Wykład 6. Diagnoza w polityce społecznej.

Wykład 6. Diagnoza w polityce społecznej.

Wskaźniki społeczne

Wskaźniki społeczne

.

.

1. Pojęcie diagnozy społecznej

1. Pojęcie diagnozy społecznej

2. Najważniejsze przedmioty diagnozy społecznej

2. Najważniejsze przedmioty diagnozy społecznej

w polityce społecznej

w polityce społecznej

3. Typy diagnozy społecznej w polityce społecznej

3. Typy diagnozy społecznej w polityce społecznej

4. Uwarunkowania diagnozy

4. Uwarunkowania diagnozy

a) Wartości i interesy

a) Wartości i interesy

b) Metody i techniki badawcze

b) Metody i techniki badawcze

5.Specyficzne metody badań w polityce

5.Specyficzne metody badań w polityce

społecznej: badania budżetów gospodarstw,

społecznej: badania budżetów gospodarstw,

BAEL i inne

BAEL i inne

6. Specyficzne miary w polityce społecznej –

6. Specyficzne miary w polityce społecznej –

wskaźniki społeczne

wskaźniki społeczne

7. Ewaluacja w polityce społecznej

7. Ewaluacja w polityce społecznej

Diagnoza społeczna w cyklu

Diagnoza społeczna w cyklu

realizacji polityki społecznej

realizacji polityki społecznej



Diagnoza

Diagnoza





ustalenie celów i programu

ustalenie celów i programu

działania

działania





realizacja programu

realizacja programu





ocena

ocena

efektów działania

efektów działania

Diagnoza społeczna to badania, które odpowiadają

Diagnoza społeczna to badania, które odpowiadają

na pytania: „jak jest” (w społeczeństwie,

na pytania: „jak jest” (w społeczeństwie,

instytucji, rodzinie).

instytucji, rodzinie).

Są one podejmowane

Są one podejmowane

z przesłanek społecznych

z przesłanek społecznych

(zwykle w odpowiedzi na

(zwykle w odpowiedzi na

sytuację problemową

sytuację problemową

w życiu społecznym) i mają

w życiu społecznym) i mają

cele praktyczne

cele praktyczne

(zastosowanie wiedzy naukowej dla skutecznego

(zastosowanie wiedzy naukowej dla skutecznego

przekształcania rzeczywistości)

przekształcania rzeczywistości)

Najważniejsze przedmioty diagnozy

Najważniejsze przedmioty diagnozy

społecznej w polityce społecznej

społecznej w polityce społecznej

1)

1)

Poziom (standard) życia

Poziom (standard) życia

– stopień zaspokojenia potrzeb

– stopień zaspokojenia potrzeb

materialnych i

materialnych i

Jakość życia

Jakość życia

– zaspokojenie pozostałych potrzeb

– zaspokojenie pozostałych potrzeb

(niematerialnych), związanych z zadowoleniem z życia

(niematerialnych), związanych z zadowoleniem z życia

2)

2)

Typy stosunków społecznych – relacje np.:

Typy stosunków społecznych – relacje np.:

pracodawca – pracownik (stosunki pracy), mieszkaniec –

pracodawca – pracownik (stosunki pracy), mieszkaniec –

społeczność lokalna (badania samorządności), obywatel –

społeczność lokalna (badania samorządności), obywatel –

państwo (zagadnienia bezpieczeństwa socjalnego), bogaci

państwo (zagadnienia bezpieczeństwa socjalnego), bogaci

– biedni (nierówności społeczne)

– biedni (nierówności społeczne)

3)

3)

Funkcjonowanie polityki społecznej, w tym jej

Funkcjonowanie polityki społecznej, w tym jej

instytucji

instytucji

:

:

4)

4)

Sfery życia społecznego, które są ważnym

Sfery życia społecznego, które są ważnym

kontekstem dla prowadzenia polityki społecznej

kontekstem dla prowadzenia polityki społecznej

, np.:

, np.:

sytuacja ludnościowa, gospodarka i zachodzące w niej

sytuacja ludnościowa, gospodarka i zachodzące w niej

procesy, kultura i wartości społeczeństwa i ich przemiany

procesy, kultura i wartości społeczeństwa i ich przemiany

Typy diagnozy społecznej w polityce

Typy diagnozy społecznej w polityce

społecznej

społecznej



diagnoza klasyfikacyjna

diagnoza klasyfikacyjna

– odpowiada na

– odpowiada na

pytanie z jakiego typu problemem mamy do

pytanie z jakiego typu problemem mamy do

czynienia?

czynienia?



diagnoza genetyczna

diagnoza genetyczna

– jakie są przyczyny

– jakie są przyczyny

obserwowanych zjawisk?

obserwowanych zjawisk?



diagnoza znaczenia

diagnoza znaczenia

– czy i jakie znaczenie mają

– czy i jakie znaczenie mają

dane zjawiska dla funkcjonowania danego

dane zjawiska dla funkcjonowania danego

przedmiotu?

przedmiotu?



diagnoza fazy

diagnoza fazy

– na jakim etapie jest dany

– na jakim etapie jest dany

problem?

problem?

Źródło: jest to typologia S. Ziemskiego. W uproszczeniu podaję za: B. Szatur-Jaworska,
Diagnozowanie w polityce społecznej. IPS UW, Warszawa 2002, s. 19

Uwarunkowania diagnozy

Uwarunkowania diagnozy

społecznej

społecznej



a)

Wartości i interesy



b) Metody i techniki badawcze

Ch. i F. Nachmiasowie:

Ch. i F. Nachmiasowie:

metody zbierania danych

metody zbierania danych

:

:



techniki obserwacyjne (obserwacja, eksperyment)

techniki obserwacyjne (obserwacja, eksperyment)



badania sondażowe (ankieta, wywiad

badania sondażowe (ankieta, wywiad

kwestionariuszowy)

kwestionariuszowy)



wtórna analiza danych (badania na podstawie

wtórna analiza danych (badania na podstawie

spisów, dokumentów urzędowych),

spisów, dokumentów urzędowych),



badania jakościowe (analiza dokumentów osobistych,

badania jakościowe (analiza dokumentów osobistych,

obserwacja uczestnicząca, wywiad swobodny).

obserwacja uczestnicząca, wywiad swobodny).

Por.: Ch. Frankfort-Nachmias, D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych. Zysk i S-ka, Poznań
2001.

Specyficzne typy badań w polityce

Specyficzne typy badań w polityce

społecznej

społecznej



Badania budżetów gospodarstw domowych

Badania budżetów gospodarstw domowych



Badanie budżetów czasu

Badanie budżetów czasu



Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności

Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności

(BAEL)

(BAEL)



Badania opinii społecznej i sondaże

Badania opinii społecznej i sondaże



Wtórna analiza danych – także: spisy ludności,

Wtórna analiza danych – także: spisy ludności,

sprawozdania, dokumenty urzędowe

sprawozdania, dokumenty urzędowe



Inne metody stosowane w pedagogice

Inne metody stosowane w pedagogice

społecznej i pracy socjalnej

społecznej i pracy socjalnej



lustracje społeczne

lustracje społeczne



wywiad środowiskowy

wywiad środowiskowy

TABL. 1. PRZECIĘTNY MIESIĘCZNY DOCHÓD ROZPORZĄDZALNY

W GOSPODARSTWACH

DOMOWYCH WEDŁUG GRUP SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH W

2005 R.

WYSZCZEGÓLNIENI

E

Gospodarstwa domowe

ogółe

m

w tym

praco

wni-

ków

rolnik

ów

pracu

ją-

cych

na

własn

y

rachu

nek

emerytów i rencistów

raze

m

emer

ytów

rencis

tów

w złotych na osobę

DOCHÓD

ROZPORZĄDZAL

NY

761,

46

770,

00

606,

17

977,

10

800,

25

883,

81

621,

75

w tym dochód

do dyspozycji

731,8

4

745,5

6

580,5

1

942,5

7

757,1

6

833,6

1

593,8

4

Wybrane wyniki badań budżetów gospodarstw domowych za 2005 r.
(przykład)

Źródło: GUS

TABL. 6. WYPOSAŻENIE W NIEKTÓRE PRZEDMIOTY TRWAŁEGO UŻYTKOWANIA

a)

GOSPODARSTW

DOMOWYCH WEDŁUG GRUP SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH W 2005 R.

PRZEDMIOTY TRWAŁEGO

UŻYTKOWANIA

Gospodarstwa domowe

ogół

em

w tym

pracow

ni-

ków

rolnikó

w

pracują

-

cych na

własny
rachun

ek

emerytów i rencistów

razem

emeryt

ów

rencistó

w

w % gospodarstw wyposażonych w dane dobro

Odbiornik telewizyjny

98,

2

98,7

99,4

98,4

98,3

98,4

97,9

Urządzenie do odbioru TV

satelitarnej lub kablowej

48,

2

57,0

23,2

66,0

41,0

43,7

34,9

Zestaw do odbioru,

rejestracji

i odtwarzania dźwięku

(wieża)

43,

8

62,0

43,4

70,3

21,2

20,5

22,6

Radiomagnetofon z

odtwarza-

czem płyt

kompaktowych

23,

2

31,0

25,5

38,0

12,8

13,0

12,5

Radiomagnetofon,

magnetofon

34,

4

34,2

46,0

35,3

33,6

34,4

31,8

Odtwarzacz płyt

kompaktowych

10,

4

14,8

8,6

20,8

4,5

4,5

4,4

Wskaźniki społeczne

Wskaźniki społeczne

Wskaźnik

Wskaźnik

- cecha, zdarzenie lub zjawisko, na

- cecha, zdarzenie lub zjawisko, na

podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością

podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością

lub określonym prawdopodobieństwem, że zachodzi

lub określonym prawdopodobieństwem, że zachodzi

zjawisko, które nas interesuje (indicatum).

zjawisko, które nas interesuje (indicatum).

Miernik

Miernik

- ilościowa charakterystyka jakiegoś zjawiska

- ilościowa charakterystyka jakiegoś zjawiska

społecznego, zwykle liczba wyrażająca wzajemny

społecznego, zwykle liczba wyrażająca wzajemny

stosunek dwóch wielkości. Np. miernik

stosunek dwóch wielkości. Np. miernik

przestępczości to liczba przestępstw na 10 tys.

przestępczości to liczba przestępstw na 10 tys.

mieszkańców.

mieszkańców.

Wskaźnikami społecznymi

Wskaźnikami społecznymi

są dane ilościowe

są dane ilościowe

uzyskane z badań socjologicznych oraz mierniki

uzyskane z badań socjologicznych oraz mierniki

statystyczne zjawisk i procesów ekonomicznych,

statystyczne zjawisk i procesów ekonomicznych,

demograficznych i społecznych obliczane na

demograficznych i społecznych obliczane na

podstawie danych ilościowych pochodzących ze

podstawie danych ilościowych pochodzących ze

spisów, sprawozdań, rejestrów itd.

spisów, sprawozdań, rejestrów itd.

Źródło: B. Szatur-Jaworska, Dignozowanie…, op. cit., s. 31 i nast

Human Development Index

Human Development Index

(Indeks Rozwoju Społecznego)

(Indeks Rozwoju Społecznego)

Składowe

Składowe

:

:

-

przeciętne dalsze trwanie życia (minimalne 25 –

przeciętne dalsze trwanie życia (minimalne 25 –

maks. 85 lat)

maks. 85 lat)

-

wskaźnik skolaryzacji (min. 0% - maksym – 100%)

wskaźnik skolaryzacji (min. 0% - maksym – 100%)

-

wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i

wskaźnik umiejętności czytania ze zrozumieniem i

pisania (min. 0% - maksym. 100%),

pisania (min. 0% - maksym. 100%),

-

PKB/ na głowę ( min. 100$ - maks. 40000$)

PKB/ na głowę ( min. 100$ - maks. 40000$)

Obliczanie

Obliczanie

: gdy wszystkie elementy maksym.

: gdy wszystkie elementy maksym.

wartość - HDI wynosiłby 1, gdy minim. – wynosiłby

wartość - HDI wynosiłby 1, gdy minim. – wynosiłby

0.

0.

Wysokość

Wysokość

0-0,5 - kraje słabo rozwinięte

0-0,5 - kraje słabo rozwinięte

0,501 do 0,8 – kraje średnio rozwinięte,

0,501 do 0,8 – kraje średnio rozwinięte,

powyżej 0,801 - kraje wysoko rozwinięte.

powyżej 0,801 - kraje wysoko rozwinięte.

Ranking HDI z Raportu Human Development Report 2006, UNDP

Ewaluacja w polityce społecznej –

Ewaluacja w polityce społecznej –

kryteria oceny programów

kryteria oceny programów



efektywność

efektywność

- maksymalizacja celów przy

- maksymalizacja celów przy

minimalizowaniu nakładów (a) wydajność, b)

minimalizowaniu nakładów (a) wydajność, b)

oszczędność)

oszczędność)



skuteczność

skuteczność

– skuteczne jest działanie, które

– skuteczne jest działanie, które

prowadzi do zamierzonego celu (100%

prowadzi do zamierzonego celu (100%

skuteczność, bezskuteczność,

skuteczność, bezskuteczność,

przeciwskuteczność)

przeciwskuteczność)



spójność

spójność

- dążenie na etapie koncepcji i

- dążenie na etapie koncepcji i

realizacji do niesprzecznych celów

realizacji do niesprzecznych celów



racjonalność -

racjonalność -

adekwatność doboru środków do

adekwatność doboru środków do

celu (zmierzanie do celu najprostszą drogą)

celu (zmierzanie do celu najprostszą drogą)