Prowadzenie resuscytacji krążeniowo oddechowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Bogusława Łopacińska

Prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej
322[06].Z1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
prof. dr hab. n. med. Wojciech Gaszyński
dr hab. n. med. Waldemar Machała

Opracowanie redakcyjne:
mgr Bogusława Łopacińska

Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[06].Z1.02
„Prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej”, zawartego w programie nauczania dla
zawodu ratownik medyczny.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Podstawowe pojęcia, patofizjologia i rozpoznanie nagłego zatrzymania
krążenia

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Algorytmy podstawowych i zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Drożność dróg oddechowych i wentylacja w trakcie resuscytacji
krążeniowo oddechowej

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Elektroterapia zaburzeń rytmu serca

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.

Postępowanie resuscytacyjne w sytuacjach szczególnych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu resuscytacji krążeniowo-

-oddechowej

oraz

kształtowaniu

umiejętności

wykonywania

podstawowych

i zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych . W poradniku znajdziesz:
–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

322[06].Z1

Medycyna ratunkowa

322[06].Z1.01

Podawanie leków różnymi drogami

322[06].Z1.02

Prowadzenie resuscytacji

krążeniowo-oddechowej

322[06].Z1.03

Stosowanie procedur postępowania

ratowniczego w nagłych stanach

anestezjologicznych

322[06].Z1.04

Stosowanie procedur postępowania

ratowniczego w nagłych stanach

internistycznych

322[06].Z1.08

Stosowanie procedur postępowania

ratowniczego w nagłych stanach

neurologicznych i psychiatrycznych

322[06].Z1.05

Stosowanie procedur postępowania

ratowniczego w nagłych stanach

chirurgicznych

322[06].Z1.06

Stosowanie procedur postępowania

ratowniczego w nagłych stanach

pediatrycznych

322[06].Z1.07

Stosowanie procedur postępowania

ratowniczego w nagłych stanach

położniczo-ginekologicznych

322[06].Z1.09

Stosowanie procedur postępowania

ratowniczego w ostrych zatruciach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu anatomii i fizjologii człowieka,

–

charakteryzować budowę i funkcjonowanie poszczególnych układów narządów zależnie
od płci i wieku,

–

analizować zmiany w funkcjonowaniu układów narządów spowodowane urazami
i schorzeniami,

–

oceniać podstawowe funkcje życiowe,

–

określać podstawowe pojęcia z elektrokardiografii,

–

udzielać pierwszej pomocy

w nagłych zagrożeniach życia i zdrowia,

–

zakładać kaniulę do żyły obwodowej,

–

charakteryzować działanie leków resuscytacyjnych,

–

przygotowywać i podawać leki różnymi drogami,

–

przeliczać dawki leków,

–

stosować środki ochrony osobistej w kontakcie z pacjentem,

–

komunikować się z pacjentem, jego rodziną, współpracownikami,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

obsługiwać komputer,

–

współpracować w zespole.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

wyjaśnić pojęcie resuscytacji,

–

scharakteryzować mechanizmy oraz przyczyny zatrzymania krążenia i oddychania,

–

rozpoznać zatrzymanie krążenia,

–

podjąć decyzję o resuscytacji,

–

wykonać podstawowe zabiegi resuscytacyjne,

–

wykonać automatyczną defibrylację zewnętrzną,

–

wdrożyć algorytm postępowania w przypadku ciała obcego w drogach oddechowych,

–

wykonać konikopunkcję,

–

przeprowadzić zaawansowane zabiegi resuscytacyjne,

–

zastosować bezprzyrządowe metody udrażniania dróg oddechowych,

–

zaintubować pacjenta,

–

zastosować przyrządowe metody udrażniania dróg oddechowych, alternatywne do

intubacji,

–

odessać drogi oddechowe,

–

zastosować worek samorozprężalny do wentylacji pacjenta,

–

zastosować urządzenia do mechanicznej wentylacji pacjenta,

–

podać tlen różnymi metodami,

–

rozpoznać zaburzenia rytmu wymagające elektroterapii,

–

wykonać defibrylację elektryczną,

–

zastosować urządzenia do uciskania klatki piersiowej, alternatywne do techniki

manualnej,

–

przygotować i podać leki stosowane w resuscytacji,

–

dobrać działania resuscytacyjne w zależności od wieku i przyczyny zatrzymania krążenia,

–

podjąć współpracę w zespole resuscytacyjnym,

–

ocenić skuteczność podjętych działań,

–

zaopiekować się pacjentem po resuscytacji,

–

zastosować zasady etyki zawodowej w resuscytacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowe pojęcia, patofizjologia i rozpoznanie nagłego

zatrzymania krążenia

4.1.1. Materiał nauczania

Próby ożywiania człowieka podejmowane były od najdawniejszych czasów, jednak

dopiero lata sześćdziesiąte dwudziestego wieku zaowocowały wypracowaniem znanych nam
metod, technik i standardów postępowania. W okresie tym skonstruowano również wiele
urządzeń stosowanych obecnie w działaniach ratowniczych m.in. worek samorozprężalny.
Termin resuscytacji krążeniowo-oddechowej wprowadził amerykański uczony prof. Peter
Safar (1924–2003), propagując schemat ABC resuscytacji:
A – (airway) – udrożnienie dróg oddechowych,
B – (breathing) – sztuczna wentylacja,
C – (circulation) – masaż pośredni serca.

Standardy wykonywania resuscytacji krążeniowo-oddechowej po raz pierwszy zostały

opublikowane przez Amerykańskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA – American Heart
Assosiation) 1974 r. W 1992 r. swoje pierwsze wytyczne opublikowała powstała w 1989 r.
Europejska Rada ds. Resuscytacji (ERC – European Resuscitation Council). Polska Rada
Resuscytacji powstała w 2001 r. z siedzibą w Krakowie.

Resuscytacja (łac. resuscitatio – wskrzeszać, odnawiać) jest zespołem czynności

ratunkowych takich jak: wspomaganie oddychania, pośredni masaż serca, elektroterapia,
farmakoterapia, które mają na celu przywrócenie i utrzymanie transportu tlenu do tkanek
i komórek, do czasu powrotu spontanicznego oddychania i krążenia. Czynności te określamy
jako resuscytację krążeniowo-oddechową (CPR – cardio – pulmonary resuscitation).

Reanimacja (łac. reanimatio – powrót „duszy”) jest zespołem czynności ratunkowych

takich jak wspomaganie oddychania, pośredni masaż serca, elektroterapia, farmakoterapia,
które mają na celu przywrócenie i utrzymanie transportu tlenu do tkanek i komórek, do czasu
powrotu spontanicznego oddychania, krążenia oraz czynności ośrodkowego układu
nerwowego z zachowaniem wyższych czynności jak: kojarzenie, myślenie. Czynności te
określamy jako resuscytację krążeniowo-oddechowo-mózgową (CPCR – cardio – pulmonary
– cerebral resuscitation).

Kolejne działania ratownicze wykonywane u osób z nagłym zatrzymaniem krążenia

nazywamy „łańcuchem przeżycia”, którego ogniwa zawierają: wczesne rozpoznanie stanu
nagłego, wezwanie pomocy, wczesną resuscytację krążeniowo-oddechową, wczesną
defibrylację oraz szybkie wdrożenie zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych.
W większości przypadków nagłego zatrzymania krążenia od chwili wystąpienia zdarzenia do
czasu przybycia służb ratowniczych upływa co najmniej 8 minut. Wdrożenie w tym czasie
przez świadków zdarzenia trzech pierwszych ogniw łańcucha, zwiększa szanse przeżycia
poszkodowanego.

Nagłe zatrzymanie krążenia jest jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. Osoby,

u których wystąpiło, wymagają natychmiastowej resuscytacji krążeniowo-oddechowej, która
może zapewnić niewielki ale decydujący o przeżyciu przepływ krwi przez mózg i serce.
Konsekwencją braku krążenia jest niedotlenienie. Największa wrażliwość na niedotlenienie
cechuje komórki ośrodkowego układu nerwowego, a szczególnie kory mózgu, które już po
4–6 minutach od zatrzymania krążenia ulegają uszkodzeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Okres śmierci klinicznej to czas od momentu zatrzymania krążenia, w którym śmierć nie

uległa

jeszcze

utrwaleniu.

Przy

odpowiednio

wcześnie

podjętych

działaniach

resuscytacyjnych, może to być stan odwracalny. W przypadku braku działań ratowniczych na
tym etapie, dochodzi do ustania czynności wszystkich komórek organizmu, które określamy
ś

miercią biologiczną. Jeżeli u poszkodowanego, chorego, dojdzie do nieodwracalnego ustania

czynności mózgu pomimo zachowanej czynności serca, mówimy o śmierci osobniczej, która
w świetle obowiązujących przepisów może być powodem orzeczenia zgonu. Orzeczenie takie
podejmuje

niezależna

komisja

lekarska

procedur

określonych

właściwymi

rozporządzeniami ministerialnymi. Może ono stanowić podstawę pobrania organów do
transplantacji.

Zatrzymanie krążenia jest złożonym zespołem patologicznym. Wiele nagłych zaburzeń

bądź urazów zaburza krążenie, oddychanie lub czynność ośrodkowego układu nerwowego.
Należy pamiętać, że ostre stany ze strony układu oddechowego, które prowadzą do
niedotlenienia, zaburzają tym samym czynność serca. Niewydolność krążenia w krótkim
czasie może spowodować wystąpienie dysfunkcji układu oddechowego. Jeżeli pierwotną
przyczyną nagłego zatrzymania krążenia jest zaburzenie układu krążenia, oddech ustanie
w ciągu kilku sekund. Jeżeli pierwotną przyczyną jest zaburzenie w zakresie układu
oddechowego, serce zatrzymuje się po 6–8 minutach.

W nagłym zatrzymaniu krążenia stwierdza się następujące zaburzenia rytmu serca:

−

migotanie komór (Vetricular Fibrillation – VF),

−

częstoskurcz komorowy (Ventricular Tachykardia – VT),

−

rozkojarzenie elektromechaniczne (aktywność elektryczna bez tętna – PEA – Pulseless
Electrical Activity),

−

bezruch komór (asystolia).

Przyczyny nagłego zatrzymania krążenia ze strony układu sercowo-naczyniowego to

najczęściej:

−

choroba niedokrwienna serca i jej konsekwencje (zawał serca),

−

zaburzenia rytmu serca,

−

ostra i przewlekła niewydolność krążenia,

−

wady zastawkowe serca,

−

wstrząs hipowolemiczny i kardiogenny,

−

obrzęk płuc,

−

urazy dużych naczyń,

−

tętniak rozwarstwiający aorty.

Najczęstszymi przyczynami ze strony układu oddechowego są:

−

niedrożność dróg oddechowych,

−

urazy klatki piersiowej,

−

odma prężna,

−

choroby miąższu płuc i obturacyjne,

−

astma oskrzelowa i stan astmatyczny.

Ze strony ośrodkowego układu nerwowego przyczynami nagłego zatrzymania są

głównie:

−

urazy czaszkowo-mózgowe,

−

udary mózgowe,

−

zatrucia,

−

infekcje ośrodkowego układu nerwowego,

−

choroby metaboliczne,

−

guzy mózgu [1, s. 16].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Objawy kliniczne nagłego zatrzymania krążenia:

−

utrata przytomności – 5–10 sekund od chwili ustania perfuzji mózgowej,

−

brak tętna na dużych tętnicach (szyjne, udowe),

−

brak oddechu lub pojedyncze głośne, agonalne „westchnięcia”,

−

szerokie, bez reakcji na światło źrenice (efekt porażenia mięśnia rzęskowego –
60–90 sekund od ustania krążenia),

−

szarosine zabarwienie powłok skórnych,

−

utrata napięcia mięśniowego.

Najczęstszą przyczyną zatrzymania krążenia i zgonów u dorosłych jest choroba

niedokrwienna serca. U dzieci dominuje głównie niedotlenienie. Fakt ten powoduje
zróżnicowanie postępowania w zakresie wzywania pomocy, jak i podstawowych
oraz zaawansowanych metod resuscytacji.

W przypadku stwierdzenia stanu nagłego zatrzymania krążenia należy natychmiast

wdrożyć działania resuscytacyjne. W działaniach tych wyróżniamy:
1. Podstawowe metody podtrzymywania życia (BLS – Basic Life Support), które można
określić jako ABC resuscytacji:
A – (airway) – udrożnienie dróg oddechowych,
B – (breathing) – sztuczna wentylacja,
C – (circulation) – masaż pośredni serca.

Masaż pośredni serca: poprzez uciskanie klatki piersiowej następuje zwiększenie

ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej, co generuje niewielki, ale istotny przepływ krwi przez
mięsień

sercowy

mózg,

zwiększając

szanse

przeżycia

poszkodowanego

i prawdopodobieństwo skutecznej defibrylacji. Sztuczna wentylacja w trakcie resuscytacji ma
na celu utrzymanie natlenienia organizmu. Czynności te wykonywane są bezprzyrządowo,
z wyjątkiem prostych dodatków typu maska twarzowa do wentylacji metodą usta – maska czy
rurka ustno-gardłowa.
2. Zaawansowane (specjalistyczne) zabiegi resuscytacyjne (ALS – Advanced Life Support)
obejmują:
D – (drugs) – farmakoterapia,
E – (electrocardiography) – monitorowanie czynności elektrycznej serca,
F – (fibrillation treatment) – elektroterapia.
3. Postępowanie poresuscytacyjne:
G – (gauging) – późna ocena skuteczności resuscytacji,
H – (human mentation) – działania mające na celu powrót i utrzymanie prawidłowych funkcji
ośrodkowego układu nerwowego,
I – (intensive care) – intensywna terapia.

Większość osób, u których wystąpiło nagłe zatrzymanie krążenia, wykazuje niepokojące

objawy już wcześniej, dlatego wczesne rozpoznanie i leczenie stanu zagrożenia życia może
zapobiec niektórym z tych przypadków. Ocenę pacjenta w stanie zagrożenia życia można
przeprowadzić według schematu ABCDE:

Postępowanie wstępne:

−

zastosowanie środków ochrony osobistej,

−

ocena wrażenia ogólnego pacjenta,

−

sprawdzenie reakcji,

−

jeżeli to możliwe podłączenie monitora EKG, pulsoksymetru, aparatu do pomiaru
ciśnienia tętniczego,

−

uzyskanie dostępu dożylnego, pobranie próbki krwi do badań.

A – (airway) drożność dróg oddechowych:

−

poszukiwanie objawów niedrożności dróg oddechowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

uzyskanie drożności dróg oddechowych za pomocą prostych rękoczynów (odgięcie
głowy, uniesienie żuchwy), odessania, prostych przyrządów (rurka ustno- lub nosowo-
-gardłowa), intubacji dotchawiczej,

−

podanie tlenu w wysokim stężeniu używając maski z rezerwuarem tlenowym lub worka
samorozprężalnego.

B – (breathing) oddychanie:

−

„patrz, słuchaj, czuj” aby stwierdzić objawy świadczące o zaburzeniach oddechu,

−

policzenie częstości oddechów,

−

ocena toru i głębokości oddychania,

−

zwrócenie uwagi na deformacje klatki piersiowej, wypełnienie żył szyjnych,

−

ocena dźwięków powstających w czasie oddychania,

−

opukiwanie pól płucnych,

−

ocena położenia tchawicy,

−

ocena palpacyjna klatki piersiowej,

−

przy braku oddechu lub niewystarczającej częstości i głębokości użycie worka
samorozprężalnego z maską,

C – (circulation) krążenie:

−

kolor skóry,

−

ocieplenie skóry,

−

ocena nawrotu kapilarnego,

−

ocena wypełnienia żył,

−

określenie częstości tętna,

−

porównanie tętna obwodowego i na dużej tętnicy tętnicy,

−

wykonanie pomiaru ciśnienia tętniczego krwi,

−

osłuchanie tonów serca,

−

jeżeli pacjent ma cewnik w pęcherzu moczowym ocena diurezy,

−

sprawdzenie czy nie występuje krwawienie zewnętrzne lub wewnętrzne,

−

uzyskanie jednego lub więcej dostępów dożylnych, pobranie próbki krwi do badań,

−

zastosowanie płynoterapii,

−

regularne powtarzanie oceny pracy serca i ciśnienia tętniczego (co 5 min),

D – (disability) zaburzenia stanu świadomości:

−

ocena zachowania pacjenta, dokładny wywiad z pacjentem, jego rodziną lub innymi
ś

wiadkami zdarzenia,

−

ocena źrenic,

−

ocena stanu świadomości za pomocą skali AVPU lub GCS (Glasgow Coma Scale):
•

A (alert) – przytomny, świadomy, zorientowany,

•

V (vocal) – reaguje na głos (przytomny, ale splątany lub podsypiający),

•

P (pain) – reaguje na bodźce bólowe,

•

U (unresponsive) – nie reaguje na bodźce, bez odruchów.

W skali GCS (tab. 1) pacjent może otrzymać maksymalnie 15 punktów. Punktacja 8
i poniżej wymaga rozważenia intubacji dotchawicze.:

−

oznaczenie poziomu glukozy za pomocą glukometru.

−

rozważenie ułożenia w pozycji bocznej.

E – (exposure) ekspozycja:

Dokładne badanie wymaga niekiedy odsłonięcia wszystkich części ciała pacjenta. Należy

pamiętać o zapewnieniu intymności i zapobieganiu utracie ciepła. [4, s. 9–13]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Skala Glasgow (Glasgow Coma Skale) [4, s. 170]

Badana
reakcja

Stopień zaburzeń

Liczba
punktó
w

spontaniczne

na polecenie

w odpowiedzi na bodziec bólowy

otwieranie
oczu

brak reakcji

prawidłowa, pacjent jest w pełni zorientowany

odpowiada, ale jest zdezorientowany

używa niewłaściwych słów

wydaje nieartykułowane dźwięki

odpowiedź
słowna

brak reakcji

na polecenie

potrafi umiejscowić bodziec bólowy

prawidłowa reakcja zgięciowa (wycofanie w odpowiedzi na bodziec bólowy)

nieprawidłowa reakcja zgięciowa (odkorowanie)

reakcja wyprostna (sztywność odmóżdżeniowa)

odpowiedź
ruchowa

brak reakcji

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są różnice pomiędzy pojęciami resuscytacji i reanimacji?

Jakich działań dotyczą poszczególne ogniwa łańcucha przeżycia?

Jakie są najczęstsze przyczyny nagłego zatrzymania krążenia?

Jakie objawy kliniczne świadczą o nagłym zatrzymaniu krążenia?

Jakie są kolejne etapy oceny pacjenta w stanie zagrożenia życia?

Za pomocą jakich skal można ocenić stopień utraty świadomości przez pacjenta?

Jakie czynności wchodzą w zakres podstawowych i zaawansowanych oraz
poresuscytacyjnych działań ratowniczych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ przyczyny oraz wyjaśnij mechanizm wystąpienia nagłego zatrzymania krążenia

u pacjentów w prezentowanych przez nauczyciela przypadkach zdarzeń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat przyczyn oraz następstw
nagłego zatrzymania krążenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dokonać analizy prezentowanych przez nauczyciela przypadków zdarzeń,

określić przyczyny i mechanizmy nagłego zatrzymania krążenia,

zapisać przy danym zdarzeniu przyczynę i wyjaśnienie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier formatu A4, flamastry,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ocenę stanu świadomości w skali GCS u 50 letniego mężczyzny, który nagle

stracił przytomność w łóżku, jęczy, nie można zrozumieć artykułowanych dźwięków, żywo
reaguje na bodziec bólowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych tabelę 1 i dokonać jej analizy,

zanalizować treść polecenia.

ustalić punktację GCS,

zanotować punktację.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punkiem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź ocenę pacjenta w stanie nagłego zagrożenia życia z wykorzystaniem

schematu ABCDE.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych i zanalizować schemat badania ABCDE,

założyć rękawiczki,

ocenić bezpieczeństwo,

ocenić wrażenie ogólne pacjenta,

sprawdzić reakcję pacjenta,

kontynuować kolejne punkty schematu ABCDE, (należy pytać nauczyciela o istotne
szczegóły stanu pacjenta, których nie można upozorować),

udokumentować wyniki oceny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

manekin osoby dorosłej,

−

rodki ochrony osobistej,

−

zestawy ratunkowe (walizka, torba ratunkowa),

−

literatura zgodna z punkiem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Będąc członkiem trzyosobowego zespołu ratunkowego przeprowadź ocenę pacjenta

w zainscenizowanej sytuacji. Wykorzystaj schemat oceny pacjenta ABCDE.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

założyć rękawiczki,

ocenić bezpieczeństwo,

ocenić wrażenie ogólne pacjenta,

sprawdzić reakcję pacjenta,

jeżeli w inscenizacji uczestniczy żywy model, powinieneś z nim rozmawiać,

kontynuować kolejne punkty schematu ABCDE,

pytać nauczyciela o istotne szczegóły stanu pacjenta, których nie można upozorować,

udokumentować wyniki oceny.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

scenariusze sytuacyjne,

−

przybory do pisania,

−

manekin osoby dorosłej,

−

rodki ochrony osobistej,

−

zestawy ratunkowe (walizka, torba ratunkowa),

−

literatura zgodna z punkiem 6 poradnika.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić różnice między pojęciami reanimacji i resuscytacji?

wyjaśnić pojęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej?

wymienić działania wykonywane w ramach BLS?

wymienić działania wykonywane w ramach ALS?

wymienić główne aspekty postępowania poresuscytacyjnego?

wyjaśnić zmiany w organizmie zachodzące po ustaniu krążenia?

wymienić główne przyczyny zatrzymania krążenia?

rozpoznać stan nagłego zagrożenia życia?

rozpoznać objawy kliniczne nagłego zatrzymania krążenia?

10)

ocenić stan świadomości z zastosowaniem skali AVPU i GCS?

11)

przeprowadzić ocenę stanu pacjenta zgodnie ze schematem ABCDE?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Algorytmy podstawowych i zaawansowanych zabiegów

resuscytacyjnych

4.2.1. Materiał nauczania

Algorytm jest uporządkowanym ciągiem czynności, koniecznych do wykonania danego

działania. Europejska Rada Resuscytacji opracowuje algorytmy działań i wytyczne
uwzględniające w postępowaniu resuscytacyjnym różnice wieku. Obecnie przyjmuje się, że
dorosły to osoba po okresie dojrzewania, dziecko – od 1 roku życia do okresu dojrzewania,
niemowlę – dziecko do 1 roku życia.

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych zawierają następujące

sekwencje postępowania:
1.

Ocena bezpieczeństwa oraz zapewnienie bezpieczeństwa ratowanemu i ratownikowi:
konieczne jest uzyskanie pewności, że ani ratownikowi, ani poszkodowanemu nic nie
zagraża. Konieczne jest również zastosowanie środków ochrony osobistej kiedy tylko jest
to możliwe.

Ocena przytomności: należy ostrożnie potrząsnąć za ramiona i głośno zapytać „czy
wszystko w porządku”? Jeżeli poszkodowany reaguje należy pozostawić go w pozycji
zastanej, zapytać co mu dolega, regularnie oceniać jego stan. Jeżeli poszkodowany nie
reaguje należy wołać głośno o pomoc.

Wołanie o pomoc: głośne wołanie o pomoc, albo jeżeli jest ktoś w pobliżu poproszenie
aby zaczekał, gdyż będzie potrzebna jego pomoc.

Udrożnienie dróg oddechowych: poszkodowanego należy odwrócić na plecy jeśli nie
znajduje się w tej pozycji , a następnie wykonać rękoczyn odgięcia głowy i uniesienia
ż

uchwy. Widoczne w jamie ustnej ciała obce można usunąć „w zasięgu wzroku”. Przy

podejrzeniu urazu kręgosłupa osoba z wykształceniem medycznym może wykonać
rękoczyn wysunięcia żuchwy.

Ocena oddechu: utrzymując drożność dróg oddechowych należy wzrokiem, słuchem,
dotykiem ocenić czy poszkodowany oddycha. Ocena oddechu nie powinna trwać dłużej
niż 10 sekund. Osoba z wykształceniem medycznym może jednocześnie badać oddech
i tętno na tętnicy szyjnej. Jeżeli klatka piersiowa poszkodowanego nie porusza się, nie
słychać szmerów oddechowych, ratownik nie wyczuwa ruchu powietrza na swoim
policzku, bądź oddech jest agonalny (pojedyncze słabe oddechy, głośne, przerywane
westchnięcia) należy zadzwonić po karetkę pogotowia. Jeżeli poszkodowany oddycha,
należy ułożyć go w pozycji bocznej i zadzwonić po pomoc.

Wezwanie pomocy: należy zadzwonić pod numer 112 lub 999 oraz przynieść AED
(automatyczny defibrylator zewnętrzny) jeśli jest dostępny. Jeśli ratownik nie jest sam
może poprosić obecną osobę o wezwanie pomocy oraz przyniesienie AED (w tym czasie
sam rozpoczyna resuscytację).

Uciskanie klatki piersiowej: ręce należy ułożyć na „środku klatki piersiowej”. Wykonuje
się 30 uciśnięć mostka, na głębokość 4–5 cm, z częstotliwością 100/min. Okres uciskania
i zwalniania nacisku mostka powinien być taki sam.

Wykonanie oddechów ratowniczych: utrzymując drożność dróg oddechowych, wykonuje
się 2 oddechy usta–usta. Wdech powinien trwać 1 sekundę do uniesienia się klatki
piersiowej. Objętość oddechowa nie powinna być większa niż 500–600 ml (6–7 ml/kg).
Nie należy stosować zbyt dużych objętości lub zbyt wielu oddechów – hiperwentylacja.
Jeżeli poszkodowany ma uszkodzone usta lub nie można ich otworzyć należy prowadzić
wentylację usta–nos. W sytuacji gdy ratownik nie może lub nie chce wykonywać
wentylacji, powinien tylko uciskać klatkę piersiową z częstotliwością 100 uciśnięć/min.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kontynuowanie resuscytacji 30 uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratunkowe.
Resuscytację można przerwać tylko kiedy poszkodowany zacznie prawidłowo oddychać,
przybędzie zespól ratownictwa medycznego, lub w sytuacji wyczerpania ratownika.
Jeżeli w wyniku działań resuscytacyjnych powróci spontaniczny oddech i krążenie należy
poszkodowanego ułożyć w pozycji bocznej, regularnie oceniać funkcje życiowe do
przybycia pogotowia.

Powikłania czynności resuscytacyjnych:

−

związane z uciskaniem klatki piersiowej: złamanie mostka, złamania żeber, uszkodzenie
płuc i opłucnej (możliwość powstania odmy), uszkodzenie wątroby (złamanie wyrostka
mieczykowatego),

−

Związane z wentylacją: hiperwentylacja, która może być przyczyną rozdęcia żołądka
(niebezpieczeństwo ulania treści żołądkowej i aspiracji do płuc) lub szkodliwego wzrostu
ciśnienia w klatce piersiowej (zmniejszenie powrotu krwi żylnej do serca, a tym samym
zmniejszenie rzutu serca).

Postępowanie z osobą dorosłą w sytuacji niedrożności dróg oddechowych

spowodowanej ciałem obcym (zadławienie).

Ciało obce może spowodować częściową lub całkowitą niedrożność dróg oddechowych.

−

Objawy niedrożności częściowej (kaszel efektywny): nagły początek, poszkodowany
może mówić, kaszleć, oddychać.

−

Objawy niedrożności całkowitej (kaszel nieefektywny): poszkodowany nie może mówić,
nie może oddychać, świsty oddechowe (stridor), cisza lub bezgłośny kaszel, sinica,
postępująca utrata przytomności.

Postępowanie w częściowej niedrożności: upewnić się czy poszkodowany się zakrztusił,
należy zachęcać do kaszlu i nie robić nic więcej. Kaszel generując wysokie ciśnienie
w drogach oddechowych może spowodować usunięcie ciała obcego. Poszkodowanego
należy obserwować do uzyskania poprawy.

Postępowanie w całkowitej niedrożności: jeżeli poszkodowany jest przytomny należy
wykonywać 5 energicznych uderzeń w okolicę międzyłopatkową i 5 uciśnięć nadbrzusza.
Rękoczyny te powodują wzrost ciśnienia w klatce piersiowej, co może doprowadzić do
usunięcia ciała obcego. Poszkodowany powinien być pochylony do przodu aby ciało
obce mogło przedostać się do jamy ustnej. Kontynuujemy je do uzyskania poprawy lub
utraty przytomności przez poszkodowanego. W takiej sytuacji należy ułożyć go na ziemi,
wezwać fachową pomoc, następnie skontrolować jamę ustną rozpocząć 30 uciśnięć klatki
piersiowej. Ponownie skontrolować jamę ustną i wykonać 2 oddechy ratownicze.
Działania powinny być wykonywane do chwili uzyskania drożności dróg oddechowych
lub przekazania poszkodowanego zespołowi ratownictwa.

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dzieci (od 1 roku życia do okresu pokwitania):

Zapewnienie bezpieczeństwa ratowanemu dziecku i ratownikowi.

Ocena przytomności: należy ostrożnie potrząsnąć dziecko za ramiona i głośno zapytać:
„czy wszystko w porządku”? Nie wolno potrząsać dzieckiem z podejrzeniem
uszkodzenia szyjnego odcinka kręgosłupa. Jeżeli dziecko reaguje należy pozostawić je
w pozycji zastanej, regularnie oceniać jego stan. Gdy dziecko nie reaguje należy wołać
o pomoc.

Wołanie o pomoc: głośne wołanie, albo jeżeli jest ktoś w pobliżu poproszenie aby
zaczekał, gdyż będzie potrzebna jego pomoc.

Udrożnienie dróg oddechowych: dziecko należy delikatnie odwrócić na plecy jeśli nie
znajduje się w tej pozycji , a następnie wykonać rękoczyn odgięcia głowy i uniesienia
ż

uchwy. Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa osoba z wykształceniem medycznym może

wykonać rękoczyn wysunięcia żuchwy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ocena oddechu: utrzymując drożność dróg oddechowych należy wzrokiem, słuchem,
dotykiem ocenić czy dziecko oddycha. Ocena oddechu nie powinna trwać dłużej niż 10
sekund. Jeżeli dziecko oddycha, należy ułożyć je w pozycji bocznej i zadzwonić po
pomoc. Gdy nie oddycha należy wykonać 5 oddechów ratowniczych.

Wykonanie oddechów ratowniczych: skontrolować jamę ustną i delikatnie usunąć
widoczne ciała obce. Utrzymując drożność dróg oddechowych, wykonuje się 5 oddechów
metodą usta–usta. Wdech u dzieci powinien trwać 1–1,5 sekundy do uzyskania uniesienia
się klatki piersiowej.

Ocena układu krążenia dziecka: poszukiwanie oznak krążenia (ruch, kaszel, oddech).
Osoby z wykształceniem medycznym mogą ocenić tętno na tętnicy szyjnej. u dziecka
w czasie nie dłuższym niż do 10 sekund. Jeżeli krążenie jest obecne, należy kontynuować
wentylację do powrotu spontanicznego oddechu. Jeśli brak oznak krążenia albo tętno jest
wolne (poniżej 60/min), czy brak pewności że jest obecne należy rozpocząć uciskanie
klatki piersiowej.

Uciskanie klatki piersiowej: u dzieci należy uciskać jedną trzecią dolną mostka. Należy
zlokalizować miejsce połączenia się łuków żebrowych. Mostek powinien być uciskany na
szerokość palca powyżej tego miejsca. Wykonuje się 30 uciśnięć mostka, na głębokość
jednej trzeciej klatki piersiowej, z częstotliwością 100/min. Okres uciskania i zwalniania
nacisku mostka powinien być taki sam. Osoby z wykształceniem medycznym mogą
wykonywać 15 uciśnięć na minutę. U małych dzieci uciski mogą być wykonywane jedną
ręką, u większych przy użyciu obu rąk.

Wykonanie dwóch oddechów ratowniczych.

10.

Kontynuowanie resuscytacji 30 (lub 15) uciśnięć klatki piersiowej, 2 oddechy ratunkowe.

11.

Wezwanie pomocy: gdy ratownik jest sam u dzieci pomoc wzywa po 1 minucie
resuscytacji. Wyjątkiem jest sytuacja gdy dziecko nagle straci przytomność (duże
prawdopodobieństwo zaburzeń krążenia i może być konieczną defibrylacja). Jeśli
ratownik nie jest sam może poprosić obecną osobę o wezwanie pomocy a sam rozpocząć
resuscytację.

12.

Jeżeli w wyniku działań resuscytacyjnych powróci spontaniczny oddech i krążenie należy
dziecko ułożyć w pozycji bocznej, regularnie oceniać funkcje życiowe do przybycia
pogotowia.

Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u niemowląt (do 1 roku życia) należy prowadzić

wg sekwencji dla dzieci powyżej roku z uwzględnieniem następujących istotnych faktów:

−

głowy niemowlęcia nie wolno bardzo mocno odginać do tyłu w trakcie udrażniania dróg
oddechowych.

−

wentylację niemowlęcia prowadzi się metodą usta–usta–nos. Objętością wystarczającą do
uzyskania wychylenia klatki piersiowej może być objętość powietrza zawarta w jamie
ustnej ratownika (wykonywanie tzw. „pufnięć”),

−

badanie tętna u niemowlęcia wykonuje się na tętnicy ramiennej. Brak tętna lub tętno 60
i mniej /min jest wskazaniem do uciskania klatki piersiowej,

−

uciskanie klatki piersiowej u niemowlęcia wykonuje się opuszkami dwóch palców. Jeżeli
jest dwóch lub więcej ratowników z wykształceniem medycznym, należy używać
techniki dwóch kciuków i dłoni obejmujących klatkę piersiową niemowlęcia,

−

nieprzytomne niemowlę z drożnymi drogami oddechowymi i spontanicznym oddechem
może być ułożone w pozycji bocznej, ale będzie wymagało podparcia pleców za pomocą
poduszki lub zrolowanego kocyka celem utrzymania stabilności tej pozycji.

Postępowanie z dzieckiem w przypadku niedrożności dróg oddechowych

spowodowanej ciałem obcym:
1. U dzieci powyżej roku, przytomnych sekwencje postępowania są podobne jak u

dorosłych. W całkowitej niedrożności dróg oddechowych u dzieci przytomnych, aby

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykonać rękoczyny uciśnięcia nadbrzusza należy stanąć lub uklęknąć za dzieckiem
(zależnie od jego wzrostu). Gdy dziecko utraci przytomność wezwać pomoc po czym
rozpocząć resuscytację zgodnie z algorytmem BLS dla dzieci zaczynając od 5 oddechów
ratowniczych. Masaż serca rozpoczyna się bez uprzedniej oceny krążenia. Udrażniając
drogi oddechowe przed kolejnymi oddechami ratowniczymi, należy zawsze kontrolować
jamę ustną pod kątem obecności ciała obcego.

2. Postępowanie z niemowlęciem w przypadku niedrożności dróg oddechowych

spowodowanej ciałem obcym:

W całkowitej niedrożności dróg oddechowych u niemowląt przytomnych nie wykonuje
się uciskania nadbrzusza ze względu na możliwość spowodowania dodatkowych obrażeń
w obrębie narządów jamy brzusznej. Po 5 uderzeniach w okolicę międzyłopatkową
należy 5 razy ucisnąć klatkę piersiową techniką jak przy pośrednim masażu serca ale
z mniejszą częstotliwością. Gdy niemowle utraci przytomność wezwać lub wysłać kogoś
po pomoc jeśli dotąd nie została wezwana, po czym rozpocząć resuscytację zgodnie
z algorytmem BLS zaczynając od 5 oddechów ratowniczych. Masaż serca rozpoczyna się
bez uprzedniej oceny krążenia.

W warunkach szpitalnych schematy postępowania resuscytacyjnego wymagają

modyfikacji zależnie od lokalizacji zdarzenia (pacjent przebywa na oddziale ogólnym, czy
z możliwością monitorowania i natychmiastowo dostępnym sprzętem resuscytacyjnym),
stopnia wyszkolenia osób rozpoczynających resuscytację, liczby osób udzielających pomocy,
dostępnego sprzętu. Przed podjęciem działań należy sprawdzić własne bezpieczeństwo oraz
zastosować sprzęt ochrony osobistej. Kolejne czynności resuscytacji wewnątrzszpitalnej
ilustruje rys

Algorytm zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych u dorosłych (ALS Advanced Life

Support) zawiera standardowe informacje dotyczące postępowania u pacjentów podczas
nagłego zatrzymania krążenia. Zależne ono jest od rytmu serca w przebiegu nagłego
zatrzymania krążenia.

Zaawansowane postępowanie resuscytacyjne w przypadku rytmów do defibrylacji

(migotanie komór VF, częstoskurcz komorowy bez tętna VT):
1.

Wykonanie jednej defibrylacji energią 150–200 J (defibrylatory dwufazowe), 360 J
(defibrylatory jednofazowe).

Bezpośrednio po defibrylacji (bez ponownej oceny rytmu) zabiegi resuscytacji
krążeniowo-oddechowej (RKO) 2 min rozpoczynając od masażu serca. Po tym czasie
ocena rytmu i jeśli konieczna – ponowna defibrylacja 150–360 J (defibrylatory
dwufazowe).

Przed trzecią defibrylacją należy podać 1 mg adrenaliny dożylnie. Wykonać trzecią
defibrylację i bezpośrednio po defibrylacji (bez ponownej oceny rytmu) RKO 2 min.
Po tym czasie ocenić rytm.

Jeśli nadal utrzymuje się VF/VT podać 300 mg amiodaronu dożylnie, wykonać czwartą
defibrylację i ponownie 2 min RKO. W przypadku gdy amiodaron jest niedostępny
podaje się 100 mg lidokainy dożylnie (nie wolno podawać jeśli wcześniej podano
amiodaron).

Tętno na tętnicach szyjnych oceniamy tylko gdy na monitorze obserwuje się
uporządkowany rytm.

Adrenalina powinna być podawana co ok. 3–5 min. bezpośrednio przed co drugą
defibrylacją.

W opornym na defibrylację VF podaje się siarczan magnezu 2 g w dożylnym bolusie
jeżeli u pacjenta istnieje prawdopodobieństwo hypomagnezemii (pacjent leczony
diuretykami).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

U monitorowanego pacjenta w przypadku zauważenia VF/VT, jeżeli nie jest natychmiast
dostępny

defibrylator,

można

rozważyć

wykonanie

pojedynczego

uderzenia

przedsercowego: zaciśniętą pięścią silnie uderzyć w dolną połowę mostka z wysokości
20 cm.
Zaawansowane postępowanie resuscytacyjne w przypadku rytmów nie do

defibrylacji (aktywność elektryczna bez tętna – PEA, asystolia):
1.

PEA: rozpocząć RKO 30: 2, podać dożylnie 1 mg adrenaliny, po dwóch minutach ocenić
rytm, przy braku tętna i oznak życia kontynuacja RKO przez kolejne 2 min, ponowna
ocena rytmu, podanie adrenaliny 1 mg. Adrenalina powinna być podawana co 3–5 min
(co drugą pętlę). W przypadku pojawienia się rytmu do defibrylacji przejść do algorytmu
z defibrylacją.

Asystolia lub PEA z wolnym rytmem (poniżej 60/min): rozpocząć RKO 30: 2, podać
dożylnie 1 mg adrenaliny, podać dożylnie tylko jeden raz 3 mg atropiny (asystolia może
być wywołana przez nadmierną aktywność nerwu błędnego – atropina wywołuje blokadę
nerwu błędnego) , kontynuacja RKO, po 2 min ocenić rytm, przy braku tętna i oznak
ż

ycia kontynuacja RKO przez kolejne 2 min, ponowna ocena rytmu, podanie adrenaliny

1 mg. Adrenalina powinna być podawana co 3–5 min (co drugą pętlę). W przypadku
pojawienia się rytmu do defibrylacji należy przejść do algorytmu z defibrylacją.
W trakcie działań resuscytacyjnych konieczne jest również:

Zidentyfikowanie i leczenie odwracalnych przyczyn zatrzymania krążenia takich jak:

−

Cztery H: hipoksja, hipowolemia, hipo/hiperkaliemia (hipoglikemia, hipokalcemia
i inne zaburzenia metaboliczne, ) hipotermia.

−

Cztery T: tamponada serca, odma opłucnowa z nadciśnieniem (tension
pneumothorax), zatrucie, nadużycie leków (toxic overdose), zatorowość płucna lub
wieńcowa (tromboembolie).

Zapewnienie drożności dróg oddechowych: najpewniejszym sposobem jest intubacja
dotchawicza. Po zaintubowaniu pacjenta, prowadzi się uciskanie klatki piersiowej
z częstością 100/min bez przerw na wentylację. Wentylację należy prowadzić
z częstotliwością 10 oddechów na minutę z użyciem tlenu.

Zapewnienie drogi podawania leków:

−

dostęp do żył obwodowych (powierzchniowe żyły obwodowe na kończynach
górnych, żyła szyjna zewnętrzna). Po podaniu leku obwodowo należy podać co
najmniej 20 ml płynu i unieść kończynę na 10–20 sekund,

−

dostęp centralny,

−

droga doszpikowa gdy uzyskanie dostępu dożylnego jest trudne lub niemożliwe.
Niezbędny jest specjalny zestaw do dostępów doszpikowych. Miejsce wkłucia:
przednio – przyśrodkowa część kości piszczelowej 2 cm poniżej guzowatości
piszczeli. Droga ta jest preferowana u dzieci,

−

droga dotchawicza (przez rurkę intubacyjną): gdy nie można uzyskać dostępu
dożylnego. Tą drogą można podać adrenalinę, atropinę, lidokainę ale w dawce 3–10
razy wyższej niż dożylnie. Leki należy rozcieńczyć w 10 ml 0,9 % NaCl.

Postacie leków resuscytacyjnych: adrenalina amp. po 1mg w 1 ml, atropina amp. po 1mg

w 1 ml, amiodaron amp. po 150 mg w 1 ml (300 mg należy rozcieńczyć w 20 ml 5%
glukozy), magnez amp. 2g w 10 ml.

Urządzenia do prowadzenia RKO:

−

Aktywna kompresja – dekompresja (ACD – CPR Active Compression –
Decompression)- urządzenie wyposażone w przyssawkę, pomaga unieść klatkę piersiową
podczas fazy relaksacji po fazie ucisku, co może poprawiać parametry hemodynamiczne
w porównaniu ze standardowym masażem serca,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Load Distributing Band (LDB – CPR) – jest to urządzenie uciskające klatkę piersiową,
które składa się z pasa ściskającego i deski, zastępuje manualne wykonywanie masażu
serca.
Główne odmienności zaawansowanej resuscytacji dzieci (P- ALS – pediatric

advanced life support) w stosunku do zabiegów resuscytacyjnych u osób dorosłych:
1.

U dzieci dominującym mechanizmem zatrzymania krążenia jest asystolia i PEA.

Należy stosować sprzęt przystosowany dla dzieci.

Wentylacja u dzieci powinna być prowadzona z częstością 15–20 oddechów/min
(zależnie od wieku dziecka). Hiperwentylacja jest szkodliwa.

Masaż serca: wykonuje się 15 uciśnięć klatki piersiowej.

Podawanie leków resuscytacyjnych: adrenalinę podajemy w dawce 10 µ g/kg mc. przy
podaniu dożylnym, 100 µg/kg mc dotchawiczo; amiodaron w dawce 5 mg/kg mc.
Atropina w małych dawkach może powodować u dzieci paradoksalną bradykardię.

Defibrylację przeprowadza się energią 4 J/kg dla wszystkich wyładowań.

Resuscytacja noworodków:

Noworodek niewydolny oddechowo ale z akcją serca powyżej 60/min wymaga
wspomagania wentylacji: należy ułożyć na plecach, pod barki umieścić ręcznik
o grubości 2 cm (co pomoże utrzymać głowę w odpowiedniej pozycji). Po delikatnym
udrożnieniu dróg oddechowych (odessać wydzielinę z jamy ustnej tylko gdy jest to
niezbędne) należy wentylować przez ok. 30 sekund. Pierwsze oddechy powinny trwać
2–3 sekundy. Jeśli częstość serca wzrasta ale dziecko nadal nie oddycha należy
kontynuować wentylację z częstością 30 oddechów/min.

Jeżeli częstość pracy serca spada poniżej 60/min należy zastosować uciski klatki
piersiowej: stosuje się technikę dwóch kciuków z częstością 120/min; stosunek uciśnięć
do wentylacji powinien wynosić 3 : 1.

Leki w resuscytacji noworodków: adrenalina 10–30 µg/kg mc (0,1–0,3 ml/kg mc); 4,2 %
NaHCO

w dawce 1–2 mmol/kg mc jeśli pH < 7,20. Leki można podawać przez żyłę

pępowinową.

−

opieka poresuscytacyjna: przywrócenie spontanicznego krążenia jest tylko
pierwszym krokiem powrotu do zdrowia pacjenta gdyż w następstwie zatrzymania
krążenia dochodzi do szeregu zaburzeń ogólnoustrojowych. Na końcowy efekt
leczenia wpływają interwencje okresu poresuscytacyjnego na oddziale intensywnej
terapii:

•

farmakologiczne leczenie mające na celu poprawę przepływu mózgowego,
zmniejszenie obrzęku,

•

wdrożenie jak najszybciej umiarkowanej hipotermii: stosowanie wewnętrznych
i/lub zewnętrznych technik chłodzenia aby uzyskać temperaturę centralną
32–34

•

ustabilizowanie układu krążenia: płynoterapii, farmakoterapia, ciągły monitoring,

•

zapewnienie optymalnej wentylacji: wentylacja wspomagana lub kontrolowana,

•

zapobieganie hiper- i hipoglikemii,

•

rozpoznanie i leczenie powikłań resuscytacji.

−

zagadnienia etyczne resuscytacji:

•

sytuacje, w których nie podejmuje się resuscytacji:

♦

pacjenci umierający z powodu degradujących organizm chorób, których na
obecnym etapie wiedzy nie można uratować,

♦

pacjenci, u których zgodnie z obowiązującymi przepisami stwierdzono śmierć
mózgu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

♦

pacjenci z rozległymi obrażeniami uniemożliwiającymi w najmniejszym
stopniu życie np. zmiażdżenie klatki piersiowej z nieodwracalnym
uszkodzeniem serca czy płuc, rozległe zniszczenie tkanki mózgowej,

♦

występowanie pewnych znamion śmierci,

♦

gdy podjęcie resuscytacji zagraża życiu ratownika. [1, s. 42]

•

zaprzestanie resuscytacji: decyzję taką podejmuje doświadczony w tej dziedzinie
lekarz na podstawie całościowej analizy czynników powodujących nagłe
zatrzymanie krążenia, oceny potencjalnej zdolności do życia osoby ratowanej,
oceny skuteczności prowadzonej akcji resuscytacyjnej,

•

obecność krewnych pacjenta w trakcie resuscytacji:

♦

wielu krewnych oczekuje możliwości bycia obecnym w czasie resuscytacji
bliskich. Należy krewnych otoczyć opieką i wsparciem. Komunikacja
z bliskimi powinna być prowadzona prosto i w sposób wspierający. Często
konieczne jest poinformowanie bliskich o śmierci pacjenta. Są to dla
ratowników bardzo trudne zadania, wymagające wielu ćwiczeń i empatii.

Rys. 1. Algorytm postępowania w wewnątrzszpitalnym zatrzymaniu krążenia [5, s. 48]

Utrata przytomności/pogorszenie stanu pacjenta

Zawołaj pomoc i oceń stan pacjenta

Oznaki

życia?

Tak

Nie

Wezwij zespół resuscytacyjny

RKO 30:2

z tlenem i przyrządami do udrażniania

dróg oddechowych

Naklej elektrody

Wykonaj defibrylację jeżeli wskazana

Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne
po przybyciu zespołu resuscytacyjnego

Wykonaj badanie ABCDE

postaw rozpoznanie i lecz

Tlen, monitorowanie, dostęp i.v.

Wezwij zespół resuscytacyjny

jeżeli konieczne

Przekaż pacjenta zespołowi

resuscytacyjnemu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Algorytm ALS u dorosłych [5, s. 52]

Oceń

rytm

Defibrylacja
wskazana
(VF/VT bez tętna)

1 Defibrylacja
150-360J (dwufazowa)

lub 360 J (jednofazowa

)

Natychmiast

podejmij RKO 30:2

przez 2 min

Defibrylacja

nie wskazana

(PEA/asystolia)

Natychmiast

podejmij RKO 30:2

przez 2 min

W trakcie RKO

−

lecz odwracalne przyczyny
NZK

−

sprawdź położenie i
przyleganie elektrod

−

wykonaj i sprawdź:

−

dostęp i.v drożność dróg
oddechowych Tlenoterapia
nie przerywaj uciśnięć
klatki piersiowej po
zabezpieczeniu dróg
oddechowych

−

podawaj adrenalinę co 3-5
min

−

rozważ amiodaron ,
atropinę magnez

Odwracalne przyczyny NZK

Hipoksja Odma z nadciśnieniem (Tension pneumothorax)
Hipowalemia Tamponada serca
Hipo/Hiperkaliemia Zatrucie, nadużycie leków(toxic overdose)
Hipotermia Zatorowość (thrombembolic obstruction)

RKO 30:2

do momentu podłączenia

defibrylatora/monitora

Nie reaguje?

Udrożnij drogi oddechowe

Poszukaj oznak życia

Wezwij zespół
resuscytacyjny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 3. Algorytm ALS u dzieci [5, s. 127]

Nie reaguje?

Udrożnij drogi oddechowe

Wzrokiem, słuchem i dotykiem oceń

oddychanie

Wykonaj 5 oddechów

Poszukuj oznak życia

RKO 15: 2

Do momentu podłączenia defibrylatora/ monitora

Wezwij

Zespół

resuscytacyjny

Oceń

rytm

Defibrylacja nie
zalecana
(PEA/ asystolia)

Defibrylacja
zalecana
(VF/VT bez
tętna)

W trakcie RKO

−

lecz odwracalne przyczyny
NZK

−

sprawdź położenie i
przyleganie elektrod

−

wykonaj i sprawdź:

−

dostęp i.v drożność dróg
oddechowych tlenoterapia

−

nie przerywaj uciśnięć klatki
piersiowej po
zabezpieczeniu dróg
oddechowych

−

podawaj adrenalinę co 3-5
min

−

rozważ amiodaron , atropinę
magnez

1Defibrylacja
4J/kg lub AED
przystosowane
dla dzieci

Natychmiast
podejmij RKO
15:2
przez 2 min

Odwracalne przyczyny NZK

Hipoksja Odma z nadciśnieniem (tension pneumothorax)
Hipowalemia Tamponada serca
Hipo/Hiperkaliemia Zatrucie, nadużycie leków (toxic overdose)
Hipotermia Zatorowość (thromboembolic obstruction)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie granice wiekowe obowiązują w aktualnych wytycznych resuscytacyjnych?

Jakie są sekwencje postępowania w podstawowych zabiegach resuscytacyjnych
dorosłych?

Jakie są sekwencje postępowania w podstawowych zabiegach resuscytacyjnych u dzieci?

Jakie są niebezpieczeństwa hiperwentylacji?

Jakie powikłania mogą powstać w wyniku prowadzenia masażu serca?

Jakie działania należy podjąć w sytuacji niedrożności dróg oddechowych spowodowanej
ciałem obcym u dorosłych i dzieci?

Jakie są sekwencje działań w zaawansowanych zabiegach resuscytacyjnych u dorosłych?

Jakie są sekwencje działań w resuscytacji wewnątrzszpitalnej?

Jakie są różnice w zaawansowanych zabiegach resuscytacyjnych u dzieci w stosunku do
osób dorosłych?

10.

Jakie jest postępowanie resuscytacyjne w przypadku noworodka?

11.

Jakie urządzenia mogą wspomagać prowadzenie resuscytacji?

12.

Jakimi drogami podajemy leki w trakcie resuscytacji?

13.

Na jakich działaniach opiera się opieka poresuscytacyjna?

14.

W jakich sytuacjach nie podejmuje się resuscytacji?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osoby dorosłej z uwzględnieniem

równoczesnego badania tętna i oddechu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji podstawowych
czynności resuscytacyjnych u osób dorosłych,

przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,

założyć rękawiczki, okulary ochronne,

ocenić bezpieczeństwo,

wykonać resuscytację zgodnie z algorytmem,

uwzględnić w postępowaniu jednoczesne badanie oddechu i tętna,

zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji pacjenta (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna),

wykonać co najmniej dwa pełne cykle działań.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,

−

manekin resuscytacyjny osoby dorosłej.

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dziecka powyżej 1 roku życia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji podstawowych
czynności resuscytacyjnych u dzieci powyżej 1 roku życia,

przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,

założyć rękawiczki,

ocenić bezpieczeństwo,

wykonać resuscytację zgodnie z algorytmem,

uwzględnić w postępowaniu modyfikacje dla osób posiadających wykształcenie
medyczne (badanie tętna, częstotliwość ucisków klatki piersiowej),

zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji dziecka (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna),

wykonać co najmniej dwa pełne cykle działań.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,

okulary ochronne,

−

manekin resuscytacyjny dziecka,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wykonaj podstawowe zabiegi resuscytacyjne u niemowlęcia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji podstawowych
czynności resuscytacyjnych u niemowląt,

przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,

założyć rękawiczki, okulary ochronne,

ocenić bezpieczeństwo,

wykonać resuscytację zgodnie z algorytmem,

uwzględnić w postępowaniu modyfikacje dla osób posiadających wykształcenie
medyczne (badanie tętna, częstotliwość ucisków klatki piersiowej, technika dwóch
kciuków),

zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji niemowlęcia (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna),

wykonać co najmniej dwa pełne cykle działań.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,

okulary ochronne,

−

manekin resuscytacyjny niemowlęcia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wykonaj działania ratownicze w niedrożności dróg oddechowych spowodowanej ciałem

obcym u osoby dorosłej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji działań
w niedrożności dróg oddechowych spowodowanej ciałem obcym u osób dorosłych,

przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,

założyć rękawiczki,

ocenić bezpieczeństwo,

wykonać działania zgodnie z algorytmem,

uwzględnić w postępowaniu niedrożność łagodną i ciężką,

zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji pacjenta (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,

−

manekin resuscytacyjny osoby dorosłej,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj działania ratownicze w niedrożności dróg oddechowych spowodowanej ciałem

obcym u niemowląt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji działań
w niedrożności dróg oddechowych spowodowanej ciałem obcym u niemowląt,

przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania poszczególnych czynności,

założyć rękawiczki,

ocenić bezpieczeństwo,

wykonać czynności zgodnie z algorytmem,

uwzględnić w postępowaniu modyfikacje dla osób posiadających wykształcenie
medyczne (częstotliwość ucisków klatki piersiowej, technika dwóch kciuków),

zastosować środki ochrony indywidualnej w trakcie wentylacji niemowlęcia (maska
kieszonkowa, chusteczka resuscytacyjna),

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej: rękawiczki, maska twarzowa, chusteczka resuscytacyjna,

−

fantom niemowlęcia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Przygotuj 300 mg amiodaronu do podania w trakcie resuscytacji osoby dorosłej. Postać

leku: amp. 150 mg w 1 ml.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat podawania amiodaronu
w resuscytacji,

uważnie przeanalizować treść zadania,

zastanowić się nad sposobem przygotowania leku,

przygotować lek do podania zgodnie z procedurami przygotowywania leków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej: rękawiczki,

−

amiodaron amp, 5 % roztwór glukozy,

−

zestaw igieł i strzykawek,

−

rodek antyseptyczny,

−

pojemnik na zużyte igły i strzykawki.

Ćwiczenie 7

Przygotuj roztwór adrenaliny do podania niemowlęciu w trakcie resuscytacji. Należy

uzyskać 10 µ g leku w 0,1 ml roztworu. Postać leku: adrenalina amp. 1 mg w 1 ml.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

uważnie przeanalizować treść zadania,

wykonać przeliczenia,

zastanowić się nad sposobem przygotowania leku,

przygotować lek do podania zgodnie z procedurami przygotowywania leków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej: rękawiczki,

−

adrenalina amp., 0,9 % roztwór NaCl,

−

zestaw igieł i strzykawek,

−

rodek antyseptyczny,

−

pojemnik na zużyte igły i strzykawki.

Ćwiczenie 8

Występując w roli kierującego trzyosobowym zespołem ratunkowym przeprowadź

resuscytację krążeniowo-oddechową osoby dorosłej, u której stwierdzono PEA (zgodnie
z proponowanym przez nauczyciela scenariuszem).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji działań w PEA
u osób dorosłych,

dokładnie przeanalizować poszczególne elementy algorytmu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

założyć rękawiczki, okulary ochronne,

przydzielać zadania poszczególnym członkom zespołu,

podejmować szybko i pewnie decyzje,

wydawać dyspozycje w trakcie prowadzonych działań,

kontrolować sytuację,

kontynuować kolejne punkty schematu ALS zgodnie z zaprogramowanym scenariuszem,

pytać nauczyciela o istotne szczegóły stanu pacjenta, których nie można upozorować,

10)

wspólnie z zespołem przeanalizować zapis komputerowy działań,

11)

wspólnie z zespołem ocenić prowadzone działania, wyciągnąć wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

manekin ALS, stanowisko komputerowe,

−

rodki ochrony osobistej,

−

zestawy ratunkowe (walizka, torba ratunkowa),

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić granice wiekowe w obecnych wytycznych resuscytacji?

wdrożyć podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dorosłych?

wykonać podstawowe zabiegi resuscytacyjne u dzieci w różnym
wieku?

wykonać działania ratownicze w zadławieniu dorosłych?

wykonać działania ratownicze w zadławieniu niemowląt?

określić dawki leków resuscytacyjnych dla dorosłych i dzieci?

scharakteryzować drogi podawania leków resuscytacyjnych?

przygotować i podać leki w trakcie resuscytacji?

scharakteryzować algorytm resuscytacji wewnątrzszpitalnej?

10)

wykonać zaawansowane działania resuscytacyjne u dorosłych?

11)

wyjaśnić modyfikacje zaawansowanych czynności ratowniczych
u dzieci?

12)

opisać powikłania czynności resuscytacyjnych?

13)

wymienić sytuacje zaniechania czynności resuscytacyjnych?

14)

wyjaśnić istotne aspekty opieki poresuscytacyjnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Drożność dróg oddechowych i wentylacja w trakcie

resuscytacji krążeniowo oddechowej

4.3.1. Materiał nauczania

U pacjentów wymagających resuscytacji krążeniowo-oddechowej często występuje

niedrożność dróg oddechowych, która może być również pierwotną przyczyną nagłego
zatrzymania.

Przyczyny niedrożności dróg oddechowych: przemieszczenie się języka, podniebienia

miękkiego i nagłośni, obrzęk języka i krtani, ciała obce w drogach oddechowych, wymiociny,
krew, zarzucenie treści żołądkowej, urazy krtani, skurcz oskrzeli, obrzęk płuc.

Rozpoznanie niedrożności dróg oddechowych: wzrokiem, słuchem, dotykiem ocenić

ruchy klatki piersiowej i brzucha oraz wysłuchiwanie i wyczuwanie przepływu powietrza
przy ustach i nosie poszkodowanego. Niedrożność na poziomie krtani lub wyżej powoduje
wystąpienie stridoru wdechowego lub „piania”, niedrożność dolnych dróg oddechowych
może powodować słyszalne świsty wydechowe, bulgotanie sugeruje obecność treści płynnych
w drogach oddechowych, chrapanie jest wynikiem zapadania się języka lub podniebienia
miękkiego i nagłośni.

Podstawowe bezprzyrządowe techniki udrażniania dróg oddechowych:

odgięcie głowy i uniesienie żuchwy,

wysunięcie żuchwy – w przypadku podejrzenia obrażeń kręgosłupa głowa powinna być
stabilizowana osiowo przez osobę asystującą.
Proste przyrządy do udrażniania dróg oddechowych:

Rurka ustno-gardłowa – zapobiega przemieszczeniu się ku tyłowi podniebienia
miękkiego i języka u osoby nieprzytomnej. Rurkę należy stosować tylko u osób głęboko
nieprzytomnych, gdyż przy obecnych odruchach może spowodować wymioty lub kurcz
głośni. Rurki mogą być zakładane w różnych grupach wiekowych. Rurkę należy usunąć
gdy wrócą odruchy z górnych dróg oddechowych.

Technika zakładania rurki ustno-gardłowej:

−

dobrać rozmiar rurki porównując długość rurki z odległością od siekaczy do kąta
ż

uchwy lub z odległością dzielącą kącik ust i płatek ucha po tej samej stronie

ratowanego pacjenta,

−

otworzyć usta pacjenta,

−

upewnić się że w jamie ustnej nie ma ciał obcych (widoczne usunąć),

−

rurkę umieścić w jamie ustnej w pozycji odwrotnej, aż do miejsca połączenia
podniebienia miękkiego i twardego, a następnie odwrócić o 180

wsuwając głębiej,

−

ocenić oddychanie poszkodowanego.

Rurka nosowo-gardłowa może być zastosowana u pacjentów, którzy są nieprzytomni,
z urazami twarzoczaszki lub szczękościskiem (nie można wtedy założyć rurki ustno-
-gardłowej). Przeciwwskazaniem do jej założenia może być złamanie podstawy czaszki
oraz niedrożność lub urazy jamy nosowej. Dla dorosłych stosuje się rozmiar 6 i 7 mm.
Technika zakładania: sprawdzić drożność prawego nozdrza, nażelować rurkę,
wprowadzić, sprawdzić drożność dróg oddechowych i wentylację.

Specjalistyczne metody zapewnienia drożności dróg oddechowych.

1. Intubacja tchawicy – jest najskuteczniejszym sposobem zapewnienia drożności dróg

oddechowych, umożliwia izolowanie dróg oddechowych od aspiracji wydzieliny z jamy
ustnej lub żołądka, zapewnia możliwość skutecznej wentylacji. Intubacja dotchawicza
wymaga obecności wyszkolonego personelu oraz odpowiedniego sprzętu, pacjent musi
być głęboko nieprzytomny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zestaw do intubacji:

−

laryngoskop: różne rozmiary łyżek (dla dzieci poniżej 2 rż. preferowane łyżki proste);
ważne aby był sprawny, dodatkowe baterie zapasowe,

−

rurki dotchawicze: różne rozmiary (6–9 średnicy wewnętrznej dla dorosłych; dla dzieci
bez mankietu w rozmiarach 2,5–6 mm),

−

10 ml strzykawka do wypełnienia mankietu uszczelniającego,

−

prowadnica lub zgłębnik bougie,

−

kleszczyki Magilla,

−

el do posmarowania rurki,

−

worek samorozprężalny z tlenem, filtr oddechowy,

−

ssak z zapasem cewników do odsysania,

−

rurka ustno-gardłowa do zapobiegania przygryzieniu rurki dotchawiczej,

−

plaster, bandaż, gaziki, nożyczki do umocowania rurki,

−

stetoskop, jednorazowy detektor CO

2 ,

do potwierdzenia położenia rurki,

−

rękawiczki lateksowe, okulary, maska twarzowa – do ochrony osobistej.

Technika intubacji ustno-tchawiczej:

−

preoksygenacja workiem samorozprężalnym z maską przez 2–3 minuty,

−

ułożyć pacjenta na wznak z głową w pozycji „węszenia”, z małą poduszeczką pod
potylicę,

−

trzymając laryngoskop lewą ręką wprowadzić od prawego kącika ust tak aby koniec łyżki
znajdował się między nagłośnią a podstawą języka,

−

przez uniesienie rękojeści laryngoskopu uwidocznić wejście do krtani, osoba asystująca
może wykonać uciśnięcie chrząstki pierścieniowatej krtani (manewr Sellicka – pomaga
uwidocznić wejście do krtani i poprzez dociśnięcie odkręgosłupowo przełyku, zapobiega
biernemu zarzuceniu treści żołądkowej do oskrzeli. Po zlokalizowaniu chrząstki
pierścieniowatej wykonuje się za pomocą palca i kciuka ucisk ku tyłowi z siłą 3 kg),

−

jeżeli jest taka konieczność należy odessać okolicę wejścia do krtani,

−

wprowadzić rurkę dotchawiczą od prawego kąta ust tak aby mankiet uszczelniający
znalazł się poniżej głośni (na długość ok. 21–23 cm mierzona na poziomie siekaczy),

−

wypełnić mankiet powietrzem tak, aby podczas wdechu nie był słyszalny przeciek
powietrza (ok. 10 cm),

−

potwierdzić położenie rurki poprzez osłuchanie nadbrzusza (wykluczenie wprowadzania
powietrza do żołądka), osłuchiwanie płuc (w liniach pachowych środkowych);
zastosowanie detektora CO

(identyfikacja CO

w powietrzu wydechowym),

−

kontynuować wentylację, zastosować urządzenie zapobiegające przygryzieniu rurki
(może to być rurka ustno-gardłowa), umocować rurkę tchawiczą za pomocą bandaża lub
plastra.

Powikłania intubacji: intubacja pojedynczego oskrzela, urazy struktur jamy ustnej,

zębów, nierozpoznana intubacja przełyku, bierne zarzucenie treści żołądkowej do dróg
oddechowych, hipoksja (intubacja nie może trwać dłużej niż 30 sekund).

2. Maska krtaniowa (Laryngeal Mask Airway – LMA) – umożliwia skuteczną wentylację,

pacjent musi być głęboko nieprzytomny, może być zastosowana gdy niemożliwa jest
intubacja dotchawicza z powodu np. braku przeszkolonego personelu.

Potrzebny sprzęt:

−

maska krtaniowa odpowiedniego rozmiaru (zależnie od wieku; u osób dorosłych dla
kobiet rozmiar 4, dla mężczyzn 5),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

el do posmarowania mankietu maski,

−

strzykawka do wypełnienia mankietu powietrzem (30–40 ml).

−

ssak, sprzęt do wentylacji płuc, stetoskop, filtr oddechowy,

−

rodki ochrony indywidualnej.

Technika zakładania maski krtaniowej:

−

dobrać maskę odpowiedniej wielkości,

−

upewnić się że mankiet jest całkowicie opróżniony,

−

nanieść żel na powierzchnię, która nie dotyka bezpośrednio krtani,

−

położyć pacjenta na wznak z głowa w ustawieniu osiowym,

−

trzymając maskę jak pióro należy wsunąć ją do jamy ustnej tak, aby otwór dalszy był
skierowany do nóg pacjenta. Gdy maska osiągnie tylną ścianę gardła wcisnąć ją w tył
i ku dołowi, do oporu,

−

wypełnić mankiet zalecaną przez producenta ilością powietrza,

−

skontrolować prawidłowość wentylacji, osłuchać klatkę piersiową,

−

zabezpieczyć przed przygryzieniem, umocować.

3. Rurka przełykowo-tchawicza Combitube – jest rurką o podwójnym świetle, którą

wprowadza się na ślepo wzdłuż języka do gardła. Wentylację można prowadzić
niezależnie od tego czy rurka osiągnie tchawicę czy żołądek. Pacjent musi być głęboko
nieprzytomny, może być zastosowana gdy niemożliwa jest intubacja dotchawicza
z powodu np. braku przeszkolonego personelu, bądź pacjent leży w nienaturalnej pozycji.

Potrzebny sprzęt:

−

Combitube (dla dzieci nie stosuje się),

−

el do posmarowania mankietu maski,

−

strzykawki do wypełnienia mankietów powietrzem (dostarczane przez producentów wraz
ze sprzętem),

−

ssak, sprzęt do wentylacji płuc, stetoskop, filtr oddechowy,

−

rodki ochrony indywidualnej.

Technika wprowadzania rurki Combitube:

−

pacjent ułożony na plecach, głowa i szyja w osi tułowia,

−

nanieść żel na rurkę,

−

wprowadzić rurkę do momentu, aż zęby znajdą się między znacznikami na rurce
(ok. 24 cm),

−

wypełnić powietrzem najpierw bliższy mankiet (większy – gardłowy), potem dalszy
w ilości zgodnie z zaleceniem producenta,

−

w pierwszej kolejności wentyluje się przez kanał przełykowy. Po potwierdzeniu
położenia rurki (w 95% założenie do przełyku) i sprawdzeniu wentylacji kontynuacja
wentylacji przez ten kanał. Jeśli rurka jest umiejscowiona w tchawicy, należy przejść do
wentylacji przez kanał tchawiczy.
Powikłania: urazy struktur jamy ustnej, zębów, wypełnienie żołądka powietrzem przy

wentylacji przez niewłaściwy kanał.

4. Rurka krtaniowa (Laryngeal Tube – LT) – rurka wyposażona w dwa mankiety (gardłowy

i przełykowy). Jest przyrządem nadgłośniowym do udrażniania dróg oddechowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Konikopunkcja – nakłucie błony pierścienno-tarczowej krtani. Wskazania: poszkodowani

z rozległym, mechanicznym uszkodzeniem krtani, twarzy, obrzękiem krtani, zatkaniem
krtani przez ciało obce.

Potrzebny sprzęt:

−

kaniula dożylna 2,0 lub większa lub specjalny zestaw do konikopunkcji,

−

łącznik Y, strzykawka, zestaw do tlenoterapii,

−

rodki ochrony indywidualnej.

Technika wykonania konikopunkcji:

−

pacjenta ułożyć na wznak z lekko odgiętą do tyłu głową,

−

po zlokalizowaniu miejsca wykonać pionowo nakłucie. O właściwym położeniu igły
ś

wiadczy aspiracja powietrza strzykawką,

−

wentylację pacjenta prowadzi się zamykając palcem otwarte ramię łącznika Y na okres
sekundy lub do uniesienia klatki piersiowej. Otwarcie łącznika umożliwia wykonanie
wydechu.
Powikłania konikopunkcji: wprowadzenie kaniuli poza tchawicę, co może być przyczyną

odmy podskórnej, krwotoku, perforacji przełyku.

Odsysanie wydzieliny z dróg oddechowych przeprowadza się celem usunięcia płynnych

treści oraz poprawienia oddychania i zapobiegania zapaleniu płuc. Odsysanie wykonuje się
z jamy ustnej (również przez rurkę ustno-gardłową), nosowej oraz oskrzeli (przez rurkę
intubacyjną i tracheostomijną).

Potrzebny sprzęt: sprawny ssak, worek samorozprężalny (przy odsysaniu z oskrzeli),

cewniki do odsysania, roztwór soli fizjologicznej, jałowe rękawiczki (przy odsysaniu
oskrzeli),środki ochrony osobistej.

Odsysanie wydzieliny z górnych dróg oddechowych należy wykonywać bardzo ostrożnie

jeżeli pacjent ma zachowane odruchy aby nie sprowokować wymiotów czy kurczu głośni.

Odsysanie oskrzeli (toaleta oskrzeli):

−

założyć maskę i okulary ochronne,

−

przed odsysaniem należy natlenić pacjenta,

−

można oklepać klatkę piersiową aby wspomóc ewakuację wydzieliny,

−

można wlać do oskrzeli kilka ml jałowego roztworu 0,9% NaCl aby rozrzedzić bardzo
gęstą wydzielinę,

−

założyć jałowe rękawiczki,

−

wprowadzić cewnik do tchawicy przez rurkę intubacyjną lub tracheostomijną przy
zamkniętym ssaniu do wyczucia oporu,

−

włączyć ssak i obrotowym ruchem wyciągnąć cewnik z oskrzeli (nie powinno trwać
dłużej niż 15 sekund),

−

wykonać 2–3 oddechy workiem samorozprężalnym celem rozprężenia płuc. W razie
konieczności odsysanie powtórzyć nowym jałowym cewnikiem,

−

w trakcie odsysania obserwować pacjenta, krzywą EKG na kardiomonitorze, tętno,
saturację. Po odsysaniu ocenić wentylację przez osłuchanie klatki piersiowej.
Udokumentować jakość, ilość wydzieliny i reakcje pacjenta.
Powikłania toalety oskrzeli: mechaniczne uszkodzenie tkanek, wprowadzenie zakażenia,

bradykardia w następstwie pobudzenia nerwu błędnego.

Każdy pacjent, który nie oddycha lub jego spontaniczny oddech jest niewydolny wymaga

sztucznej wentylacji.

Wentylacja powietrzem wydechowym ratownika: wyróżnia się metody usta–usta, usta–

–nos, usta–usta–nos (u niemowląt), usta–tracheotomia. Ze względów estetyczno-sanitarnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

należy

stosować

specjalne

chusteczki

wentylacji

lub

maski

kieszonkowe

z jednokierunkową zastawką. Stężenie tlenu w powietrzu wydychanym wynosi 16–17%.

Wentylacja za pomocą worka samorozprężalnego: można wentylować z użyciem maski

twarzowej lub po połączeniu z rurką intubacyjną, LMA, Combitube. Worek pozwala na
wentylację powietrzem atmosferycznym oraz z użyciem tlenu. Zastosowanie rezerwuaru
tlenowego umożliwia wentylację ok. 100% tlenem przy przepływie 12–15 l/min.
W zależności czy pacjent jest dzieckiem czy osobą dorosłą należy zastosować odpowiednią
wielkość maski twarzowej oraz pojemność worka (dla dorosłych worki o pojemności
1600 ml, dla dzieci 450–500 ml). Worki dla dzieci mogą posiadać zawór bezpieczeństwa
35 cm H

O. Należy unikać zbyt dużych objętości wentylacji. Jeżeli pacjent oddycha

spontanicznie, dostosować wentylację do jego spontanicznych oddechów. Aby zapobiec
przedostawaniu się powietrza do żołądka można stosować manewr Sellicka.

Wentylacja mechaniczna: respiratory posiadają możliwości regulacji częstości i objętości

oddechowej, możliwość wentylacji z użyciem tlenu, można stosować z maską twarzową lub
rurką intubacyjną czy maska krtaniową. Wyjściowo ustawia się objętość oddechową
6–7 ml/kg mc, częstość oddechów 10/min.

Najczęstsze błędy podczas wentylacji:

−

niewłaściwe udrożnienie dróg oddechowych,

−

zbyt mała objętość oddechowa, niewłaściwa technika wentylacji mogą przyczynić się do
hipowentylacji (niedostateczna podaż powietrza i tlenu),

−

zbyt duża częstotliwość, za duża objętość i ciśnienie.

Powikłania wentylacji: rozdęcie powietrzem żołądka i ulanie się treści żołądkowej do

jamy ustnej, hiperwentylacja, hipowentylacja, uraz ciśnieniowy płuc.

Tlenoterapia ma na celu wzbogacenie wdychanego powietrza tlenem dla ułatwienia

choremu oddychania, zwiększenie ciśnienia cząstkowego tlenu we krwi dla uniknięcia
hipoksji. W stanach zagrożenia życia początkowo podaje się tlen w możliwie najwyższym
stężeniu. W tym celu stosuje się worki samorozprężalne i maski do tlenoterapii biernej
z rezerwuarem tlenowym oraz przepływy tlenu 10–15 l/min. Pozwala to na uzyskanie
w mieszaninie wdechowej blisko 100% stężenie tlenu. Po ocenie saturacji za pomocą
pulsoksymetru lub wykonaniu badania gazometrycznego, należy podaż tlenu zmodyfikować.

Ocena na jaki czas wystarczy zapas tlenu w butli:

ciśnienie w butli x pojemność butli

= czas dysponowania zapasem

przez przepływ

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie mogą być przyczyny niedrożności dróg oddechowych?

Jakie objawy wskazują na niedrożność dróg oddechowych?

Jakie są przeciwwskazania do zastosowania rurki ustno - gardłowej?

Kiedy stosujemy manewr Sellicka?

Jakie są powikłania intubacji dotchawiczej?

W jaki sposób można sprawdzić położenie rurki intubacyjnej?

Jakie są wskazania do zastosowania maski krtaniowej i rurki Combitube?

Jak można wyjaśnić pojęcie konikopunkcji?

Jakie są kolejne czynności w przypadku odsysania oskrzeli ?

10.

Jakie są powikłania odsysania dróg oddechowych?

11.

Jakie są najczęściej popełniane błędy w trakcie wentylacji pacjenta?

12.

W jaki sposób uzyskać ok. 100% podaż tlenu w trakcie wentylacji pacjenta?

13.

W jaki sposób ocenić na jaki czas wystarczy zapas tlenu w butli?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj bezprzyrządowe udrożnienie dróg oddechowych u pacjenta nieprzytomnego

dorosłego z podejrzeniem obrażeń kręgosłupa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów udrażniania dróg
oddechowych,

przeanalizować uwagi na temat techniki wykonania rękoczynu wysunięcia żuchwy,

założyć środki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),

ocenić bezpieczeństwo,

sprawdzić reakcje poszkodowanego,

wykonać rękoczyn wysunięcia żuchwy,

poprosić osobę asystującą o ustabilizowanie osiowe głowy i szyi jeśli jest taka
konieczność,

ocenić oddychanie poszkodowanego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),

−

manekin resuscytacyjny osoby dorosłej,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj założenie rurki ustno-gardłowej u pacjenta nieprzytomnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sposobów udrażniania dróg
oddechowych,

przeanalizować uwagi na temat zakładania rurki ustno-gardłowej,

założyć środki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),

dobrać rozmiar rurki porównując długość rurki z odległością od siekaczy do kąta żuchwy
lub z odległością dzielącą kącik ust i płatek ucha po tej samej stronie ratowanego
pacjenta,

otworzyć usta pacjenta,

upewnić się że w jamie ustnej nie ma ciał obcych (widoczne usunąć),

rurkę umieścić w jamie ustnej w pozycji odwrotnej, aż do miejsca połączenia
podniebienia miękkiego i twardego, a następnie odwrócić o 180

wsuwając głębiej,

ocenić oddychanie poszkodowanego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),

−

manekin resuscytacyjny osoby dorosłej,

−

rurki ustno-gardłowe różnych rozmiarów,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj wentylację pacjenta workiem samorozprężalnym z maską.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych uwagi na temat wentylacji workiem
samorozprężalnym,

założyć środki ochrony indywidualnej (rękawiczki),

udrożnić drogi oddechowe pacjenta,

podłączyć tlen do worka samorozprężalnego,

wentylować pacjenta 10/min, utrzymując drożność dróg oddechowych oraz unikając
nadmiernych ciśnień i objętości oddechowych,

poprosić osobę asystującą o wykonanie ucisku na chrząstkę pierścieniowatą krtani.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej (rękawiczki),

−

manekin resuscytacyjny,

−

worek samorozprężalny z rezerwuarem tlenu, filtr oddechowy,

−

butla z tlenem 2,7 l i przepływomierzem 0–25 l/min,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Oblicz na jak długo wystarczy zapasu tlenu w butli 2,7 l jeżeli poszkodowany jest

wentylowany 15 l /min, a ciśnienie tlenu wynosi 100 atm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przeczytać w materiałach dydaktycznych fragment rozdziału dotyczący tlenoterapii,

odnaleźć w poradniku wzór obliczenia,

wykonać obliczenia,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj intubację ustno-tchawiczą osoby dorosłej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat intubacji,

założyć rękawiczki, okulary ochronne,

natlenić pacjenta workiem samorozprężalnym przez maskę przez 2–3 minuty,

ułożyć pacjenta na wznak z głową w pozycji „węszenia”, z małą poduszeczką pod
potylicą,

lewą ręką wprowadzić laryngoskop do jamy ustnej od prawego kącika ust tak, aby koniec
łyżki znajdował się między nagłośnią a podstawą języka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przez uniesienie rękojeści laryngoskopu uwidocznić wejście do krtani, osoba asystująca
może wykonać uciśnięcie chrząstki pierścieniowatej krtani,

jeżeli jest taka konieczność odessać okolicę wejścia do krtani,

wprowadzić rurkę dotchawiczą od prawego kąta ust tak, aby mankiet uszczelniający
znalazł się poniżej głośni,

wypełnić mankiet powietrzem tak, aby podczas wdechu nie był słyszalny przeciek
powietrza (ok. 10 cm).

10)

potwierdzić położenie rurki poprzez osłuchanie nadbrzusza (wykluczenie wprowadzania
powietrza do żołądka), osłuchiwanie płuc (w liniach pachowych środkowych),
zastosowanie detektora CO

(identyfikacja CO

w powietrzu wydechowym)

11)

kontynuować wentylację, zastosować urządzenie zapobiegające przygryzieniu rurki
(może to być rurka ustno-gardłowa), umocować rurkę tchawiczą za pomocą bandaża lub
plastra.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej (rękawiczki, okulary ochronne),

−

zestaw do intubacji,

−

manekin do wykonywania intubacji dotchawiczej,

−

worek samorozprężalny z rezerwuarem tlenu i podłączonym tlenem, filtr oddechowy,

−

ssak,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Wykonaj założenie maski krtaniowej osobie dorosłej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

założyć rękawiczki, okulary ochronne,

dobrać maskę odpowiedniej wielkości,

upewnić się że mankiet jest całkowicie opróżniony,

nanieść żel na powierzchnię mankietu,

położyć pacjenta na wznak z głową w ustawieniu osiowym,

trzymając maskę jak pióro wsunąć ją do jamy ustnej tak aby otwór dalszy był skierowany
do nóg pacjenta. Gdy maska osiągnie tylną ścianę gardła wcisnąć ją w tył i ku dołowi, do
oporu,

wypełnić mankiet zalecaną ilością powietrza,

skontrolować prawidłowość wentylacji, osłuchać klatkę piersiową,

zabezpieczyć przed przygryzieniem, umocować.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

maska krtaniowa odpowiedniego rozmiaru,

−

el do posmarowania mankietu maski,

−

strzykawka do wypełnienia mankietu powietrzem (30–40 ml),

−

worek samorozprężalny, stetoskop, filtr oddechowy,

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 7

Wykonaj założenie rurki Combitube u osoby dorosłej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

założyć rękawiczki, okulary ochronne,

nanieść żel na powierzchnię rurki,

położyć pacjenta na wznak z głową w ustawieniu osiowym,

wprowadzić rurkę do momentu aż zęby znajdą się między znacznikami na rurce
(ok. 24 cm),

wypełnić powietrzem najpierw bliższy mankiet (większy – gardłowy), potem dalszy
w ilości zgodnie z zaleceniem producenta,

w pierwszej kolejności wentylować przez kanał przełykowy. Po potwierdzeniu położenia
rurki (w 95 % założenie do przełyku) i sprawdzeniu wentylacji kontynuować wentylację
przez ten kanał. Jeśli rurka jest umiejscowiona w tchawicy, należy przejść do wentylacji
przez kanał tchawiczy,

skontrolować prawidłowość wentylacji, osłuchać klatkę piersiową,

umocować rurkę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rurka Combitube,

−

el do posmarowania mankietu maski,

−

strzykawka do wypełnienia mankietu powietrzem (30–40 ml),

−

worek samorozprężalny, stetoskop, filtr oddechowy,

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

manekin,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 8

Wykonaj konikopunkcję z użyciem kaniuli dożylnej 2,0.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

ułożyć pacjenta na wznak z lekko odgiętą do tyłu głową,

zlokalizować na powierzchni szyi miejsce nakłucia,

wykonać pionowo nakłucie,

wentylować pacjenta zamykając palcem otwarte ramię łącznika Y na okres sekundy lub
do uniesienia klatki piersiowej. Otwarcie łącznika umożliwia wykonanie wydechu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kaniule dożylne 2,0,

−

łącznik Y, strzykawka, zestaw do tlenoterapii,

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

manekin ALS,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 9

Wykonaj odsysanie wydzieliny z oskrzeli u osoby zaintubowanej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat odsysania
oskrzeli,

założyć maskę i okulary ochronne,

przed odsysaniem natlenić pacjenta,

założyć jałowe rękawiczki.

wprowadzić cewnik do tchawicy przez rurkę intubacyjną przy zamkniętym ssaniu, do
wyczucia oporu.

włączyć ssak i obrotowym ruchem wyciągnąć cewnik z oskrzeli (nie powinno trwać
dłużej niż 15 sekund),

wykonać 2–3 oddechy workiem samorozprężalnym. W razie konieczności odsysanie
powtórzyć nowym jałowym cewnikiem,

ocenić wentylację przez osłuchanie klatki piersiowej,

udokumentować jakość, ilość wydzieliny i reakcje pacjenta.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej (rękawiczki, maska, okulary ochronne),

−

rękawiczki jałowe,

−

jednorazowe cewniki do odsysania,

−

ssak,

−

manekin do wykonywania intubacji dotchawiczej,

−

worek samorozprężalny z rezerwuarem tlenu i podłączonym tlenem, filtr oddechowy,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 10

Wykonaj wentylację poszkodowanego zaintubowanego z użyciem respiratora

transportowego i tlenu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych uwagi na temat wentylacji z zastosowaniem
respiratora,

założyć środki ochrony indywidualnej (rękawiczki),

przygotować butlę tlenową z reduktorem i przepływomierzem, respirator transportowy,

ustawić parametry wentylacji: częstotliwość oddechów10/min, objętość oddechowa 6–7
ml/kg mc,

podłączyć respirator do rurki intubacyjnej,

wentylować poszkodowanego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej (rękawiczki),

−

manekin resuscytacyjny,

−

respirator transportowy,

−

butla z tlenem 2,7 l i przepływomierzem 0–25 l/min,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

filtr oddechowy,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

rozpoznać niedrożność dróg oddechowych?

wykonać rękoczyn wysunięcia żuchwy?

zastosować rurkę ustno-gardłową?

zastosować u poszkodowanego rurkę Combitube?

zastosować u poszkodowanego maskę krtaniową?

zaintubować poszkodowanego?

wyliczyć powikłania intubacji dotchawiczej?

odessać wydzielinę z drzewa oskrzelowego?

wymienić powikłania odsysania oskrzeli?

10)

określić wskazania do konikopunkcji?

11)

wentylować pacjenta workiem samorozprężalnym?

12)

zastosować tlen do wentylacji poszkodowanego?

13)

obliczyć czas, na jaki wystarczy zapas tlenu w butli?

14)

podłączyć poszkodowanego do respiratora?

15)

wymienić błędy popełniane w trakcie wentylacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Elektroterapia zaburzeń rytmu serca

4.4.1. Materiał nauczania

Defibrylacja elektryczna jest kluczowym ogniwem w łańcuchu przeżycia u osób

dorosłych. Im krótszy jest czas między wystąpieniem migotania komór a defibrylacją tym
większa szansa na przeżycie pacjenta.

Defibrylacją nazywamy zadziałanie prądem stałym na mięsień sercowy w celu

wywołania jednoczasowego skurczu wszystkich komórek mięśniowych. Defibrylacja ma na
celu wywołanie jednoczasowej depolaryzacji miocytów. W wyniku zadziałania impulsu
istnieje szansa, że sprawny układ bodźco-przewodzący zapoczątkuje synchroniczną pracę
przedsionków i komór serca.

Defibrylatory AED (Automated External Defibillator) są skomputeryzowanymi

urządzeniami, które dzięki zaprogramowanym poleceniom głosowym i wizualnym
umożliwiają wykonanie defibrylacji również przez ratowników niemedycznych. AED można
używać u dzieci jeżeli urządzenie jest do tego przystosowane.

Defibrylatory

manualne

posiadają

możliwość

wykonania

wyładowania

zsynchronizowanego i przezskórnej stymulacji. Osoba obsługująca musi posiadać
umiejętność analizy zapisu EKG.

Rytmy serca stanowiące wskazanie do defibrylacji:

−

migotanie komór (VF),

−

częstoskurcz komorowy bez tętna (VT).

Rytmy nie stanowiące wskazania do defibrylacji:

−

asystolia,

−

aktywność elektryczna bez tętna (PEA).

Rys. 4. Zapis EKG. Migotanie komór

Rys. 5. Zapis EKG. Częstoskurcz komorowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Zapis EKG Asystolia

Możliwości defibrylatora: monitorowanie i analizowanie rytmu serca, przygotowanie

określonej wielkości energii, bezpieczne wyzwolenie prądu przez elektrody, dokumentowanie
wykonywanych działań.

Dostarczenie prądu do serca zależy od impedancji (oporności) klatki piersiowej. Na

impedancję klatki piersiowej wpływają: rozmiar elektrod, wybrana energia, żel przewodzący,
przyleganie elektrod do klatki piersiowej (owłosienie skóry klatki piersiowej).

Wielkość stosowanej energii:

−

dorośli: defibrylatory jednofazowe 360 J, dwufazowe 150–360 J (zależnie od możliwości
technicznych urządzenia, jeśli nie są znane, w pierwszym wyładowaniu należy
zastosować 200 J),

−

dzieci: 4 J/kg mc dla pierwszego i następnych wyładowań,

Elektrody:

−

samoprzylepne lub klasyczne łyżki, które wymagają użycia żelu na klatkę piersiową lub
podkładek żelowych,

−

siła ucisku łyżek na ścianę klatki piersiowej: dorośli 8 kg, dzieci o masie poniżej 10 kg –
siła 3 kg, dzieci większe – 5 kg,

−

rozmiary: dorośli średnica 8–12 cm, dzieci 4,5 cm niemowlęta, dzieci z wagą powyżej
10 kg średnica do 8 cm,

−

miejsca ułożenia: standardowo jedna po prawej stronie górnej części mostka poniżej
obojczyka, druga w linii środkowopachowej na wysokości V6 EKG. Inne: jedna po
prawej druga po lewej stronie klatki piersiowej w linii środkowopachowej; jedna
z przodu w lewej okolicy przedsercowej, druga z tyłu poniżej lewej łopatki.

Zasady bezpieczeństwa defibrylacji:

−

usunąć z klatki piersiowej plastry z lekami oraz metalowe przedmioty,

−

jeżeli klatka piersiowa jest mokra należy ją wytrzeć przed przyłożeniem elektrod,

−

bardzo rzadko może być konieczne zgolenie nadmiernego owłosienia w miejscach
przyłożenia elektrod,

−

usunąć maskę tlenową i wąsy tlenowe z twarzy pacjenta na odległość 1 metra. Jeśli
worek samorozprężalny lub respirator podłączony jest do rurki intubacyjnej można ich
nie rozłączać,

−

wstrzymać podaż płynów na czas defibrylacji,

−

defibrylator wolno ładować tylko przy elektrodach umieszczonych na klatce piersiowej,

−

łyżki nie mogą stykać się ze sobą np. przez nadmierną ilość żelu,

−

przed ładowaniem i wyzwoleniem impulsu uprzedzić wszystkie obecne osoby,

−

przed wyładowaniem upewnić się, że nikt nie pozostaje w kontakcie z pacjentem,

−

nie wolno trzymać łyżek defibrylatora w jednym ręku i w powietrzu w obecności innych
osób,

−

łyżki odkłada się tylko na defibrylator,

−

el nakładać na klatkę piersiową (nie wolno pocierać łyżek o siebie),

−

w przypadku rezygnacji z wyzwolenia impulsu można bezpiecznie rozładować
defibrylator poprzez zmianę energii wyładowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sekwencja użycia AED:

−

ocena bezpieczeństwa,

−

ocena świadomości,

−

jeśli osoba jest nieprzytomna i nie oddycha prawidłowo należy wysłać kogoś po pomoc
i AED lub samemu wykonać te czynności,

−

prowadzenie resuscytacji do czasu przybycia AED,

−

uruchomienie AED, przyklejenie elektrod i stosowanie się dalej do poleceń głosowych,

−

podczas analizy rytmu nie dotykać i upewnić się że nikt nie dotyka poszkodowanego,

−

jeśli defibrylacja jest wskazana nie dotykać i upewnić się że nikt nie dotyka
poszkodowanego. Nacisnąć przycisk wyzwalający defibrylację zgodnie z instrukcją,

−

po defibrylacji podjąć RKO 30:2 przez 2 minuty,

−

dalej stosować się do poleceń urządzenia,

−

jeśli poszkodowany zacznie prawidłowo oddychać przerwać RKO, ale pozostawić
elektrody naklejone na klatce piersiowej.

Kolejność działań podczas wykonywania defibrylacji manualnej:

−

potwierdzić zatrzymanie krążenia,

−

nakleić na pacjenta elektrody, podkładki żelowe lub posmarować żelem miejsca
przyłożenia elektrod. Docisnąć łyżki do klatki piersiowej,

−

ocenić rytm na ekranie kardiomonitora, defibrylatora,

−

wybrać energię defibrylacji,

−

upewnić się że tlen został odsunięty na odległość 1 m,

−

po ostrzeżeniu zespołu naładować defibrylator,

−

uprzedzić zespół o wyładowaniu, potwierdzić wzrokowo, że nikt nie dotyka
poszkodowanego,

−

wyzwolić impuls. Odłożyć łyżki na defibrylator,

−

przystąpić do RKO i dalej kontynuować zgodnie z algorytmem ALS.

Kardiowersja (defibrylacja synchronizowana) różni się tym od defibrylacji, że impuls

elektryczny jest synchronizowany z załamkiem R elektrokardiogramu. Stosuje się energię
120–150 J w przypadku defibrylatorów dwufazowych lub 200 J dla jednofazowych.
Wskazaniem do kardiowersji są szybkie rytmy komorowe i nadkomorowe, powodujące:
utratę przytomności, wstrząs kardiogenny, ostrą niewydolność lewokomorową lub ostry ból
stenokardialny. Defibrylatory stosowane w kardiowersji mają specjalną opcję synchronizacji.

Ponieważ zabieg ten jest nieprzyjemny, pacjent powinien być poddany krótkotrwałej

sedacji lub znieczuleniu ogólnemu (konieczna obecność anestezjologa).

Elektrostymulacja: stosowana jest w sytuacjach nieprawidłowego wytwarzania impulsów

przez układ bodźcoprzewodzący serca lub utrudnionego ich przewodzenia.

Rodzaje stymulacji:

−

Przezskórna – niektóre defibrylatory mają możliwość wykonania tego rodzaju stymulacji.
Elektrody przylepne umieszcza się w typowych miejscach na klatce piersiowej.
Częstotliwość stymulacji dla dorosłych wynosi 60–90/min.

−

Przezprzełykowa – elektrodę do stymulacji wprowadza się do przełyku.

−

Endokawitarna – wprowadzenie elektrody przez dostęp żylny do prawego przedsionka
lub prawej komory.

−

Stymulatory stałe (rozruszniki) – są to generatory impulsów elektrycznych składające się
z miniaturowego układu elektronicznego i baterii. Impulsy przewodzone są do serca
przez elektrodę umieszczoną w prawym przedsionku lub komorze. Pacjenci mają ten
rodzaj stymulatora implantowany na stałe (jest on wyczuwalny przez skórę zwykle lewej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

okolicy podobojczykowej). W razie konieczności defibrylacji elektrody należy
umieszczać 10–15 cm od rozrusznika.

−

Kardiowertery – defibrylatory – implantowane na stałe; przypominają rozruszniki ale
w razie konieczności mogą wykonywać defibrylację.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie jest wyjaśnienie pojęcia defibrylacja?

Jakie rytmy pracy serca są wskazaniem do defibrylacji?

Od jakich czynników zależy impedancja klatki piersiowej?

Jaką energią wykonuje się defibrylację u dorosłych a jaką u dzieci?

Jakie działania zapewniają bezpieczeństwo defibrylacji?

Jaka jest sekwencja użycia AED?

Jakie są kolejne działania w defibrylacji manualnej?

Jakie są różnice między defibrylacją a kardiowersją?

Jakie jest zastosowanie elektrostymulacji serca?

10.

Jakie są różnice w wykonaniu defibrylacji u pacjenta z rozrusznikiem?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osoby dorosłej z użyciem defibrylatora

AED .

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat podstawowych
zabiegów resuscytacyjnych i wykorzystania defibrylatora AED,

przeanalizować uwagi na temat bezpieczeństwa defibrylacji,

przeanalizować budowę i instrukcję obsługi urządzenia,

założyć rękawiczki,

wdrożyć algorytm BLS,

uruchomić AED, przykleić elektrody i stosować się do poleceń głosowych,

podczas analizy rytmu nie dotykać i upewnić się że nikt nie dotyka poszkodowanego,

jeśli defibrylacja jest wskazana nie dotykać i upewnić się że nikt nie dotyka
poszkodowanego. Nacisnąć przycisk wyzwalający defibrylację zgodnie z komunikatem
głosowym,

po defibrylacji podjąć RKO 30:2 przez 2 min,

10)

dalej stosować się do poleceń głosowych urządzenia,

11)

jeśli poszkodowany zacznie prawidłowo oddychać przerwać RKO ale pozostawić
elektrody naklejone na klatce piersiowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej,

−

defibrylator AED ćwiczeniowy,

−

manekin,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek do ćwiczenia 1. Algorytm postępowania z użyciem AED [5, s. 24]

Udrożnij drogi oddechowe
brak prawidłowego oddechu

Wezwij pomoc

RKO 30:2

Do momentu podłączenia AED

Wyślij kogoś lub
idź po AED
zadzwoń 112

AED

ocena rytmu

Defibrylacja

zalecana

Defibrylacja

nie zalecana

1Defibrylacja
150-360 J (dwufazowa)
lub 360 J (jednofazowa)

Natychmiast
podejmij RKO 30:2
przez 2 min

Kontynuuj dopóki poszkodowany nie zacznie
prawidłowo oddychać

Nie reaguje?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Stojąc w kolejce do kasy w centrum handlowym zauważasz jak jeden z klientów (ok. 60

letni) zaczyna z trudnością oddychać, jest zdenerwowany, blady, spocony, próbuje rozluźnić
zapięcie koszuli. Po chwili mdleje. Po wykonaniu wstępnej oceny stwierdzasz brak
prawidłowego oddechu. Podejmujesz kolejne sekwencje podstawowych czynności
resuscytacyjnych. Towarzysząca mężczyźnie kobieta twierdzi, że klient ma wszczepiony
rozrusznik. Poproszony o pomoc pracownik firmy ochroniarskiej informuje cię, że w centrum
jest defibrylator AED. Jakie będą kolejne działania podejmowane u poszkodowanego?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat podstawowych
zabiegów resuscytacyjnych i wykorzystania defibrylatora AED,

dokładnie przeanalizować opis zdarzenia,

wyodrębnić istotne fakty,

zaproponować kolejne działania u poszkodowanego,

podać uzasadnienie swojego wyboru,

zapisać swoje propozycje rozwiązania tej sytuacji,

dokonać prezentacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wykonaj defibrylację u osoby dorosłej z zastosowaniem defibrylatora manualnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych i wykorzystania defibrylatora manualnego,

przeanalizować uwagi na temat bezpieczeństwa defibrylacji,

przeanalizować budowę i instrukcję obsługi urządzenia,

założyć rękawiczki,

ocenić oddech i tętno równocześnie – potwierdzić zatrzymanie krążenia,

nakleić na pacjenta elektrody, podkładki żelowe lub posmarować żelem miejsca
przyłożenia, elektrod. Docisnąć łyżki do klatki piersiowej,

ocenić rytm na ekranie defibrylatora,

wybrać energię defibrylacji,

upewnić się że tlen został odsunięty na odległość 1 m,

10)

po ostrzeżeniu osób obecnych naładować defibrylator,

11)

uprzedzić osoby obecne o wyładowaniu, potwierdzić wzrokowo, że nikt nie dotyka
poszkodowanego,

12)

wyzwolić impuls, odłożyć łyżki na defibrylator,

13)

przystąpić do RKO i dalej kontynuować zgodnie z algorytmem ALS.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

rodki ochrony indywidualnej ,

−

defibrylator manualny ćwiczeniowy,

−

podkładki żelowe, żel do elektroterapii,

−

manekin ALS,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Występując w roli kierującego trzyosobowym zespołem ratunkowym przeprowadź

resuscytację krążeniowo-oddechową osoby dorosłej, u której stwierdzono migotanie komór
(zgodnie z proponowanym przez nauczyciela scenariuszem).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące sekwencji działań
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych,

dokładnie przeanalizować poszczególne elementy algorytmu,

odszukać treści dotyczące bezpieczeństwa i sposobu wykonania defibrylacji, wentylacji
workiem samorozprężalnym, stosowania leków w defibrylacji,

założyć rękawiczki, okulary ochronne,

przydzielać zadania poszczególnym członkom zespołu,

podejmować szybko i pewnie decyzje,

wydawać dyspozycje w trakcie prowadzonych działań,

kontrolować sytuację,

kontynuować kolejne punkty schematu ALS zgodnie z zaprogramowanym scenariuszem,

10)

pytać nauczyciela o istotne szczegóły stanu pacjenta, których nie można upozorować,

11)

wspólnie z zespołem przeanalizować zapis komputerowy działań,

12)

wspólnie z zespołem ocenić prowadzone działania, wyciągnąć wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

manekin ALS, stanowisko komputerowe,

−

defibrylator manualny ćwiczeniowy,

−

rodki ochrony osobistej (rękawiczki, okulary ochronne),

−

zestawy ratunkowe (walizka, torba ratunkowa),

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić pojęcie defibrylacji?

rozpoznać zapis rytmów defibrylacyjnych i nie do defibrylacji?

określić różnice między defibrylacją manualną i AED?

określić czynniki wpływające na impedancję klatki piersiowej?

dobrać sprzęt do defibrylacji zależnie od wieku?

zastosować zasady bezpieczeństwa defibrylacji?

wykonać defibrylację AED?

wykonać defibrylację manualną?

wyjaśnić pojęcie kardiowersji?

10)

określić rodzaje elektrostymulacji?

11)

wdrożyć algorytm zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych
w migotaniu komór?

12)

wdrożyć czynności resuscytacyjne w sytuacji zatrzymania krążenia
u pacjenta z implantowanym rozrusznikiem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Postępowanie resuscytacyjne w sytuacjach szczególnych

4.5.1. Materiał nauczania

Zaburzenia wodno-elektrolitowe mogą być przyczyną zatrzymania krążenia. Najczęściej są
to zaburzenia homeostazy jonów potasu, rzadziej wapnia i magnezu.
1. Hiperkaliemia – stan gdy stężenie jonów potasu we krwi jest wyższe niż 5,5 mmol/l.

Przyczyny: niewydolność nerek, niektóre leki, rozpad tkanek, kwasica metaboliczna,
zaburzenia gruczołów wydzielania wewnętrznego, nieprawidłowa dieta.

2. Hipokaliemia – gdy stężenie jonów potasu w surowicy jest niższe niż 3,5 mmol/l.

Przyczyny: utrata potasu przez przewód pokarmowy (biegunki, wymioty), zaburzenia
gruczołów wydzielania wewnętrznego, nieprawidłowa dieta, dializa, niektóre leki. U tych
pacjentów może też wystąpić niedobór magnezu.

3. Rozpoznanie: osłabienie, nieprawidłowości w zapisie EKG zależne od stężenia jonów

potasu w surowicy, zaburzenia rytmu, zatrzymanie krążenia.

4. Postępowanie w przypadku zatrzymania krążenia: obowiązują w pierwszej kolejności

procedury BLS i ALS zgodne z uniwersalnymi algorytmami. W następnej kolejności
podejmuje się działania mające na celu: w przypadku hiperkaliemii eliminację z ustroju
lub przesunięcie do komórek jonów potasu (podawanie chlorku wapnia, wodorowęglanu
sodu, glukozy z insuliną, rozważenie hemodializy), w przypadku hipokaliemii stopniowe
zwiększenie jonów potasu w surowicy.

Zatrucia – u pacjentów w zatruciach ocena stanu zdrowia i postępowanie powinno być
oparte o schemat ABCD. Jeśli wystąpi zatrzymanie krążenia obowiązują algorytmy
resuscytacji podstawowej i zaawansowanej. Następujące elementy postępowania wymagają
szczególnej uwagi:
1.

Dokładnie oczyścić i udrożnić drogi oddechowe – pacjent mógł wymiotować.

Unikać wentylacji metodą usta–usta, używać maski kieszonkowej w działaniach
podstawowych, lub worka samorozprężalnego – zatrucie siarkowodorem, cyjankami,
substancjami żrącymi może zagrażać bezpieczeństwu ratownika.

Pacjenci nieprzytomni bez zachowanych odruchów powinni być zaintubowani
z wykorzystaniem manewru Sellicka (aby zminimalizować możliwość aspiracji treści
ż

ołądkowej do dróg oddechowych).

W zagrażających życiu zaburzeniach rytmu, może zaistnieć konieczność wykonania
kardiowersji.

Niekiedy u pacjentów w zatruciach występują spadki ciśnienia tętniczego co może
wymagać płynoterapii i odpowiednich leków.

Należy dokonywać pomiarów temperatury ciała – po przedawkowaniu leków może
wystąpić hipo- lub hipertermia.

U osób przewlekle nadużywających narkotyków drogą dożylną, może występować
trudność w uzyskaniu dostępu dożylnego.

Najszybciej jak to możliwe dokonać identyfikacji trucizny (wywiad, badanie,
zabezpieczenie resztek trucizny, opakowań po tabletkach itp.). Może zaistnieć
konieczność podania swoistych odtrutek.

Tonięcie
1. Podstawowe pojęcia:

−

Tonięcie – proces doprowadzający do zaburzeń oddechowych w wyniku podtopienia
lub zanurzenia w cieczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Podtopienie – wszystkie przypadki przeżycia (nawet czasowego) po duszeniu się
w wyniku zanurzenia w wodzie lub innej cieczy.

−

Zespół nagłego zanurzenia – gwałtowny zgon w wyniku zetknięcia się z bardzo zimną
wodą (zatrzymanie krążenia na skutek odruchu z nerwu błędnego).

−

Utonięcie – zgon w następstwie uduszenia spowodowanego zanurzeniem w cieczy
(najczęściej wodzie).

−

Patofizjologia utonięcia: niezależnie od rodzaju środowiska wodnego (woda słona czy
słodka) dochodzi do uduszenia spowodowanego skurczem krtani (utopienie suche) lub
zachłyśnięciem (następstwem zachłyśnięcia jest rozległe uszkodzenie ścian
pęcherzyków płucnych, przeciek płucny, obrzęk płuc i niedotlenienie) [6, s. 106–107].

2. Postępowanie:

−

Bezpieczeństwo ratownika – poszkodowanego należy wydobyć z wody jak
najszybciej, ale w większości przypadków wydobywanie z głębokiej wody należy
pozostawić wyszkolonym ratownikom np. WOPR. Należy unikać wchodzenia do
wody, a w razie konieczności zabrać ze sobą przedmiot unoszący się na wodzie.
Należy rozmawiać z poszkodowanym, spróbować sięgnąć do niego np. kijem lub
elementem ubioru, rzucić linę lub rzutkę ratowniczą, można użyć łodzi lub innego
sprzętu pływającego by dotrzeć do poszkodowanego.

−

Jeżeli po udrożnieniu dróg oddechowych nie stwierdza się oddechu zastosować
oddechy ratownicze przez 1 min. (można już w wodzie ale gdy poszkodowany
znajduje się w głębokiej wodzie – tylko osoby wyszkolone). Jeżeli po tym
poszkodowany nadal nie oddycha a do brzegu można dopłynąć w czasie krótszym niż
5 min – kontynuować wentylację podczas płynięcia do brzegu. Jeżeli do brzegu jest
więcej niż 5 minut – wykonywać oddechy ratownicze przez kolejną minutę, następnie
najszybciej jak możliwe dopłynąć do brzegu.

−

Po wydobyciu na brzeg ocenić oddychanie i przystąpić do uciskania klatki piersiowej
jeśli konieczne. Jeśli jest dostępne AED może być użyte.

−

Jeżeli istnieje podejrzenie obrażeń kręgosłupa (skok do wody) – użyć deski
ortopedycznej już do wydobycia poszkodowanego, zastosować kołnierz ortopedyczny.

−

U poszkodowanych często występuje bierne przedostanie się zawartości żołądka do
jamy ustnej (regurgitacja). Poszkodowanego – odwrócić na bok i oczyścić jamę ustną.
Przy podejrzeniu urazu kręgosłupa, wykonać te czynności w kilka osób ze stabilizacją
głowy, szyi i tułowia w jednej osi.

−

Zaawansowane czynności resuscytacyjne: rozważenie intubacji i wentylacji
zastępczej, podanie tlenu w stężeniu 100%.

−

U poszkodowanych w podtopieniu może rozwinąć się hipotermia – postępowanie
zgodnie z zasadami resuscytacji w hipotermii.

Hipotermia jest stanem, w którym głęboka temperatura ciała spada poniżej 35

C. Przyczyną

hipotermii jest zbyt szybkie ochładzanie się organizmu w stosunku do jego możliwości
wytwarzania ciepła. Występuje w sposób nagły (np. po wpadnięciu do wody) lub
przeciągający się w czasie (np. wskutek długotrwałego leżenia na zimnie). Szczególnie
predysponowane są osoby starsze i dzieci, które mogą ulec wychłodzeniu nawet w niezbyt
niskiej temperaturze otoczenia. Wyróżniamy:

−

hipotermię łagodną (32–35ºC),

−

hipotermię umiarkowaną (30–32ºC),

−

hipotermię ciężką (poniżej 30ºC).

Niska temperatura ciała ochrania mózg i ważne dla życia narządy. Powoduje zwolnienie

tętna i oddechu (trudności z oznaczeniem), zaburzenia rytmu, utratę świadomości. Obniżenie
temperatury wewnętrznej poniżej 15ºC powoduje śmierć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Resuscytacja w hipotermii:

Przerwać narażenie na zimno. Chronić przed dalsza utratą ciepła.

Wszelkie działania podejmować ostrożnie, unikając zbędnych ruchów poszkodowanego,
gdyż można spotęgować zaburzenia krążenia.

Wydłużyć czas poszukiwania oznak życia do co najmniej1 min.

Zastosować algorytmy prowadzenia podstawowych i zaawansowanych zabiegów
resuscytacyjnych jak w każdym przypadku nagłego zatrzymania krążenia oraz:

−

jeżeli możliwe używać ogrzanego (40–46ºC) i nawilżonego tlenu do wentylacji,

−

ostrożnie wykonywać intubację (może wywołać VF u pacjentów z ciężką
hipotermią),

−

z podawaniem adrenaliny i innych leków wstrzymać się do ogrzania pacjenta do
30ºC (wolny metabolizm, możliwa toksyczna kumulacja leków); następnie wydłużyć
czas pomiędzy dawkami kolejnych leków dwukrotnie (do czasu powrotu normalnej
temperatury ciała),

−

przy braku odpowiedzi na trzykrotną defibrylację – kontynuować resuscytację
a kolejne defibrylacje wykonać po ogrzaniu pacjenta,

−

sokonywać pomiarów temperatury ciała,

−

jednocześnie z resuscytacją prowadzić ogrzewanie.

Techniki ogrzewania:

−

bierne zewnętrzne: przeniesienie do ciepłego pomieszczenia, koce,

−

czynne:
a)

zewnętrzne: ciepła kąpiel, termofory,

wewnętrzne: wentylacja ciepłym, nawilżonym tlenem, infuzje ogrzanych
płynów dożylnych (36–40ºC), płukanie ciepłymi płynami (40ºC) żołądka,
pęcherza moczowego, jamy otrzewnej.

W hipotermii zaprzestaje się czynności resuscytacyjnych dopiero po ogrzaniu ciała pacjenta.

Hipertermia – jest spowodowana wyczerpaniem się możliwości termoregulacyjnych ustroju,
co powoduje podniesienie temperatury głębokiej powyżej górnej granicy wartości
prawidłowych. Może rozwinąć się w wyniku działania czynników zewnętrznych lub
nadprodukcji ciepła przez organizm w różnych stanach klinicznych.
1.

Postacie hipertermii: przegrzanie, wyczerpanie cieplne, udar cieplny.

Objawy udaru cieplnego: temperatura głęboka 40ºC lub wyższa, ciepła, sucha skóra,
omdlenie, wymioty, biegunka, zaburzenia rytmu, spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia
oddechowe, drgawki, śpiączka, niewydolność nerek i wątroby, koagulopatie, zatrzymanie
krążenia.

Postępowanie: wydostać poszkodowanego z gorącego otoczenia, chłodzenie (do
uzyskania temperatury głębokiej poniżej 39ºC), monitorowanie stanu pacjenta. Jeśli
dojdzie do zatrzymania krążenia należy postępować zgodnie z wytycznymi podstawowych
i zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych, kontynuując chłodzenie.

Techniki chłodzenia pacjenta:

−

rozebranie pacjenta, pacjenci przytomni mogą pić zimne płyny,

−

zastosowanie zimnych okładów (lub zabezpieczonego lodu) na okolice szyi, pach
i pachwin, zastosowanie wentylatorów,

−

płukanie zimnymi płynami żołądka, pęcherza moczowego, jam ciała, kąpiel
chłodząca.

Astma

Zatrzymanie krążenia w astmie może być wynikiem ciężkiego niedotlenienia

powstającego wskutek: skurczu oskrzeli i ich zamknięcia przez wydzielinę śluzową,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaburzeniami rytmu, stopniowym wzrostem ciśnienia w pęcherzykach płucnych (powietrze
podczas wdechu nie może się z nich wydostać - pułapka powietrzna), odmą prężną.

Objawy astmy: duszność wydechowa, świst wydechowy, sinica, widoczna praca

dodatkowych mięśni oddechowych, tachykardia, tachypnoe.

Zabiegi resuscytacyjne:

−

należy prowadzić zgodnie z aktualnymi wytycznymi,

−

należy wcześnie zaintubować pacjenta (u tych pacjentów istnieje duże ryzyko rozdęcia
ż

ołądka),

−

zwiększone opory w drogach oddechowych mogą utrudniać wentylację,

−

jeżeli wystąpi nadmierne rozdęcie płuc (pułapka powietrzna) – prowadzić przez chwilę
tylko uciskanie klatki piersiowej (odłączyć worek samorozprężalny od rurki
intubacyjnej),

−

w przypadku stwierdzenia odmy prężnej (asymetryczne ruchy klatki piersiowej w trakcie
wentylacji, odma podskórna) należy wykonać jej odbarczenie.

Anafilaksja (reakcja anafilaktyczna) – rozwija się w następstwie reakcji nadwrażliwości
spowodowanej uwolnieniem histaminy, serotoniny i innych substancji, za co odpowiedzialne
są przeciwciała IgE produkowane w odpowiedzi na kontakt z alergenem (leki, pokarmy,
ukąszenia niektórych owadów).
1.

Objawy: pokrzywka, katar, zapalenie spojówek, bóle brzucha, nudności, wymioty,
biegunka, zaczerwienienie i świąd skóry, obrzęki, chrypka, duszność. Objawy zagrażające
ż

yciu: obrzęk dróg oddechowych, skurcz oskrzeli (świsty, stridor, wysokie opory

w drogach oddechowych), objawy wstrząsu.

Postępowanie:

−

natychmiast przerwać kontakt z alergenem,

−

poszkodowany powinien znajdować się w pozycji zapewniającej mu komfort,

−

zastosować tlen w dużym przepływie,

−

podać jak najwcześniej domięśniowo 0,5 ml adrenaliny roztworu 1:1000 (500 µg),
jeżeli brak poprawy stanu klinicznego powtórzyć po 5 minutach,

−

przy uporczywym skurczu oskrzeli mogą być podane beta

– mimetyki (salbutamol),

−

w przypadku znacznego spadku ciśnienia tętniczego rozpocząć płynoterapię
(krystaloidy 10–25 ml/kg mc.),

−

kontrolować drożność dróg oddechowych, rozważyć wczesną intubację,

−

monitorować stan świadomości, pulsoksymetrię, EKG, ciśnienie tętnicze,

−

przypadku

zatrzymania

krążenia

stosować

algorytmy

podstawowego

i zaawansowanego postępowania.

Postępowanie w zatrzymaniu krążenia spowodowanym urazem

Urazowe przyczyny nagłego zatrzymania krążenia: ciężkie obrażenia ośrodkowego

układu nerwowego, masywna utrata krwi, niedotlenienie spowodowane zatrzymaniem
oddechu, obrażenia ważnych dla życia narządów, odma prężna, tamponada serca, stłuczenie
serca.

Postępowanie:

−

rozpoznanie prowadzić wg schematu ABCDE. Na miejscu zdarzenia podejmować tylko
działania ratujące życie,

−

zapewnić drożność dróg oddechowych i prawidłową wentylację z uwzględnieniem
stabilizacji kręgosłupa szyjnego,

−

zatamować krwotok, odbarczyć odmę opłucnową (torakopunkcja),

−

prowadzić resuscytację zgodnie z procedurami podstawowego i zaawansowanego
postępowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

płynoterapię stosować ostrożnie w niekontrolowanych krwawieniach (może nasilać
krwawienie).

Porażenie prądem może doprowadzić do zatrzymania oddechu (w następstwie porażenia

ośrodka oddechowego lub mięśni oddechowych), zaburzeń rytmu serca (migotanie komór,
asystolia), martwicy mięśnia sercowego, w efekcie zatrzymania krążenia. Postępowanie:

−

podjąć działania dopiero po upewnieniu się o bezpieczeństwie,

−

zapewnić drożność dróg oddechowych z uwzględnieniem stabilizacji kręgosłupa
szyjnego,

−

postępowanie resuscytacyjne prowadzić wg standardowych algorytmów,

−

w przypadku porażenia mięśni (może utrzymywać się 30 min) zastosować wspomaganie
wentylacji,

−

w przypadku znacznego uszkodzenia tkanek założyć dwa dostępy żylne i przetaczać
płyny (wypłukanie substancji pochodzących z uszkodzonych tkanek),

−

dokładnie zbadać poszkodowanego celem stwierdzenia i opatrzenia groźnych obrażeń.

Zatrzymanie krążenia u kobiety ciężarnej – może być spowodowane tymi samymi
przyczynami co u innych poszkodowanych oraz: nadciśnieniem w przebiegu ciąży, ciążą
pozamaciczną, krwawieniem z dróg rodnych, pęknięciem macicy.

Zmiany fizjologiczne w ciąży: zwiększenie rzutu serca i objętości krwi krążącej, wzrost

wentylacji minutowej i zapotrzebowania na tlen. Pozycja leżąca na wznak może powodować
uciskanie przez ciężarną macicę naczyń miednicy i jamy brzusznej co może być przyczyną
spadku rzutu serca i ciśnienia tętniczego.

Jeśli dojdzie do nagłego zatrzymania krążenia należy zastosować postępowanie wg zasad

podstawowych i zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych oraz:

−

natychmiast wezwać pomoc specjalistyczną (położnik i neonatolog),

−

pacjentkę ułożyć na lewym boku (co najmniej 15 stopni), ustabilizować dostępnymi
materiałami, można ręcznie przesunąć macicę na lewa stronę,

−

w trakcie masażu serca może być konieczne wyższe ułożenie rąk na mostku,

−

po 5 minutach resuscytacji matki bez efektu, powinno być wykonane cięcie cesarskie
celem wydobycia dziecka co umożliwia również wykonywanie resuscytacji dziecka.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie jest wyjaśnienie pojęcia hiperkaliemia?

O jakie czynności należy zmodyfikować postępowanie resuscytacyjne w zatruciach?

Jakie jest wyjaśnienie pojęcia podtopienie?

Jakie są modyfikacje postępowania resuscytacyjnego w tonięciu?

Jakie są postacie hipotermii?

Jakie są modyfikacje postępowania resuscytacyjnego w hipotermii?

Dlaczego decyzja o zaprzestaniu resuscytacji u pacjenta w hipotermii może być podjęta
dopiero po ogrzaniu pacjenta?

Jakie są techniki ogrzewania wewnętrznego?

Jakie są techniki chłodzenia pacjenta?

10.

Na czym polega „pułapka powietrzna” w przebiegu napadu astmy?

11.

Jakie jest postępowanie w przypadku wystąpienia objawów zagrażających życiu
w anafilaksji?

12.

Jakie są modyfikacje postępowania resuscytacyjnego u pacjentów po urazie?

13.

Jakie są modyfikacje postępowania resuscytacyjnego u kobiety ciężarnej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Będąc z przyjaciółmi w kawiarni spostrzegasz, że mężczyzna przy stoliku obok zaczyna

mieć trudności w oddychaniu. Towarzysząca mu kobieta krzyczy prosząc o pomoc.
Mężczyzna ma świszczący oddech, sinicę, nie odczuwa bólu w klatce piersiowej, nie jest
w stanie dokończyć zdań, widoczna praca dodatkowych mięśni oddechowych. Jego
towarzyszka informuje cię, że poszkodowany jest astmatykiem. Po upływie 10 minut od
wezwania przybywa zespół ratownictwa medycznego. W ocenie ABCDE: tętno 120/min,
saturacja 85% mimo podaży tlenu, ciśnienie tętnicze 120/70 mmHg. Jeszcze w trakcie oceny
u poszkodowanego następuje utrata przytomności i zatrzymanie krążenia.

Jakie będą kolejne działania podejmowane u poszkodowanego na poszczególnych

etapach prezentowanego zdarzenia? Uwzględnij podstawowe i zaawansowane czynności
resuscytacyjne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych w sytuacjach szczególnych,

dokładnie przeanalizować opis zdarzenia,

wyodrębnić i pogrupować istotne fakty,

zaproponować kolejne działania u poszkodowanego na poszczególnych etapach
zdarzenia,

podać uzasadnienie swojego wyboru,

zapisać swoje propozycje rozwiązania tej sytuacji,

dokonać prezentacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Podczas wakacji nad jeziorem jesteś świadkiem nagłego poruszenia w gronie

znajdujących się niedaleko plażowiczów. Okazało się że spośród dwóch mężczyzn
pływających w jeziorze jeden nie powrócił na brzeg. Zaalarmowano WOPR. Po upływie
kilkunastu minut ratownicy powrócili z nieprzytomnym poszkodowanym. Niemal w tym
samym czasie na miejsce zdarzenia przybył wezwany zespół ratownictwa medycznego.

Jakie będą kolejne działania podejmowane u poszkodowanego na poszczególnych

etapach prezentowanego zdarzenia? Uwzględnij podstawowe i zaawansowane czynności
resuscytacyjne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych w sytuacjach szczególnych,

dokładnie przeanalizować opis zdarzenia,

wyodrębnić i pogrupować istotne fakty,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaproponować kolejne działania u poszkodowanego na poszczególnych etapach
zdarzenia,

podać uzasadnienie swojego wyboru,

zapisać swoje propozycje rozwiązania tej sytuacji,

dokonać prezentacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Zespół ratownictwa medycznego został wezwany do wypadku, w którym na przejściu dla

pieszych samochód potrącił kobietę w widocznej ciąży. Kobieta początkowo przytomna,
osłabiona, blada, bez widocznych obrażeń. We wstępnej ocenie tętno 140/min, nawrót
kapilarny 3 s, ciśnienie tętnicze 90/40mm Hg. Po kilku minutach utraciła przytomność.
Stwierdzono zatrzymanie krążenia.

Jakie będą kolejne działania podejmowane u poszkodowanego na poszczególnych

etapach prezentowanego zdarzenia? Uwzględnij podstawowe i zaawansowane czynności
resuscytacyjne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w materiałach dydaktycznych i przeanalizować uwagi na temat
zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych w sytuacjach szczególnych,

dokładnie przeanalizować opis zdarzenia,

wyodrębnić i pogrupować istotne fakty,

zaproponować kolejne działania u poszkodowanego na poszczególnych etapach
zdarzenia,

podać uzasadnienie swojego wyboru,

zapisać swoje propozycje rozwiązania tej sytuacji,

dokonać prezentacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

wyjaśnić pojęcie hiper- i hipokaliemii?

wdrożyć

postępowanie

resuscytacyjne

poszkodowanych

w zatruciu?

wdrożyć

postępowanie

resuscytacyjne

poszkodowanych

podtopionych?

zastosować metody chłodzenia i ogrzewania poszkodowanego?

wdrożyć

postępowanie

resuscytacyjne

poszkodowanych

z zatrzymaniem krążenia w następstwie astmy?

wdrożyć

postępowanie

resuscytacyjne

poszkodowanych

z zatrzymaniem krążenia w następstwie anafilaksji?

prowadzić czynności resuscytacyjne u poszkodowanych po urazach?

modyfikować czynności resuscytacyjne u kobiety ciężarnej z nagłym
zatrzymaniem krążenia?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Czynności określane pojęciem resuscytacji pozwalają na uzyskanie
a)

powrotu spontanicznego krążenia.

powrotu spontanicznego oddychania.

powrotu spontanicznego krążenia i oddychania.

powrotu spontanicznego krążenia, oddychania i świadomości.

2. Odwracalnymi przyczynami zatrzymania krążenia określanymi jako cztery H są

hipoksja, hipowolemia, hipotermia, zaburzenia metaboliczne.

hipoksja, hipowolemia, zaburzenia metaboliczne, odma prężna.

hipoksja, hipokaliemia, zmiany zakrzepowo-zatorowe, odma prężna.

hipoksja, zaburzenia metaboliczne, zmiany zakrzepowo-zatorowe, odma prężna.

3. Poniższy zapis EKG przedstawia

migotanie komór.

aktywność elektryczną bez tętna.

częstoskurcz komorowy.

asystolię.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Pacjent ma prawidłowy oddech jeśli w czasie oceny trwającej 10 sekund

widoczne są ruchy klatki piersiowej, słychać świsty.

słychać głośne, przerywane westchnięcia.

widoczne są ruchy klatki piersiowej i słyszalne szmery oddechowe.

widoczny był pojedynczy ruch klatki piersiowej.

5. Podczas prowadzenia podstawowych zabiegów resuscytacyjnych należy przerwać

działania w celu oceny poszkodowanego
a)

po 1 minucie.

gdy zacznie on oddychać.

co 4 cykle.

co 2 minuty.

6. Osoba z wykształceniem medycznym może prowadzić działania resuscytacyjne

u niemowląt wykonując sekwencje
a)

1 oddech: 3 uciśnięcia uciśnięcia klatki piersiowej.

2 oddechy: 15 uciśnięć

klatki piersiowej.

1 oddech: 5 uciśnięć klatki piersiowej.

2 oddechy: 5 uciśnięć klatki piersiowej.

7. W przypadku stwierdzenia u poszkodowanego dorosłego częściowej niedrożności dróg

oddechowych należy
a)

wykonać 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.

wykonać 5 uciśnięć nadbrzusza i 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.

zachęcać do kaszlu, obserwować i nie podejmować innych czynności.

zachęcać do kaszlu i wykonać 5 uderzeń w okolicę międzyłopatkową.

8. Resuscytację krążeniowo-oddechową u osób dorosłych należy rozpocząć od oddechów

ratowniczych w przypadku
a)

tonięcia.

zatrucia.

współistniejących urazów.

ciąży.

9. W sekwencji postępowania AED po wykonaniu defibrylacji należy

przystąpić do resuscytacji.

cenić tętno.

cenić oddech.

wyzwolić kolejny impuls.

10. Jeżeli AED zaleca wykonanie defibrylacji, tuż przed wyzwoleniem impulsu należy

sprawdzić oddech.

ocenić tętno.

upewnić się, że nikt nie dotyka poszkodowanego.

upewnić się że elektrody dobrze przylegają do klatki piersiowej.

11.

Używając do wentylacji osoby dorosłej worka samorozprężalnego z maską należy
a)

wykonywać 10 oddechów/minutę, asynchronicznie do masażu serca.

wykonywać 20 oddechów/minutę, do wychylenia klatki piersiowej.

wykonywać 1 sekundę każdy wdech, do wychylenia klatki piersiowej.

wykonywać 1 sekundę każdy wdech, asynchronicznie do masażu serca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Zalecaną częstością wentylacji pacjenta dorosłego zaintubowanego jest

10 oddechów na minutę.

15 oddechów na minutę.

20 oddechów na minutę.

25 oddechów na minutę.

13. Rurkę ustno-gardłową zakłada się u pacjentów

z obrażeniami jamy ustnej i gardła.

którzy poprzez zaciskanie zębów uniemożliwiają skontrolowanie jamy ustnej.

nieprzytomnych z zachowanymi odruchami ze strony górnych dróg oddechowych.

nieprzytomnych bez odruchów ze strony górnych dróg oddechowych.

14.

W przypadku stwierdzenia u pacjenta zamieszczonego poniżej zapisu EKG, należy

podać leki hamujące aktywność nerwu błędnego.

wykonać defibrylację.

zastosować kardiowersję.

zastosować stymulację przezskórną.

15. Zalecaną energią defibrylacji dorosłych defibrylatorem dwufazowym jest

360 J każde wyładowanie.

2 J/kg mc.

150–360 J.

50–150 J.

16. W trakcie prowadzenia resuscytacji u 50 letniego mężczyzny z zatrzymaniem krążenia

w mechanizmie migotania komór wykonano: dwukrotną defibrylację, założono kaniulę
dożylną, po wykonaniu ostatniej defibrylacji 2 minuty RKO. Kolejną czynnością będzie
a)

podanie 1 mg adrenaliny dożylnie i wykonanie defibrylacji.

podanie 300 mg amiodaronu i wykonanie defibrylacji.

ocena rytmu i jeśli nadal obecne migotanie komór wykonanie defibrylacji.

ocena rytmu i jeśli nadal obecne migotanie komór podanie 1 mg adrenaliny
i wykonanie defibrylacji.

17.

Dotchawiczo nie podaje się
a)

atropiny.

amiodaronu.

lignokainy.

adrenaliny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. W trakcie działań resuscytacyjnych podaje się

adrenalinę 1 mg co 3–5 minut.

amiodaron 300 mg w 20 ml 0,9% NaCl.

adrenalinę 0,01 mg co 3–5 minut.

amiodaron 30 mg w 20 ml 5% glugozy.

19. U poszkodowanego po urazie klatki piersiowej doszło do zatrzymania krążenia

w mechanizmie PEA. W trakcie działań resuscytacyjnych stwierdzono: zwiększony opór
w drogach oddechowych w trakcie wentylacji, asymetryczne ruchy klatki piersiowej,
odmę podskórną, ciche szmery oddechowe i wzmożony wypuk po stronie prawej. Aby
zwiększyć efektywność działań resuscytacyjnych w takiej sytuacji należy
a)

odbarczyć odmę prężną.

podać zwiększoną dawkę adrenaliny.

obrócić pacjenta na lewą stronę, ustabilizować pozycję.

wykonać defibrylację.

20. Zapas tlenu w butli tlenowej 2 l, przy ciśnieniu 150 atm. i wentylacji przepływem

15 l/min wystarczy na
a)

40 minut.

30 minut.

20 minut.

10 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Prowadzenie resuscytacji krążeniowo-oddechowej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Europejska Rada Resuscytacji.: Podstawowe zabiegi resuscytacyjne i automatyczna
defibrylacja zewnętrzna. Podręcznik BLS/AED. Wyd. 2. Red. nauk. wydania polskiego
J. Andres, Kraków 2006

Grześkowiak M., śaba Z.: Sprawozdanie z odbytego w Lyon szkolenia w zakresie metod
nauczania resuscytacji. Medycyna Intensywna i Ratunkowa. T.2. Nr 4, 1999

Kózka M.: Stany zagrożenia życia. Wybrane standardy opieki i procedury postępowania
pielęgniarskiego. Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2001

Specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne. Podręcznik do kursu „Specjalistyczne zabiegi
resuscytacyjne u osób dorosłych”. Wydanie polskie pod red. nauk. J. Andresa. Wydaw.
Naukowe DWN, Kraków 2007

Wytyczne 2005 resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Pod red. nauk. J. Andresa. „Pandit”,
Kraków 2005

Zawadzki A.: Medycyna ratunkowa i katastrof. Wyd. lekarskie PZWL, Warszawa 2007

Czasopisma:
–

Medycyna Praktyczna

–

Medycyna Intensywna i Ratunkowa

Strony www:

−

www.erc.edu

−

www.prc.krakow.pl

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prowadzenie resuscytacji krążeniowo oddechowej
Prowadzenie resuscytacji krążeniowo oddechowej
06 Prowadzenie resuscytacji krążeniowo oddechowej
Resuscytacja Krążeniowo Oddechowa
instrukcja pierwszej pomocy resuscytacja krazeniowo oddechowa u osoby doroslej
Kompresja klatki piersiowej skuteczniejsza niż standardowa resuscytacja krążeniowo – oddechowa
Szkol Resuscytacja krążeniowo oddechowa
Wytyczne 2005 Resuscytacji Krążeniowo Oddechowej nowa wersja
Podstawy resuscytacji krążeniowo oddechowej
Resuscytacja krążeniowo, Resuscytacja krążeniowo-oddechowa
RESUSCYTACJA KRĄŻENIOWO ODDECHOWA
Resuscytacja krążeniowo-oddechowa; wytyczbe Europejskiej Rady ds. resuscytacji 2000, biologia, Pielę
Metodyka Ratownicy plan i konspekt, konspekt RKO, Temat: Resuscytacja krążeniowo-oddechowa u osoby d
RESUSCYTACJA KRĄŻENIOWO-oddechowa u dzieci, I pomoc przedlekarska - gazetka
RESUSCYTACJA KRĄŻENIOWO-oddechowa, I pomoc przedlekarska - gazetka
Resuscytacja Krążeniowo-Oddechowa, MEDYCYNA, Biochemia
Resuscytacja krążeniowo oddechowa z użyciem prostych przyrządów rurka

więcej podobnych podstron