Emocje podstawowe

i pochodne

Małgorzata Godlewska

Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

Seminarium z psychologii emocji, motywacji i poznania

Warszawa, 2012

Kryterium biologiczne

pierwotności emocji

a) pierwotne emocje są wyraźnie związane ze

strukturami biologicznymi i mechanizmami

neurofizjologicznymi i nie wymagają żadnego

udziału doświadczenia (są dane naturalnie) .

b) do emocji pierwotnych należą te, które występują

wielu gatunków (nie tylko u ludzi) i we wszystkich

cywilizowanych kręgach społecznych(kulturach) są

jednakowe.

c) do pierwotnych emocji należą te, które ujawniają

się po urodzeniu albo przynajmniej w okresie

pierwszego roku życia.

d) pierwotne emocje pochodzą i wyrażają najbardziej

istotne zadania adaptacyjne zwierząt, jak ochrona

przed niebezpieczeństwem, reprodukcja, orientacja

i eksploracja.

Emocje podstawowe i pochodne

według Ekmana



Emocje podstawowe posiadają specyficzną

ekspresję emocjonalną, są doświadczane i

rozpoznawane przez wszystkich ludzi. Są to:



strach



złoś



smutek



radość



wstręt



zaskoczenie – w późniejszych pracach usunięte z listy

emocji podstawowych.



Emocje pochodne są mieszanką emocji

podstawowych, a ich ekspresja pozostaje pod

silnym wpływem czynników kulturowych.

Panksepp – trzy kategorie zjawisk

o różnym poziomie złożoności:



Najprostsze reakcje emotywne, niemal

automatyczne



Typowe emocje mające u swego podłoża

pobudzenie sensomotorycznych

mechanizmów mózgowych, dzięki czemu te

stany i ich konsekwencje trwają dłużej od

wzbudzających je bodźców.



Systemy odpowiedzialne za różne uczucia

wyższe, które pozostają uwewnętrznione

jako stany subiektywne i dlatego można je

badać jedynie u ludzi.

Podstawowe = prototypowe?



Bycie prototypem może być

rezultatem pełnionej roli:

a) doniosłej dla przetrwania gatunku
b) doniosłej dla społeczności
c) doniosłej dla człowieka

Kryteria podstawowości

według Scherera

a)

nazwa werbalna

–

większość emocji

podstawowych ma swoje nazwy we wszystkich
głównych językach świata;

b)

mimiczne wyrazy emocji

;

c)

sytuacje wywołujące emocje

–

określone

sytuacje lub zdarzenia wywołują podobne reakcje w
różnych kręgach kulturowych.

Kryterium funkcjonalne



Poza kryterium biologicznym istotne jest

również kryterium funkcjonalne.

Wskazuje ono, że te emocje są

pierwotne, które pełniły lub pełnią rolę w

przystosowaniu do nowych warunków

(kryterium ściśle związane z kryterium

biologicznym).



W tym względzie bardzo istotne wydają

się rozważania Plutchika.

Założenia teorii Plutchika

1.

Należy przyjąć istnienie niewielkiej liczby czystych lub

podstawowych emocji.

2.

Wszystkie inne emocje są mieszanką tych

podstawowych (mogą być rezultatem kombinacji

różnych emocji podstawowych).

3.

Podstawowe emocje różnią się między sobą pod

względem fizjologicznym i pod względem

uruchamianych form zachowania.

4.

Podstawowe emocje w swojej czystej postaci są

konstruktami hipotetycznymi stanów idealnych, o

których właściwościach można jedynie wnioskować

na podstawie różnych dowodów.

5.

Emocje podstawowe są pojmowane jako pary o

przeciwnych biegunach.

6.

Każda emocja może cechować się różną

intensywnością i poziomem pobudzenia.

7.

Emocje różnią się między sobą stopniem

podobieństwa do pozostałych.

Kryteria podstawowości

według Plutchika

:

a)

musi ujawniać związek z podstawowymi

biologicznymi procesami adaptacyjnymi

b)

musi występować w jakiejś formie na

wszystkich etapach ewolucji

c)

nie może być wyraźnie zależna od jakiejś

szczególnej struktury nerwowej czy części

ciała

d)

nie może być przyjęta tylko na podstawie

samoobserwacji

e)

musi być definiowana w kategoriach

danych behawioralnych

Teoria Plutchika



Plutchik przyjął osiem pierwotnych lub

prototypowych wzorców zachowania:



INKORPORACJA AKCEPTACJA



ODRZUCENIE WSTRĘT



OCHRONA LĘK



NISZCZENIE GNIEW



ROZMNAŻANIE RADOŚĆ



REINTEGRACJA SMUTEK



ORIENTACJA ZASKOCZENIE



EKSPLORACJA ANTYCYPACJA



Emocje podstawowe

tworzą pary o

przeciwstawnych

biegunach:



akceptacja - wstręt



strach – gniew



zdziwienie –

antycypacja



smutek – radość



Emocje pochodne są

mieszanką emocji

podstawowych, np.

radość + akceptacja

= miłość.

Koło emocji – koncepcja Plutchika

Cechy emocji:



wymiarowość



intensywność



przeciwstawność



podobieństwo

Bryła emocji – koncepcja Plutchika

Emocje pierwotne i wtórne jako różne

kategorie według Łukaszewskiego

Łukaszewski wyróżnia emocje proste/podkorowe,

oraz emocje złożone/korowe:



Emocje proste – reakcje bezwarunkowe

organizmu, których funkcją jest selekcja stanów

korzystnych i zagrażających dla organizmu



Emocje złożone – organizowane przez korę

mózgową; analiza informacji już istniejących oraz

napływających. Emocje złożone są procesem

dwuelementowym składającym się z: a)

pobudzenia emocjonalnego (składnik

niespecyficzny), b) treści informacji (składnik

specyficzny)

Emocje podstawowe nie muszą być
emocjami pierwotnymi



W kategoriach ewolucyjnych, funkcjonuje

nazywanie emocji pierwotnymi, co
wynika z tego, że są one bliższe natury
zwierzęcej.



Emocje podstawowe natomiast, to te

które występują ogólnie u ludzi, ale nie
muszą występować u zwierząt.



Podstawowość sugeruje –

fundamentalność, esencjonalność.



Pierwotność sugeruje – pierwszeństwo

pochodzenia, prymitywność.