Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
1/6
Ergonomia i ochrona pracy - Projektow anie
PROJEKT – ETAP 2.
Ocena
uciążliwości wysiłku fizycznego metodą chronometrażowo-
tabelaryczną wg Lehmanna.
1. Wstęp
Do oceny uciążliwości wysiłku fizycznego metodą szacunkowo-tabelaryczną wg
Lehmanna brane są pod uwagę następujące składniki:
a) wydatek energetyczny
[kJ/8h], wyrażający pracę mechaniczną (wysiłek dynamiczny)
wykonaną podczas czynności roboczych,
b)
wysiłek statyczny, związany ze stałym napięciem mięśni podczas pracy w wymuszonej
pozycji ciała,
c)
powtarzalność ruchów, określającą uciążliwość pracy wywołaną jednostronnym
obciążeniem układu mięśniowego w wyniku wykonywania jednostajnych, monotonnych
ruchów roboczych (np. na taśmie montażowej).
Sposób posługiwania się metodą jest następujący:
a)
opracować tabelę „fotografia dnia roboczego” wg wzoru podanego w tabeli A na str. 6,
b)
obliczyć wielkość wydatku energetycznego z tabel 1 i 2,
c)
ocenić kolejne składniki uciążliwości w skali punktowej wg tabel 4-6,
d)
podsumować oceny punktowe wg tabeli 3., w pisac je do tabeli B na str. 6.
e)
odczytać łączną uciążliwość danej pracy fizycznej z tabeli 6
Wydatek energetyczny metodą Lehmanna można oszacować dla prac średnio ciężkich
i ciężkich z dokładnością rzędu 10%, co jest wystarczające dla potrzeb przemysłowych.
Uwagi do posługiwania się metodą Lehmanna:
a)
dopuszczalne są niewielkie interpolacje wartości z tabel,
b)
przerwy w pracy winny być wliczone, z uwzględnieniem jedynie pozycji ciała, w jakiej
pracownik te przerwy spędza,
c)
dokładność szacowania wydatku energetycznego spada, gdy okresy pracy przedzielone są
długimi przerwami.
2. Fotografia dnia roboczego
Przed przystąpieniem do oceny należy sporządzić zestawienie wszystkich czynności
roboczych wykonywanych przez pracownika w ciągu 8 godz. zmiany roboczej. Zestawienie
takie zwane jest fotogra
fią dnia roboczego (tab.8.).
Oznaczenia do tab.8.:
t
-
czas trwania danej czynności roboczej [min],
wa
-
wydatek energetyczny z uwagi na pozycję tułowia [kJ/min],
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
2/6
wb
-
wydatek energetyczny z uwagi na pracę kończyn [kJ/min],
wc
-
wydatek energetyc
zny na daną czynność roboczą [kJ], obliczony jako
wc = (wa+wb)* t
Wartości wa i wb do wzoru odczytujemy z tab.1. i tab.2.
Wielkość całkowitego wydatku energetycznego we [kJ/8h] obliczamy sumując
wydatki energetyczne wc dla wszystkich czynności w ciągu 8-godzinnej zmiany roboczej.
Obliczona wielkość wydatku energetycznego powinna mieścić się w zakresie:
do
3500 kJ/8h - dla prac lekkich,
od 3500
do
6500 kJ/8h -
dla prac średnio ciężkich,
od 6500
do
10000 kJ/8h -
dla prac ciężkich.
Dla osób o przeci
ętnej sile fizycznej za granicę dopuszczalną wydatku przyjmuje się
ok. 8400 kJ/8h dla mężczyzn, ok. 7100 kJ/8h dla kobiet, natomiast za zakres optymalny dla
obu płci 3300-6500 kJ/8h.
Tab. 1. Wydatek energetyczny wa z uwagi na pozycję tułowia.
Pozycja ciała
w
a
[kJ/min]
Siedząca
1,2
Klęcząca
2,1
Stojąca
2,5
Stojąca pochylona
4,2
Chodzenie
7,2-14,8
Chodzenie bez obciążenia po pochyłości 10
o
3,5/metr wzniesienia
Tab. 2. Wydatek energetyczny wb z uwagi na pracę kończyn.
Rodzaj pracy
w
b
[kJ/min]
Prace
palców dłoni i przedramienia
lekka
średnia
ciężka
1,2 - 2,5
2,5 - 3,8
3,8 - 5,2
Prace jednego ramienia
lekka
średnia
ciężka
3,0 - 5,0
5,0 - 7,2
7,2 - 9,3
Prace obu ramion
lekka
średnia
ciężka
6,3 - 8,4
8,4 -10,5
10,5-12,6
Praca całego ciała
lekka
średnia
ciężka
b.ciężka
10,5-16,8
16,8-25,1
25,1-35,6
35,6-48,2
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
3/6
3.
Ocena punktowa uciążliwości
Po obliczeniu wielkości wydatku energetycznego kolejne składniki wysiłku fizycznego
należy oszacować w skali punktowej:
Tab. 3.
Ocena łączna uciążliwości.
Składnik wysiłku
Ocena
punktowa
słowna
Wydatek energetyczny ................. kJ/8h
z tab.4.
Obciążenia statyczne
z tab.5.
Powtarzalność ruchów
z tab.6.
Σ ........pkt.
Wysiłek...................
(ocena słowna z Tab.7.)
Tab. 4. Ocena wydatku energetycznego przy pracy fizycznej.
Wydatek
energetyczny
[kJ/8h]
Ocena wydatku energetycznego
słowna
punktowa
do 1260
bardzo mały
0
1260 - 3350
mały
1 - 25
3350 - 6300
średni
25 - 50
6300 - 8400
duży
51 - 75
ponad 8400
bardzo duży
76 - 100
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
4/6
Tab. 5.
Ocena stopnia obciążenia statycznego.
Ocena stopnia
obciążenia statycznego
Pozycja ciała przy pracy
Przykłady
słownie
punkty
1-10
siedząca niewymuszona
większość prac biurowych
mały
1-30
11-20
stojąca niewymuszona z
możliwością okresowej
zmiany na siedzącą
ślusarz, stolarz
21-30
siedząca lub stojąca na
przemian z chodzeniem
nadzór techniczny,
bibliotekarz
31-40
siedząca wymuszona,
niepochylona bądź
nieznacznie pochylona
pisanie na maszynie,
obsługa pras
mechanicznych
średni
31-60
41-50
stojąca niewymuszona, bez
możliwości okresowej
zmiany pozycji na siedzącą
obsługa niektórych
obrabiarek, malowanie,
lakierowanie, praca
ekspedienta
51-60
stojąca wymuszona,
niepochylona z możliwością
okresowej zmiany pozycji
na siedzącą
motorniczy, suwnicowy
61-70
siedząca, wymuszona,
bardzo pochylona
szwaczka,
zegarmistrz
duży
61-90
71-80
stojąca wymuszona,
niepochylona bez
możliwości okresowej
zmiany pozycji
na siedzącą
piaskowanie, obsługa
niektórych obrabiarek
81-90
stojąca wymuszona,
pochylona, niezależnie od
możliwości zmieniania
pozycji
górnictwo, obróbka drewna
bardzo
duży
91-100
91-100
klęcząca, w przysiadzie i
inne nienaturalne pozycje
formowanie r
ęczne,
górnictwo, posadzki,
ślusarz samochodowy
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
5/6
Tab.
6. Ocena stopnia uciążliwości pracy fizycznej wskutek powtarzalności
ruchów.
Liczba powtórzeń ruchów
stereotypowych na zmianę roboczą
Stopień uciążliwości
Wywierana siła
do 100 N
ponad 100 N
słownie
w punktach
do 800
do 300
mały
1 - 30
800-1600
300 - 800
średni
31 - 60
ponad 1600
ponad 800
duży
61 - 100
Tab.
7. Ocena sumaryczna obciążenia pracą fizyczną w skali punktowej.
Ocena wysiłku
Ogólna
W punktach
Bardzo lekki
1 - 30
Lekki
31 - 70
Średni
71 - 120
Ciężki
121 - 190
Bardzo ciężki
191 - 300
4.
Analiza składników uciążliwości wysiłku fizycznego
Po zakończeniu obliczeń należy określić:
a)
który ze składników obciążenia pracą fizyczną najbardziej przyczynia się do jej
uciążliwości,
b) wska
zać, które czynności robocze są najbardziej energochłonne i uciążliwe.
Należy zaproponować metody pracy i usprawnienia techniczno-organizacyjne zmierzające
do:
a) zmniejszenia wydatku energetycznego,
b)
ogólnego zmniejszenia uciążliwości pracy fizycznej na badanym stanowisku.
LITERATURA:
1. A.Hansen. Ergonomiczna analiza uciążliwości pracy. Wyd. ZW. W-wa 1977.
2. Praca zbiorowa. Medycyna Pracy. PZWL W-wa 1985.
3. J.V.G. Durnin, R.Passmore. Energetyka pracy i wypoczynku. PWN, W-wa 1969.
4. G.Lehmann. Praktyczna fizjologia pracy. PWT, W-wa 1960.
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WWW: http://www.zie.pg.gda.pl/sikorski/ergonomia
6/6
WZÓR OPRACOWANIA
Skład grupy:
Imię, nazwisko
Wydział, rok, grupa
Badanie uciążliwości wysiłku fizycznego metodą Lehmanna.
1. Nazwa stanowiska pracy:....................................................................................
2. Fotografia dnia roboczego
Pracownik: mężczyzna / kobieta
t
w
a
w
b
w
c
L.p.
Czynność
[min]
[kJ/min]
[kJ/min]
[kJ]
1. Przygotowanie stanowiska roboczego
15
2. ...........................................................
3. ...........................................................
... ...........................................................
SUMA:
Wydatek energetyczny
We=
3. Ocena punktowa składników wysiłku fizycznego (z tabel 3-5):
Składnik wysiłku
OCENA
Punktowa
Słowna
Wydatek energetyczny ................kJ/8h
Obciążenie statyczne
Powtarzalność ruchów
Ocena łączna: ∑ ........................ punktów
↓
Ocena słowna z tab. 7:
wysiłek: ..........................
4. Analiza składników uciążliwości wysiłku fizycznego:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
5. Propozycje zmian techniczno-organizacyjnych na stanowisku pracy
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
A
B