Choroby środowiskowe

Ustrój żywy jest

Ustrój żywy jest

nierozłączną częścią

nierozłączną częścią

składową środowiska

składową środowiska

Światowa Organizacja Zdrowia wyróżnia 12 ogólnych

Światowa Organizacja Zdrowia wyróżnia 12 ogólnych

warunków, które mają zasadnicze znaczenie w kształtowaniu

warunków, które mają zasadnicze znaczenie w kształtowaniu

stanu zdrowotnego społeczeństw i jednostek. Są to:

stanu zdrowotnego społeczeństw i jednostek. Są to:

1.

1.

Jakość żywności i poziom żywienia populacji, w tym ogólna dostępność do

Jakość żywności i poziom żywienia populacji, w tym ogólna dostępność do

surowców, półproduktów i produktów żywnościowych.

surowców, półproduktów i produktów żywnościowych.

2. Wykształcenie ludzi, w tym poziom wiedzy o zdrowiu i związane z nim kultura i

2. Wykształcenie ludzi, w tym poziom wiedzy o zdrowiu i związane z nim kultura i

oświata zdrowotna ludności.

oświata zdrowotna ludności.

3.

3.

Warunki pracy, w tym poziom zabezpieczenia zdrowia pracowników przed

Warunki pracy, w tym poziom zabezpieczenia zdrowia pracowników przed

różnymi szkodliwościami zawodowymi.

różnymi szkodliwościami zawodowymi.

4. Sytuacja na rynku pracy, tj. możliwość zarabiania pieniędzy na utrzymanie

4. Sytuacja na rynku pracy, tj. możliwość zarabiania pieniędzy na utrzymanie

siebie i rodziny lub możliwość wytwarzania i zaspokajania podstawowych

siebie i rodziny lub możliwość wytwarzania i zaspokajania podstawowych

potrzeb.

potrzeb.

5. Zbiorowe spożycie i oszczędzanie.

5. Zbiorowe spożycie i oszczędzanie.

6. Warunki transportu wszelkich towarów i przedmiotów.

6. Warunki transportu wszelkich towarów i przedmiotów.

7. Warunki komunikacji (osób) i łączności (instytucji).

7. Warunki komunikacji (osób) i łączności (instytucji).

8. Warunki mieszkaniowe dostosowane do klimatu.

8. Warunki mieszkaniowe dostosowane do klimatu.

9. Jakość i dostępność odzieży zależnie od klimatu; dbałość o higienę odzieży.

9. Jakość i dostępność odzieży zależnie od klimatu; dbałość o higienę odzieży.

10. Wypoczynek i rozrywki, rekreacja po pracy, urlopy.

10. Wypoczynek i rozrywki, rekreacja po pracy, urlopy.

11. System zabezpieczenia społecznego w razie choroby, inwalidztwa, opieka nad

11. System zabezpieczenia społecznego w razie choroby, inwalidztwa, opieka nad

dziećmi, opieka nad ludźmi starymi.

dziećmi, opieka nad ludźmi starymi.

12. Swobody obywatelskie – zabezpieczenie dobrego samopoczucia (wolności)

12. Swobody obywatelskie – zabezpieczenie dobrego samopoczucia (wolności)

obywateli

obywateli

Zanieczyszczenie środowiska

Zanieczyszczenie środowiska

jest

jest

przyczyną lub w wielu przypadkach

przyczyną lub w wielu przypadkach

jedną z przyczyn zaburzeń

jedną z przyczyn zaburzeń

zdrowotnych, w tym zapadalności na:

zdrowotnych, w tym zapadalności na:

•

choroby nowotworowe,

choroby nowotworowe,

•

choroby układu oddechowego,

choroby układu oddechowego,

•

układu krążenia,

układu krążenia,

•

układu nerwowego

układu nerwowego

•

choroby nerek

choroby nerek

•

osteoporozę

osteoporozę

•

Mogą również powodować pojawianie się

Mogą również powodować pojawianie się

alergii, nieprawidłowy rozwój płodowy czy

alergii, nieprawidłowy rozwój płodowy czy

zaburzenia autoimmunologiczne.

zaburzenia autoimmunologiczne.

POChP

POChP

jest chorobą charakteryzującą się

jest chorobą charakteryzującą się

niecałkowicie odwracalnym ograniczeniem

niecałkowicie odwracalnym ograniczeniem

przepływu powietrza przez drogi oddechowe.

przepływu powietrza przez drogi oddechowe.

Ograniczenie to jest zwykle postępujące i

Ograniczenie to jest zwykle postępujące i

wiąże się z nieprawidłową odpowiedzią

wiąże się z nieprawidłową odpowiedzią

zapalną płuc na szkodliwe pyły lub gazy.

zapalną płuc na szkodliwe pyły lub gazy.

Czynniki ryzyka POChP

Czynniki ryzyka POChP

•

osobnicze

osobnicze

–

geny (niedobór α1-antytrypsyny)

geny (niedobór α1-antytrypsyny)

–

nadreaktywność dróg oddechowych

nadreaktywność dróg oddechowych

–

wzrost płuc

wzrost płuc

•

narażenia środowiskowe

narażenia środowiskowe

–

dym tytoniowy

dym tytoniowy

–

narażenia zawodowe (pyły i substancje chemiczne)

narażenia zawodowe (pyły i substancje chemiczne)

–

zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego i

zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego i

wewnątrz pomieszczeń

wewnątrz pomieszczeń

–

zakażenia

zakażenia

–

status społeczno-ekonomiczny

status społeczno-ekonomiczny

Narażenia zawodowe na pyły i substancje

Narażenia zawodowe na pyły i substancje

chemiczne

chemiczne

•

Długotrwała ekspozycja na pyły (pył węglowy) i

Długotrwała ekspozycja na pyły (pył węglowy) i

substancje chemiczne (opary, substancje drażniące,

substancje chemiczne (opary, substancje drażniące,

wyziewy) w miejscu pracy, niezależnie od palenia

wyziewy) w miejscu pracy, niezależnie od palenia

papierosów, może zwiększać ryzyko wystąpienia POChP.

papierosów, może zwiększać ryzyko wystąpienia POChP.

Zanieczyszczenia powietrza

Zanieczyszczenia powietrza

atmosferycznego i wewnątrz pomieszczeń

atmosferycznego i wewnątrz pomieszczeń

•

Rola tych czynników w patogenezie POChP jest

Rola tych czynników w patogenezie POChP jest

niejasna. Ryzyko rozwoju choroby wiąże się z

niejasna. Ryzyko rozwoju choroby wiąże się z

zanieczyszczeniem powietrza w słabo wentylowanych

zanieczyszczeniem powietrza w słabo wentylowanych

pomieszczeniach, w których pali się materiałami

pomieszczeniach, w których pali się materiałami

biologicznymi.

biologicznymi.

Bagatelizowane wcześniej

Bagatelizowane wcześniej

różnego typu toksyczne

różnego typu toksyczne

związki chemiczne, mogą być

związki chemiczne, mogą być

istotną przyczyną chorób

istotną przyczyną chorób

neurodegeneracyjnych.

neurodegeneracyjnych.

Przyczyna chorób

Przyczyna chorób

neurodegeneracyjnych jest bardziej

neurodegeneracyjnych jest bardziej

złożona, niż się początkowo wydawało

złożona, niż się początkowo wydawało

To, jak wielki wpływ na

To, jak wielki wpływ na

funkcjonalność tkanki nerwowej

funkcjonalność tkanki nerwowej

mają różnego typu trucizny udało

mają różnego typu trucizny udało

się potwierdzić dzięki substancji

się potwierdzić dzięki substancji

chemicznej zwanej

chemicznej zwanej

MPTP (1-metylo-4-fenylo-1,2,3,6-

MPTP (1-metylo-4-fenylo-1,2,3,6-

tetrahydropirydyna), okazała się

tetrahydropirydyna), okazała się

czynnikiem w bardzo szybkim

czynnikiem w bardzo szybkim

tempie wywołującym chorobę

tempie wywołującym chorobę

Parkinsona

Parkinsona

Skóra jest eksponowana na czynniki

Skóra jest eksponowana na czynniki

fizyczne, chemiczne i biologiczne - od

fizyczne, chemiczne i biologiczne - od

promieniowania ultrafioletowego po bakterie

promieniowania ultrafioletowego po bakterie

i grzyby

i grzyby

W odróżnieniu od czynników

W odróżnieniu od czynników

fizycznych oraz

fizycznych oraz

biologicznych, czynniki

biologicznych, czynniki

chemiczne są w dużej

chemiczne są w dużej

mierze nowym zjawiskiem w

mierze nowym zjawiskiem w

ewolucji człowieka, dlatego

ewolucji człowieka, dlatego

skóra wydaje się mniej

skóra wydaje się mniej

przygotowana do ochrony

przygotowana do ochrony

organizmu przed ich

organizmu przed ich

działaniem

działaniem

Czynniki chemiczne

Czynniki chemiczne

•

Substancje żrące

Substancje żrące

•

Substancje drażniące

Substancje drażniące

•

Substancje uczulające

Substancje uczulające

Kliniczne i histologiczne rozróżnienie reakcji
skórnych na czynniki drażniące i uczulające może
być niemożliwe. W reakcjach nieimmunologicznych
przeważa jednak hiperplazja naskórkowa i
nieprawidłowe złuszczanie, natomiast mniej
nasilona jest spongioza.

Murphy G. F.: Skin. (w:) Craighead J. E. (ed) Pathology of environmental and occupational disease.
Mosby, St. Louis 1995: 437.

Lista chorób zawodowych

Lista chorób zawodowych

związanych z wpływem

związanych z wpływem

czynników chemicznych

czynników chemicznych

(Instytut Medycyny Pracy)

(Instytut Medycyny Pracy)

•

b

b

eryloza

eryloza

- zatrudnieni w przemyśle lotniczym, samochodowym, nuklearnym

- zatrudnieni w przemyśle lotniczym, samochodowym, nuklearnym

(kontakt z berylem)

(kontakt z berylem)

•

c

c

horoby płuc wywołane pyłami metali twardych

horoby płuc wywołane pyłami metali twardych

- zatrudnieni przy

- zatrudnieni przy

produkcji narzędzi i wierteł widiowych, narażeni na sproszkowany węglik

produkcji narzędzi i wierteł widiowych, narażeni na sproszkowany węglik

wolframu i kobaltu

wolframu i kobaltu

•

g

g

orączka metaliczna

orączka metaliczna

- spawacze, odlewnicy, osoby zatrudnione przy cięciu

- spawacze, odlewnicy, osoby zatrudnione przy cięciu

metalu

metalu

•

c

c

horoby opłucnej

horoby opłucnej

lub osierdzia wywołane pyłem azbestu

lub osierdzia wywołane pyłem azbestu

- 3 lata (wysięk

- 3 lata (wysięk

opłucnowy), w pozostałych przypadkach nie określa się (np. rozległe zgrubienia

opłucnowy), w pozostałych przypadkach nie określa się (np. rozległe zgrubienia

opłucnej, rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia

opłucnej, rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia

•

c

c

horoby układu wzrokowego

horoby układu wzrokowego

-

-

zatrudnieni przy transporcie, przetwórstwie,

zatrudnieni przy transporcie, przetwórstwie,

kopalnictwie rud manganu, pracownicy hut szkła, przemysłu ceramicznego,

kopalnictwie rud manganu, pracownicy hut szkła, przemysłu ceramicznego,

farbiarskiego, nawozów sztucznych, pracownicy narażeni na beryl, kadm, wanad,

farbiarskiego, nawozów sztucznych, pracownicy narażeni na beryl, kadm, wanad,

nikiel, mangan, cynę, kobalt, pary chlorków, trójsiarczku fosforu, alkoholu

nikiel, mangan, cynę, kobalt, pary chlorków, trójsiarczku fosforu, alkoholu

metylowego  

metylowego  

Lista chorób zawodowych

Lista chorób zawodowych

ciąg dalszy:

ciąg dalszy:

•

c

c

horoby skóry

horoby skóry

- fryzjerzy, galwanizerzy, drukarze, garncarze, fotograficy, jubilerzy, garbarze,

- fryzjerzy, galwanizerzy, drukarze, garncarze, fotograficy, jubilerzy, garbarze,

lakiernicy, murarze. 1 miesiąc (kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia, trądzik olejowy,

lakiernicy, murarze. 1 miesiąc (kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia, trądzik olejowy,

smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze, drożdżakowe zapalenie skóry rąk, grzybice

smarowy lub chlorowy o rozległym charakterze, drożdżakowe zapalenie skóry rąk, grzybice

skóry)

skóry)

•

o

o

stre uogólnione reakcje alergiczne -

stre uogólnione reakcje alergiczne -

kontakt z alergenem (np. uczulenie na lateks -

kontakt z alergenem (np. uczulenie na lateks -

m.in. personel medyczny, pracownicy szklarni, fabryki lalek)

m.in. personel medyczny, pracownicy szklarni, fabryki lalek)

•

p

p

rzewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli

rzewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli

- górnicy kopalń węgla,

- górnicy kopalń węgla,

o

o

soby narażone w pracy na kadm, krzemionkę

soby narażone w pracy na kadm, krzemionkę

•

p

p

ylice płuc

ylice płuc

- górnicy kopalń węgla, hutnicy, spawacze, oczyszczacze odlewów, piaskowacze,

- górnicy kopalń węgla, hutnicy, spawacze, oczyszczacze odlewów, piaskowacze,

kamieniarze, pracownicy remontowi stoczni, zatrudnieni w kamieniołomach oraz przy

kamieniarze, pracownicy remontowi stoczni, zatrudnieni w kamieniołomach oraz przy

wydobyciu i przetwórstwie krzemionki oraz azbestu,  

wydobyciu i przetwórstwie krzemionki oraz azbestu,  

•

z

z

atrucia ostre i przewlekłe wywołane przez:

atrucia ostre i przewlekłe wywołane przez:

tlenek węgla

tlenek węgla

–

–

pracownicy kotłowni;

pracownicy kotłowni;

ołów

ołów

- pracownicy hut ołowiu, odlewni, wytwórni akumulatorów, zbiornic

- pracownicy hut ołowiu, odlewni, wytwórni akumulatorów, zbiornic

złomu, malujący farbami antykorozyjnymi z

złomu, malujący farbami antykorozyjnymi z

ołowiem;

ołowiem;

chlor -

chlor -

pracownicy przemysłu papierniczego, włókienniczego (chlor jako środek

pracownicy przemysłu papierniczego, włókienniczego (chlor jako środek

bielący);

bielący);

rtęć

rtęć

- kopalnictwo i przetwarzanie rud, destylacja rtęci, produkcja lamp rtęciowych,

- kopalnictwo i przetwarzanie rud, destylacja rtęci, produkcja lamp rtęciowych,

przemysł chemiczny,

przemysł chemiczny,

dwusiarczek węgla

dwusiarczek węgla

- pracownicy zatrudnieni przy produkcji włókien

- pracownicy zatrudnieni przy produkcji włókien

sztucznych metodą wiskozową

sztucznych metodą wiskozową

NOWOTWORY

NOWOTWORY

•

Nowotwory złośliwe

Nowotwory złośliwe

(m.in.

(m.in.

płuc, oskrzeli, układu

płuc, oskrzeli, układu

krwiotwórczego, skóry, pęcherza

krwiotwórczego, skóry, pęcherza

moczowego, międzybłoniak opłucnej

moczowego, międzybłoniak opłucnej

albo otrzewnej, naczyniako-mięsak

albo otrzewnej, naczyniako-mięsak

wątroby) powstałe w następstwie

wątroby) powstałe w następstwie

działania czynników występujących

działania czynników występujących

w środowisku pracy, uznanych za

w środowisku pracy, uznanych za

rakotwórcze u ludzi - galwanizerzy,

rakotwórcze u ludzi - galwanizerzy,

drukarze, garncarze, fotograficy,

drukarze, garncarze, fotograficy,

jubilerzy, pracownicy koksowni,

jubilerzy, pracownicy koksowni,

zakładów przetwórstwa azbestu,

zakładów przetwórstwa azbestu,

narażeni na kancerogeny (m.in.:

narażeni na kancerogeny (m.in.:

chrom, arsen, nikiel, azbest, WWA,

chrom, arsen, nikiel, azbest, WWA,

beryl, kadm, sadzę, wolną

beryl, kadm, sadzę, wolną

krystaliczną krzemionkę).

krystaliczną krzemionkę).

Indywidualnie, w zależności od

Indywidualnie, w zależności od

okresu latencji nowotworu

okresu latencji nowotworu

Nowojorscy lekarze zaskoczeni są faktem, że

Nowojorscy lekarze zaskoczeni są faktem, że

choroby środowiskowe po zawaleniu się wież

choroby środowiskowe po zawaleniu się wież

nowojorskiego Centrum Światowego Handlu

nowojorskiego Centrum Światowego Handlu

są tak dotkliwe

są tak dotkliwe

Ponad 40 procent ludzi,

Ponad 40 procent ludzi,

którzy brali udział w akcji

którzy brali udział w akcji

ratunkowej, cierpi na

ratunkowej, cierpi na

choroby dróg

choroby dróg

oddechowych, ma

oddechowych, ma

zaburzenia równowagi i

zaburzenia równowagi i

przewlekłe bóle głowy.

przewlekłe bóle głowy.

Połowa z nich ma

Połowa z nich ma

zaburzenia psychiczne i

zaburzenia psychiczne i

depresje

depresje

Dziękujemy za uwagę

Dziękujemy za uwagę