzuje codziennie 1 - 5 g

cholesterolu, z pożywienia pobiera około 0,3 —0,6 g i wydała z

cholesterolu, z pożywienia pobiera około 0,3 —0,6 g i wydała z

żółcią około 1,3 g.

żółcią około 1,3 g.

Natężenie biosyntezy cholesterolu ma istotne znaczenie dla

Natężenie biosyntezy cholesterolu ma istotne znaczenie dla

stanu zdrowia człowieka.

stanu zdrowia człowieka.

Wpływ stymulujący na syntezę cholesterolu zaobserwowano

Wpływ stymulujący na syntezę cholesterolu zaobserwowano

przy diecie obfitującej w kwasy tłuszczowe nasycone (tłuszcze

przy diecie obfitującej w kwasy tłuszczowe nasycone (tłuszcze

zwierzęce), natomiast wpływ hamujący przejawiają kwasy

zwierzęce), natomiast wpływ hamujący przejawiają kwasy

tłuszczowe nienasycone (tłuszcze roślinne).

tłuszczowe nienasycone (tłuszcze roślinne).

background image

Rola tłuszczu w organizmie

Rola tłuszczu w organizmie

człowieka

człowieka

Tłuszcze stanowią około 10— I 5% masy ciała u mężczyzn i

Tłuszcze stanowią około 10— I 5% masy ciała u mężczyzn i

15—25% u kobiet.

15—25% u kobiet.

Występują jako tłuszcz zapasowy — podskórny oraz

Występują jako tłuszcz zapasowy — podskórny oraz

narządowy, ochraniający narządy wewnętrzne.

narządowy, ochraniający narządy wewnętrzne.

Tłuszcz podskórny zawiera głównie glicerydy proste, a w

Tłuszcz podskórny zawiera głównie glicerydy proste, a w

tłuszczu narządowym obok glicerydów prostych znajdują się

tłuszczu narządowym obok glicerydów prostych znajdują się

fosfolipidy, glikolipidy, cholesterol.

fosfolipidy, glikolipidy, cholesterol.

Rola tłuszczów:

Rola tłuszczów:

Obok węglowodanów są głównym źródłem energii. 1g

Obok węglowodanów są głównym źródłem energii. 1g

tłuszczu dostarcza 9 kcal (38kJ). Stanowią zapasowy

tłuszczu dostarcza 9 kcal (38kJ). Stanowią zapasowy

materiał energetyczny ustroju.

materiał energetyczny ustroju.

Dostarczają niezbędnych nienasyconych kwasów

Dostarczają niezbędnych nienasyconych kwasów

tłuszczowych, których organizm nie jest w stanie sam

tłuszczowych, których organizm nie jest w stanie sam

wyprodukować (kwas linolowy, (

wyprodukować (kwas linolowy, (

—linolenowy).

—linolenowy).

Są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D.

Są źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D.

E, K.

E, K.

background image

Rola tłuszczu w organizmie

Rola tłuszczu w organizmie

człowieka (c.d.)

człowieka (c.d.)

Pełnią rolę strukturalną w ustroju — są materiałem

Pełnią rolę strukturalną w ustroju — są materiałem

budulcowym wszystkich struktur błoniastych komórki.

budulcowym wszystkich struktur błoniastych komórki.

Decydują o właściwościach błony komórkowej:

Decydują o właściwościach błony komórkowej:

przepuszczalności, aktywności enzymatycznej,

przepuszczalności, aktywności enzymatycznej,

właściwościach receptorowych.

właściwościach receptorowych.

Wchodzą w skład płynów ustrojowych.

Wchodzą w skład płynów ustrojowych.

Biorą udział w syntezie prostaglandyn, prostacyklin,

Biorą udział w syntezie prostaglandyn, prostacyklin,

tromboksanów

tromboksanów

związków o charakterze hormonów tkankowych o

związków o charakterze hormonów tkankowych o

różnorodnym działaniu, m.in. zapobiegają tworzeniu się

różnorodnym działaniu, m.in. zapobiegają tworzeniu się

zakrzepów.

zakrzepów.

Są prekursorami syntezy hormonów steroidowych

Są prekursorami syntezy hormonów steroidowych

(cholesterol) kory nadnerczy i hormonów płciowych.

(cholesterol) kory nadnerczy i hormonów płciowych.

Poprawiają walory smakowe potraw, podnoszą ich sytość

Poprawiają walory smakowe potraw, podnoszą ich sytość

oraz wartość energetyczną.

oraz wartość energetyczną.

background image

Rola tłuszczu w organizmie

Rola tłuszczu w organizmie

człowieka (c.d.)

człowieka (c.d.)

Pomimo różnorodnej roli tłuszczów w organizmie człowieka,

Pomimo różnorodnej roli tłuszczów w organizmie człowieka,

nadmierne spożywanie ich nie jest wskazane, szczególnie

nadmierne spożywanie ich nie jest wskazane, szczególnie

tłuszczów zwierzęcych o stałej konsystencji. Istnieje

tłuszczów zwierzęcych o stałej konsystencji. Istnieje

zależność pomiędzy ilością i rodzajem spożywanego

zależność pomiędzy ilością i rodzajem spożywanego

tłuszczu a stanem zdrowia.

tłuszczu a stanem zdrowia.

Nadmierna ilość tłuszczów zwierzęcych w diecie prowadzi

Nadmierna ilość tłuszczów zwierzęcych w diecie prowadzi

do otyłości i chorób rozwijających się na jej podłożu:

do otyłości i chorób rozwijających się na jej podłożu:

chorób układu krążenia,

chorób układu krążenia,

cukrzycy dorosłych

cukrzycy dorosłych

nowotworów „tłuszczozależnych”. takich jak: rak okrężnicy,

nowotworów „tłuszczozależnych”. takich jak: rak okrężnicy,

odbytnicy, trzustki, piersi, jajnika. gruczołu krokowego.

odbytnicy, trzustki, piersi, jajnika. gruczołu krokowego.

Stwierdza się, że tłuszcze zwierzęce w pożywieniu mają

Stwierdza się, że tłuszcze zwierzęce w pożywieniu mają

decydujący wpływ na stężenie cholesterolu w surowicy krwi

decydujący wpływ na stężenie cholesterolu w surowicy krwi

i automatycznie na rozwój zmian miażdżycowych w

i automatycznie na rozwój zmian miażdżycowych w

naczyniach tętniczych, zwłaszcza wieńcowych.

naczyniach tętniczych, zwłaszcza wieńcowych.

background image

Trawienie i wchłanianie

Trawienie i wchłanianie

tłuszczów

tłuszczów

Trawienie tłuszczów polega na stopniowym rozkładzie

Trawienie tłuszczów polega na stopniowym rozkładzie

triglicerydów do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

triglicerydów do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Tłuszcze w przewodzie pokarmowym trawione są przez

Tłuszcze w przewodzie pokarmowym trawione są przez

enzymy zwane lipazami należące do klasy hydrolaz.

enzymy zwane lipazami należące do klasy hydrolaz.

Lipazy rozszczepiają wiązania estrowe triglicerydów.

Lipazy rozszczepiają wiązania estrowe triglicerydów.

Trawienie tłuszczów rozpoczyna się w żołądku pod

Trawienie tłuszczów rozpoczyna się w żołądku pod

wpływem Iipazy ślinowej i żołądkowej.

wpływem Iipazy ślinowej i żołądkowej.

Zbyt kwaśne środowisko ogranicza działanie tych

Zbyt kwaśne środowisko ogranicza działanie tych

enzymów i tylko niewielka część tłuszczu ulega

enzymów i tylko niewielka część tłuszczu ulega

rozkładowi.

rozkładowi.

Pod wpływem lipazy ślinowej i żołądkowej w znacznym

Pod wpływem lipazy ślinowej i żołądkowej w znacznym

stopniu hydrolizowany jest tłuszcz z mleka, który

stopniu hydrolizowany jest tłuszcz z mleka, który

zawiera kwasy tłuszczowe o krótkich i średniodługich

zawiera kwasy tłuszczowe o krótkich i średniodługich

łańcuchach i jest dobrze zemulgowany.

łańcuchach i jest dobrze zemulgowany.

background image

Trawienie i wchłanianie

Trawienie i wchłanianie

tłuszczów (c.d.)

tłuszczów (c.d.)

Właściwe trawienie tłuszczów zachodzi w

Właściwe trawienie tłuszczów zachodzi w

dwunastnicy pod wpływem lipazy trzustkowej

dwunastnicy pod wpływem lipazy trzustkowej

i żółci. Żółć wytwarzana jest przez wątrobę,

i żółci. Żółć wytwarzana jest przez wątrobę,

lecz magazynowana w pęcherzyku żółciowym

lecz magazynowana w pęcherzyku żółciowym

i okresowo podczas trawienia pokarmu

i okresowo podczas trawienia pokarmu

wydalana do dwunastnicy.

wydalana do dwunastnicy.

Im więcej tłuszczu w diecie tym intensywniej

Im więcej tłuszczu w diecie tym intensywniej

żółć jest produkowana. Żółć pełni w procesie

żółć jest produkowana. Żółć pełni w procesie

trawienia bardzo ważną rolę, gdyż aktywuje

trawienia bardzo ważną rolę, gdyż aktywuje

enzymy trzustkowe, m.in. lipazę, emulguje

enzymy trzustkowe, m.in. lipazę, emulguje

tłuszcz.

tłuszcz.

background image

Trawienie i wchłanianie

Trawienie i wchłanianie

tłuszczów (c.d.)

tłuszczów (c.d.)

Proces emulgacji polega na rozdrobnieniu tłuszczu

Proces emulgacji polega na rozdrobnieniu tłuszczu

na małe cząsteczki (o średnicy 0,5-1

na małe cząsteczki (o średnicy 0,5-1

μ

μ

m

m

)

)

zawieszone w wodzie.

zawieszone w wodzie.

Sole kwasów żółciowych w połączeniu z

Sole kwasów żółciowych w połączeniu z

cząsteczkami tłuszczu tworzą rozpuszczalne w

cząsteczkami tłuszczu tworzą rozpuszczalne w

wodzie micele, umożliwiając działanie lipazy.

wodzie micele, umożliwiając działanie lipazy.

Lipaza trzustkowa hydrolizuje w triglicerydach,

Lipaza trzustkowa hydrolizuje w triglicerydach,

zawierających długołańcuchowe kwasy

zawierających długołańcuchowe kwasy

tłuszczowe, wiązania estrowe w pozycji 1 i 3. W

tłuszczowe, wiązania estrowe w pozycji 1 i 3. W

wyniku tego powstają 2-monoglicerydy i wolne

wyniku tego powstają 2-monoglicerydy i wolne

kwasy tłuszczowe. Lipaza wytwarzana jest w

kwasy tłuszczowe. Lipaza wytwarzana jest w

postaci nieczynnej proenzymu, uczynniana jest w

postaci nieczynnej proenzymu, uczynniana jest w

środowisku zasadowym.

środowisku zasadowym.

background image

Trawienie i wchłanianie

Trawienie i wchłanianie

tłuszczów (c.d.)

tłuszczów (c.d.)

Mniej niż 1/4 spożytych tłuszczów całkowicie rozkładana

Mniej niż 1/4 spożytych tłuszczów całkowicie rozkładana

jest do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

jest do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Głównymi produktami końcowymi trawienia tłuszczów są 2-

Głównymi produktami końcowymi trawienia tłuszczów są 2-

monoglicerydy.

monoglicerydy.

W soku trzustkowym znajdują się też

W soku trzustkowym znajdują się też

fosfolipaza, która odczepia kwasy tłuszczowe od fosfolipidów

fosfolipaza, która odczepia kwasy tłuszczowe od fosfolipidów

esteraza karboksylowa, która rozkłada estry cholesterolu

esteraza karboksylowa, która rozkłada estry cholesterolu

rozpuszczalne w wodzie i estry witamin rozpuszczalnych w

rozpuszczalne w wodzie i estry witamin rozpuszczalnych w

tłuszczach.

tłuszczach.

W soku jelitowym znajdują się

W soku jelitowym znajdują się

lipaza jelitowa wspomagająca działanie lipazy trzustkowej

lipaza jelitowa wspomagająca działanie lipazy trzustkowej

fosfataza alkaliczna, która odczepia reszty fosforowe z

fosfataza alkaliczna, która odczepia reszty fosforowe z

fosfolipidów.

fosfolipidów.

Częściowo lub całkowicie rozłożone tłuszcze w procesie

Częściowo lub całkowicie rozłożone tłuszcze w procesie

hydrolizy wchłaniają się przez błonę komórek jelitowych.

hydrolizy wchłaniają się przez błonę komórek jelitowych.

background image

Trawienie i wchłanianie

Trawienie i wchłanianie

tłuszczów (c.d.)

tłuszczów (c.d.)

Wchłanianie przebiega w dwojaki sposób:

Wchłanianie przebiega w dwojaki sposób:

Kwasy tłuszczowe o krótkich i średniodlugich

Kwasy tłuszczowe o krótkich i średniodlugich

łańcuchach (do 10— 12 węgli) oraz glicerol

łańcuchach (do 10— 12 węgli) oraz glicerol

uwalniany w jelitach wchłaniają się z enterocytów

uwalniany w jelitach wchłaniają się z enterocytów

do krwi i żyłą wrotną przedostają się do wątroby.

do krwi i żyłą wrotną przedostają się do wątroby.

Kwasy tłuszczowe o długim łańcuchu węglowym

Kwasy tłuszczowe o długim łańcuchu węglowym

(powyżej 12 węgli), cholesterol, monoglicerydy,

(powyżej 12 węgli), cholesterol, monoglicerydy,

glicerol, przy udziale kwasów żółciowych tworzą

glicerol, przy udziale kwasów żółciowych tworzą

małe micele, zawieszone w wodzie, które

małe micele, zawieszone w wodzie, które

przenikają przez wpukloną błonę komórkową do

przenikają przez wpukloną błonę komórkową do

wnętrza enterocytów (pinocytoza).

wnętrza enterocytów (pinocytoza).

background image

Trawienie i wchłanianie

Trawienie i wchłanianie

tłuszczów (c.d.)

tłuszczów (c.d.)

W enterocytach następuje resynteza triglicerydów,

W enterocytach następuje resynteza triglicerydów,

tworzą się chylomikrony i lipoproteiny VLDL.

tworzą się chylomikrony i lipoproteiny VLDL.

Związki te uwalniane są do układu limfatycznego,

Związki te uwalniane są do układu limfatycznego,

stąd przechodzą do krwiobiegu i dalej są

stąd przechodzą do krwiobiegu i dalej są

rozprowadzane tętnicami do tkanek.

rozprowadzane tętnicami do tkanek.

Uwolnienie kwasów tłuszczowych z triglicerydów

Uwolnienie kwasów tłuszczowych z triglicerydów

zawartych w lipoproteinach zachodzi przy udziale

zawartych w lipoproteinach zachodzi przy udziale

enzymu lipazy lipoproteinowej, wydzielanego przez

enzymu lipazy lipoproteinowej, wydzielanego przez

włosowate naczynia krwionośne.

włosowate naczynia krwionośne.

Uwolnione kwasy tłuszczowe po przejściu przez

Uwolnione kwasy tłuszczowe po przejściu przez

błonę komórki zostają katabolizowane, w celu

błonę komórki zostają katabolizowane, w celu

uzyskania energii, albo są wykorzystywane do

uzyskania energii, albo są wykorzystywane do

syntezy nowych związków lipidowych.

syntezy nowych związków lipidowych.

background image

Metabolizm tłuszczów

Metabolizm tłuszczów

Pierwszym etapem przemiany tłuszczów jest hydroliza

Pierwszym etapem przemiany tłuszczów jest hydroliza

tłuszczu do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

tłuszczu do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Zarówno glicerol, jak i kwasy tłuszczowe wykorzystywane są

Zarówno glicerol, jak i kwasy tłuszczowe wykorzystywane są

jako źródło energii.

jako źródło energii.

Glicerol wskutek fosforylacji (przyłączenia reszty kwasu

Glicerol wskutek fosforylacji (przyłączenia reszty kwasu

fosforowego z ATP przekształcany jest w aldehyd 3—

fosforowego z ATP przekształcany jest w aldehyd 3—

fosfoglicerynowy (PGAL) lub inny związek, który może zostać

fosfoglicerynowy (PGAL) lub inny związek, który może zostać

włączony do glikolizy.

włączony do glikolizy.

Kwasy tłuszczowe w połączeniu z albuminami

Kwasy tłuszczowe w połączeniu z albuminami

transportowane są przez krew do tkanek.

transportowane są przez krew do tkanek.

W tkance w cytoplazmie komórki - nasycony kwas tłuszczowy

W tkance w cytoplazmie komórki - nasycony kwas tłuszczowy

jest przenoszony zostaje do mitochondrium, gdzie ulega

jest przenoszony zostaje do mitochondrium, gdzie ulega

połączeniu z Co A tworząc zaktywowaną formę acylo—CoA.

połączeniu z Co A tworząc zaktywowaną formę acylo—CoA.

W czasie utleniania dochodzi do degradacji kwasu przy węglu

W czasie utleniania dochodzi do degradacji kwasu przy węglu

beta, tzn. trzecim licząc od grupy karboksylowej (—COOH) i

beta, tzn. trzecim licząc od grupy karboksylowej (—COOH) i

odłączenia dwuwęglowego fragmentu w postaci acetylo—CoA

odłączenia dwuwęglowego fragmentu w postaci acetylo—CoA

(zaktywowanego kwasu octowego).

(zaktywowanego kwasu octowego).

background image

Metabolizm tłuszczów (c.d.)

Metabolizm tłuszczów (c.d.)

Proces utleniania zwany

Proces utleniania zwany

β

β

—oksydacją przebiega wieloetapowo.

—oksydacją przebiega wieloetapowo.

Aby cząsteczka kwasu uległa do końca utlenieniu cykl

Aby cząsteczka kwasu uległa do końca utlenieniu cykl

odłączenia cząsteczki acetylowej powtarzany jest wielokrotnie i

odłączenia cząsteczki acetylowej powtarzany jest wielokrotnie i

zależy od długości łańcucha kwasu tłuszczowego.

zależy od długości łańcucha kwasu tłuszczowego.

Łańcuch kwasu tłuszczowego za każdym razem skraca się o

Łańcuch kwasu tłuszczowego za każdym razem skraca się o

dwa atomy węgla, aż do całkowitego rozłożenia.

dwa atomy węgla, aż do całkowitego rozłożenia.

Acetylo—CoA po kondensacji z kwasem szczawiooctowym

Acetylo—CoA po kondensacji z kwasem szczawiooctowym

zostaje spalony w cyklu kwasu cytrynowego do CO

zostaje spalony w cyklu kwasu cytrynowego do CO

2

2

i H

i H

2

2

O .

O .

Całkowite utlenienie kwasu palmitynowego do dwutlenku węgla

Całkowite utlenienie kwasu palmitynowego do dwutlenku węgla

i wody daje 129 cząsteczek ATP. Powstała energia zużywana

i wody daje 129 cząsteczek ATP. Powstała energia zużywana

jest do syntezy ATP z ADP. Z utleniania kwasów tłuszczowych

jest do syntezy ATP z ADP. Z utleniania kwasów tłuszczowych

organizm czerpie około 40% energii. Proces ten najintensywniej

organizm czerpie około 40% energii. Proces ten najintensywniej

zachodzi w wątrobie, w mięśniu sercowym, w nerkach.

zachodzi w wątrobie, w mięśniu sercowym, w nerkach.

background image

Spirala kwasów

Spirala kwasów

tłuszczowych

tłuszczowych

background image

Metabolizm tłuszczów (c.d.).

Metabolizm tłuszczów (c.d.).

Jeśli w organizmie występuje mniejsze stężenie

Jeśli w organizmie występuje mniejsze stężenie

szczawiooctanu, np. z powodu małej podaży w

szczawiooctanu, np. z powodu małej podaży w

diecie węglowodanów, oraz podczas głodzenia

diecie węglowodanów, oraz podczas głodzenia

przeważa rozkład kwasów tłuszczowych, spalanie

przeważa rozkład kwasów tłuszczowych, spalanie

acetylo-CoA może być utrudnione.

acetylo-CoA może być utrudnione.

Dochodzi wówczas do powstania tzw. ciał

Dochodzi wówczas do powstania tzw. ciał

ketonowych. Są to:

ketonowych. Są to:

kwas acetooctowy powstały w mitochondriach na

kwas acetooctowy powstały w mitochondriach na

skutek połączenia dwóch cząsteczek acetylo-CoA,

skutek połączenia dwóch cząsteczek acetylo-CoA,

kwas

kwas

β

β

-

-

hydroksymasłowy wytworzony w wyniku

hydroksymasłowy wytworzony w wyniku

redukcji kwasu acetooctowego,

redukcji kwasu acetooctowego,

aceton powstający w procesie dekarboksylacji

aceton powstający w procesie dekarboksylacji

acetooctanu pod wpływem działania

acetooctanu pod wpływem działania

dekarboksylazy acetooctanowej.

dekarboksylazy acetooctanowej.

background image

Metabolizm tłuszczów (c.d.)

Metabolizm tłuszczów (c.d.)

Acetooctan i kwas

Acetooctan i kwas

β

β

-hydroksymasłowy powstają

-hydroksymasłowy powstają

głównie w wątrobie.

głównie w wątrobie.

Rozprowadzane są do tkanek — mięśni szkieletowych

Rozprowadzane są do tkanek — mięśni szkieletowych

serca, nerek, nadnerczy, gdzie ulegają spalaniu .

serca, nerek, nadnerczy, gdzie ulegają spalaniu .

Wątroba nie spala ciał ketonowych, mózg preferuje

Wątroba nie spala ciał ketonowych, mózg preferuje

glukozę.

glukozę.

Gdy brakuje glukozy w komórkach, np. w cukrzycy,

Gdy brakuje glukozy w komórkach, np. w cukrzycy,

podczas głodzenia, przy dużym wysiłku fizycznym

podczas głodzenia, przy dużym wysiłku fizycznym

dochodzi do nasilonej lipolizy tkanki tłuszczowej i

dochodzi do nasilonej lipolizy tkanki tłuszczowej i

wzmożonej przemiany kwasów tłuszczowych w ciała

wzmożonej przemiany kwasów tłuszczowych w ciała

ketonowe.

ketonowe.

Wątroba nie jest w stanie metabolizować powstałego

Wątroba nie jest w stanie metabolizować powstałego

w nadmiernych ilościach acetooctanu, dochodzi do

w nadmiernych ilościach acetooctanu, dochodzi do

kwasicy ketonowej i ketonurii.

kwasicy ketonowej i ketonurii.

background image

Document Outline


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
# Biochemia cz II 07 2009
socjologia cz II
BADANIA DODATKOWE CZ II
Wykład 5 An wsk cz II
AUTOPREZENTACJA cz II Jak w
Biochemia cz 4
Podstawy Pedagogiki Specjalnej cz II oligo B
J Poreda Ewangelia zdrowia, cz II
mmgg, Studia PŁ, Ochrona Środowiska, Chemia, fizyczna, laborki, wszy, chemia fizyczna cz II sprawka
biochemia cz 1, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska, Od Agaty
!Spis, ☆☆♠ Nauka dla Wszystkich Prawdziwych ∑ ξ ζ ω ∏ √¼½¾haslo nauka, hacking, Hack war, cz II
UE szczepienia i racjonalne stosowanie antybiotyków, Zdrowie publiczne, W. Leśnikowska - Ścigalska -
Dziady cz. II jako dramat, j.polski - gimnazjum
MIKROEKONOMIA cz.II
wskaźniki - zadania1, FIR UE Katowice, SEMESTR V, Analiza finansowa, Analiza finansowa1, Analiza fin

więcej podobnych podstron