Wykład 11 Teoria konsumenta

• Ograniczenie budżetowe konsumenta

• Preferencje konsumenta. Krzywe obojętności

• Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji

• Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji

• Równowaga konsumenta

• Skutki zmian dochodu i cen: efekt

substytucyjny i dochodowy

Model zachowania konsumenta

• Dokonuje racjonalnych wyborów, czyli:

– ma jasno określony cel (zadowolenie z

konsumpcji)

– potrafi uporządkować sposoby realizacji celu

– potrafi uporządkować sposoby realizacji celu
– maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji

• zna swoje preferencje

• dysponuje ograniczonym dochodem

• ceny są określane przez rynek

Ceny i dochody

• Konsument dysponuje ograniczonym

dochodem

M

• ilości dóbr nabywane przez konsumenta

zależą od cen tych dóbr, określonych przez

zależą od cen tych dóbr, określonych przez
rynek i dochodu konsumenta

• dla dwóch dóbr X i Y równanie dochodu

konsumenta przyjmuje postać:

M = p

x

q

x

+ p

y

q

y

Ograniczenie budżetowe

(ścieżka cen, linia budżetu)

U

M/p

u

M = p q + p q

• Linia budżetu pokazuje

maksymalne
kombinacje (koszyki)
dóbr, które konsument

ś

M/p

u

M/p

ż

-p

ż

/p

u

M = p

ż

q

ż

+ p

u

q

u

dóbr, które konsument
może nabyć przy
danych cenach i
dochodzie,

• jej nachylenie określają

relacje cen

Zmiana relacji cenowych

P

u

Zmiana ceny jednego

dobra powoduje:

• zmianę siły nabywczej

dochodu

•

zmianę relacji

cenowych

ś

ywność

P

u

cenowych

•

zmianę nachylenia

linii budżetu (wzrost
ceny powoduje spadek
nachylenia i odwrotnie)

Zmiana dochodu konsumenta

M/p

M

• Wzrost dochodu powoduje
przesunięcie linii budżetu w górę,
• spadek dochodu
przesuwa linię budżetu w dół

ś

ywność

M/p

u

M/p

ż

M

M

przesuwa linię budżetu w dół

Gusty konsumenta

• Preferencje konsumenta dotyczące różnych dóbr i

usług

• Alternatywne sposoby analizy gustów:

– koncepcja użyteczności

– koncepcja krzywych obojętności

Koncepcja krzywych obojętności

I ćwiartka:

dużo ubrań,

mało żywności

III ćwiartka:

dużo ubrań,

dużo żywności:

ś

ywność

II ćwiartka:

mało ubrań,

mało żywności:

obszar gorszy

mało żywności

IV ćwiartka:

mało ubrań,

dużo żywności

dużo żywności:

obszar preferowany

Krzywe obojętności dla 2 dóbr

kombinacja dóbr wzdłuż

krzywej obojętności zmienia się
przy nie zmienionym,

ś

ywność

I

danym poziomie całkowitego
zadowolenia (użyteczności)

Krańcowa stopa substytucji

U

b

ra

n

ia

Krańcowa stopa substytucji

(MRS, KSS) jest to
maksymalna ilość jednego
dobra (ubrań), którą
konsument jest skłonny
oddać za dodatkową
jednostkę drugiego dobra

ś

ywność

U

b

ra

n

ia

I

∆∆∆∆

U

∆∆∆∆

ś

jednostkę drugiego dobra
(żywności) nie zmieniając
łącznej użyteczności

MRS =

∆∆∆∆

X/

∆∆∆∆

Y

w naszym przykładzie

MRS =

∆∆∆∆

U/

∆∆∆∆

ś

Krańcowa stopa substytucji

nachylenie krzywej obojętności

MRS (KSS) jest to

maksymalna ilość ubrań,
którą konsument jest
skłonny oddać za
dodatkową jednostkę
ż

ywności

MRS mierzy nachylenie

ś

ywność

I

nachylenie = MRS

MRS mierzy nachylenie

stycznej do krzywej
obojętności

Prawo malejącej krańcowej stopy

substytucji

Gdy konsumpcja żywności wzrasta,
ilość ubrań które konsument
jest skłonny oddać za dodatkową

ś

ywność

I

malejąca MRS

jednostkę żywności maleje
(zmniejsza się nachylenie
stycznych do krzywej obojętności)

Mapa gustów konsumenta

Wzdłuż krzywej obojętności użyteczność

dla konsumenta jest stała. Każdy punkt

położony na wyższej krzywej oznacza

wyższą użyteczność

ś

ywność

U

1

U

2

U

3

wyższą użyteczność

Właściwości krzywych obojętności

• Zbiór

punktów,

dających

taką

samą

użyteczność. Konsument woli wyżej położone
krzywe

• Nachylone ku dołowi. Nachylenie pokazuje

relacje, zgodnie z którą konsument jest skłonny

relacje, zgodnie z którą konsument jest skłonny
zastępować jedno dobro drugim

• Nie przecinają się: każda wyżej położona

krzywa oznacza wyższy poziom zadowolenia z
konsumpcji

• spłaszczone w miarę przesuwania się w prawo

(malejąca MRS)

Krzywe obojętności nie mogą się

przecinać !!

X

2

X

1

Krzywe obojętności - przypadki

szczególne

Doskonałe substytuty:
dla konsumenta ważna
jest ogólna ilość dobra
(nachylenie -1)

5

8

X

(nachylenie -1)

5

5

8

Y

Krzywe obojętności - przypadki

szczególne

Dobra doskonale
komplementarne

X

komplementarne

Y

Krzywe obojętności - przypadki

szczególne

X

X

Dobra neutralne

Y

Y

Maksymalizacja użyteczności:

równowaga konsumenta

U

I

1

I

2

I

3

W równowadze MRS
zrównuje się z relacjami
cen:

ś

cen:
MRS =

∆

U/

∆

ś

= P

ś

/P

U

Efekt zmiany dochodu

ś

ywność

Skutki zmiany cen i

wyprowadzenie krzywej popytu

U

b

ra

n

ia

ś

ywność

ś

ywność

P

ż

zł

M

3

zł

M

4

4

3

D

Rynkowa krzywa popytu powstaje

w wyniku sumowania popytu

pojedynczych jednostek

P

P

P

Q

1

D

1

Q

2

D

2

Q

D

r

Efekt dochodowy i substytucyjny

końcowa

linia budżetu

ś

ywność

efekt

substytucyjny

efekt

dochodowy

E

1

E

0

linia budżetu

początkowa

linia budżetu

końcowy punkt
równowagi
konsumenta

Paradoks Giffena

X

Wraz ze wzrostem ceny
dobra Y zwiększa się

jego ilość w koszyku

konsumenta

e

0

e

1

Y

konsumenta

Zachowanie gospodarstwa

domowego

• Analiza

gospodarstwa

domowego

nie

ogranicza się do konsumpcji. Obejmuje
także dochody z czynników wytwórczych:

także dochody z czynników wytwórczych:

• kapitału

• ziemi

• pracy

Dochody gospodarstw domowych

pochodzą z pracy

Wybór gospodarstw domowych dotyczy

wielkości nakładów pracy:

– czasu poświęconego na pracę

– czasu poświęconego na pracę

– czasu wolnego

Rezygnacja z czasu wolnego jest „nagradzana”

przyrostem konsumpcji

Krzywe obojętności

gospodarstwa domowego

• Zbiór punktów, dających ten sam poziom

użyteczności przy różnych kombinacjach
konsumpcji i pracy

• poziom użyteczności zwiększa w miarę

• poziom użyteczności zwiększa w miarę

przesuwania się na wyższe krzywe obojętności

• dodatkowy przyrost nakładu pracy wymaga coraz

większego przyrostu konsumpcji - krzywe
obojętności g.d. mają nachylenie dodatnie

∆

c

7

∆

c

7

C

Substytucja pracy i
konsumpcji:
im więcej czasu
poświęcamy na pracę
(zmniejszając ilość czasu

Krzywe obojętności praca - konsumpcja

∆

c

∆

c

1

2

praca

C

0

0 1 2 3 4 5 6 7 8

(zmniejszając ilość czasu
wolnego) tym większego
przyrostu konsumpcji
oczekujemy

Substytucja pracy i konsumpcji

C

Krańcowa stopa
substytucji między
pracą a konsumpcją

N

∆

c

∆

n

pracą a konsumpcją
jest dodatnia i
rosnąca

MRS=

∆∆∆∆

C/

∆∆∆∆

N

Mapa gustów gospodarstwa

domowego

C

N

C

C

2

w

i

p

w

i

p

1

2

Ograniczenie budżetowe

gospodarstwa domowego:

w - płace, p ceny dóbr

n

0

C

1

n

n

1

2

w - płace, p ceny dóbr

Równowaga gospodarstwa

domowego

Gospodarstwo domowe maksymalizuje

swe zadowolenie z pracy gdy nastąpi

zrównanie krańcowej stopy substytucji

zrównanie krańcowej stopy substytucji

praca- konsumpcja z relacją płacy do

cen:

∆

c

w

∆

n p

C

C

2

w

i

2

p

w

i

p

1

Równowaga gospodarstwa domowego

n

0

C

1

n

1

n

2

p

W równowadze

∆∆∆∆

C/

∆∆∆∆

N=W

i

/P

C

3

w

i

p

w

i

p

1

2

Efekt dochodowy i substytucyjny

C

n

0

C

1

n

1

n

2

p

n

3

C

2

Efekt dochodowy

Efekt substytucyjny

w

p

w

p

N

W/P

Podaż pracy

gospodarstwa

domowego:

reakcja na

C

N

N

W/ P

zmiany płac

S

Rynkowa krzywa podaży pracy

powstaje w wyniku sumowania

podaży indywidualnych g.d.

Rynkowa krzywa podaży pracy

S

W/p

N