Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego (1994r.)

Henryk Midro
Klinika psychiatrii
Akademii Medycznej w Białymstoku

Rozdziały ustawy

Przepisy ogólne

Badanie, leczenie, rehabilitacja, opieka
Postępowanie lecznicze
Przyjęcie do domu pomocy społecznej
Postępowanie przed sądem opiekuńczym
Ochrona tajemnicy
Przepisy karne, zmiany w przepisach oraz

przepisy końcowe

Dane ogólne

Przepisy regulują prawa wszystkich pacjentów
Zmierzają do pogłębienia ochrony praw,które

są gwarantowane przez inne ustawy
Ułatwiają dostępność opieki
Przyczyniają się do znacznej poprawy jakości

świadczeń zdrowotnych i opiekuńczych
Umożliwiają realizację podstawowych zadań w

zakresie promocji zdrowia psychicznego i

zapobiegania zaburzeniom psychicznym oraz
Zwiększania tolerancji społeczeństwa wobec

chorych psychicznie

Trzy grupy przepisów

I GRUPA postanowień ustawy

Celem jest zapewnienie promocji zdrowia
psychicznego
Zapobieganie zaburzeniom psychicznym
Kształtowanie właściwych postaw
społecznych wobec chorych
Działania zapobiegawcze przede wszystkim
wobec dzieci i młodzieży ,osób starszych i
osób znajdujących się w sytuacjach
zagrażających zdrowiu psychicznemu

II GRUPA postanowień

ustawy

Ma na celu zapewnienie chorym wielostronnej i
powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej i innych
form pomocy niezbędnych dla życia w środowisku
rodzinnym i społecznym
Przesłanką utworzenia tych norm była głównie trudna
sytuacja lecznictwa psychiatrycznego i pomocy
społecznej
Udzielanie bezpłatnych świadczeń zdrowotnych
chorym przez publiczne zakłady psychiatrycznej
opieki zdrowotnej oraz zapewnienie im w szpitalu
psychiatrycznym bezpłatnych leków, artykułów
sanitarnych, pomieszczeń i wyżywienia / art. 10/

II GRUPA c.d

Określenie nowoczesnego modelu opieki zdrowotnej nad
osobami chorymi,która wykonywana jest w ramach opieki
podstawowej i specjalistycznej, a zwłaszcza psychiatrycznej
- w formie pomocy doraźnej, ambulatoryjnej, dziennej,
środowiskowej, szpitalnej oraz w domach pomocy społecznej
/art.5/
Organizowanie nauczania i specjalnego postępowania
rewalidacyjno – wychowawczego dla dzieci i młodzieży
upośledzonych umysłowo w przedszkolach szkołach i innych
ośrodkach / art.. 7/
Organizowanie oparcia społecznego dla tych osób chorych,
które mają poważne trudności w życiu codziennym np. w
sprawach bytowych
Jedną z form oparcia społecznego są środowiskowe domy
pomocy / art. 9/

II GRUPA c.d.

Zobowiązanie wojewodów do :

1. tworzenia i prowadzenia zakładów

psychiatrycznej opieki zdrowotnej w
ramach docelowej sieci tych zakładów

2. organizowanie usług, domów

pomocy społecznej i środowiskowych
domów samopomocy zgodnie z
docelową siecią

III GRUPA postanowień

ustawy

Celem jest ochrona praw obywatelskich osób z zaburzeniami
psychicznymi przez wzmocnienie przestrzegania praw
określonych w obowiązujących dotychczas ustawach oraz
zapewnienie praw obywatelskich pacjentom poddawanym
przymusowemu postępowaniu.
Tworzy zasady wydawania świadectw, orzeczeń lub opinii o
stanie zdrowia a także skierowań do szpitala
psychiatrycznego wyłącznie na podstawie badania
przeprowadzonego osobiście przez lekarza / art. 11/ i zasady
nie ograniczonego kontaktu z zewnątrz.
Wprowadzenie niektórych nowych norm dotyczących
stosunku pacjent – lekarz specyficznych dla lecznictwa
psychiatrycznego.
Zezwolenie na okresowy pobyt poza szpitalem.
Określania zgody pacjenta jako swobodnego wyboru.

III GRUPA c.d.

Koncepcja świadomej zgody (informed consent)

Świadoma zgoda ma nie tylko znaczenie prawne lecz powinna
przyczyniać się do poprawy opieki nad pacjentem w wyniku
wymiany niezbędnych informacji, wzrostu partnerstwa,
zaufania i szacunku w relacji pacjent – lekarz oraz przez
umożliwianie pacjentowi dokonywania wyboru i podejmowania
decyzji, a zatem wzmocnienia jego kompetencji i umiejętności.
Ma być ona również jednym z warunków efektywności
postępowania terapeutycznego.
Konsekwencją świadomej zgody jest prawo do odmowy
świadczeń zagwarantowanej przez ustawę o zakładach opieki
zdrowotnej.
Prawo może być naruszone wyłącznie w stanach nagłości
(uzasadnienie zastosowania przymusu bezpośredniego, bądź
badania i przyjęcia do szpitala bez zgody).

III GRUPA postanowień

ustawy c.d.

Odstępstwo od zasady zgody następuje wyjątkowo w
sytuacji nieodzownej konieczności.

przymus bezpośredni, przymusowe badanie i

przyjęcie do szpitala psychiatrycznego na obserwację
lub leczenie można zastosować tylko wtedy gdy z
powodu zaburzeń psychicznych (obserwacja) lub
choroby psychicznej (hospitalizacja) powstaje
bezpośrednie zagrożenie szczególnie cennych dóbr i
zachodzi potrzeba podporządkowania autonomii
pacjenta dobrom wyższego rzędu.

Przesłanki hospitalizacji w trybie wnioskowym są

znacznie szersze, ale hospitalizacja jest dopuszczalna
na podstawie poprzedzającego orzeczenia sądu.

III GRUPA postanowień

ustawy c.d.

Stosowanie przymusu

Stosowanie przymusu

PRZUMUS BEZPOŚREDNI

PRZUMUS BEZPOŚREDNI (przytrzymanie, przymusowe
zastosowanie leków, unieruchomienie i izolacja, może być
użyty wobec osoby z zaburzeniami psychicznymi tylko wtedy,
gdy dopuszcza się ona zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu
własnemu lub innej osoby, przeciwko bezpieczeństwu
powszechnemu, bądź w sposób gwałtowny niszczy lub
uszkadza przedmioty znajdujące się w jej otoczeniu.

PRZYMUSOWE BADANIE

PRZYMUSOWE BADANIE może być dokonane wtedy, gdy
zachowanie tej osoby wskazuje na to, że może ona zagrażać
bezpośrednio własnemu życiu lub innych osób, bądź nie jest
zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb.

PRZYMUSOWE PRZYJĘCIE

PRZYMUSOWE PRZYJĘCIE osoby chorej do szpitala
psychiatrycznego w trybie nagłym możliwe jest wtedy, gdy jej
dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu tej
choroby zagraża ona bezpośrednio swojemu życiu lub zdrowiu
innych.

Stosowanie przymusu c.d.

Stosowanie przymusu c.d.

Przymusowe przyjęcie na obserwację

w trybie nagłym na okres

10 dni ma na celu wyjaśnienie wątpliwości czy dana osoba jest
chora psychicznie.
Tymczasowe postanowienie o przyjęciu do szpitala wydaje lekarz
psychiatra po uzyskaniu opinii drugiego lekarza lub psychologa.
Przyjęcie wymaga zatwierdzenia przez ordynatora w ciągu 48
godzin, a kierownik szpitala zawiadamia o powyższym sąd
opiekuńczy w ciągu 72 godzin od chwili przyjęcia.
Przymusowe przyjęcie chorego w trybie wnioskowym ( przed
postanowieniem sądu) dopuszczalne jest gdy:
1. dotychczasowe jej zachowanie wskazuje na to, że nie
przyjęcie jej do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu
zdrowia psychicznego;
2. wtedy gdy jest ona do zaspokajania podstawowych potrzeb;

Stosowanie przymusu c.d.

Stosowanie przymusu c.d.

O potrzebie przyjęcia do szpitala
psychiatrycznego orzeka sąd opiekuńczy
na wniosek osób uprawnionych. Do
wniosku dołącza się świadectw lekarza
psychiatry publicznego zakładu
psychiatrycznej opieki zdrowotnej. W razie
od uchylenia się od badania może być ona
przymusowo doprowadzona przez Policję
do publicznego zakładu psychiatrycznej
opieki zdrowotnej.

Stosowanie przymusu i rola

sądu opiekuńczego

Wobec osoby przyjętej do szpitala bez zgody można zastosować

niezbędne czynności lecznicze, mające na celu usunięcie

przewidzianych w ustawie przyczyn przyjęcia bez zgody.
Lekarz zapoznaje tę osobę z planowanym postępowaniem

leczniczym

Rola sądu opiekuńczego

W sprawach przyjęć bez zgody określonych w art. 25, 29, 39, sąd

orzeka po przeprowadzeniu rozprawy w terminie 14 dni od dnia

wpłynięcia wniosku do sądu. Przed wydaniem postanowienia sąd

jest zobowiązany uzyskać opinię jednego psychiatry lub kilku.

Do zadań sądu opiekuńczego należy kontrola legalności

przyjęcia i przebywania chorych w szpitalu psychiatrycznym i

domu pomocy społecznej, przestrzegania ich praw i kontrola

warunków, w jakich one tam przebywają.

Wypisanie ze szpitala

osoby przebywającej tam bez zgody postanawia ordynator, a

kierownik szpitala zawiadamia sąd opiekuńczy.

Przymusowe przyjęcie do

domu pomocy społecznej

Osoby psychicznie chorej lub
upośledzonej umysłowo, niezdolnej
do zaspokajania podstawowych
potrzeb życiowych i nie
wymagającej leczenia szpitalnego
może nastąpić wtedy, gdy brak
opieki zagraża życiu tej osoby.