Higiena pracy umysłowej. Negatywne
skutki pracy umysłowej (zmęczenie,
przemęczenie, wyczerpanie). Czynniki
wpływające na występowanie zmęczenia i
sposoby ich ograniczania. Stanowisko
pracy przy komputerze.

Filip

Hajdrowski

Sebastian Dyrdaś

Praca

Miara wysiłku włożonego przez

człowieka w wytworzenie danego
dobra; świadoma czynność polegająca
na wkładanym wysiłku (działalność lub
oddziaływanie) człowieka w celu
osiągnięcia założonego przez niego
celu; czynności umysłowe i fizyczne
podejmowane dla realizacji
zamierzonego celu.

Praca umysłowa

Praca nie

wymagająca

dużego nakładu

siły, opierająca się

na intelekcie i

rozumowaniu w

przeważającym

stopniu

zaangażowany jest

system nerwowy

człowieka.

Higiena pracy
umysłowej

Higiena pracy umysłowej obejmuje różne

czynniki mające wpływ na jak najlepsze

przyswajanie wiedzy przez ucznia, ale

także na jego zdrowie i rezultaty uczenia

się. Praca umysłowa ucznia to przede

wszystkim nauka i praca młodego

człowieka w szkole i poza nią, a także

zajęcia ruchowe, w których uczestniczy.

Śmiało można stwierdzić, że szkoła jest

środowiskiem, w którym uczeń pracuje –

uczy się przez 6-8 godzin dziennie.

Uczenie się jest niewątpliwie formą pracy.

Higiena pracy
umysłowej

Uczeń również jest człowiekiem ciężkiej pracy,

pomimo tego, że faktycznie nie wykonuje żadnej

pracy fizycznie. Istnieją jednak takie czynniki

podczas pracy umysłowej, które mogą wpływać na

rozwój dziecka w niepożądany sposób, powodując

negatywne skutki.

Do takich czynników należałoby zaliczyć codzienną

długą pracę umysłową (6-8 godz. w szkole + 2-3

godz. w domu), ograniczenie ruchu, hałas szkolny,

wadliwe pozycje w nieodpowiednich i najczęściej

nieprzystosowanych do wzrostu ławkach,

niedostateczne oświetlenie, wietrzenie i inne.

Higiena pracy
umysłowej

Z całą pewnością praca umysłowa ucznia ma

pewne cechy pracy fizycznej, a jest tym

bardziej dotkliwa, ponieważ ma charakter

statyczny. Chodzi tu przede wszystkim o

obciążenie mięśni dla utrzymania poprawnej

postawy ciała podczas pisania. Mięśnie

dziecka ulegają długotrwałemu napięciu,

zmniejsza się ukrwienie, co niewątpliwie

przyspiesza zmęczenie dziecka podczas

nauki.

W higienie pracy umysłowej bardzo ważne

jest wspomniane wcześniej ograniczenie

ruchu.

Higiena pracy
umysłowej

Aby więc zapobiec wielu przykrym

konsekwencjom nieprzestrzegania higieny
pracy umysłowej należy przestrzegać
następujące zasady:



warunkiem wydajnej pracy umysłowej i
osiągania dobrych wyników w nauce jest
odpowiednia ilość wypoczynku, zwłaszcza
snu nocnego;



ważny jest odpoczynek w ciągu dnia,
zwłaszcza

Higiena pracy
umysłowej



odpoczynek w formie czynnej;



nauczyciele powinni stosować ćwiczenia

śródlekcyjne oraz oddechowe, odprężają

one dziecko fizycznie i psychicznie,

systematycznie zwracać uwagę na

prawidłową postawę ciała podczas siedzenia

a także na sposób noszenia plecaka;



wielkość ławek szkolnych powinna być

dostosowana do wzrostu dziecka;



Należy zadbać o jak najlepsze warunki

odrabiania prac domowych;

Ocena obciążenia
statycznego

Obciążenie statyczne, gdy

występuje jedynie napięcie mięśni
bez ich ruchu, spotykane jest
najczęściej przy pracy umysłowej
ponieważ człowiek przybiera
postawę siedzącą która jest dla
niego najwygodniejsza.

Ocena obciążenia
statycznego

Ocena obciążenia statycznego oparta jest

na znajomości takich czynników jak:



rodzaju przyjętej postawy ciała w trakcie

wykonywanych czynności,



stopnia wymuszenia zajmowanej pozycji i

pochylenia ciała,



możliwości zmiany przyjętej pozycji ciała,



położenia kończyn i ich czynności

ruchowych,



chronometrażu czasu pracy pracownika.

Skutki obciążenia
człowieka wysiłkiem
statycznym



wywołuje szybki rozwoju zmęczenia (szybszy niż

wysiłek dynamiczny),



występuje zmniejszony przepływ krwi przez napięte

mięśnie, przy towarzyszących reakcjach

hemodynamicznych jak: wzrost ciśnienia krwi, i

przyspieszenie pracy serca,



ma miejsce ucisk mechaniczny na naczynia

krwionośne,



złe jest zaopatrzenie komórek w tlen i odprowadzenie

z nich szkodliwych substancji pochodzących z

przemiany materii (ich lokalne gromadzenie się i ucisk

na nerwowe zakończenia bólowe),



szybki ubytek mięśniowych zapasów,



lokalne zakłócenie homeostazy.

Zmęczenie

przejściowe zmniejszenie zdolności do pracy

spowodowane przez brak rezerw

energetycznych. W czasie zamiany cukru w

energię, organizm wytwarza też kwas

mlekowy, który gromadzi się w mięśniu

używanym w danej chwili i wywołuje uczucie

zmęczenia. W wypadku odczuwania

zmęczenia, należy położyć się i nie dopuścić

do utraty ciepła przez ciało. Zmęczenie jest

reakcją fizjologiczną chroniącą przed dalszą

zbyt intensywną pracą.

Jak sobie radzić ze
zmęczeniem?

• walczyć ze stresem, przeznaczyć sobie część dnia

na relaks, nauczyć się odmawiać,

• starać się być aktywnym fizycznie co najmniej

przez pół godziny dziennie. Może to być szybki

spacer czy sprzątanie w rytm muzyki. Na początku

może się wydawać, że jesteś jeszcze bardziej

zmęczonym, ale na dłuższą metę pomaga,

• prawidłowo się odżywiać, zaczynać od lekkiego

śniadania, ubogiego w tłuszcz, bogatego w błonnik.

Nie spożywać za dużo cukru,

• zdrowo śpać, sypialnia powinna być chłodna i cicha.

Utrzymywać rytm kładzenia się spać i wstawania o

tej samej godzinie, pomaga to organizmowi

dostosować się do rytmu,

Higiena snu

Sen jest podstawowym i naturalnym wypoczynkiem

biernym. Sen zapewnia odpoczynek całemu

organizmowi, serce bije wolniej, zmniejsza się

napięcie mięśni, a oddech staje się wolniejszy.

Ważnym zjawiskiem związanym ze snem jest

prędkość zasypiania i prawidłowy przebieg snu.

Czynnikami utrudniającymi sen są często warunki

współczesnego życia takie jak nieprzestrzeganie

stałych godzin snu, zbyt późne spożywanie kolacji

(najpóźniej 2 godziny przed snem), nauka czy

oglądanie telewizji do późnych godzin wieczornych

lub nawet nocnych. Wymienione czynniki skracają

czas niezbędny do wyspania się.

Postawa przed
komputerem

Konsekwencje pracy umysłowej

wpływające na stan zdrowia. Przyglądając

się zagadnieniu od strony praktycznej

zauważyć trzeba, że przyczyn wywołujących

szkodę dla człowieka efektem pracy przed

monitorem ekranowym jest wiele.

Zasadniczą konsekwencją dla pracownika

wykonującego zadania przed monitorem

jest stopniowo pogarszający się wzrok. Nie

jest to jedyne negatywne oddziaływanie

urządzenia na człowieka.

Postawa przed
komputerem

Praca wykonywana w ten sposób przyczynia się do

powstania wielu dolegliwości zdrowotnych wynikających z

nadmiernego obciążenia poszczególnych narządów i

układów. Układ mięśniowo-szkieletowy należy do

najbardziej narażonych na ryzyko zaburzeń w prawidłowym

funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Do najistotniejszych

czynników wpływających na obciążenie układu

mięśniowoszkieletowego osób pracujących przed

monitorem ekranowym zaliczyć należy: · obciążenie mięśni

utrzymujących ciało w pozycji siedzącej, tj. długo

utrzymywane obciążenie typu statycznego dotyczące

mięśni stabilizujących kręgosłup oraz mięśni obręczy

barkowej i przedramion niezbędne do utrzymywania

kończyny górnej w pozycji umożliwiającej obsługę

klawiatury oraz obciążenie statyczne mięśni karku

utrzymujących głowę w pozycji umożliwiającej obserwację

dokumentu, klawiatury lub ekranu,

Postawa przed
komputerem

jednostronne obciążenie mięśni

bezpośrednio wykonujących czynność
roboczą, czyli mięśni rąk wystukujących
znaki na klawiaturze, · nadmierne ciśnienie
w dyskach międzykręgowych wynikające z
obciążenia kręgosłupa w pozycji siedzącej.
Znamiennym jest, że w zależności od
rodzaju skurczy mięśniowych wyróżnia się
dwa typy wysiłku mięśniowego:
dynamiczny oraz statyczny.

Postawa przed
komputerem

Należy zauważyć, że w rzeczywistości rzadko

występują izolowane formy rodzaju

skurczów, a zatem rodzaj wysiłku

klasyfikowany jest w zależności od dominacji

jednego z nich. I tak, wysiłek dynamiczny

realizowany jest z przewagą skurczów

izotonicznych mięśni, zaś wysiłek statyczny z

przewagą skurczów izometrycznych. Dodać

trzeba ponadto, że rodzaj wysiłku

mięśniowego w istotny sposób wpływa na

krążenie krwi w pracujących mięśniach.

Postawa przed
komputerem

Podczas wysiłku dynamicznego następujące po

sobie skurcze i rozkurcze mięśni powodują rytmiczny

ucisk na naczynia krwionośne. Podczas wysiłku

statycznego z kolei występuje przedłużony ucisk

mięśni na naczynia krwionośne, który w zależności

od siły skurczu w różnym stopniu upośledza

przepływ krwi przez mięśnie, co w konsekwencji

powoduje zahamowanie dopływu do komórki

mięśniowej tlenu i substratów energetycznych oraz

zwiększone gromadzenie się w komórce mięśniowej

toksycznych produktów przemiany materii. Te

niekorzystne procesy zachodzące podczas wysiłku

statycznego powodują szybkie męczenie się mięśni,

co uniemożliwia kontynuowanie wysiłku.

Postawa przed
komputerem

Nie wolno zapomnieć, że najczęstszą formą wysiłku

statycznego jest wysiłek mięśni utrzymujących

wymuszoną pozycję ciała. W przypadku osób

pracujących przed monitorem ekranowym w

związku z długim pozostawaniem w tej samej

siedzącej pozycji ciała, wysiłek statyczny

podejmują przede wszystkim mięśnie stabilizujące

kręgosłup. Nadmienić wypada także, iż podczas

pracy na stanowisku związanym z obsługą

komputera, w skutek częstego naprzemiennego

obserwowania ekranu i dokumentu oraz obsługi

klawiatury, wysiłek statyczny realizują również

mięśnie karku, obręczy barkowej, ramion i rąk.

Postawa przed
komputerem

Skutkiem zaistniałych okoliczności obciążenie

statyczne mięśnia czworobocznego prawego, tj.

głównego mięśnia odpowiadającego za właściwe

utrzymanie ręki podczas obsługi klawiatury w

czasie wprowadzania danych, często jest duże i

przekracza dopuszczalne wartości. Wskazać

również trzeba, że obciążenie statyczne mięśni nie

pozostaje bez wpływu na komórki nerwowe

nerwów obwodowych przebiegających w pobliżu

obciążonych mięśni, bowiem podwyższone

ciśnienie hydrostatyczne w mięśniach powoduje

zaburzenie ukrwienia nerwów oraz upośledzenie

przewodnictwa nerwowego.

Postawa przed
komputerem

Typowym przykładem wymienionego

zaburzenia jest zespół cieśni kanału
nadgarstka, który powstaje na skutek
nadmiernego odgięcia ręki w stawie
nadgarstkowym. Zaburzenie to
występuje m. in. u osób zatrudnianych
na stanowiskach związanych z obsługą
komputera, wykonujących zadania przy
użyciu klawiatury i myszy

Postawa przed
komputerem

Zagłębiając się w niniejszą tematykę

zauważyć należy, że wiele zmian
degeneracyjno- zapalnych w obrębie układu
mięśniowo-szkieletowego, tj. zapalenie
stawów, zapalenie pochewek ścięgnistych,
zwyrodnienie stawów kręgosłupa może być
spowodowane długotrwałą siedzącą pozycją
ciała, która - jak wspomniano - wpływa na
obciążenie statyczne mięśni i nacisk na
dyski międzykręgowe.