Ekonomiczne aspekty ekologizacji

zagospodarowania lasu

Prof. dr hab. Stanisław Zając
Dr inż. Adam Kaliszewski
Zakład Zarządzania Zasobami Leśnymi
Instytut Badawczy Leśnictwa

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

Plan referatu

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

2

1. Wprowadzenie

2. Możliwości i dylematy metodyczne oceny skutków

ekonomicznych ekologizacji gospodarki leśnej

3. Przykłady analiz i ocen ekonomicznych skutków

gospodarki leśnej „zbliżonej do natury”

4. Podsumowanie i wnioski

Aspekty środowiskowe, społeczne i ekonomiczne ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

3

Ekologizacja…

 Kształtowanie właściwej struktury gatunkowej, wiekowej

i przestrzennej drzewostanów

 Wybór sposobu odnowienia lasu w kontekście proekologicznego

modelu gospodarki leśnej

 Wybór proekologicznych sposobów cięć i pozyskania drewna

 Kształtowanie optymalnej zasobności i pozyskania drewna

z punktu widzenia pożądanych funkcji lasu (wiek rębności)

Ekonomiczne skutki ekologizacji…

 koszty oraz korzyści realizacji proekologicznego modelu

gospodarki leśnej, funkcje publiczne (koszty alternatywne)

Możliwości i dylematy metodyczne oceny skutków ekologizacji

 Decyzje gospodarcze dotyczące np. składu gatunkowego, sposobu

odnowienia i użytkowania – powodują skutki ekonomiczne, które nie są
uwzględniane w rachunku efektywności gosp. leśnego

 Kryteria oceny hodowlanych, gospodarczych i społecznych skutków

ekologizacji gospodarki leśnej (różnorodne i dalekosiężne skutki
podejmowanych przedsięwzięć)

 Rola ekonomiki leśnictwa w podejmowaniu decyzji hodowlanych

(potrzeby i możliwości analiz ekonomicznych, teoria zarządzania)

 Ograniczone możliwości pełnej oceny wartości lasu (rynkowe

i pozarynkowe funkcje lasu)

 Problemy metodyczne ekonomicznej oceny ekologizacji gospodarki

leśnej (dyskontowanie przychodów i kosztów, leśna stopa procentowa)

 Podstawy teoretyczne i metodyczne optymalizacji (racjonalizacji)

decyzji w zakresie ekologizacji gospodarki leśnej

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

4

Przykłady analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

 Ekonomiczne aspekty różnych sposobów odnowienia lasu

w Nadleśnictwie Antonin, Kłobuck i Nowa Sól

 Koszty i korzyści odnowień naturalnych drzewostanów

jodłowych w Nadleśnictwie Kielce

 Zwiększenie udziału gatunków liściastych oraz zmiana sposobu

użytkowania na przykładzie RDLP w Białymstoku

 Ekonomiczne skutki ekosystemowej gospodarki leśnej

w Nadleśnictwie Tuszyma

 Ekonomiczne aspekty różnych sposobów odnowienia

drzewostanów dębowych

 Koszty ekologizacji gospodarki leśnej na przykładzie

nadleśnictw w RDLP w Katowicach

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

5

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

 Ekonomiczne aspekty różnych sposobów odnowienia lasu

w Nadleśnictwie Antonin, Kłobuck i Nowa Sól

 Odnowienia

sztuczne

:

- koszt odnowienia 1 ha od 2,1 tys. zł (Nowa Sól) do 4,5 tys. zł (Kłobuck),

- przygotowanie gleby – 30% kosztów,
- sadzonki, wykonanie odnowień, poprawki – 70% kosztów,

 Odnowienia

naturalne

:

- koszt odnowienia 1 ha od 0,2 tys. zł (Antonin) do 1,9 tys. zł (Kłobuck),

- koszty uzupełnień zaliczane są często do kosztów odnowień sztucznych,
- efektywność ekonomiczna odnowień naturalnych jest kilkakrotnie wyższa

 Koszty odnowień sztucznych są od 2,5 (Kłobuck) do 9,5 (Antonin) razy

wyższe od kosztów odnowień naturalnych

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

6

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

Koszty i korzyści odnowień naturalnych drzewostanów jodłowych
w Nadleśnictwie Kielce

 So – 73% pow., jd – 14%, pozostałe (db, bk, brz, ol, os) – od 1 do 4%

 Udział jodły w gospodarstwach: specjalne – 31%, zrębowe – 0%,

przerębowo-zrębowe – 9%, przerębowe – 39%

 Użytkowanie: przedrębne – 67%, rębne – 33%

 Odnowienia: naturalne (uznane) – 67 ha, sztuczne – 34 ha

 Koszt odnowienia:

naturalne

– 1,4 tys. zł/ha, naturalne z przygotowaniem

gleby – 3,0 tys. zł/ha,

sztuczne

– 9,0 tys. zł/ha

 Efekt ekonomiczny w odnowieniach naturalnych (uznanych) w skali

nadleśnictwa:

– oszczędność kosztów - ok. 100 tys. zł/rok,

– skrócenie (nakładanie się) cyklu produkcyjnego - ok. 80 tys. zł

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

7

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

Ekonomiczne skutki zwiększenia udziału gatunków liściastych
oraz zmiany sposobu użytkowania (RDLP w Białymstoku)

 Zwiększenie udziału gatunków liściastych:

– koszt prac hodowlano-ochronnych wyższy o 75% od gatunków iglastych,
– mniejsza wartość produkcji drewna (dłuższa kolej rębu, niższa przeciętna cena)

 Zmiana sposobu użytkowania

(ograniczenie pozyskania na zrębach

zupełnych, zmniejszenie użytkowania rębnego, zwiększenie zróżnicowania
gatunkowego i cięć w drzewostanach mieszanych)

:

– zmniejszenie pow. zrębu zupełnego i zmiana jego kształtu – koszt pozyskania

wyższy o ok. 12-14%,
– zastąpienie zrębu zupełnego rębnią gniazdową – wzrost kosztu pozyskania
o 14-27% w zależności od wielkości gniazd i sposobu pozyskania (ręczno-
maszynowy i sortymentowy)
– szacunkowa wartość dodatkowych kosztów ekologizacji z tytułu zmiany
sposobu użytkowania w Lasach Państwowych wynosi rocznie ponad 50 mln zł

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

8

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

Ocena przyrodniczych i ekonomicznych aspektów ekosystemowej
gospodarki leśnej w Nadl. Tuszyma (RDLP Krosno) - lata 2005-2006

 Odnowienie sztuczne vs. naturalne sosny
 Analiza intensywności i kosztów zabiegów ochronnych i hodowlanych
 Odnowienia naturalne: 21 wydzieleń, pow. 72,3 ha
 Odnowienia sztuczne: 44 wydzielenia, pow. 131,4 ha

Odnowienia naturalne:
-

niższe koszty przygotowania gleby (o ok. 20%)

-

brak kosztów sadzonek i sadzenia (40% kosztów odnowienia sztucznego)

-

niższa intensywność i koszty pielęgnacji gleby (o ok. 30%)

-

niższe koszty poprawek i uzupełnień (o ok. 30%)

-

brak kosztów ochrony przed owadami i kilkakrotnie niższe koszty ochrony
przed zwierzyną

ALE!

-

brak informacji o kosztach pielęgnacji w późniejszym okresie

-

większe ryzyko hodowlane

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

9

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

10

0

1

2

3

4

5

6

7

naturalne

sztuczne

ty

s

.

zł

/h

a

Średnie koszty na 1 ha odnowienia, pielęgnacji i ochrony odnowień

naturalnych i sztucznych w Nadleśnictwie Tuszyma w latach 1995-2004

(ceny bieżące, 5 lat od uznania odnowienia)

Ochrona przed zwierzyną

Ochrona przed owadami

Poprawki i uzupełnienia

Pielęgnacja gleby

Sadzenie

Materiał sadzeniowy

Przygotowanie gleby

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

11

Projekt:

Odnowienie naturalne najważniejszych gatunków lasotwórczych w Polsce jako

element strategii trwałego i zrównoważonego zagospodarowania lasu (2008-2011)

Cel:

Analiza kosztów inicjowania, hodowli i ochrony odnowień naturalnych dębu

Zakres:

Koszty hodowli lasu

- założenie uprawy (o. sztuczne) lub przygotowanie gleby (o. naturalne)

- melioracje agrotechniczne

- pielęgnacja gleby

- poprawki

Koszty ochrony lasu

- grodzenia

- zabezpieczenia chemiczne przed zwierzyną

- zabezpieczenia mechaniczne przed zwierzyną

Założenia:

- uprawy i odnowienia uznane w 2005 r., zabiegi do 2010 r. włącznie

- satysfakcjonująca jakość danych: 65 odn. sztucznych (6 n-ctw)

35 odn. naturalnych (5 n- ctw)

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

12

Wyszczególnienie

Odnowienia sztuczne

Odnowienia naturalne

Liczba odnowień

65 (6 n-ctw)

35 (5n-ctw)

Powierzchnia

55,76 ha

34,85 ha

Wielkość wydzieleń

0,10-

3,07 ha (śr. 0,86 ha) 0,20-3,38 ha (śr. 1,00 ha)

Udział odnowień pod
osłoną

75%

93%

Udział odnowień 10 Db

39%

72%

Udział odnowień min. 8 Db

70%

86%

Rok uznania odnowień

2004

– 57; 2005 - 8

2004

– 20; 2005 - 15

Analiza ekonomicznych aspektów

odnowień

naturalnych

i

sztucznych

dębu

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

13

Koszty odnowienia

30

3530

0

1 000

2 000

3 000

4 000

naturalne

sztuczne

zł/ha

Koszty

odnowienia sztucznego

:

Koszty

odnowienia naturalnego:

średnie: 3 530 zł/ha

średnie: 30 zł/ha

zakres od 2 579 do 5 018 z/ha

zakres od 0 do

90 zł/ha

(w 3 z 5 n-ctw odnowienia samorzutne)

dodatkowo:

melioracje agrotechniczne

średni koszt: 65 zł/ha odnowienia
(642 zł/ha zabiegu melioracji)

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

14

Intensywność pielęgnacji gleby

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

0

1

2

3

4

5

6

W

sp

ół

cz

ynik

in

tens

ywn

oś

ci

Lata od odnowienia

Sztuczne

Naturalne

Współczynnik intensywności (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

4,59

odnowienia naturalne

1,04

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

15

Koszty pielęgnacji gleby

0

100

200

300

400

0

1

2

3

4

5

6

Lata od odnowienia

zł

/ha

o

dn

o

wi

eni

a

Sztuczne

Naturalne

Sumaryczne koszty pielęgnacji gleby (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

2 147

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 466 zł/ha zab.

odnowienia naturalne

513

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 486 zł/ha zab.

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

16

Intensywność poprawek

0,00

0,02

0,04

0,06

0,08

0,10

0

1

2

3

4

5

6

Lata od odnowienia

W

spó

łc

zy

ni

k

int

ens

ywno

śc

i

Sztuczne

Naturalne

Współczynnik intensywności (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

0,12

odnowienia naturalne

0,006

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

17

Koszty poprawek

0

100

200

300

400

0

1

2

3

4

5

6

Lata od odnowienia

zł

/ha

o

dn

o

wi

eni

a

Sztuczne

Naturalne

Sumaryczne koszty poprawek (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

489

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 4 200 zł/ha zab.

odnowienia naturalne

24

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 3 958 zł/ha zab.

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

18

Intensywność czyszczeń wczesnych

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

0,25

0

1

2

3

4

5

6

Lata od odnowienia

W

spó

łc

zy

ni

k

int

ens

ywno

śc

i

Sztuczne

Naturalne

Współczynnik intensywności (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

0,17

odnowienia naturalne

0,49

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

19

Koszty czyszczeń wczesnych

0

50

100

150

0

1

2

3

4

5

6

Lata od odnowienia

zł

/ha

o

dn

o

wi

eni

a

Sztuczne

Naturalne

Sumaryczne koszty czyszczeń wczesnych (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

96

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 568 zł/ha zab.

odnowienia naturalne

308

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 636 zł/ha zab.

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

20

Intensywność grodzeń przed zwierzyną

0,00

0,05

0,10

0,15

0

1

2

3

4

5

6

Lata od odnowienia

W

spó

łc

zy

ni

k

int

ens

ywno

śc

i

Sztuczne

Naturalne

Współczynnik intensywności (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

0,13

odnowienia naturalne

0,12

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

21

Koszty grodzeń przed zwierzyną

0

100

200

300

400

0

1

2

3

4

5

6

Lata od odnowienia

zł

/ha

o

dn

o

wi

eni

a

Sztuczne

Naturalne

Sumaryczne koszty grodzeń przed zwierzyną (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

618

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 4 326 zł/ha zab.

odnowienia naturalne

279

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 1 695 zł/ha zab.

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

22

Intensywność ochrony chemicznej przed zwierzyną

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0

1

2

3

4

5

6

W

spó

łc

zy

ni

k

inte

ns

ywno

śc

i

Lata od odnowienia

Sztuczne

Naturalne

Współczynnik intensywności (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

1,10

odnowienia naturalne

0,98

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

23

Koszty ochrony chemicznej przed zwierzyną

0

50

100

150

0

1

2

3

4

5

6

Lata od odnowienia

zł

/ha

o

dn

o

wi

eni

a

Sztuczne

Naturalne

Sumaryczne koszty ochrony chemicznej przed zwierzyną (lata 0-6):

odnowienia sztuczne

250

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 227 zł/ha zab.

odnowienia naturalne

341

zł/ha odn.

śr. koszty jedn. 348 zł/ha zab.

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

24

Zestawienie kosztów

0

1 000

2 000

3 000

4 000

O

dn

o

wi

eni

e

P

ie

lę

gna

cja

gl

eby

P

o

pr

awk

i

C

zy

sz

cz

eni

a

wc

ze

sne

O

chr

o

na

che

m

ic

zna

O

chr

o

na

m

ec

ha

ni

cz

na

zł

/h

a

Sztuczne

Naturalne

Łączne koszty odnowienia, zabiegów hodowlanych i ochronnych (bez grodzeń; lata 0-6):

odnowienia sztuczne

6 608 zł/ha

odnowienia naturalne

1 216 zł/ha

Wyniki analiz i ocen ekonomicznych skutków ekologizacji

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

25

Koszty ekologizacji

gospodarki leśnej

przykład: nadleśnictwa RDLP Katowice 2005-2009 (Gołos, 2012)

Koszty bezpośrednie:

- ochrona przyrody

1,09 mln zł/rok

(tj.

1,79 zł/ha/rok

lub

1,02 zł/m

3

drewna

)

Koszty alternatywne (koszty utraconych korzyści):

- odnowienie lasu w rębniach złożonych (vs zręby zupełne)

0,37 mln zł/rok

(tj.

0,60 zł/ha/rok

lub

0,34 zł/m

3

drewna

)

-pozyskanie drewna w rębniach złożonych (vs zręby zupełne)

1,05 mln zł/rok

(tj.

1,73 zł/ha/rok

lub

0,99 zł/m

3

drewna

)

- ochrona mechaniczna przed zwierzyną (vs ochrona chemiczna)

0,15 mln zł/rok

(tj.

0,24 zł/ha/rok

lub

0,14 zł/m

3

drewna

)

- martwe drewno w lesie – wartość sumaryczna:

326 mln zł

, tj.

536 zł/ha

średnia wartość pozyskanego drewna w 2008: 926 zł/ha

Wnioski

VI Sesja Zimowej Szkoły Leśnej, Sękocin Stary, 18-20 marca 2014 r.

26

Wnioski

1.

Z jednej strony ekologizacja zagospodarowania lasu

daje szansę

na znaczące obniżenie kosztów

działalności gospodarczej.

Przykładem są odnowienia naturalne lasu jako tańszy sposób
regeneracji niż odnowienie sztuczne.

2.

Z drugiej strony wiele zabiegów „zbliżonego do natury”
zagospodarowania lasu generuje

koszty: bezpośrednie

i/lub

alternatywne

.

3.

Problem ekonomicznej oceny ekologizacji zagospodarowania lasu
jest złożony i zasługuje na podjęcie

kompleksowych badań w

dłuższej perspektywie czasowej

.