Miik

krro

nttrro

olle

erry

dlla

a k

a¿¿d

alle

ntty

sse

errd

usszzk

IND

372161

ntty

ussy

piia

acczz d

dlla

kiie

erro

wccó

ów

ette

ktto

orr g

o³³o

olle

dzzii

o ssa

occh

niiw

errssa

alln

sstte

erro

niik

k L

A 3

3,,6

0 P

IIS

N 1

2--2

nrr 0

1’’9

9 7

(( ))

Nowe zasady sprzeda¿y p³ytek drukowanych – co miesi¹c

3 wysy³ki za darmo !!!

P£

£A

E O

G£

£O

NIIA

A D

E ––

P£

£A

E O

G£

£O

NIIA

A D

E ––

Z IIN

CJJE

Z IIN

CJJE

A S

R.. 1

A S

R.. 1

Szzu

ajj n

ass w

w IIn

ntte

errn

ciie

e::

Ceny uk³adów zawieraj¹cych zapisany program:

Nazwa programu

Opis

Numer PE Typ uk³adu Cena

AUTO

Tester ¿arówek do samochodu

11/98

AT89C2051 25,00 z³

CZÊSTOŒCIOMIERZ

Czêstoœciomierz z automatyczn¹ zmian¹ zakresów 1/98

AT89C2051 40,00 z³

GENERATOR

Generator impulsów

4/98

AT89C52

45,00 z³

GWIAZDA

Gwiazda betlejemska - ozdoba choinkowa

11/98

27C64

8,50 z³

KOMPUTEREK

Komputerek samochodowy

12/97

AT89C2051 35,00 z³

LODÓWKA

Regulator temperatury do lodówki i zamra¿arki

9/98

ST62T65B

45,00 z³

MIERNIK, MIERNIK II

Mikroprocesorowy miernik czêstotliwoœci

10/95

27C128

22,00 z³

MIERNIK LC

Samokalibruj¹cy miernik LC

4/98

27C64

35,00 z³

PAL

Generator PAL ster. mikroprocesorem

4/97

AT89C2051 38,00 z³

PASY

Sygnalizator zapiêcia pasów

11/95

27C512

19,00 z³

PECET

Miernik czêstotliwoœci - przystawka do PC

6/98

AT89C2051 32,00 z³

PIES, WYBUCH, OKRZYK

Dzwonek „Z£Y PIES”

11/95

27C512

19,00 z³

POZYCJONER

Pozycjoner satelitarny

5/97

AT89C2051 33,00 z³

PROGRAMATOR

Mikroprocesorowy ster. sekwencji

6/97

AT89C2051 35,00 z³

RDS

Dekoder RDS

3/98

27C64

40,00 z³

REGULATOR

Mikroprocesorowy regulator mocy

10/98

PIC12C508

25,00 z³

SILNIK

Uniwersalny sterownik silników krokowych

8/98

GAL16V8

12,00 z³

SKRZY¯OWANIE

Sterownik œwiate³ ulicznych

3/96

GAL16V8

12,00 z³

SONDA

Mikro. sonda do pom. czêstotliwoœci

7/97

AT89C2051 35,00 z³

SZYFR

Stra¿nik sejfu - mikroprocesorowy zamek szyfrowy
z alarmem

12/98

PIC16F84

40,00 z³

ŒWIAT£A

Mikroprocesorowy sterownik œwiate³

3/95

27C64

11,00 z³

TAJMER

Tajmer - zegar do ciemni fotograficznej

10/97

AT89C2051 35,00 z³

TARCZA

Rotuj¹cy zegar

10/98

AT89C2051 35,00 z³

TERMOMETR

Termometr -50 +100

1/94

AT89C1051 24,00 z³

TESTER

Tester pojemnoœci akumulat. Ni-Cd

8/97

AT89C2051 35,00 z³

VIDEO

Video korektor - mikroprocesorowy
rozkodowywacz kaset

12/97

AT89C1051 36,00 z³

WOLTOMIERZ

Woltomierz laboratoryjny ze skal¹ logarytmiczn¹ 4/98

AT89C51

40,00 z³

WYKRYWACZ

Inteligentny wykrywacz metali

11/98

PIC12C508

25,00 z³

ZASILACZ

Mikroprocesorowy zasilacz

11/96

27C64

25,00 z³

ZEGAR

Mikroprocesorowy zegar sterownik

6/95

27C64

15,00 z³

Nastêpuj¹ce osoby wylosowa³y
darmowe wysy³ki p³ytek
drukowanych:

Zygmunt Buczyñski z P³ocka
Adam Brudnicki z Rybnika
Henryk Zawadzki ze Szczecina

P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zaliczeniem pocztowym. Orientacyjny czas oczekiwania na realizacjê zamówienia wynosi trzy tygodnie. Nie przyj-
mujemy zamówieñ telefonicznych. Zamówienia na p³ytki drukowane prosimy przesy³aæ na kartach pocztowych, lub kartach zamówieñ zamieszcza-
nych w PE. Koszt wysy³ki 8,00 z³ bez wzglêdu na kwotê pobrania. W sprzeda¿y wysy³kowej dostêpne s¹ archiwalne numery „Praktycznego Elektro-
nika”: 3/92, 1/94, 8–12/95, 3–12/96, 1–12/97, 1–10/98. Cena detaliczna jednego egzemplarza wynosi 3,00 z³ plus koszty wysy³ki. Kserokopie
artyku³ów i ca³ych numerów, których nak³ad zosta³ wyczerpany, wysy³amy w cenie 1,75 z³ za pierwsz¹ stronê, za ka¿d¹ nastêpn¹ 0,25 z³ plus koszty
wysy³ki. Kupony prenumeraty zamieszczane s¹ w numerach 11/98, 12/98, 2/99, 5/99, 8/99.

Dwa miesi¹ce temu narzeka³em na mikroprocesory i spowodowane
przez nie problemy. Mój kolega z kolei naœmiewa³ siê z nostalgii do
lampowego Domina po którym pozosta³o "wspomnienie rozgrza-
nych lamp". Postanowi³em wiêc zewrzeæ szyki i zaatakowaæ pro-
blem z innej flanki.
Jak ju¿ pisa³em rozwój oprogramowania przegoni³ rozwój sprzêtu.
Jednak¿e po g³êbszym namyœle muszê stwierdziæ, ¿e oprogramowa-
nie i to nawet najbardziej zaawansowane nie urasta do piêt sprzê-
towi. Ze skruch¹ muszê przyznaæ, ¿e pope³ni³em b³¹d krytykuj¹c mi-
kroprocesory. To nie one s¹ winne. Winni s¹ programiœci i ich wy-
twory nazywane programami.
Po pierwsze ju¿ sama angielska nazwa wskazuje, ¿e sprzêt i sprzê-
towcy to twardziele, a oprogramowanie i programiœci to miêczaki
(nie ja to wymyœli³em). Wszak sprzêtowcy walcz¹ z materi¹ nieo¿y-
wion¹, topi¹ metale (cynê i o³ów), a czasami tak¿e koœci (uk³ady
scalone), robi¹ spiêcia i wybuchy (zw³aszcza elektrolitów). Progra-
miœci zaœ œlêcz¹ przed monitorem i anemicznymi palcami stukaj¹ i
pukaj¹ w klawiaturê, czasami od niechcenia poci¹gn¹ mysz za ogon
- okropieñstwo!
Teraz ju¿ bardziej powa¿nie. W technice pó³przewodników w ostat-
nich kilkunastu latach dokona³ siê jeden wielki prze³om nie zawsze
dostrzegany. Jest nim gigantyczny wzrost niezawodnoœci przyrz¹-
dów pó³przewodnikowych. Proszê zwróciæ uwagê jak rzadko psuj¹
siê komputery. Oponenci powiedz¹, ¿e jednak siê psuj¹. Zgadza siê,
ale warto zauwa¿yæ, ¿e doœæ dobry komputer zawiera oko³o jedne-
go miliarda tranzystorów lub struktur tranzystoropodobnych,
przede wszystkim w pamiêci RAM, a póŸniej w procesorze. To wszy-
stko dzia³a bezb³êdnie, nie po³yka bitów, nie myli siê i nie psuje.
Dzisiejszy sprzêt powszechnego u¿ytku tak¿e jest du¿o mniej awaryj-
ny ni¿ kilka nawet lat temu. Du¿o czêœciej psuj¹ siê w nim elemen-
ty mechaniczne ni¿ elektroniczne.
Natomiast programy psuj¹ siê (przestaj¹ dzia³aæ, zawieszaj¹ siê itp.)
znacznie czêœciej. Mogê iœæ o zak³ad, ¿e przeciêtny u¿ytkownik kom-
putera zetkn¹³ siê z tym mankamentem programów wiele razy, na-
tomiast jego komputer czyli sprzêt nie zepsu³ mu siê.
Wysz³o wiêc na moje. Hardware'owcy gór¹.

Redaktor Naczelny

Spis treœci

Uniwersalny sterownik modu³u

alfanumerycznego wyœwietlacza LCD ........4

Ciekawostki ze œwiata ..............................8

Walentynkowe serduszko –

miernik g³êbi uczuæ ..................................9

Systemy komputerowe dla ka¿dego .......11

Antyusypiacz dla kierowców...................17

Gie³da PE ...............................................19

Tester wzmacniaczy operacyjnych ...........21

Pomys³y uk³adowe –

proste zasilacze regulowane ...................24

Elektronika inaczej cz. 36 –

przerzutniki ............................................25

Detektor go³oledzi do samochodu ..........28

Pomys³y uk³adowe – zastosowanie

uk³adu 555 w technice mikroproce-

sorowej do pomiaru napiêcia .................31

Ceny p³ytek drukowanych ......................32

Elektronika w Internecie.........................35

Adres Redakcji:
„Praktyczny Elektronik”
ul. Jaskó³cza 2/5
65-001 Zielona Góra
tel/fax.:
(0-68) 324-71-03 w godzinach 8

-10

e-mail:
artkele@kor.com.pl
Redaktor Naczelny:
mgr in¿. Dariusz Cichoñski
Z-ca Redaktora Naczelnego:
mgr in¿. Tomasz Kwiatkowski
©Copyright by Wydawnictwo Techniczne ARTKELE Zielona Góra, 1998r.

Druk: Zielonogórskie Zak³ady Graficzne „ATEXT” sp. z o.o.
Plac Pocztowy 15 65-958 Zielona Góra

Artyku³ów nie zamówionych nie zwracamy. Zastrzegamy sobie pra-

wo do skracania i adjustacji nades³anych artyku³ów.

Opisy uk³adów i urz¹dzeñ elektronicznych oraz ich usprawnieñ za-

mieszczone w

„

Praktycznym Elektroniku” mog¹ byæ wykorzystywane

wy³¹cznie do potrzeb w³asnych. Wykorzystanie ich do innych celów,
zw³aszcza do dzia³alnoœci zarobkowej wymaga zgody redakcji „Praktycz-
nego Elektronika”. Przedruk lub powielanie fragmentów lub ca³oœci pu-
blikacji zamieszczonych w

„

Praktycznym Elektroniku” jest dozwolony

wy³¹cznie po uzyskaniu zgody redakcji.

Redakcja nie ponosi ¿adnej odpowiedzialnoœci za treœæ reklam

i og³oszeñ.

Hardware'owcy gór¹

W rozmaitych konstrukcjach wyko-

rzystuj¹cych mikrokontrolery lub kom-
putery do komunikacji z u¿ytkownikiem
najczêœciej wykorzystywane s¹ alfanu-
meryczne wyœwietlacze LCD. W odró¿-
nieniu od wyœwietlaczy siedmioseg-
mentowych posiadaj¹ mo¿liwoœæ wy-
œwietlania zarówno cyfr jak i liter. Stero-
wanie wyœwietlacza LCD za poœrednic-

twem mikrokontrolera po-
ci¹ga za sob¹ koniecznoœæ
wykorzystania od 7 do kil-
kunastu wyprowadzeñ. Za
spraw¹ opisywanego w ni-
niejszym artykule sterow-
nika, do obs³ugi modu³u
LCD wystarczy zaledwie
jedna, co najwy¿ej dwie li-
nie steruj¹ce. W programie
sterownika zapisano funk-
cje znacznie u³atwiaj¹ce
obs³ugê wyœwietlacza jak
np. predefiniowanie pol-
skich znaków diakrytycz-
nych oraz cyfrowa regula-
cja kontrastu.

Na rysunku 1 przedstawiony zosta³

schemat ideowy sterownika wyœwietlacza
LCD. Konstrukcja urz¹dzenia oparta zo-
sta³a na mikrokontrolerze firmy Atmel AT
89C2051. Za spraw¹ zapisanego w nim
programu odbiera on rozkazy przycho-

dz¹ce szeregowym ³¹czem RS–232 lub
I

C i t³umaczy na format zrozumia³y przez

sterownik modu³u wyœwietlacza LCD.
Mikrokontroler US1 ³¹czy siê z modu-
³em LCD za poœrednictwem interfejsu
4–bitowego, którego opis zamieszczamy
poni¿ej.

Wyœwietlacze ciek³okrystaliczne do

poprawnej pracy potrzebuj¹ napiêcia po-
laryzuj¹cego VLCD. Reguluj¹c jego war-
toœæ mo¿na wp³ywaæ na kontrast wyœwie-
tlanych znaków. Napiêcie to w zale¿noœci
od modelu wyœwietlacza mo¿e byæ z za-
kresu 0÷5 V lub –5÷0 V. Na elementach
D1, D2, R4, C4, C5 zosta³a zrealizowana
prosta przetwornica napiêcia dodatniego
na ujemne. Mikrokontroler zmieniaj¹c
wspó³czynnik wype³nienia przebiegu na
wyjœciu P3.7 mo¿e w pewnym stopniu
wp³ywaæ na wartoœæ napiêcia polaryzuj¹-
cego wyœwietlacz VLCD. Zadaniem tran-
zystora T1 jest konwertowanie poziomów
napiêæ wystêpuj¹cych w z³¹czu RS–232
na napiêcia akceptowalne przez porty
uk³adu US1. Dodatkow¹ funkcja spe³nia-
n¹ przez niego jest odwracanie fazy sy-
gna³u TXD.

Najbardziej rozpowszechniony na

rynku jest standard ciek³okrystalicznych
wyœwietlaczy alfanumerycznych wyposa-
¿onych w sterownik firmy Hitachi
HD44780 lub jego odpowiedniki firmy
Sanyo, Seiko, itp. Wyœwietlacze posiadaj¹
w³asny generator znaków. Na rysunku 2
przedstawiono tabelê dostêpnych zna-
ków. Oprócz zapisanych na sta³e w pa-
miêci ROM znaków, istnieje równie¿ mo¿-
liwoœæ zdefiniowania 8 znaków u¿ytkow-
nika. Znaki te dostêpne s¹ pod kodami
0÷7

hex

lub 8÷F

hex

. Pozwala to na zdefi-

niowanie znaków o dowolnym kszta³cie.
Ta mo¿liwoœæ zosta³a wykorzystana do ge-
neracji polskich znaków diakrytycznych,
które nie wystêpuj¹ w pamiêci ROM.

Przesy³anie danych z mikrokontro-

lera mo¿e odbywaæ siê 8–bitowo lub
4–bitowo. Ze wzglêdu na mniejsz¹ licz-
bê wymaganych do obs³ugi wyœwietla-
cza wyprowadzeñ wybrano wariant czte-
robitowy. Na rysunku 3 przedstawiona
zosta³a transmisja danych przy 4 bito-
wym interfejsie. Przesy³ane dane s¹ multi-
pleksowane – w pierwszej kolejnoœci za-
pisywany jest starszy nibble (bity D7÷D4),
a nastêpnie m³odszy (bity D3÷D0)
instrukcji.

Proponujemy wykonanie prostego uk³adu umo¿liwiaj¹cego stero-
wanie alfanumerycznym wyœwietlaczem LCD poprzez z³¹cze sze-
regowe RS–232 lub I

C. Wykorzystanie opisywanego modu³u poz-

woli zredukowaæ liczbê niezbêdnych sygna³ów steruj¹cych .

Uniwersalny sterownik modu³u

alfanumerycznego wyœwietlacza LCD

Konstrukcja i zasada dzia³ania

Opis modu³u wyœwietlacza
alfanumerycznego LCD

2×2N4148

10mF

470W

10mF

+5V

VLCD

R/#S

P3.7

P1.7

LCD

Wyœwietlacz

P1.6

P3.5/T1

P1.5

P3.3/INT1

P3.4/T0

P1.4

P1.3

P3.2/INTO

P1.2

P3.1/TXD

4,7k

RS-232

BC548B

R/#W

R2 4,7k

–P1.1

P3.0/RXD

„LCD”

+P1.0

12MHz

AT89C1051

33p

10k

US1

R/#S

R/#W

33p

RESET

VLCD

10mF

Zasilanie

+5V

Rys. 1 Schemat ideowy uniwersalnego sterownika modu³u alfanumerycznego wyœwietlacza LCD

01/99

Do sterowania modu³em LCD przewidzia-
no kilka instrukcji, które zestawiono
w tabeli 1.

Modu³y LCD umo¿liwiaj¹ wyœwietlenie

informacji tekstowej w formatach zale¿nych
od modelu – na rynku wystêpuj¹ modu³y:

– 1 wiersz po 16÷24 znaki;
– 2 wiersze po 16÷40 znaków;
– 4 wiersze po 20 znaków.

W tabelach 2÷4 przedstawione zo-

sta³y adresy poszczególnych pozycji kur-
sora dla ró¿nych wersji wyœwietlaczy.
Warto zwróciæ uwagê na fakt, ¿e wykona-
nie instrukcji przesuwania ekranu spowo-
duje zmianê przyporz¹dkowania adresów
odpowiadaj¹cych poszczególnym pozy-
cjom kursora.

Pamiêæ generatora znaków (CGRAM)

przechowuje matryce 8 znaków, które
mo¿na dowolnie programowaæ. Ka¿da
matryca sk³ada siê z 8 bajtów. Do progra-
mowania pamiêci CGRAM przewidziano
odpowiednie rozkazy (patrz tabela 1).
Przyk³ad programowania znaku u¿ytkow-
nika przedstawiony zosta³ w tabeli 5. Ze
wzglêdu na format ka¿dego ze znaków
(5x7 punktów), dwa najbardziej znacz¹ce
bity ka¿dego bajtu zapisywanego w pa-
miêci CGRAM nie maj¹ swojego odzwier-
ciedlenia na wyœwietlaczu.

Obs³uga sterownika jest mo¿liwa

za poœrednictwem ³¹cza szeregowego
RS–232 a tak¿e interfejsu I

C. Aby unik-

n¹æ konfliktu obydwu interfejsów, przyjê-
te zosta³o za³o¿enie, ¿e w jednej chwili
aktywny mo¿e byæ tylko jeden z nich. Do
wyboru aktywnego interfejsu, z którego
bêd¹ pobierane dane s³u¿y zworka Z1.
W tabeli 6 opisano jej dzia³anie.

W przypadku wybrania jako aktyw-

nego interfejsu I

C, mikrokontroler pracu-

je jako urz¹dzenie slave. Adres I

C ste-

rownika LCD zosta³ zdefiniowany na sta³e
i ma wartoœæ 65

hex

danych (DR)

Odczyt rejestru

i licznika adresu (AC)

Odczyt flagi zajêtoœci (BF)

Zapis instrukcji (IR)

IR5

IR1

AC5

AC1

DR5

DR1

DB5

DB4

DR0

DR4

AC0

AC4

IR0

IR4

IR6

IR2

AC6

AC2

DR6

DR2

DB6

IR7

IR3

AC3

DR7

DR3

DB7

R/W

Rys. 3 Czterobitowy interfejs modu³u LCD

Obs³uga sterownika

M³od-
sze 4 bity

Starsze

4 bity

Rys. 2 Tablica znaków modu³u wyœwietlacza alfanumerycznego LCD

Adres pamiêci
CGRAM (dwójkowo)

Dane
(dwójkowo)

Znak

ccc000

00000010

ccc001

00000100

ccc010

00001110

ccc011

00010001

ccc100

00010001

ccc101

00010001

ccc110

00001110

ccc111

00000000

ccc

- numer jednego z 8 znaków u¿ytkownika

Tabela 5 Przyk³ad programowania znaku

u¿ytkownika

Zworka Z1

Aktywny interfejs

komunikacyjny

zwarta

rozwarta

RS-232

Tabela 6 Wybór aktywnego interfejsu

01/99

Czynnoœæ

Stan linii

Czas

R/W

D7 D6 D5 D4 D3 D2 D1 D0

wykonania

Czyszczenie ekranu, zerowanie adresu kursora

0 0 0 0 0 0 0 1

82 ms÷1,64ms

Zerowanie adresu kursora

0 0 0 0 0 0 1 ×

40 ms÷ 1,6ms

Ustawienie trybu wprowadzania znaków (kierunek
przemieszczania kursora, przesuwanie ekranu)
ID=0: zmniejszaj
ID=1: zwiêkszaj
S=1: przesuwaj ekran po wpisaniu znaku

0 0 0 0 0 1 ID ×

40 ms

Sterowanie wyœwietlaniem
D=0: wy³¹czenie wyœwietlania
D=1: w³¹czenie wyœwietlania
C=0: kursor niewidoczny
C=1: kursor widoczny
B=1: kursor migaj¹cy

0 0 0 0 1 D C B

40 ms

Przesuwanie kursora lub ekranu
SC=0: przesuñ kursor
SC=1: przesuñ ekran
R=0: w lewo
R=1: w prawo

0 0 0 1 SC R ×

40 ms

Ustawienie parametrów pracy
DL=0: sterowanie 4 bitowe
DL=1: sterowanie 8 bitowe
N=0: 1 wiersz
N=1: 2 wiersze
F=0: znak 5x7 punktów
F=1: znak 5x10 punktów

0 0 1 DL N F ×

40 ms

Ustawienie adresu pamiêci generatora
znaków (CG RAM)

0 1 A5 A4 A3 A2 A1 A0

40 ms

Ustawienie adresu kursora (DD RAM)

1 A6 A5 A4 A3 A2 A1 A0

40 ms

Odczytanie bitu zajêtoœci oraz adresu
Z=0: modu³ gotowy do przyjmowania rozkazów
A: adres generatora znaków lub adres kursora

Z A6 A5 A4 A3 A2 A1 A0

1 ms

Wpisanie danych*

D7 D6 D5 D4 D3 D2 D1 D0

40 ms

Odczytanie danych*

D7 D6 D5 D4 D3 D2 D1 D0

40 ms

adres kursora po wpisaniu znaku

x - stan nieistotny
* - jeœli ostatnio ustawianym adresem by³ adres generatora znaków, to dane dotycz¹ pamiêci generatora znaków,
w przeciwnym przypadku - pamiêci ekranu

Tabela 1 Wykaz rozkazów do sterowania wyœwietlaczem LCD

¬ pozycja znaku

................ 26

¬ adres wiersza nr 1 w pamiêci

DDRAM

................

Tabela 2 Adres pozycji kursora dla wyœwietlacza 1–wierszowego

¬ pozycja znaku

................ 26

¬ adres wiersza nr 1 w pamiêci

DDRAM

................ 66

¬ adres wiersza nr 2 w pamiêci

DDRAM

................

Tabela 3 Adres pozycji kursora dla wyœwietlacza 2–wierszowego

¬ pozycja znaku

................ 12

¬ adres wiersza nr 1 w pamiêci

DDRAM

................ 52

¬ adres wiersza nr 2 w pamiêci

DDRAM

................ 26

¬ adres wiersza nr 3 w pamiêci

DDRAM

................ 66

¬ adres wiersza nr 4 w pamiêci

DDRAM

................

Tabela 4 Adres pozycji kursora dla wyœwietlacza 4–wierszowego

Komunikacja ze sterownikiem jest

mo¿liwa tylko w jedn¹ stronê tzn. sterow-
nik potrafi jedynie odbieraæ dane, nie jest
w stanie ich wysy³aæ. W zwi¹zku z tym na-
le¿y przestrzegaæ czasów realizacji po-
szczególnych komend. Mikrokontroler
odbiera kolejny rozkaz po zakoñczeniu
poprzedniego. Rozkazy wysy³ane (przez
urz¹dzenie zewnêtrzne) przed zakoñcze-
niem wykonywania bie¿¹cego rozkazu
bêd¹ ignorowane.

Po w³¹czeniu zasilania mikrokontro-

ler komunikuje siê samoczynnie z modu-
³em LCD i ustala nastêpuj¹ce parametry
pracy:
– adres kursora ustawiony na 0;
– pamiêæ DDRAM wyczyszczona;
– rozmiar czcionki 5×7 punktów;
– format wyœwietlania 2 wiersze;
– wyœwietlanie w³¹czone;
– kursor niewidoczny;
– miganie kursora wy³¹czone;
– zwiêkszanie adresu kursora po wpisaniu

znaku;

– po wpisaniu znaku ekran nie przesuwa

siê;

– w pamiêci CGRAM zaprogramowane

polskie ma³e litery diakrytyczne
(¹êæñ³óœ¿);

– maksymalny kontrast wyœwietlacza

(min. VLCD).

Do obs³ugi wyœwietlacza przewidzia-

no kilka rozkazów, które zamieszczono
w tabeli 7.

*- tylko zaraz po w³¹czeniu zasilania

W przypadku interfejsu RS-232

pierwszym odbieranym bajtem jest bajt
zawieraj¹cy rozkaz. W przypadku komu-
nikacji za poœrednictwem interfejsu I

bajt rozkazu musi byæ poprzedzony adre-
sem urz¹dzenia tzn. bajtem o wartoœci
65

hex

Poni¿ej zamieszczony zosta³ opis po-

szczególnych rozkazów akceptowalnych
przez mikrokontroler.

Rozkaz 0FFh – inicjalizacja wyœwietlacza
– rozkaz u³atwiaj¹cy przeprowadzenie ini-
cjalizacji wyœwietlacza. W jednym rozka-
zie zawarte s¹ niemal wszystkie parame-
try inicjalizacyjne modu³u LCD.

Sk‡adnia

Z – zerowanie adresu kursora (Z=1);
F – rozmiar czcionki – znaki 5×7 punk-

tów (F = 0) lub 5×10 punktów
(F = ;1)

N – format wyœwietlania – 1 wiersz

(N = 0) lub 2 wiersze (N = 1);

D – w³¹czenie (D = 1) lub wy³¹czenie

(D = 0) wyœwietlania;

C – kursor widoczny (C = 1) lub niewi-

doczny (C = 0);

B – w³¹czenie migania kursora (B = 1);
ID – zwiêkszanie (ID = 1) lub zmniejsza-

nie (ID = 0) adresu kursora po wpi-
saniu znaku;

S – przesuwanie ekranu po wpisaniu

znaku (S = 1).

Rozkaz 0FEh – zapisanie instrukcji – po-
lecenie umo¿liwiaj¹ce zapisanie instrukcji
steruj¹cej wyœwietlacza LCD.

Sk‡adnia

Rozkaz FD – zapisanie danej – polecenie
umo¿liwiaj¹ce zapisanie danej do pamiê-
ci wyœwietlacza LCD.
Sk‡adnia

*– mikrokontroler automatycznie t³uma-
czy je na 4-bitowy interfejs modu³u LCD.

Rozkaz FC – konfiguracja sterownika –
zdefiniowanie parametrów pracy mikro-
kontrolera.
Sk‡adnia

– nie istotne;

– wielkoœæ polskich znaków dia-

krytycznych zaprogramowanych
w pamiêci CGRAM (dotyczy tyl-
ko czcionek o rozmiarze 5×7
punktów).

V0, V1 – zmiana wartoœci napiêcia steru-

j¹cego VLCD.

– przejœcie w tryb obni¿onego po-

boru mocy oraz wy³¹czenie na-
piêcia VLCD (PD = 1).

Po zmontowaniu ze sprawnych ele-

mentów uk³ad praktycznie nie wymaga

Opis rozkazów

bajt 1

bajt 2

D7 D6 D5 D4 D3 D2 D1 D0

0FFh

bajt 1

bajt 2

0FEh

Rozkaz – zgodnie z tabel¹ 1

bajt 1

bajt 2

0FDh

8-bitów danych*

bajt 1

bajt 2

D7 D6 D5 D4 D3 D2 D1 D0

0FCh

PD V1 V0

Adres w

pamiêci

DDRAM

K = 0

(czcionki

ma³ych liter)

K = 1

(czcionki

wielkich liter)

Znak

Wartoœæ

minimalna (-) Þ

kontrast maksymalny

poœrednia (bli¿ej -)

poœrednia (bli¿ej +)

maksymalna (+) Þ

kontrast minimalny

Monta¿ i uruchomienie

439

US1

L C D

Rys. 4 P³ytka drukowana i rozmieszczenie elementów

Rozkaz

Dzia³anie

Czas

wykonania

hex

Inicjalizacja

wyœwietlacza

4 lub 20 ms*

hex

Zapis rozkazu

40 ms

hex

Zapis danej

40 ms

hex

Konfiguracja

sterownika

10 ms

Tabela 7 Rozkazy sterownika

01/99

uruchamiania. Sprawdzenie dzia³ania jest
mo¿liwe dopiero po do³¹czeniu sterowni-
ka do systemu mikroprocesorowego,

z którym bêdzie on wspó³pracowa³.
Uk³ad nale¿y zasilaæ napiêciem stabilizo-
wanym +5 V.

Po uruchomieniu modu³u mo¿na

sprawdziæ wartoœæ napiêcia VLCD. Powin-
no mieæ wartoœæ oko³o –3,3 V. W przy-
padku, gdy posiadany przez nas modu³
wyœwietlacza LCD mo¿e pracowaæ z do-
datnimi napiêciami VLCD, wskazane jest
zamontowanie potencjometru monta¿o-
wego pomiêdzy anod¹ diody D1, a plu-
sem zasilania. Suwak potencjometru ³¹-
czymy z wyprowadzeniem nr 3 gniazda
G1. Umo¿liwi to bardziej precyzyjn¹ re-
gulacjê kontrastu.

W przypadku ³¹czenia sterownika

z innym mikrokontrolerem za poœrednic-
twem interfejsu RS–232 np. drugim pro-
cesorem 8051, elementy T1 oraz R1 i R2
s¹ zbêdne i nale¿y je pomin¹æ. Po³¹czenie
sterownika z interfejsem RS–232 kompu-
tera PC wymaga zamontowania elemen-
tów R1, R2 i T1.

Aby u³atwiæ przystosowanie posiada-

nego modu³u wyœwietlacza do wspó³pra-

cy ze sterownikiem w tabeli 7 opisane zo-
sta³y najczêœciej wystêpuj¹ce z³¹cza mo-
du³ów LCD.
Podzespo³y elektroniczne mo¿na zama-
wiaæ w firmie LARO – patrz IV strona

à mgr in¿. Tomasz Kwiatkowski

US1

– AT 89C2051 z programem „LCD”

– BC 548B

D1, D2 – 1N4148

– 470 W

/0,125 W

R2, R3 – 4,7 kW

/0,125 W

– 10 kW

/0,125 W

C1,

C4÷C6 – 10 m

F/16 V

C2, C3

– 33 pF/50 V ceramiczny

– rezonator kwarcowy 12 MHz

p³ytka drukowana

numer 439

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

Kondensatory

Inne

Numer

wyprowa-

dzenia

Z³¹cze w

wersji I (14

wyprowadzeñ)

Z³¹cze w wersji

II (16

wyprowadzeñ)

GND

VCC

nie pod³¹czone

VLCD

R/#S

nie pod³¹czone

R/#W

R/#S

GND

brak

nie pod³¹czone

brak

R/#W

Tabela 8 Opis najczêœciej wystêpuj¹cych

z³¹cz modu³ów LCD

Nowy mikrokontroler Motoroli

Motorola wprowadzi³a na rynek nowy
mikrokontroler bazuj¹cy na architekturze
68HC08. Jest to uniwersalny mikrokon-
troler z 20 kB pamiêci FLASH (In–System
Programmable – z ang. programowalnej
w systemie). Obecnoœæ pamiêci FALSH,
któr¹ mo¿na programowaæ w systemie,
zdecydowanie u³atwia i przyspiesza two-
rzenie nowych aplikacji. Uk³ad o oznacze-
niu 68HC08GP20 posiada min. nastêpu-
j¹ce peryferia:
– interfejs SPI
– interfejs UART

– dwa 16-bitowe programowalne tajmery
– 8-kana³owy 8-bitowy przetwornik A/C
– 33 linie we/wy
– rozbudowane mechanizmy zapewniaj¹-

ce stabiln¹ pracê procesora

– pêtlê PLL 32 kHz
– kilka zaawansowanych trybów oszczê-

dzania energii

Uk³ad dostêpny jest w 40 nó¿kowej obu-
dowie DIL lub 44 nó¿kowej obudowie
QFP.

Intel nie stoi w miejscu

Wiod¹c¹ firm¹ produkuj¹c¹ na œwiecie
procesory do komputerów osobistych jest
Intel. Niedawno pojawi³ siê procesor
Pentium® II 450 MHz. Jest to najszybszy
procesor wykorzystuj¹cy technologiê roz-
szerzeñ multimedialnych MMX. Procesor
ten w wygl¹dzie ju¿ nie przypomina nam
dawnych koœci do minikomputerów. Jest
to prostok¹tna p³ytka drukowana z cen-
tralnie umiejscowionym chipem oraz
z ca³¹ struktur¹ wspomagaj¹c¹ rozmie-
szczon¹ po bokach. Mo¿emy przy tej
prêdkoœci taktowania (od 350 MHz)
przyspieszyæ taktowanie magistrali do
100 MHz. Na pok³adzie procesora zna-
leŸæ mo¿na pamiêæ podrêczn¹ pierwszego

poziomu 32 KB oraz drugiego poziomu
„cache” L2 512 KB. Ta druga jest o po³o-
wê od pierwszej, która dzia³a przy 450
MHz. Procesor jest wykonany w techno-
logii 0,25 mikrometra (szerokoœæ kana³u
tranzystora). Je¿eli nie zastosujemy odpo-
wiedniego ch³odzenia to mo¿emy mieæ
problemy z prac¹ procesora. Przy zasila-
niu napiêciem 2,0 V pobór pr¹du wynosi
13,3 A, moc wydzielona wynosi 27,1 W.
Zapewne nie jest to ostatnie s³owo firmy
Intel. Ju¿ nied³ugo mo¿emy siê spodzie-
waæ nowych modeli procesorów, ju¿ te-
raz wielka rodzina produktów zalewa ca-
³y œwiat zostawiaj¹c konkurencjê nieco
z ty³u.

Ciekawostki ze œwiata

à Opracowa³ G.C.

01/99

Jak œwiêto zakochanych to œwiêto za-

kochanych i nie ma rady trzeba zrobiæ ja-
kieœ urz¹dzenie do pomiaru sfery uczuæ.
Po g³êbokim namyœle postanowi³em za-
projektowaæ miernik g³êbi uczuæ, lub ina-
czej mówi¹c miernik mi³oœci. Wytrawni
elektronicy zapewne wiedz¹, ¿e mo¿na
mierzyæ ró¿nego rodzaju wielkoœci fizycz-
ne. Dziel¹ siê one na dwie grupy: wielko-
œci elektrycznych i nieelektrycznych. Do
pierwszej z nich mo¿na zaliczyæ miêdzy
innymi: napiêcie, natê¿enie pr¹du, rezy-
stancjê, natê¿enie pola magnetycznego
i wiele innych zwi¹zanych z elektryczno-
œci¹. Do drugiej grupy natomiast zalicza
siê takie wielkoœci jak temperatura, ciœnie-
nie, przep³yw cieczy, odleg³oœæ i tak¿e mi-
³oœæ, która nie jest wielkoœci¹ fizyczn¹ tyl-
ko psychiczn¹.

Podchodz¹c do pomiaru dowolnej

wielkoœci musimy znaæ definicjê wielkoœci
mierzonej. Na przyk³ad definicja natê¿e-
nia przep³ywu pr¹du jest nastêpuj¹ca:

NatŒ¿enie przep‡ywu pr„du elektrycz-

nego jest to stosunek ‡adunku przep‡ywaj„-

cego przez poprzeczny przekr j przewodni-
ka do czasu przep‡ywu.

Prawda, ¿e proste. Jednostk¹ podsta-

wow¹ natê¿enia przep³ywu pr¹du jest
Amper. Gdy wszystko ju¿ wiemy wystar-
czy wzi¹æ miernik uniwersalny i ju¿ mo¿-
na zmierzyæ pr¹d.

Z mi³oœci¹ niestety nie jest tak prosto.

Przeszuka³em ca³¹ dostêpn¹ literaturê
i nigdzie nie znalaz³em odpowiedniej de-
finicji. Chc¹c ju¿ porzuciæ ten temat przy-
pomnia³em sobie jednak wyk³ady z anali-
zy matematycznej, na których kiedyœ
mówiono coœ na temat mi³oœci. Jako, ¿e
by³em pilnym studentem siêgn¹³em do
zakurzonych notatek i znalaz³em to cze-
gom szuka³.

Definicja mi³oœci jawi siê nastêpuj¹co:
Mi‡o jest to granica namiŒtno ci gdy

odleg‡o miŒdzy osobnikami p‡ci przeciw-
nej maleje do zera.

Jednak co matematyka, to matema-

tyka. Proszê zwróciæ uwagê, i¿ definicja
mi³oœci jest krótsza od definicji natê¿enia
przep³ywu pr¹du elektrycznego. Co to

znaczy namiêtnoœæ nie muszê chyba t³u-
maczyæ.

Na koniec jeszcze jedna uwaga. Nie

wolno pomijaæ w definicji zastrze¿enia
o przeciwnoœci p³ci, bo inaczej nieszczê-
œcie gotowe.

Maj¹c definicjê postanowi³em przy-

st¹piæ do pracy, ale nagle spostrzeg³em,
¿e jeszcze czegoœ brakuje do szczêœcia.
Nie mam bowiem jednostki mi³oœci i ca³a
praca nad miernikiem zda siê psu na bu-
dê, bo nie bêdzie go mo¿na wyskalowaæ.
Ponownie siêgn¹³em do notatek, ale co
za pech kartki w notatniku mia³y oœle ro-
gi i zapisek o jednostkach najnormalniej
w œwiecie wytar³ siê. Totalna katastrofa,
bez jednostki ani rusz.

Problem pomóg³ mi rozwi¹zaæ mój

kolega, który rzek³: nie masz jednostki to
j¹ wymyœl. Wszak gdy odkryto pr¹d elek-
tryczne te¿ nie by³o Ampera, ale póŸniej
go wymyœlono. Co prawda mi zawsze wy-
dawa³o siê, ¿e Amper urodzi³ siê, ale mo-
¿e i zosta³ wymyœlony. Kto tam to pamiêta.

Poniewa¿ mi³oœæ ma jakiœ zwi¹zek

z sercem jako jednostkê mi³oœci obra³em
serduszko i od razu wszystko posz³o g³ad-
ko. ród³em mi³oœci, jak podaje medycy-
na, jest mózg, który powoduje wydziela-
nie ró¿nych hormonów np. adrenaliny ta
z kolei pobudza serce do szybszego i bar-
dziej namiêtnego pikania. Teraz ju¿ chyba
wszyscy wiedz¹ do czego zmierzam. Trze-
ba zaprojektowaæ i wykonaæ miernik ude-
rzeñ serca, a otrzymamy miernik g³êbi
uczuæ, czy jak kto woli miernik mi³oœci.

Pracuj¹ce serce, a szczególnie serce

zakochane wydaje dŸwiêk bum–bum,
przerwa bum–bum i tak w kó³ko Macieju.
DŸwiêk ten mo¿na wychwyciæ mikrofo-
nem umieszczonym blisko serca na klatce
z piersiami, têtnicy szyjnej, lub têtnicy
w nadgarstku. Innych têtnic nie bêdê wy-
mienia³ z uwagi, ¿e jest to powa¿ny arty-
ku³ elektroniczny, a nie medyczny. Urz¹-
dzenie gwoli wiêkszej uniwersalnoœci mo-
¿e wspó³pracowaæ z mikrofonem piezoe-
lektrycznym M1, najlepiej o charaktery-
styce kardioidalnej, ale nie koniecznie,
lub miniaturowym g³oœniczkiem piezoe-
lektrycznym, który z powodzeniem pe³ni
funkcjê mikrofonu w zakresie ma³ych
czêstotliwoœci.

Mi³osne bicie serca zamienione na

prozaiczny przebieg elektryczny zostaje
wzmocnione przez wzmacniacz uczucio-
wy US2. Jego wzmocnienie jest regulowa-
ne t³umikiem mi³osnym P1 w zakresie od
2 do 101 ©/©. Rezystor R4 przeznaczo-
ny jest do zasilania mikrofonu M1. Pomi-

W polskiej tradycji na dobre zadomowi³o siê œwiêto zakochanych,
które przypada na 14 lutego w dniu Œwiêtego Walentego. Zwy-
czaj ten pochodzi z krêgu kultury anglosaskiej. Wprawdzie w Pol-
sce mamy swoje œwiêto zakochanych w Noc Œwiêtojañsk¹, ale ka-
rierê zrobi³ Walenty, a nie Jan. Widaæ lubimy obce wynalazki ta-
kie jak pizza, hot–dog, hamburger. Nie chc¹c p³yn¹æ pod pr¹d
zmian obyczajowych przy³¹czamy siê do Walentego i przedsta-
wiamy prost¹, ale atrakcyjn¹ zabawkê, któr¹ mo¿na podarowaæ
swojej dziewczynie w³aœnie na Walentynki.

01/99

Walentynkowe serduszko –

miernik g³êbi uczuæ

O Walentynkach pomyœl

ju¿ dziœ !!!

ja siê go jednak w przypadku zastosowa-
nia g³oœniczka piezo.

Wzmocniony sygna³ trafia do elek-

tronowego pó³okresowego i pó³przewo-
dnikowego idealnego prostownika uczuæ

US2B. Wszak powszechnie wiadomo,
i¿ kobieta zmienn¹ jest i zmiennoœæ t¹ na-
le¿y wyprostowaæ. W przypadku stosowa-
nia miernika u mê¿czyzn, którzy s¹
w uczuciach stali, prostownik jest zbêdny.

W ramach oszczêdnoœci zastosowano

prostownik pó³okresowy i pó³przewodni-
kowy. Koszt bowiem prostownika ca³oo-
kresowego i ca³oprzewodnikowego jest
bardzo wysoki. Dla pociechy mogê do-
daæ, ¿e za to prostownik jest idealny na
dwóch diodach D11 i D12.

Wyprostowany sygna³ podlega filtra-

cji w uk³adzie R10, C6. Sta³a czasowa fil-
tru jest bardzo krytyczna. Z jednej strony
musi odfiltrowaæ uczucia nienawiœci, chêæ
zdrady, a z drugiej nie mo¿e st³umiæ mi³o-
œci, która w czystej postaci kierowana jest
do mózgu elektro–serduœnego turbo plus
z dopalaczem US1. Jego zadaniem jest
obliczanie i wyœwietlanie g³êbi uczuæ. Kla-
sa zastosowanego mózgu pozwoli³a na
pracê w czasie rzeczywistym on–line.
Dziêki temu mo¿emy poznaæ g³êbiê uczuæ
drugiej osoby w ka¿dej dowolnej chwili,
na bie¿¹co.

Komputer wytwarza w³asne napiêcie

referencyjno–moralne nó¿ka 7 US1, które
ma wartoœæ ok. 9,2 ©. Jest to wartoœæ
maksymalna g³êbi uczucia jak¹ mo¿e po-
kazaæ miernik. Napiêcie referencyjno-
moralne podzielone przez dzielnik przy-
zwoitoœci R2, R3 daje dolny próg pomia-
ru, a równoczeœnie polaryzuje wzmacnia-
cze uczuæ US2A i US2B napiêciem emo-
cjonalnym ok. 5,5 ©.

Tak wiêc w stanie spoczynkowym sta-

³e napiêcie na wyjœciu US2B wynosi
5,5 © i jest równe dolnemu napiêciu re-
ferencyjnemu mózgu US1 R

. Natomiast

górne napiêcie referencyjne R

ma war-

toœæ 9,2 ©. Ró¿nica napiêæ R

i R

od-

powiada zakresowi napiêæ uczuciowych
dla których zapalaj¹ siê kolejne diody od
D1 do D10. Dziêki temu rozwi¹zaniu
uk³ad mo¿e byæ zasilany pojedynczym
napiêciem +12 © i nie wymaga stoso-
wania dodatkowych dzielników do pola-
ryzacji wstêpnej.

Pole odczytowe wykonano w postaci

serca i umieszczono na odrêbnej p³ytce
drukowanej. Posiada ona w œrodku otwór
umo¿liwiaj¹cy zamocowanie serduszka
w dziurce od guzika. Wystarczy do p³ytki
przykrêciæ d³u¿sz¹ œrubkê z nakrêtk¹ od
jakiejœ odznaki. Szczególnie dobrze nada-
je siê nakrêtka od odznaki z podobizn¹
towarzysza Ilicza. Jest ona odpowiedniej
wielkoœci i posiada w³aœciwy krêgos³up
ideologiczny.

Pozosta³a czêœæ uk³adu wraz z minia-

turow¹ bateryjk¹ bez problemu mieœci siê
w niewielkiej nawet kieszonce. Po³¹czenia
pomiêdzy polem odczytowym, a p³ytk¹
wykonano tasiemk¹ tzw. klejonk¹. Pod-

01/99

22mF

D11, D12 – 1N4148

R7
1k

100k

LM358

US2

D12

100k

1mF

PIEZO

100k

M1*

1mF

100k

D11

R10

1mF

3,9k

10k

R4*

2,2k

BAT
12V

–

10mF

1,2k

V–

V+

SIG

OUT

REF

REF
ADJ

MODE

LM3915

D10

US1

D2’

D3’

D4’

D5’

D6’

D7’

D8’

D9’

Rys. 1 Schemat ideowy miernika g³êbi uczuæ

444

358

D11

US2

D12

R10

LM3915

US1

D9
’

D8
’

D10

D5
’

D4
’

D3
’

D2
’

Rys. 2 P³ytka drukowana i rozmieszczenie elementów

ci¹g dalszy na stronie 30

W pierwszej czêœci przedstawione zo-

stan¹ podstawy techniki mikroprocesoro-
wej, porównanie najpopularniejszych
obecnie mikrokontrolerów oraz opis
i sposób programowania wybranego mi-
krokontrolera AVR. Za miesi¹c opiszemy
demonstracyjn¹ p³ytkê uruchomieniow¹

wraz z pierwszym przyk³adowym progra-
mem. Zapraszamy do wspólnej zabawy.

Sercem komputera jest, t³umacz¹c

semantycznie angielskie pojêcie, central-
na jednostka przetwarzaj¹ca (ang. CPU).
Jeœli jednostka ta znajduje siê w pojedyn-

czym uk³adzie scalonym, nazywana jest
mikroprocesorem. Pojêcie „mikroproce-
sor” zapo¿yczone zosta³o przez wiêkszoœæ
jêzyków (równie¿ przez jêzyk polski) z jê-
zyka angielskiego

, dlatego te¿ najczê-

œciej uto¿samiane jest z angielskim pojê-
ciem CPU. W dobie ci¹g³ego postêpu
w gêstoœci upakowania uk³adów scalo-
nych nie jest to szczególnym b³êdem, na-
le¿y jednak zauwa¿yæ, ¿e w literaturze an-
gielskiej oba te pojêcia wystêpuj¹ nieza-
le¿nie i s¹ ca³kowicie rozró¿nialne, co
trudno zauwa¿yæ na przyk³ad w literatu-
rze polskiej.

System komputerowy jest to mikro-

procesor z do³¹czonymi urz¹dzeniami
wejœcia/wyjœcia (takimi jak klawiatura,
monitor, drukarka, kontroler szyny, i wie-
loma innymi), pamiêci¹, programem
(wykonywanym przez mikroprocesor)
oraz dowolnym odniesieniem czasowym.
Brak ostatniego czynnika uczyni system
komputerowy praktycznie nieuruchamial-
nym, gdy¿ zarówno cz³owiek, jak i wszel-
kie wspó³czesne maszyny, funkcjonuj¹
w oparciu o odniesienie do up³ywu czasu.

Mikrokontroler

jest bardzo ma³ym

produktem, zawieraj¹cym w sobie wiele
elementów systemu komputerowego.
U¿ywa on przewa¿nie mikroprocesora,
pamiêci i uk³adów wspomagaj¹cych urz¹-
dzenia wejœcia/wyjœcia, znajduj¹cych siê
razem w jednym uk³adzie scalonym. Mo-
¿e on byæ zaprogramowany przez seriê
instrukcji wpisywanych do jego pamiêci
wewnêtrznej lub czasami równie¿ zewnê-
trznej (do³¹czanej jako dodatkowy

uk³ad).

Zanim nasta³a epoka mikrokontrole-

rów, do sterowania urz¹dzeñ projektowano
skomplikowane uk³ady cyfrowe, których
funkcja by³a zdeterminowana przez ele-
menty i po³¹czenia wystêpuj¹ce miêdzy ni-
mi. Funkcja mikrokontrolera zaœ, zale¿y
g³ównie od programu, jedynie w bardzo
ma³ym stopniu od dodatkowych elemen-
tów i po³¹czeñ. W zwi¹zkuz wci¹¿ zwiêksza-
j¹cymi siê rozmiarami i z³o¿onoœci¹ urz¹-

dzeñ cyfrowych, mikrokontrolery sta³y siê
atrakcyjne z nastêpuj¹cych powodów:
– dodanie kolejnej funkcji w uk³adzie

zbudowanym z prostych uk³adów scalo-
nych wymaga rozbudowania go, pod-
czas gdy mikrokontroler zazwyczaj wy-
maga jedynie zmiany programu;

– wszelka zmiana w uk³adzie cyfrowym

poci¹ga za sob¹ koniecznoœæ zmiany
u³o¿enia elementów i przenoszenia po-
³¹czeñ; zmiana programu mikrokontro-
lera jest zaœ trywialna.

Ekspansja komputerów w nasz codzienny œwiat ci¹gle trwa. Je-
szcze niedawno mikroprocesory mo¿na by³o znaleŸæ tylko w dro¿-
szych samochodach, gdy dziœ posiada je coraz wiêcej ¿elazek.
W³aœnie tej wszechobecnej postaci komputerów, zwanej mikro-
komputerami jednouk³adowymi, poœwiêcony bêdzie cykl artyku-
³ów rozpoczynaj¹cy siê w tym numerze. Opisane zostan¹ podsta-
wy jak i zaawansowane techniki tworzenia uk³adów cyfrowych
sterowanych mikroprocesorowo. Dla lepszego zobrazowania teo-

retycznej wiedzy zostanie przedstawiona prosta p³ytka z nowo-
czesnym mikrokontrolerem firmy Atmel, na bazie której bêd¹ po-
wstawa³y kolejne, coraz bardziej skomplikowane, programy i roz-
szerzenia uk³adu. Dziêki nowej technice i du¿ej (jak na mikrokon-
troler) szybkoœci przetwarzania, mo¿liwa bêdzie realizacja na
p³ytce demonstracyjnej prostych algorytmów przetwarzania sy-
gna³ów w czasie rzeczywistym, takich jak: filtracja, dodawanie
pog³osu, zmiana czêstotliwoœci, itp.

01/99

Systemy komputerowe

dla ka¿dego

Podstawy i projektowanie

Podstawowe pojêcia

KWARC

CZUJNIK

TEMPERATURY

ZEGAR

PRZEKANIK

KLAWIATURA

(CPU)

G£OŒNIK

PROCESOR

PRZE£¥CZNIK

PAMIÊÆ

WYŒWIETLACZ

LCD

PROGRAM

Rys. 1 Budowa typowego systemu komputerowego

Dla dociekliwych: s³owo proces, bê-

d¹ce rdzeniem s³owa „procesor”, pocho-
dzi z ³aciñskiego czasownika „cedo”
(z form¹ imies³owu czasu przesz³ego „ces-
sum”), które oznacza „iœæ”, „kroczyæ”.
St¹d „pro-cessum” - „iœæ naprzód", „po-
stêpowaæ".

Nazwa ta jest kolejnym œlepym zapo-

¿yczeniem z jêzyka angielskiego. W³aœci-
wa nazwa powinna brzmieæ „mikroste-
rownik” i w istocie jest ona przez nie-
których u¿ywana. Uwzglêdniaj¹c jednak
vox populi autor bêdzie systematycznie
u¿ywa³ okreœlenia „mikrokontroler”.

Mikrokontrolery s¹ bardzo u¿yteczne

wszêdzie tam, gdzie wymagana jest im-
plementacja du¿ej iloœci obliczeñ i proce-
sów decyzyjnych. £atwiej jest u¿yæ mocy
obliczeniowej mikroprocesora, ni¿ skon-
struowaæ wyszukany uk³ad cyfrowy. Obe-
cnie mikrokontrolery wypieraj¹ inne roz-
wi¹zania, oferuj¹c wiele dodatkowych
funkcji za coraz mniejsz¹ cenê.

Systemy komputerowe, obojêtnie ja-

kich s¹ rozmiarów, zawsze sk³adaj¹ siê
z tych samych podstawowych czêœci
(rys. 1): procesora (CPU), urz¹dzeñ wej-
œcia/wyjœcia, pamiêci, programu i odnie-
sienia czasowego (zegara). Procesor prze-
twarza informacje zgodnie z podanym
programem, sk³adaj¹cym siê z instrukcji
i danych, w specjalnym jêzyku zwanym
„kodem maszynowym”. Kontroluje on
wszystkie operacje systemu komputero-
wego i zapewnia sygna³y steruj¹ce dla

wszelkich do³¹czonych urz¹dzeñ.

Urz¹dzenia wejœciowe dostarczaj¹ in-

formacjê do systemu komputerowego

ze œwiata zewnêtrznego. Niektóre z nich
przetwarzaj¹ informacjê z analogowej
(np. poziom napiêcia lub natê¿enia pr¹-
du) na cyfrow¹, aby system móg³ j¹ zro-
zumieæ i przetwarzaæ. Inne zmieniaj¹ in-
formacjê pochodz¹c¹ z œwiata rzeczywi-
stego na sta³y przedzia³ napiêcia 0 V do
+5 V, wymagany najczêœciej przez sy-
stem komputerowy. Przyk³adem tych
ostatnich s¹ dwustanowe prze³¹czniki,
z których mo¿na zbudowaæ np. klawiatu-

rê komputera.

Urz¹dzenia wyjœciowe s¹ kontrolowa-

ne przez sygna³y przychodz¹ce z systemu.
Niektóre sygna³y wymagaj¹ konwersji
z poziomu 0 ÷ +5 V na inny odpowie-
dni dla danego urz¹dzenia. Przyk³adami
urz¹dzeñ wyjœciowych mog¹ byæ wyœwie-
tlacze ciek³okrystaliczne, monitory, urz¹-
dzenia klimatyzacji, itp.

Pamiêæ mo¿e przechowywaæ infor-

macje takie jak instrukcje lub dane, wyko-
rzystywane przez procesor. Dwoma pod-
stawowymi typami pamiêci s¹:
– pamiêæ typu RAM (ang. random access

memory – pamiêæ o swobodnym dostê-
pie);

– pamiêæ typu ROM (ang. read-only me-

mory - pamiêæ tylko z mo¿liwoœci¹
odczytu).

Pamiêæ RAM u¿ywana jest do tym-

czasowego przechowywania danych lub
instrukcji. Procesor mo¿e bez specjalnych
ograniczeñ czytaæ i pisaæ do tego typu pa-
miêci. Jej zawartoœæ jest jednak tracona
z chwil¹ wy³¹czenia zasilania uk³adów.
Wady tej nie posiada pamiêæ ROM, jej za-
wartoœæ nie mo¿e byæ jednak zmieniona
w prosty sposób. Istnieje wiele odmian
tego typu pamiêci, a ich podstawo-
we w³aœciwoœci zosta³y podsumowane

w tabeli 1.

Zegar systemu komputerowego po-

zwala na uzyskanie odniesienia czasowe-
go, wykorzystywanego przez program mi-
kroprocesora. Najczêœciej zegarem jest
stabilizowany kwarcem generator prze-
biegów prostok¹tnych.

Projektowanie wyspecjalizowanych

uk³adów opartych na u¿yciu mikrokontro-
lerów oparte jest jedynie przez nasze
umiejêtnoœci i wyobraŸniê, poniewa¿ ele-
menty systemów mikrokontrolerowych
³atwo daj¹ siê sk³adaæ we wspóln¹ ca³oœæ.
Takie podejœcie pozwala nam zreszt¹ ni-
skim kosztem uzyskaæ ró¿norodnoœæ funk-
cji, upraszczaj¹cych kontrolê procesów
i zwiêkszaj¹cych ogóln¹ wydajnoœæ.

Wiele stosowanych uk³adów z mikro-

kontrolerami posiada analogowe wejœcia
i wyjœcia, a rezultaty dzia³ania tych uk³a-
dów sprowadzaj¹ siê do zast¹pienia ana-
logowych uk³adów steruj¹cych, z³o¿o-
nych z pêtli steruj¹cych. Ka¿da pêtla ste-
ruj¹ca reguluje wyjœcie jako funkcjê jed-
nego lub wiêkszej iloœci wejœæ. Przyk³ady
pêtli steruj¹cych w typowym uk³a-
dzie kontroli automatycznej regulacji wz-
mocnienia sygna³u zosta³y przedstawione
na rysunku 2.

Dla prostych uk³adów sterowania ta-

ki schemat blokowy jest w³aœciwym punk-
tem wyjœcia. Na jego podstawie mo¿na
bowiem oszacowaæ ile i jakie urz¹dzenia
wejœciowe i wyjœciowe bêd¹ potrzebne w
konstrukcji, jaki rodzaj mikrokontrolera
bêdzie najodpowiedniejszy, jakich dodat-
kowych uk³adów trzeba bêdzie u¿yæ. Po
skompletowaniu tych informacji mo¿na
przyst¹piæ do projektowania i uruchamia-
nia uk³adu. Ostatnim etapem projektu
jest oprogramowanie mikrokontrolera

i przetestowanie programu.

01/99

Typ pamiêci

ROM

PROM

EPROM

Flash EPROM

EEPROM

Sposób

programo-

wania

przez

produceta

przez

u¿ytkownika

(programator)

przez

u¿ytkownika

(programator)

przez

u¿ytkownika

(procesor)

przez

u¿ytkownika

(procesor)

Liczba

programowañ

>1000

>100000

Sposób

kasowania

brak

ultrafioletem

elektronicznie

(ca³a pamiêæ)

elektronicznie

Wzglêdny

koszt

bardzo ma³y

ma³y

œredni

du¿y

Tabela 1 Porównanie rodzajów pamiêci typu ROM

NIE

Czy

wybrano

Czy

poziom

Zmniejsz

sygna³u

TAK

automatyczne

t³umienie

za wysoki

wspó³czynnik

NIE

Czy

Zwiêksz

TAK

poziom

wybrano

automatyczne

wzmacnianie

sygna³u

za niski

wspó³czynnik

Ustaw wzmocnienie

na poziom

START

B=1

Rys. 2
Pêtla steruj¹ca auto-
matycznej regulacji
poziomu wzmocnienia

Projektowanie uk³adów
z mikrokontrolerami

Budowa systemu komputerowego

Niektórzy wci¹¿ jeszcze wyznaj¹ za-

sadê: „mniej wiesz - d³u¿ej ¿yjesz”, jed-
nak w naszym przypadku znajomoœæ we-
wnêtrznej budowy mikrokontrolerów po-
zwoli na ³atwiejsze zrozumienie zaga-
dnieñ zwi¹zanych z ich programowaniem
i obs³ug¹ do³¹czonych uk³adów zewnêtrz-
nych. Schemat blokowy typowego mikro-
kontrolera przedstawiono na rysunku 3.

„Mózgiem” mikrokontrolera jest

czêœæ oznaczona na rysunku jako „uk³ad

sterowania”. Uk³ad ten steruje prac¹ licz-
nika rozkazów, wykonuje instrukcje po-
brane i zdekodowane przez dekoder roz-
kazów, przyjmuje sygna³y o specjalnych
zdarzeniach (od uk³adu przerwañ), inicju-
je mikrokontroler po w³¹czeniu zasilania
oraz odpowiada za stan linii steruj¹cych,
zapewniaj¹cych poprawny dostêp do ze-
wnêtrznych zasobów systemu. Licznik
rozkazów jest najczêœciej 16-bitowym re-

jestrem licz¹cym „w przód”, z mo¿liwo-
œci¹ inicjowania dowoln¹ wartoœci¹. Pa-
miêæ programu to przewa¿nie kilka kilo-
bajtów pamiêci EPROM, Flash EPROM
lub EEPROM. Nie zawsze wystêpuj¹ca

dodatkowa pamiêæ EEPROM jest przezna-
czona dla u¿ytkownika i umo¿liwia pa-
miêtanie danych na wypadek wy³¹czenia
zasilania. Pamiêæ RAM natomiast jest ty-
pow¹ pamiêci¹ robocz¹ do wykorzystania
przez program mikrokontrolera.

Drugim bardzo wa¿nym blokiem we-

wnêtrznym mikrokontrolera jest jednost-
ka arytmetyczno–logiczna. Odpowiedzial-
na jest ona bowiem za wszelkie operacje
arytmetyczne i logiczne jakie wykonuje
mikrokontroler. Od jej wydajnoœci w du-
¿ej mierze zale¿y wydajnoœæ ca³ego syste-
mu. W niektórych mikrokontrolerach jed-
nostka ta wyposa¿ona jest nawet w szyb-
kie uk³ady sprzêtowego mno¿enia i dzie-
lenia. ród³em argumentów dla jednostki
arytmetyczno–logicznej s¹ wewnêtrzna

szyna danych oraz blok rejestrów robo-
czych (w niektórych przypadkach blok
ten sk³ada siê praktycznie tylko z jednego
rejestru, zwanego akumulatorem). Do-
datkowe informacje o wyniku przeprowa-
dzonej operacji zapisywane s¹ w rejestrze
stanu procesora. Na podstawie danych
zawartym w tym rejestrze programista
mo¿e stwierdziæ, czy wynikiem ostatnio
wykonanego obliczenia by³o zero, czy te¿

nie, liczba ujemna, czy dodatnia, itd.

Do komunikacji mikrokontrolera ze

œwiatem zewnêtrznym s³u¿¹ porty wej-
œcia/wyjœcia. Porty te s¹ wyspecjalizowa-
nymi rejestrami dwukierunkowymi, przy
czym zazwyczaj niektórym liniom portów
przypisane s¹ rozmaite funkcje specjalne,
takie jak transmisja szeregowa, zewnêtrz-
ne sygna³y dla uk³adów czasowych, ze-
wnêtrzne wejœcia zg³oszenia przerwania,
itp. Przewa¿nie funkcje portów maj¹ doœæ
rozbudowane opcje (kierunek dzia³ania
portu, szybkoœæ transmisji szeregowej,

sposób przyjmowania przerwania zewnê-

01/99

PORT 1

PORT 0

REJESTR/BUFOR WE/WY

SZEREGOWEJ

TRANSMISJI

REJESTR/BUFOR WE/WY

PAMIÊÆ

EEPROM

RAM

PAMIEÆ

ROBOCZE

REJESTRY

REJESTR

STANU

PROGRAMU

LOGICZNA

ARYTMETYCZNO-

JEDNOSTKA

UK£AD

WEWNÊTRZNA SZYNA DANYCH I ADRESOWA

ROZKAZÓW

SZEREGOWEJ

PROGRAMU

PAMIÊÆ

ROZKAZÓW

DEKODER

LICZNIK

STEROWANIA

UK£AD

PRZERWAÑ

UK£AD

REJESTR/BUFOR WE/WY

UK£AD

CZASOWY

TRANSMISJI

UK£AD

REJESTR/BUFOR WE/WY

PORT 2

PORT 3

LINIE STERUJ¥CE

Rys. 3
Budowa wnêtrza
mikrokontrolera

8051

AVR

PIC 16CXX

68HC05

Maks. pamiêæ

programu

wewn.: 32 kB

zewn.: 64 kB

wewn.: 8 kB

zewn.: 64 kB

wewn.: 8 kB

zewn.: -

wewn.: 7.5 kB

zewn.: -

Maks. pamiêæ

RAM

wewn.: 256 B

zewn.: 64 kB

wewn.: 512 B

zewn.: 64 kB

wewn.: 368 B

zewn.: -

wewn.: 304 B

zewn.: -

Maks. pamiêæ

EEPROM

512 B

128 B

Przerwania

wewn.: 4

zewn.: 2

wewn.: 14

zewn.: 3

wewn.: 4

zewn.: 2

wewn.: 4

zewn.: 1

Instrukcje

108

118

210

Maks.

czêstotliwoœæ

zegara

33 MHz

8 MHz

20 MHz

2,1 MHz

Rejestry robocze

acc + 8

128

acc

Cykl rozkazowy

12 taktów

1 takt

4 takty

ok. 3 takty

Uk³ady czasowe

(liczniki)

Transmisja
szeregowa

RS232

RS232 + SPI

RS232

RS232 + SPI

Porty

wejœcia/wyjœcia

Œrodowiska

uruchomieniowe

du¿y wybór

³atwo

dostêpne

ma³y wybór

dostêpne

ma³y wybór

dostêpne

du¿y wybór

dostêpne

Popularnoœæ

bardzo du¿a

ma³a

œrednia

du¿a

Tabela 2 Porównanie czterech popularnych mikrokontrolerów.

Budowa wewnêtrzna typowego
mikrokontrolera

trznego, itp.), które ustawiane s¹ przez
wpisywanie odpowiednich wartoœci do
jednego z rejestrów specjalnych mikro-
kontrolera.

Popularnoœæ mikrokontrolerów jako

elementów uk³adów cyfrowych sprawi³a,
¿e niemal ka¿da wiêksza firma elektro-
niczna opracowa³a swoj¹ seriê (nierzadko
wiêcej ni¿ jedn¹) mikrokomputerów jed-
nouk³adowych. Obecnie ich wybór jest
tak ogromny, ¿e nie sposób jest zestawiæ
wszystkie rodziny w jednej tabeli. Dla po-
równania wybrano wiêc cztery rodziny
o ró¿nym stopniu popularnoœci.

W przypadku mikrokontrolerów sto-

pieñ popularnoœci uk³adu zale¿y w du¿ej
mierze od jego przeznaczenia. Najmniej-
sze z produkowanych obecnie posiadaj¹
jedynie 8 nó¿ek i znajduj¹ zastosowanie
w urz¹dzeniach wymagaj¹cych znacznej
miniaturyzacji i ograniczonego poboru
pr¹du. Najwiêksze (np. rodzina SH-3 fir-
my Hitachi) przeznaczone s¹ g³ównie do
najmniejszych obecnie komputerów prze-
noœnych, tzw. palmtopów.

Podobnie jak w przypadku mikropro-

cesorów, równie¿ architektury wewnêtrz-
ne mikrokontrolerów mo¿na podzieliæ na
dwa typy:
– CISC jest skrótem od angielskiego okre-

œlenia Complex Instruction Set Compter,
co oznacza komputer o z³o¿onych
rozkazach;

– RISC to Reduced Instruction Set Compu-

ter, czyli komputer o rozkazach zredu-
ko wanych.

Ca³a ró¿nica pomiêdzy tymi architek-

turami zawiera siê w rodzajach instrukcji
i sposobie ich wykonywania przez mikro-
procesor. Mikroprocesory o architekturze
CISC posiadaj¹ zazwyczaj wiele skompli-

kowanych instrukcji, które wykonuj¹ siê
najczêœciej w czasie trwania kilku do kil-
kudziesiêciu cykli zegara taktuj¹cego.
Z koniecznoœci format instrukcji jest skom-
plikowany, a czas ich wykonywania moc-
no zró¿nicowany. W architekturze RISC
natomiast znajdujemy ca³kiem przeciw-
stawne cechy: ujednolicony format wszy-
stkich rozkazów, ten sam (lub prawie ten
sam) czas realizacji dla ka¿dego z nich,

operacje arytmetyczno–logiczne wykony-
wane wy³¹cznie na rejestrach wewnêtrz-
nych (co wymusza wbudowanie jak naj-
wiêkszej iloœci takowych).

Spoœród porównywanych mikrokon-

trolerów jedynie AVR mo¿e byæ przyk³a-
dem pe³nej klasycznej architektury RISC.
Niektórej jej cechy posiada równie¿ rodzi-
na mikrokontrolerów PIC. Pozosta³e dwa:
8051 oraz 68HC05, posiadaj¹ stuprocen-
tow¹ architekturê CISC (chronologicznie
s¹ to równie¿ najstarsze konstrukcje).

Przy porównywaniu iloœci rejestrów

roboczych symbolem „acc” oznaczono
wyró¿niony rejestr, tzw. „akumulator”, na
którym tylko i wy³¹cznie mo¿na wykony-
waæ wiêkszoœæ operacji arytmetyczno-lo-
gicznych mikroprocesora. W przypadku
mikrokontrolerów AVR nie wyró¿niono
takiego rejestru, umo¿liwiaj¹c wykonywa-
nie tych operacji na wszystkich rejestrach
roboczych. Znaczna redukcja iloœci reje-

strów w mikrokontrolerze 68HC05
spowodowa³a z kolei zwiêkszenie iloœci
rozkazów.

Niew¹tpliwie najpopularniejszym

spoœród porównywanych mikrokontrole-
rów jest uk³ad 8051. Jest on obecnie pro-
dukowany przez wiêkszoœæ potentatów
produkcji uk³adów scalonych w ogromnej
iloœci wersji. Pierwotna konstrukcja jest
doœæ stara, jednak wypuszczaj¹c kolejne
wersje uk³adu, niemal wszyscy producen-
ci zachowywali pe³n¹ zgodnoœæ progra-
mow¹ z pierwowzorem, co niew¹tpliwie
przyczyni³o siê do popularnoœci uk³adu.

Chc¹c porównaæ bezwzglêdnie wy-

dajnoœæ prezentowanych mikrokontrole-
rów napotykamy na spore trudnoœci. Ich
konstrukcje s¹ bowiem tak ró¿ne, i¿ nie
sposób opracowaæ algorytmów daj¹-
cych obiektywne rezultaty. St¹d czêsto
spotykane w literaturze fachowej „po-
równania” wydajnoœci pewnych, najczê-
œciej nieprzypadkowo wybranych, uk³a-
dów, w których ³atwo przewidzieæ wy-
nik porównania spogl¹daj¹c na autor-
stwo publikacji. Jedn¹ z czêœciej porów-

nywanych wielkoœci, jest œrednia iloœæ
cykli zegara mikrokontrolera potrzebna

do wykonania pojedynczego rozkazu
(dla wybranych przez nas uk³adów po-
równanie to przedstawia rysunek 4).
Aby jednak móc wyci¹gaæ z niego wnio-
ski, nale¿y wzi¹æ pod uwagê typowe
czêstotliwoœci zegarów taktuj¹cych dane
mikrokontrolery. Dla przyk³adu, podsta-
wow¹ wartoœci¹ czêstotliwoœci zegara
dla serii 8051 jest 12 MHz, podczas gdy
dla serii AVR jest to 4 lub co najwy¿ej 8
MHz. Tak wiêc œredni czas wykonania
instrukcji w mikrokontrolerze 8051 nie
bêdzie ponad 15 razy d³u¿szy od
œredniego czasu dla AVR, lecz jedynie
5 razy.

Poniewa¿ popularnoœæ mikrokontro-

lera 8051 sprawi³a, ¿e dostêpnych jest
mnóstwo opracowañ na temat jego pro-
gramowania i aplikacji w uk³adach cyfro-
wych, zdecydowano siê w niniejszym cy-
klu artyku³ów oprzeæ bazê sprzêtow¹ na
jednej z najnowoczeœniejszych konstruk-
cji, mikrokontrolerze AVR.

Seria mikrokontrolerów AVR firmy

Atmel to uk³ady o architekturze RISC. Ich
podstawow¹ cech¹ jest to, i¿ prawie
wszystkie instrukcje wykonywane s¹
w czasie pojedynczego cyklu zegarowego,
co ma niebagatelny wp³yw na wydajnoœæ
programów. Model AVR 90LS8515 wy-
brany do naszej p³ytki demonstracyjnej
charakteryzuje siê ponadto nastêpuj¹cy-
mi parametrami:
– posiada 118 instrukcji, w wiêkszoœci

wykonywanych w pojedynczym cyklu;

– 8 kB wewnêtrznej pamiêci Flash

EEPROM na pamiêæ programu;

– mo¿liwoœci programowania uk³adu

przez szeregowy interfejs SPI;

– 512 B pamiêci EEPROM ogólnego prze-

znaczenia;

– 512 B pamiêci RAM;
– mo¿liwoœæ pod³¹czenia do 64 kB pa-

miêci zewnêtrznej;

– 32 jednobajtowe rejestry ogólnego

przeznaczenia;

– 32 programowalne linie wejœcia / wyj-

œcia, pogrupowane w 4 porty;

– programowalny uk³ad transmisji szere-

gowej standardu RS232;

– dopuszczalne

napiêcie

zasilania:

3,3 V ÷ 6,0 V;

– mo¿liwoœæ taktowania dowolnym zega-

rem z zakresu 0 ÷ 8 MHz;

– uk³ad zerowania procesora przy w³¹cze-

niu zasilania;

– analogowy komparator napiêcia;

01/99

„68HC05”

„8051” „AVR”

„PIC”

0,0

Wydajnoœæ

10,0

5,0

20,0

15,0

Rys. 4 Porównanie wydajnoœci ró¿nych ty-

pów mikrokontrolerów

Mikrokontrolery RISC serii AVR

Porównanie najpopularniejszych
mikrokontrolerów

– specjalne tryby pracy do oszczêdnoœci

poboru mocy;

– wbudowane uk³ady czasowo–licznikowe
– bogaty zasób mo¿liwoœci zg³aszania

przerwañ.

Dla programisty najwa¿niejszy jest

zawsze tzw. model programowy proceso-
ra. Sk³ada siê on z opisu rejestrów we-
wnêtrznych, sposobów dostêpu do zaso-
bów zewnêtrznych oraz listy dostêpnych
instrukcji procesora. W mikrokontrolerze
AVR najistotniejsz¹ rolê pe³ni¹ 32 oœmio-
bitowe rejestry robocze, oznaczane sym-
bolicznie jako r0, r1, r2,..., r31. Szeœæ
ostatnich spe³nia dodatkow¹ funkcjê,
tworz¹c parami trzy szesnastobitowe reje-
stry X, Y, Z, s³u¿¹ce do odwo³ywania siê

w sposób poœredni do pamiêci danych.
Aby móc odró¿niæ poszczególne miejsca
w pamiêci komputera, wprowadzono po-
jêcie adresu. Adres komórki pamiêci (naj-
czêœciej bajtu) jest jakby jej numerem po-
rz¹dkowym. Rejestry X, Y, Z mog¹ w³a-
œnie wskazywaæ taki numer porz¹dkowy
bajtu pamiêci zewnêtrznej, do którego
chcemy siê akurat w programie odwo³aæ.

Rejestry r0 ÷ r31 umieszczone s¹ fizycz-
nie w mikrokontrolerze w jego wewnêtrz-
nej pamiêci RAM pod adresami odpowie-
dnio od 0 do 31. Programista ma mo¿li-
woœæ dostêpu do nich jak do zwyk³ej pa-
miêci. Obszar od adresu 32 do 95 zajmu-
j¹ w mikrokontrolerach AVR tzw. rejestry
specjalne. Zawieraj¹ one dane o aktual-
nym stanie mikrokontrolera, jego wbudo-
wanych urz¹dzeniach peryferyjnych (ta-
kich jak porty wejœcia/wyjœcia, uk³ady
transmisji szeregowej, uk³ady czasowo-

licznikowe, itp.) oraz umo¿liwiaj¹ przesy-
³anie sygna³ów steruj¹cych na zewn¹trz
uk³adu. Jest to tak zwana przestrzeñ wej-
œcia/wyjœcia (nazwa nadana przez produ-
centa - nie do koñca adekwatna). Oprócz
„normalnego” dostêpu jak do zwyk³ej pa-
miêci, mo¿e ona byæ równie¿ adresowana
w odrêbny sposób, lecz tylko przez nie-
które instrukcje. Dok³adny opis tych reje-
strów bêdzie zamieszczany stopniowo
wraz z poznawaniem kolejnych wa¿nych

modu³ów uk³adu AVR.

G³ównym rejestrem zawieraj¹cym

aktualny stan mikrokontrolera jest rejestr
SREG umieszczony w przestrzeni wejœcia
wyjœcia pod adresem 95 ($5F). W reje-
strze tym poszczególne bity maj¹ swoje
jednoliterowe okreœlenia i spe³niaj¹
odrêbne funkcje.

Znaczenie poszczególnych bitów jest na-
stêpuj¹ce:
I – globalne w³¹czenie przerwañ

Jeœli bit ten jest ustawiony (posiada
wartoœæ 1), mikrokontroler przyjmuje
wszelkie przychodz¹ce przerwania.
Dok³ada zasada dzia³ania i filozofia
mechanizmu przerwañ zostanie opisa-
na w dalszych czêœciach cyklu.;

T – chwilowa pamiêæ dla instrukcji kopiu-

j¹cych pojedyncze bity;

H – pomocniczy bit przeniesienia dla nie-

których operacji arytmetycznych,

S – bit znaku

Informuje o znaku ostatnio wykonanej
operacji arytmetycznej.;

V – bit przeniesienia liczb ze znakiem;
N – bit wartoœci ujemnej.

Jest ustawiany, jeœli w wyniku ostatnio
wykonanej operacji arytmetycznej
otrzymano liczbê ujemn¹.;

Z – bit zera

Ustawiany, jeœli w wyniku ostatnio wy-
konanej operacji arytmetycznej lub lo-
gicznej wyst¹pi³o zero.;

C – bit przeniesienia

Jest to pomocniczy bit dla operacji
arytmetycznych i logicznych. W przy-
padku operacji arytmetycznych jest
ustawiany, jeœli wynik operacji nie
mieœci siê w jednym bajcie.

Niestety postaæ informacji jak¹

przetwarzaj¹ komputery ró¿ni siê zasa-
dniczo od tej, któr¹ zwykli u¿ywaæ lu-
dzie. Komputery bowiem przetwarzaj¹
wy³¹cznie liczby, lecz pamiêtane
w szczególnej formie. Dla cz³owieka na-
turaln¹ podstaw¹ reprezentacji liczb
jest liczba 10 (byæ mo¿e dlatego, ¿e
mamy 10 palców u r¹k). Komputer nie
ma r¹k (a tym bardziej palców), za to
naturalnym noœnikiem informacji jest
dla niego obecnoœæ lub brak napiêcia

w dowolnym medium. S¹ to tylko dwa
stany (oznaczane symbolicznie jako
1 i 0), dlatego te¿ naturalnym dla kom-
putera sposobem reprezentacji liczb
jest system dwójkowy.

W systemie dziesiêtnym waga da-

nej cyfry jest dziesiêæ razy wiêksza od
cyfry bêd¹cej bezpoœrednio po jej pra-
wej stronie. Cyfra pierwsza po prawej
stronie mówi o liczbie jedynek, cyfra
z jej lewej strony o liczbie dziesi¹tek,
nastêpna o liczbie setek, itd. W syste-
mie dwójkowym waga danej cyfry jest

dwa razy wiêksza od cyfry po jej prawej
stronie. Cyfra pierwsza po prawej re-
prezentuje wiêc liczbê jedynek, nastêp-
na z lewej – liczbê dwójek, nastêpna –
liczbê czwórek, nastêpna – liczbê óse-
mek, itd.

Jakkolwiek dla komputerów bardzo

wygodne jest operowanie liczbami
dwójkowymi o d³ugoœci 8, 16, a nawet
32 cyfr, przeciêtny cz³owiek nie czuje
siê mocny w operowaniu tego typu za-
pisem. Praktyczny kompromis oferuje
zapis liczb o podstawie szesnastkowej
(zwanej równie¿ hexadecymaln¹). Jedna
cyfra szesnastkowa reprezentuje cztery
cyfry dwójkowe, tak wiêc np. dwójko-
wa liczba 8 bitowa zostanie zapisana
tylko dwiema cyframi szesnastkowymi.

Zale¿noœæ miêdzy cyfr¹ szesnastko-

w¹, a odpowiadaj¹cymi jej czterema cy-
frami dwójkowymi jest na tyle prosta,
¿e ludzie, którzy pracuj¹ z komputerami
szybko i ³atwo ucz¹ siê jej, zamieniaj¹c
po pewnym czasie w pamiêci liczby
miêdzy obiema postaciami. Tabela 3
pokazuje relacje miêdzy dziesiêtnym,
dwójkowym i szesnastkowym sposobem
reprezentacji liczb. Nale¿y zawsze pa-
miêtaæ, ¿e te trzy systemy liczbowe re-
prezentuj¹ jedynie w ró¿ny sposób, lecz
zawsze te same fizyczne wielkoœci.

01/99

Systemy liczbowe

Dzie-

siêtnie

Dwójkowo

Szesna-
stkowo

0000

0001

0010

0011

0100

0101

0110

0111

1000

1001

1010

1011

1100

1101

1110

1111

10000

10001

100

1100100

255

11111111

1024

10000000000

400

65535 1111111111111111

FFFF

Tabela 3 Zale¿noœci pomiêdzy ró¿nymi

systemami liczbowymi.

Poniewa¿ reprezentacja szesnastu

cyfr w systemie szesnastkowym wymaga
posiadania ekstra symboli (oprócz stan-
dardowych cyfr 0 ÷ 9), na dodatkowe
szeœæ wybrano litery A ÷ F. Aby unikn¹æ
nieporozumienia, czy dana liczba jest
zapisana w systemie dziesi¹tkowym, czy
szesnastkowym (a mo¿e dwójkowym),
przyjêto kilka konwencji zapisu liczb
w komputerach. I tak, aby zaznaczyæ, ¿e
dana liczba jest szesnastkowa dodaje siê
przed ni¹ znak $ (np. $63 = 99) lub li-
terê 'H' na koñcu (z zastrze¿eniem, ¿e
jeœli liczba zaczyna siê na jeden z sym-
boli 'A' ÷ 'F', nale¿y równie¿ przed nim

dodaæ zero), np. 0A5h = 165. Analo-
gicznie o liczbie binarnej mo¿e œwiad-
czyæ znak % przed ni¹ (np. %1101 =
13) lub litera 'B' za ni¹ (np. 11001B =
25). Do oznaczania liczby dziesiêtnej
nie stosuje siê zazwyczaj ¿adnych spe-
cjalnych znaków lub dopuszcza siê do-
danie litery 'D' na koñcu.

Jedyn¹ postaci¹ informacji przetwa-

rzan¹ bezpoœrednio przez komputery s¹
praktycznie tylko liczby. Trudno by nam
by³o jednak wprowadzaæ program w po-
staci ci¹gu np. (134,54,235,23), otrzy-
muj¹c wynik w postaci (254,22,53).
Z tych powodów stosuje siê w kompute-
rach szereg kodów, u³atwiaj¹cych pracê
cz³owieka z komputerem.

Najpopularniejszym i najbardziej

znanym jest kod ASCII. Kod ten przypo-
rz¹dkowuje liczbom znaki alfanumerycz-
ne, znaki specjalne oraz kody steruj¹ce
wyœwietlaniem tekstu na ekranie. Orygi-

nalnie kod ASCII posiada³ 7 bitów, jest
jednak zapisywany obecnie w jednym
bajcie. Przyk³adowo liczba 65 odpowiada
literze 'A'. Kompletn¹ listê kodów ASCII
pokazuje tabela 4 (kolumny tabeli odpo-
wiadaj¹ lewej cyfrze szesnastkowej, wier-
sze -prawej; np. 41H - 'A'. Oprócz typo-
wych znaków alfanumerycznych wœród
kodów ASCII wystêpuj¹ równie¿ znaki ste-

ruj¹ce (s¹ to znaki o kodzie mniejszym
od 32).

Innym kodem, jakiego u¿ywaj¹ kom-

putery s¹ kody instrukcji. Ka¿da elemen-
tarna instrukcja posiada swój kod w po-
staci liczby, na podstawie którego proce-
sor wie jak¹ elementarn¹ operacjê ma
akurat wykonaæ. O ile jednak kody ASCII
s¹ zestandaryzowane praktycznie dla
wszystkich komputerów, to kody instruk-
cji zale¿¹ œciœle od typu u¿ytego proceso-
ra. W praktyce kod instrukcji reprezento-
wane s¹ w programach jako kilkuliterowe

skróty, tzw. mnemoniki. W tabeli 5 przed-
stawiono kody kilku instrukcji mikrokon-
trolera AVR wraz z ich mnemonikami
i opisem wykonywanej funkcji. Ca³a pra-
ca mikrokontrolera polega na odczytywa-
niu instrukcji po kolei (w zale¿noœci od
uk³adu z pamiêci wewnêtrznej lub ze-
wnêtrznej) i wykonywaniu ich w odpo-
wiedni sposób. W uk³adach serii AVR kod
instrukcji jest zawsze szesnastobitowym

s³owem pobieranym w ka¿dym cyklu
zegara.

Jeœli napisaliœmy ju¿ program, sk³a-

daj¹cy siê z ci¹gu mnemoników w po-
staci tekstowej, mo¿emy wprowadziæ go
do mikrokontrolera i próbowaæ urucho-
miæ. Aby to jednak zrobiæ, musimy naj-
pierw przet³umaczyæ nasz program
z tekstu na odpowiednie kody, które zo-
stan¹ ju¿ bezpoœrednio wpisane do pa-
miêci wewnêtrznej uk³adu. Program,
który dokonuje automatycznie takiego
t³umaczenia nazywamy asemblerem.

Asembler to jednak nie tylko prosty
translator. Nowoczesne asemblery po-
siadaj¹ wiele u³atwieñ znacznie upra-
szczaj¹cych pracê przy tworzeniu pro-
gramów na mikrokontrolery. Zostanie
to dok³adniej opisane w drugiej czêœci
naszego cyklu, gdy zasi¹dziemy do
napisania i uruchomienia pierwszego
programu.

Maj¹c ju¿ wygenerowany przez

asembler nasz program w postaci ci¹gu
kodów maszynowych dla mikrokontro-
lera, mo¿emy go za³adowaæ do pamiêci
wewnêtrznej. W przypadku uk³adów
AVR jest to doœæ proste, gdy¿ zosta³y
one wyposa¿one w specjalne z³¹cze SPI,
umo¿liwiaj¹ce za pomoc¹ kilku przewo-
dów za³adowanie programu do pamiêci
Flash EPROM mikrokontrolera. Opis ta-
kiego z³¹cza, umo¿liwiaj¹cego progra-
mowanie AVR-a bezpoœrednio na p³ytce
testowej wprost z dowolnego kompute-

ra klasy PC zostanie zamieszczony w na-
stêpnym numerze.

Od kilku lat sytuacja na polskim

rynku ksi¹¿ek o tematyce elektronicznej
znacznie siê poprawia, co zaowocowa³o
g³ównie licznymi publikacjami na temat
najpopularniejszych typów mikrokon-
trolerów. Ogólnie powszechna jest lite-
ratura na tematy zwi¹zane z seri¹ 8051
(patrz np. „Mikroprocesory firmy Intel”,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warsza-
wa 1992). Jeœli natomiast chodzi o naj-
nowsz¹ technologiê, jak¹ niew¹tpliwie
reprezentuje seria AVR, pozostaje je-

dynie czerpanie z najpowszechniej-
szego Ÿród³a informacji – sieci Inter-
net. Mikrokontrolery te produkowa-
ne s¹ przez firmê Atmel, dlatego te¿ ko-
palni¹ wiadomoœci, jak równie¿ narzê-
dzi programistycznych jest serwer
http://www.atmel.com.

à mgr in¿. Grzegorz Wróblewski

01/99

Program mikrokontrolera

odstêp

(

)

;

[

{

]

}

cofniêcie

Tabela 4 Znaki alfanumeryczne w kodzie

ASCII

Mnemonik Argumenty

Opis

Kod

ADD

Rd , Rr

dodaj rejest Rr do Rd

000011rdddddrrrr

BCLR

skasuj bit s w rejestrze SREG

100101001sss1000

BLD

Rd , b

przeœlij bit T do bitu b w Rd

1111100ddddd0bbb

CBI

P , b

kasuj bit w rejestrze wej/wyj

10011000pppppbbb

CLC

kasuj bit C w rejestrze SREG

1001010010001000

LDI

Rd , K

³aduj sta³¹ K do rejestru Rd

1110kkkkddddkkkk

MUL

Rd , Rr

pomnó¿ rejestr Rr przez Rd

100111rdddddrrrr

Tabela 5 Przyk³adowe instrukcje mikrokontrolera AVR

Zaprogramowanie mikrokon-
trolera AVR

Literatura i Ÿród³a informacji

Dzia³anie urz¹dzenia mo¿na porów-

naæ z czuwakami stosowanymi w lokomo-
tywach. Na analogicznej zasadzie opiera
siê równie¿ dzia³anie uk³adów nadzoruj¹-
cych pracê mikrokontrolerów – watchdog
stosowanych w technice mikroprocesoro-
wej. W obu przypadkach konieczne jest
okresowe wykonanie okreœlonej czynno-
œci przez cz³owieka b¹dŸ pewnej sekwen-

cji programowej przez jednostkê central-
n¹ procesora, w zdefiniowanych (z regu³y
jednakowych) odstêpach czasu. W przy-
padku braku reakcji nastêpuje zadzia³anie
zabezpieczenia.
Antyusypiacz w odró¿nieniu od wy¿ej wy-
mienionych systemów nie posiada na sta-
³e zdefiniowanej podstawy czasu. Sygna³
ostrzegawczy generowany jest w losowo
wybranych odstêpach czasu. W chwili
wygenerowania sygna³u ostrzegawczego
urz¹dzenie oczekuje na reakcjê kierowcy,
która polega na „skasowaniu stanu wzbu-

dzenia” przyciskiem. Brak reakcji na sy-
gna³ ostrzegawczy spowoduje urucho-
mienie sygna³u alarmowego.

Konstrukcja antyusypiacza jest wyj¹t-

kowo prosta dziêki zastosowaniu 8–nó¿-
kowego mikrokontrolera PIC 12C508.

Uk³ad zosta³ dodatkowo wyposa¿ony

w funkcjê symulacji alarmu samochodo-
wego.

Schemat

ideowy

antyusypiacza

przedstawiony zosta³ na rysunku 1. Wszy-
stkie funkcje zwi¹zane z realizacj¹ algo-

rytmu dzia³ania antyusypiacza spe³nia
mikrokontroler US1. Zastosowanie mikro-
kontrolera firmy Microchip pozwoli³o
w znacznym stopniu uproœciæ konstrukcjê
ca³ego urz¹dzenia. W strukturê mikrokon-
trolera wbudowany zosta³ uk³ad nadzoru-
j¹cy jego pracê (watchdog), uk³ad auto-
matycznego zerowania po w³¹czeniu zasi-
lania oraz wewnêtrzny generator RC.

Zastosowanie wymienionych uk³a-

dów wewnêtrznych pozwoli³o na reduk-
cjê elementów dyskretnych do minimum.
Du¿y pr¹d wyjœciowy portów uk³adu
PIC12C508 (25 mA) pozwala na sterowa-
nie BUZERA bezpoœrednio z wyjœæ GP4
i GP5. Równie¿ dioda LED sygnalizuj¹ca
stan urz¹dzenia jest do³¹czona do portu

Jazda samochodem zawsze dostarcza³a wiele emocji. Wymaga
ona równie¿ nieustannego skupienia i uwagi. Zawodowi kierow-
cy oraz ci, którzy czêsto zasiadaj¹ za kierownic¹ wiedz¹ jakie nie-
bezpieczeñstwa czyhaj¹ na drogach. Jednym z takich niebezpie-
czeñstw jest ryzyko zaœniêcia za kierownic¹ spowodowane d³ugo-
trwa³¹ jazd¹ bez odpoczynku. Z takich sytuacji rzadko wychodz¹
ca³o kierowca i jego pojazd. Tym, którzy musz¹ du¿o jeŸdziæ oraz
maj¹ tendencje do zasypiania za kierownic¹ (osobiœcie znam jed-
nego kierowcê, któremu zdarzy³o siê 3 razy zasn¹æ za kierowni-
c¹) dedykujemy niniejszy artyku³. Prezentowane w nim urz¹dze-
nie ma na celu ustrze¿enie kieruj¹cego pojazdem przed obudze-
niem siê w rowie.

01/99

Antyusypiacz dla kierowców

Konstrukcja antyusypiacza

KASOWANIE

GP5/OSC1/CLKIN

GP0

GP1

GP2/T0CKI

GP3/MCLR

GP4/OSC2

W£1

Vdd

Vss

US1

PIC12C508

680W

BUZER

47n

47mF

220mF

LED

GND

68 W

+12V

78L05

Vin

+5V

US2

Rys. 1 Schemat ideowy antyusypiacza dla kierowców

TAK

Alarm

3 sek?

Up³ynê³y

NIE

W£1

wciœniêty?

TAK

na czas 3s

czasomierz

W³¹cz sygna³

ostrzegawczy

Wy³¹cz sygna³

Programuj

TAK

Zgaœ LED,

Zapal LED,

NIE

Up³yn¹³

czas x?

wartoœci¹ x

Programuj

losow¹ x

czasomierz

Pobierz

wartoœæ

Odczytaj

ustawienia

Z1 i Z2

START

Rys. 2 Algorytm dzia³ania programu

mikrokontrolera. Dziêki istnieniu wewnê-
trznych rezystorów pull–up na liniach
GP0, GP1 i GP3 nie by³o konieczne stoso-
wanie dodatkowych rezystorów do do³¹-
czenia klawisza W£1 i zworek Z1 i Z2. Na-
piêcia +5 V niezbêdnego do poprawnej
pracy mikrokontrolera dostarcza stabiliza-
tor US2. Urz¹dzenie zasilane jest napiê-
ciem +12 V pochodz¹cym z instalacji sa-
mochodowej. Rezystor R2 ma za zadanie
zmniejszenie strat mocy w stabilizatorze
LM 78L05.

Algorytm podstawowej œcie¿ki pro-

gramu przedstawiony zosta³ na rysunku 2.
Po w³¹czeniu zasilania mikrokontroler od-
czytuje ustawienie zworek Z1 i Z2. Za ich
pomoc¹ mo¿liwe jest zdefiniowanie za-
kresu czasów uaktywnieñ co przedstawio-
ne zosta³o w tabeli 1.

Po ustaleniu zakresu wartoœci czasów

programowania, uruchamiany jest gene-
rator liczb losowych z takimi parametra-
mi aby dostarcza³ wartoœci z zaprogramo-
wanego zakresu. Nastêpnym krokiem jest
zaprogramowanie tajmera losow¹ warto-
œci¹ i jego uaktywnienie. Po up³ywie za-
danego czasu urz¹dzenie przechodzi do
stanu wzbudzenia, w którym zapala siê
dioda œwiec¹ca i generowane s¹ trzy im-
pulsy ostrzegawcze w odstêpach jednose-

kundowych. W tym czasie testowany jest
stan klawisza W£1. Jego wciœniêcie spo-
woduje wyjœcie ze stanu wzbudzenia
(dioda LED gaœnie) i powrót do procedu-
ry programowania tajmera kolejn¹ loso-
w¹ wartoœci¹.

Je¿eli w czasie 3 sekund od przejœcia

urz¹dzenia w stan wzbudzenia nie zosta-
nie wciœniêty klawisz W£1, urz¹dzenie
przejdzie w stan alarmu. W tym stanie
dioda LED miga z czêstotliwoœci¹ 2 Hz
a BUZER generuje modulowany sygna³
alarmowy. Wyprowadzenie urz¹dzenia ze
stanu alarmu jest mo¿liwe po dziesiêcio-
krotnym wciœniêciu klawisza W£1 lub
po wy³¹czeniu i ponownym w³¹czeniu
zasilania.

Jak wynika z powy¿szego opisu ob-

s³uga antyusypiacza jest prosta i polega
na kasowaniu stanu wzbudzenia w loso-
wych odstêpach czasu. Aby uzyskaæ du¿¹
skutecznoœæ dzia³ania urz¹dzenia, nale¿y
odpowiednio zaprogramowaæ zakres cza-
sów uaktywnieñ (zworki Z1 i Z2). Urz¹-
dzenie powinno uaktywniaæ siê na tyle
czêsto, ¿eby zapobiec zaœniêciu i jedno-
czeœnie na tyle rzadko, ¿eby zbytnio nie
odrywa³o uwagi kierowcy.

Program obs³ugi wyposa¿ony zosta³

w jeszcze jedn¹ funkcjê. Wciœniêcie klawi-
sza W£1 w dowolnym momencie na czas
d³u¿szy ni¿ 2 sekundy spowoduje przej-
œcie urz¹dzenia w tryb emulacji alarmu.
W tym stanie dioda LED miga z czêstotli-
woœci¹ 1 Hz i funkcje antyusypiacza staj¹
siê nieaktywne. Ponowne wciœniêcie kla-
wisza W£1 spowoduje powrót urz¹dzenia
do normalnej pracy. Funkcja symulatora
alarmu samochodowego pozwala zrobiæ
u¿ytek z antyusypiacza podczas postoju
samochodu.

Uk³ad zmontowany ze sprawnych

elementów nie wymaga ¿adnych zabie-
gów podczas uruchamiania. Aby spraw-
dziæ poprawnoœæ dzia³ania urz¹dzenia
najlepiej ustawiæ najmniejszy zakres cza-
sów uaktywnieñ tzn. zewrzeæ zworki Z1
i Z2. Po w³¹czeniu zasilania nale¿y odcze-
kaæ od 10 sekund do 1 minuty na zapale-
nie siê diody elektroluminescencyjnej D1.
Zapaleniu diody LED powinno towarzy-
szyæ krótkie impulsy ostrzegawcze. Wci-
œniêcie klawisza W£1 przed wygenerowa-
niem trzeciego impulsu powinno zgasiæ
diodê LED. Brak reakcji na sygna³ ostrze-

gawczy spowoduje w³¹czenie sygna³u
alarmowego.

Sygna³ alarmowy powinien byæ dwa

razy g³oœniejszy od impulsów ostrzegaw-
czych (sygna³y na wyjœciach GP4 i GP5 s¹
przesuniête w fazie o 180°). Je¿eli jednak
oka¿e siê zbyt cichy, to mo¿na pokusiæ siê
o prost¹ rozbudowê urz¹dzenia pozwala-
j¹c¹ znacznie zwiêkszyæ moc generowane-
go sygna³u alarmowego. W tym celu do
wyjœcia GP4 mikrokontrolera do³¹czamy
klucz tranzystorowy. Miêdzy kolektor do-
danego tranzystora a +12 V nale¿y do³¹-
czyæ drugi BUZER. Sygna³y ostrzegawcze

bêd¹ wówczas generowane tylko przez
BUZER na p³ytce, natomiast sygna³ alar-
mowy przez obydwa przetworniki.

Antyusypiacz po umieszczeniu w od-

powiedniej obudowie nale¿y umieœciæ

w pobli¿u kierownicy tak ¿eby dioda D1
by³a ³atwo zauwa¿alna. Urz¹dzenie nie
mo¿e znajdowaæ siê jednak¿e zbyt blisko,
¿eby dostêp do wy³¹cznika W£1 by³ swo-
bodny.

Warto równie¿ przewidzieæ miejsce

do zamontowania w urz¹dzeniu wy³¹cz-
nika zasilania, szczególnie wtedy gdy nie
zamierzamy wykorzystywaæ funkcji symu-
latora alarmu.
P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki i zaprogramowa-
ne uk³ady PIC 12C508 z dopiskiem SEN
mo¿na zamawiaæ w redakcji PE.
Cena:

p³ytka numer 440 - 2,00 z³

PIC 12C508 SEN - 25,00 z³
+ koszty wysy³ki.

Niektóre podzespo³y elektroniczne mo¿-
na zamawiaæ w firmie LARO - patrz IV
strona ok³adki.

01/99

Zwora

Czas uaktywnienia

min.

maks.

zwarta

10 sek.

1 min.

zwarta

rozwarta

1 min.

5 min.

rozwarta

zwarta

10 sek.

10 min.

rozwarta rozwarta

1 min.

30 min.

Tabela 1 Programowanie zakresu czasów

uaktywnieñ za pomoc¹ zworek Z1 i Z2

Monta¿ i uruchomienie

US1

W£1

–

BUZER

Rys. 3 P³ytka drukowana i rozmieszczenie

elementów

US1

– PIC 12C508 z programem „SEN”

US2

– LM 78L05

– LED, kolor œwiecenia czerwony

– 68 W

/0,25 W

– 680 W

/0,125 W

– 47 nF/50 V ceramiczny

– 47 m

F/16 V

– 220 m

F/16 V

W£1

– mikrow³¹cznik

BUZER – przetwornik piezoelektryczny

p³ytka drukowana

numer 440

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

Kondensatory

Inne

à mgr in¿. Rafa³ Bierestowski

Algorytm dzia³ania

Sprzedam TRX Digital 941 z osprzêtem,
wzm. mocy KF 250W cena 1,400 z³. Bogus³aw
Bizior 22-450 Zawada 242 woj. zamojskie

Wykrywacz z³ota, skarbów, militariów sprze-
dam. Kupiê uk³ad scalony UL 1970 lub
UAA170 30 szt. tel. 022 7587348

Skaner Uniden 4BC-60 400 z³, skaner Handic
1600 MK-III 850 z³, TRX CT-145 450 z³,
TRX Armii Nato 2 szt. cena do uzgodnienia
SWR-144-500 MHz 70 z³ tranzystory w.cz. mo-
cy. Zbigniew Józwik ul. Poprzeczna 15/12 62-
005 Owiñska tel. 061 8126783

Sprzedam kompletne czujniki ruchu do syste-
mów alarmowych oraz kity oscyloskopu tran-
zystorowego (czêœci + dokumentacje). Infor-
macje pod numerem tel.: 060 3191437

Nowy magnetofon reporterski Sony TCM S68V
zamieniê na wszystkie tomy „Empfanger Schal-
tungen” Der Radio Industrie. Mieczys³aw Trza-
skacz ul. £ódzka 39m33 97-300 Piotrków
Tryb. tel. 044 6475365

Poszukujê zaprogramowany EPROM do wielo-
funkcyjnego czêstoœciomierza 1,2GHZ opisa-
nego w EE 09/93 Proszê o kontakt Andrzej ¯uk
37-450 Stalowa
Wola Poniatow-
skiego 2m21 tel.
015 8424064

Sprzedam oscylo-
skop C1-99 100
MHz x 2 kana³y
980z³, wobulo-
skop

XI-19A

1GHz - 2 kana³y -
290z³. Ksero Sa-
nyo

walizkowe

A4- 680 z³. Tade-
usz Stopka oœ. £u-
kaszówki

5/34

34-500 Zakopa-
ne

Wykrywacz meta-
li

prod.

zach.

sprzedam, kupiê,

wymieniê, wypo¿yczê .A. Wyka ul. Lipowa
6a/17 81-572 Gdynia, tel.0602 224228

Kupiê TMS-3763, TMS-4464. Oferty z cen¹
proszê przesy³aæ na adres: Bart³omiej Lewko ul.
Pogodna 14 22-670 Be³¿ec

Sprzedam dekoder surround z PE 2/97 z³o¿ony
i uruchomiony cena 50 z³ lub zamieniê na PE
rocznik 96, 95. Dariusz Dembowski 87-211
Wielkie Radowiska Kurkocin 36

Sprzedam lampy ECH81 EF80 EF95 ECC81
ECC85 EL95 ECC83 ECC803S QQEE03/12
EF806F EF806S E88CC. Magnetofon lampowy
Wilga -Tonsil i Tonette ZRK. Piotr Trusiewicz Lu-
boñ ul. Szkolna 60

Sprzedam lampy ECC82, 83 EM84 PCC88-
1,2,3,4 z³ - cena zale¿y od iloœci 032 2054634
Kornel

Wykrywacze metali, schematy, sondy, p³ytki,
komplety elementów sprzedam, kupiê, wy-
mieniê na inne. S. Królak ul. Wyki 19/ 6 75-
329 Koszalin tel. 094 3412813

Sprzedam modu³y koñc. mocy MOS 100-
300W.b.ma³e p³ytki (SMD) uruchomione. rów-
nie¿ modu³y zasilacza. Niedrogo! tel.0601
740507

Sprzedam radzieckie „Radio” z lat 1970-1987.
Pe³ny wykaz koperta+znaczek. Jerzy Sapa ul.
Poniatowskiego 37/108 37-450 Stalowa Wola

01/99

Gie³da „Praktycznego Elektronika”

Pocz¹wszy od numeru 11/98 wprowadziliœmy my now¹ rubrykê

bezp³atnych og³oszeñ drobnych. Mamy nadziejê, ¿e rubryka ta przys³u-
¿y siê naszym Czytelnikom, którzy bêd¹ chcieli sprzedaæ, kupiæ lub wy-
mieniæ podzespo³y elektroniczne, urz¹dzenia pomiarowe, schematy,
literaturê itp.

Zasady zamieszczania og³oszeñ drobnych

1. Bezp³atne og³oszenia drobne przyjmowane s¹ wy³¹cznie od osób

fizycznych.

2. Treœæ og³oszenia mo¿e dotyczyæ sprzeda¿y, kupna, wymiany lub

innych propozycji zwi¹zanych z bran¿¹ elektroniczn¹.

3. Og³oszenia drobne zawieraj¹ce nie wiêcej ni¿ 180 znaków przyj-

mowane s¹ wy³¹cznie na aktualnych kuponach zamieszczanych
w „Praktycznym Elektroniku”.

4. Kupon zawiera 180 kratek które nale¿y wype³niæ du¿ymi drukowany-

mi literami, z zachowaniem odstêpu jednej wolnej kratki pomiêdzy
wyrazami.

5. Og³oszenia mo¿na nadsy³aæ na adres redakcji:

„Praktyczny Elektronik”, ul. Jaskó³cza 2/5, 65-001 Zielona Góra,
koniecznie z dopiskiem GIE£DA PE.

GIE£DA

Poszukujê schemat wykrywacza cz¹stek metali
o œrednicy od 0,2 mm mieszcz¹cych siê w po-
lu o œrednicy ok. 60 mm. Eugeniusz Witucki
85-133 Bydgoszcz ul. Konopna 26/66

Wykonujê na zamówienie ka¿dego rodzaju
przewody po³¹czeniowe standartowe - niety-
powe dla wszelkiego rodzaju urz¹dzeñ RTV au-
dio komputerowego telekom i inne parametry
do uzgodnienia . Marek Staszewski Poznañ ul
Grunwaldzka 250/6 tel.8685050

Poszukujê schematów radioodbiorników lam-
powych Pionier Kosmos orsz Nordmark kupiê
lampê AL4 kupiê schematy radioodbiorników
wyprodukowanych przed 1960 r. Proszê
o oferty.Adam Nowak 29-100 W³oszczowa ul.
Po³udniowa 14 tel. 041 3942712

Sprzedam czasopisma „Audio” i „Radio - Au-
dio”. Kupiê tanio oscyloskop dwukana³owy
(mo¿e byæ uszkodzony) lub zamieniê na Mini-
disc Sony MDS - JE520 nowy 999 z³ lub inne
komponenty Sony Sylwester Szczepañski 076
8563304 Legnica

Sprzedam:RX„R-250” miernik radiacji „RKSB-
104” 35z³ (cyfrowy).Analogowy „RK-67-3”
25z³. Cyfrowy autotester „KT-100” 100z³. Ku-
piê: mieœ. „Radio” z lat 1985 do 98 (ros.).Lam-
powy RLC. schemat „R-467”. Anatol Fio³ów ul.
Kœ. Œciegiennego 5 17-200 Hajnówka

Proponujê bezgotówkow¹ wymianê. Przyœlij
schematy ciekawych urz¹dzeñ elektronicznych,
odeœlê ci tyle samo innych. Spis wysy³am za

darmo (ok. 150 pozycji). Uczciwoœæ i termino-
woœæ 100%. Andrzej Piotrowski Korytniki 9/4
37-741 Krasiczyn

Sprzedam bazê danych w MS ACCES: czêœci,
schematy, artyku³y itd.(spisane z prasy elektro-
nicznej), które mo¿na przeszukiwaæ, sortowaæ,
³¹czyæ tematycznie...15z³ tel.095 7351713

Filtry z serii FCD-465 PP107. Dokumentacje
TRY-A UKF FM-SSB. Roczniki Radioamatora
i Krótkofalowca z lat szeœædziesi¹tych kupiê
Mieczys³aw Biedroñ ul. Mordarska 29 Limano-
wa 34-600

Wykonam obwody drukowane jedno i dwu-
stronne z metalizacj¹ odbiór za zaliczeniem po-
cztowym. A. Moniak Bolechowice 107 32-082
woj krakowskie tel. 012 2853497 po godz. 18

Sprzedam diody prostownicze 100 Amper 16
szt. 15 z³/szt. Micha³ Cêbrzyñski, ul. Kopernika
9 42-287 Psary, tel. (0-34) 357-93-95.

Sprzedam oscyloskop C1-118A dwukana³owy,
20 MHz.Cena:400z³ tel.043 6775370

Wysokiej klasy wykrywacze metali typu PI
z rozró¿nieniem i selekcj¹ sprzedam, wszech-
stronne zastosowanie. Zasiêg w gruncie 2,5 m.
2 sondy 30 i 45cm. Ceny 500 ¸ 1500 z³. Z. No-
wak ul. Leœna 7e/3 42-300 Myszków

Sprzedam zmontowany i uruchomiony
wzmacniacz 2x50W lub 1x100W, kolorofony -
150z³, zasilacz komputerowy - 50 z³ i inne

uk³ady elektroniczne, schematy - 1 z³, czasopi-
sma o elektronice. Marek Szafrañski ul Obozo-
wa 73/13 01-425 Warszawa

Sprzedam komputerowy spis wszystkich rocz-
ników PE EP EDW EE RE od 89 katalog w Ac-
cess lub Excel Win95 1 dyskietka wyszukiwanie
artyku³ów na okreœlony temat cena 12 z³ +
op³. pocztowa Mariusz Dulewicz ul Królowej
Jadwigi

9B/5

76-150

Dar³owo

tel.

0943146715

Sprzedam wysokiej klasy wykrywacze typu PI
z rozró¿nianiem do monet, skarbów, milita-
riów oraz wykrywacze PI ramowe o zasiêgu do
5m Ceny 500 do1500z³ Zbigniew Nowak
ul. Leœna 7e/3 42-300 Myszków

Kierowco - elektroniczna blokada zap³onu sil-
nika (w obud. do ka¿dego auta, ³atwa instala-
cja) - w 99% skuteczna p. z³odziejom (niekon-
wencj. rozwi¹zanie). 90 z³ (zamów. na k. po-
czt.). Zawsze aktualne. Dariusz Knull pl. Ryme-
ra 4a/5 41-800 Zabrze

Wykrywacze metali z rozró¿nianiem lub bez.
Zasiêg 3 metry. Gwarancja. Dokumentacje wy-
krywaczy sprzedam, kupiê, zamieniê. Napra-
wianie gratis Wykrywaczy tel.018 3531149

Kupiê modulator TV z PE 9/98; wzm. Mocy
w.cz. do pilotów 433 MHz (500 m) zasiêgu
itp. Ksero ster. radiowe na uk³. Holtek
(schematy aplikacje itp.) i opis 4-kana³owego
zdal.

ster.

podczerwieni.

Dominik

Szanweber, Pl. W³adys³awa Jagie³³y 32, 97-

320 Wolbórz, tel.
(0-44) 61-64-797
po 19-tej.

Poszukujê schema-
tów

przystawki

zmieniaj¹cej OTV
w

oscyloskop.

Arkadiusz Mache-
rzyñski,Kropiwnik
1, 67-232 Brzeg G³,
tel. (0-68) 388-48-84.

M³ody elektronik
poszukuje ksi¹¿ek,
czasopism, zwi¹za-
nych z napraw¹
RTV i serwisem. Po-
szukujê

ksi¹¿ek

o podstawowych
z a g a d n i e n i a c h
z elektroniki i napr-
wa sprzêtu RTV.
Mog¹ byæ u¿y-
wane.

S³awomir

Jarosz, ul. Kusociñ-
skiego

17/101,

39-300 Mielec.

01/99

Wzmacniacze operacyjne dziêki

swojej uniwersalnoœci znajduj¹ szerokie
zastosowanie do realizacji ró¿norodnych
uk³adów elektronicznych. Bogata oferta
producentów podzespo³ów elektronicz-
nych oraz stosunkowo niska cena powo-
duj¹, ¿e konstruktorzy uk³adów elektro-
nicznych w swojej pracy bardzo czêsto
siêgaj¹ po tego typu uk³ady.

Wzmacniacze operacyjne, podob-

nie jak zwyk³e wzmacniacze np. tranzy-
storowe s³u¿¹ do wzmacniania napiêæ
lub mocy. Jednak wy¿szoœæ wzmacnia-
czy operacyjnych polega na tym, ¿e
sposób dzia³ania takiego uk³adu jest
okreœlony g³ównie poprzez elementy ze-
wnêtrzne do³¹czane do danego wzmac-
niacza operacyjnego. W wypadku zwy-
k³ych wzmacniaczy sposób dzia³ania
uk³adu mocno zale¿y od budowy we-
wnêtrznej takiego uk³adu.

Podstawowym ograniczeniem sto-

sowania wzmacniaczy operacyjnych jest
pasmo czêstotliwoœciowe, które, ze
wzglêdu na wymaganie du¿ego wzmoc-

nienia, nie jest szerokie. W zakresie ma-
³ych czêstotliwoœci uk³ady ze wzmacnia-
czami operacyjnymi, jako elementami
aktywnymi, prawie ca³kowicie zast¹pi³y
klasyczne rozwi¹zania tranzystorowe.
Wzmacniacze napiêciowe budowane
z u¿yciem wzmacniaczy operacyjnych
nie wymagaj¹ separacji stopni pojem-
noœci¹ sprzêgaj¹c¹. Wystêpuje zatem
ograniczenie pasma jedynie od góry.
Tworzone

wzmacniacze

s¹ zatem

wzmacniaczami dolnoprzepustowymi.
Pasmo przenoszenia wzmacniacza zale-
¿y wy³¹cznie od w³aœciwoœci czêstotli-
woœciowych wzmacniacza operacyjnego.

Prezentowany tutaj tester wzmac-

niaczy operacyjnych nie mierzy para-
metrów wzmacniacza operacyjnego, ta-
kich jak wejœciowe napiêcie niezrówno-
wa¿enia czy czêstotliwoœæ graniczna,
lecz sprawdza, czy prawid³owa jest war-
toœæ wzmocnienia napiêciowego wzmac-
niacza z zamkniêt¹ pêtl¹ sprzê¿enia
zwrotnego. Gdy wzmocnienie wzmac-
niacza odbiega od wartoœci uznanej za

prawid³ow¹, oznacza to, ¿e uk³ad jest
uszkodzony.

Wyró¿niæ mo¿na dwa typy wzmac-

niaczy opartych na wzmacniaczach ope-
racyjnych: odwracaj¹cy fazê sygna³u
wejœciowego (rysunek 1a), oraz nieod-
wracaj¹cy fazy sygna³u wejœciowego
(rysunek 1b).

Wzmocnienie wzmacniacza od-

wracaj¹cego fazê sygna³u wejœciowego
(rysunek 1a) jest okreœlone za po-
moc¹ rezystorów R1 i R2 i wynosi:
Ku = – (R2 / R1). Znak minusa œwiadczy
o tym, ¿e uk³ad odwraca fazê. Analo-
gicznie, wzmocnienie wzmacniacza nie-
odwracaj¹cego fazy sygna³u wejœciowe-
go (rysunek 1b) jest okreœlone wzorem:
Ku = 1 + (R2 / R1). Jak widaæ w obu
przypadkach wzmocnienie wzmacniacza
nie zale¿y od rodzaju u¿ytego wzmac-
niacza operacyjnego, lecz tylko od war-
toœci elementów zewnêtrznych. Znaj¹c

wartoœci rezystorów do³¹czonych do
wzmacniacza mo¿emy obliczyæ wzmoc-
nienie uk³adu niezale¿nie od typu zasto-
sowanego wzmacniacza operacyjnego.
Przyjêto tu milcz¹ce za³o¿enie, ¿e
wzmocnienie wzmacniacza operacyjne-
go w otwartej pêtli sprzê¿enia zwrotne-
go jest bardzo du¿e.

Schemat testera wzmacniaczy ope-

racyjnych przedstawiony zosta³ na ry-
sunku 2. Uk³ad scalony US1 jest precy-
zyjnym, stabilizowanym termicznie
Ÿród³em napiêcia o wartoœci 1,2 V.
Uk³ad ten wraz z rezystorami R1 i R2

Przedstawiony w tym artykule tester scalonych wzmacniaczy
operacyjnych mo¿e byæ pomocny podczas naprawy urz¹dzeñ
elektronicznych, gdy podejrzewamy, ¿e dany wzmacniacz
operacyjny jest uszkodzony. Tester ten przydatny jest równie¿
przy monta¿u uk³adów wykonanych w oparciu o wzmacniacze
operacyjne – mo¿emy byæ pewni, ¿e uk³ad zmontowany bêdzie
z dobrych podzespo³ów.

01/99

Tester wzmacniaczy

operacyjnych

Uwy

Uwe

Uwy

Rys. 1 Podstawowe rodzaje uk³adów pracy

wzmacniaczy operacyjnych:

a) wzmacniacz odwracaj¹cy fazê sygna³u

wejœciowego,

b) wzmacniacz nieodwracaj¹cy fazy sygna³u

wejœciowego

Opis uk³adu

wytwarza napiêcie wejœciowe dla bada-
nego wzmacniacza. Testowanie wzmac-
niacza jest mo¿liwe w konfiguracji uk³a-
du odwracaj¹cego i nieodwracaj¹cego
fazê sygna³u wejœciowego. Wybór konfi-
guracji dokonywany jest za pomoc¹
prze³¹cznika bistabilnego W£1.

Wzmocnienie napiêciowe badane-

go wzmacniacza operacyjnego w konfi-
guracji uk³adu odwracaj¹cego okreœlone
jest przez elementy R3, R4 i P1 i wyno-
si: Ku = – (P1 + R7) / R3. Podobnie,
dla konfiguracji wzmacniacza nie-
odwracaj¹cego o wzmocnieniu decydu-
j¹ elementy R6, R8 i P2. W tym wy-
padku

wzmocnienie

jest

równe:

Ku = 1 + (R6 / (R8 + P2). Ze wzglêdu
na fakt, ¿e wartoœci rezystancji rezysto-
rów okreœlone s¹ z pewn¹ tolerancj¹, do
dok³adnego ustawienia wzmocnienia
uk³adu s³u¿¹ potencjometry monta¿owe
P1 i P2. Zastosowanie ich eliminuje ko-
niecznoœæ stosowania ciê¿ko dostêpnych
i stosunkowo drogich precyzyjnych rezy-
storów o ma³ej tolerancji. Dodatkowo,
dla konfiguracji wzmacniacza odwracaj¹-
cego fazê, sygna³ wyjœciowy z badanego
wzmacniacza podawany jest na wzmac-

niacz US2A. Wzmocnienie tego uk³a-
du jest równe: Ku = – (R5 / R4) = – 1.
Wzmacniacz ten ma na celu jedynie od-
wrócenie fazy sygna³u i nie zmienia jego
poziomu.

Sygna³ z wyjœcia wzmacniacza US1A

(dla uk³adu odwracaj¹cego) lub z wyj-
œcia badanego wzmacniacza (dla uk³adu

nieodwracaj¹cego) jest podawany na
wejœcie komparatora okienkowego.
Komparator ten ma za zadanie spraw-
dziæ, czy poziom sygna³u mieœci siê
w zadanym przedziale. Dzia³anie kom-
paratora okienkowego mo¿na porównaæ
do prze³¹cznika progowego o dwóch
wartoœciach progowych. Napiêcie wyj-
œciowe zmienia siê skokowo przy œciœle
okreœlonych wartoœciach napiêcia: dol-
nej i górnej. Wartoœci te okreœlaj¹ szero-

koœæ „okienka” i s¹ ustalone za pomoc¹
elementów R9 i D2 (pierwsze napiêcie
progowe U

prog1

) oraz R10 i D1 (drugie

napiêcie progowe U

prog2

Komparator

okienkowy

sk³ada

siê z dwóch komparatorów progo-
wych US2B i US2C, uk³adu iloczynuj¹-
cego diody D3 i D4, oraz wzmacnia-
cza US2D. Je¿eli napiêcie wejœciowe
doprowadzone do komparatora (nó¿ki
13 i 10 US2 jest ni¿sze ni¿ U

prog1

– 5,1 V,

to wyjœcie US2C jest w stanie niskim.
Po przekroczeniu progu napiêcia
komparator zmienia swój stan na wy-
soki (rysunku 3). Natomiast gdy napiê-
cie wejœciowe komparatora jest ni¿-
sze ni¿ U

prog2

– 6,8 V, wyjœcie US2B

jest w stanie wysokim, który zmienia

01/99

C10

22mF

100n

470mF

–15V

79L15

~15V

US4

PR1

–

470mF

100n

22mF

15V

GB008

78L15

+15V

US3

„DOBRY”

„Z£Y”

WE „–”

W£1

2×1N4148

5V1

„+”

47k

56k

220k

33k

+15V

–15V

470W

R12

470W

GND

–15V

6V8

22k

LM385-1,2

US1

100k

220k

430W

R11

LM324

+15V

R10

10k

47n

22mF

R4 56k

2,2k

US2

+15V

R5 56k

Rys. 2
Schemat ideowy
testera wzmacnia-
czy operacyjnych

Uprog1

Uprog2

Uprog2–Uprog1

–13V

Uwe

6,8V

5,1V

Uwy

US2D

+13V

–13V

Uprog2

Uprog1

US2B

5,1V

6,8V

Uwe

+13V

US2B/C

Uwy

US2C

Rys. 3 Poziomy napiêæ dla komparatora

okienkowego

siê na niski po przekroczeniu progu
(rysunek 3).

Zatem gdy napiêcie wejœciowe

komparatora mieœci siê w przedziale od
+5,1 V do +6,8 V, wówczas poziom
napiêcia wyjœciowego, za uk³adem ilo-
czynuj¹cym wynosi oko³o +13 V i œwie-
ci dioda D6. Dioda D5 jest wówczas
spolaryzowana w kierunku zaporowym
i nie œwieci. Gdy napiêcie wejœciowe
znajduje siê poza przedzia³em – napiê-
cie wyjœciowe wynosi oko³o –13 V. Teraz
dioda D6 jest spolaryzowana w kierun-

ku zaporowym, natomiast œwieci dioda
D5. Jeœli wiêc wzmocnienie badanego
wzmacniacza zostanie tak dobrane, by
jego napiêcie wyjœciowe (dla sprawnego
wzmacniacza operacyjnego) mieœci³o siê
w przedziale od 5,1 V do 6,8 V, wów-
czas dla sprawnego wzmacniacza w kie-
runku przewodzenia spolaryzowana zo-
stanie dioda D6, natomiast dla wzmac-
niacza uszkodzonego (napiêcie wyjœcio-
we poza przedzia³em) – w kierunku
przewodzenia spolaryzowana zostanie
dioda D5. Diody te sygnalizuj¹ wiêc stan

badanego wzmacniacza operacyjnego.

Ca³y uk³ad zasilany jest napiêciem

symetrycznym ±15 V. W zasilaczu wy-
korzystano scalone stabilizatory napiêæ:

US3 dla napiêcia +15 V oraz US4 dla
napiêcia –15 V.

Ca³y uk³ad zmontowany zosta³ na

jednej p³ytce drukowanej. Na p³ytce
znajduje siê tak¿e prze³¹cznik bistabilny
typu ISOSTAT. Uk³ad scalony US2 mo¿na
umieœciæ w podstawce. Eliminuje to
mo¿liwoœæ zniszczenia uk³adu podczas
lutowania, a tak¿e u³atwia ewentualn¹
wymianê w wypadku jego uszkodzenia.
Szczególn¹ uwagê nale¿y zwróciæ na
precyzjê monta¿u uk³adu US1. Uk³ad
ten mo¿na bardzo ³atwo przegrzaæ pod-
czas lutowania.

Badany wzmacniacz operacyjny na-

le¿y umieœciæ w podstawce do³¹czonej
do punktów 1÷6 na p³ytce zgodnie ze
schematem ideowym. Do p³ytki nale¿y
te¿ doprowadziæ napiêcie zasilania
z transformatora sieciowego (2×18 V).

Po zmontowaniu uk³adu w miejscu

badanego wzmacniacza umieszcza siê
sprawny wzmacniacz operacyjny. Dla
obu konfiguracji badanego wzmacnia-
cza nale¿y ustawiæ potencjometrami P1
i P2 napiêcie wyjœciowe (wyprowadze-
nie 13 lub 10 US2) oko³o 6 V (œrodek

okienka). Powinna wówczas zaœwieciæ
dioda D6. Po od³¹czeniu „dobrego”
wzmacniacza operacyjnego od uk³adu,
dioda D6 powinna zgasn¹æ, a zaœwieciæ
siê dioda D5. Po tych regulacjach tester
gotowy jest do pracy. Zmiana konfigu-
racji badanego wzmacniacza mo¿e
odbywaæ siê przy w³¹czonym zasilaniu,
natomiast pod³¹czanie i od³¹czanie ba-
danego wzmacniacza zaleca siê wykony-
waæ przy wy³¹czonym zasilaniu testera.
Nale¿y te¿ uwa¿aæ, by prawid³owo
pod³¹czyæ badany wzmacniacz, gdy¿
w przeciwnym wypadku mo¿na spowo-

dowaæ jego uszkodzenie.
P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zali-
czeniem pocztowym. P³ytki mo¿na za-
mawiaæ w redakcji PE.
Cena: 3,05 z³ + koszty wysy³ki.
Niektóre podzespo³y elektroniczne mo¿-
na zamawiaæ w firmie LARO.

01/99

à Rados³aw Smaga

E 4

–

US1

2
1

–

US2

PR1

US3

R10

C10

Rys. 4 P³ytka drukowana i rozmieszczenie elementów

Monta¿ i uruchomienie

US1

– LM 385-1,2

US2

– LM 324

US3

– LM 78L15

US4

– LM 79L15

– dioda Zenera 6,8 V,

typ dowolny

– dioda Zenera 5,1 V,

typ dowolny

D3, D4

– 1N4148

– dioda LED czerwona

– dioda LED zielona

PR1

– mostek prostowniczy,

1 A/100 V np. GB008

R10

– 430 W

/0,125 W

R9, R12

– 470 W

/0,125 W

– 2,2 kW

/0,125 W

– 10 kW

/0,125 W

R11

– 22 kW

/0,125 W

– 33 kW

/0,125 W

R3, R4, R5 – 56 kW

/0,125 W

R6, R7

– 220 kW

/0,125 W

– 100 kW

TVP 1232

– 47 kW

TVP 1232

– 47 nF/50 V ceramiczny

C5÷C8

– 100 nF/50 V ceramiczny

C1, C9, C10 – 22 m

F/25 V

C3, C4

– 470 m

F/50 V

W£1

– prze³¹cznik bistabilny typu

ISOSTAT (4 sekcje)

p³ytka drukowana

numer 442

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

Kondensatory

Inne

Obecnie prawie nikt nie buduje zasila-

czy stabilizowanych z dyskretnych elemen-
tów. W wielu konstrukcjach króluj¹ monoli-
tyczne zasilacze trójkoñcówkowe, na czele ze
stabilizatorami napiêæ dodatnich LM 78XX
i ujemnych LM 79XX. Oba stabilizatorów
produkowane s¹ w kilkunastu wersjach na-
piêciowych i pr¹dowych. W ¿ycie jednak
czêsto p³ata figle i nie posiadamy stabilizato-
ra o napiêciu wyjœciowym takim jakiego po-
trzebujemy. Problemowi temu mo¿na zara-

dziæ w prosty sposób, opisany w tym artyku-
le. Jedynym ograniczeniem jest to, ¿e stabi-
lizator który posiadamy, musi byæ na napiê-
cie ni¿sze ni¿ napiêcie które chcemy uzyskaæ.
Wynika z tego prosty wniosek, ¿e warto mieæ
w zapasie stabilizatory na napiêcie
5 V, zarówno dodatnie jak i ujemne.

Schemat klasycznego stabilizatora

z uk³adem LM 78XX zamieszczono na rysun-
ku 1. Pominiêto na nim, a tak¿e na pozosta-
³ych schematach, kondensatory elektrolitycz-
ne i ceramiczne, które powinny byæ umie-
szczone na wejœciu i wyjœciu uk³adu. Napiê-
cie wyjœciowe uk³adu zdeterminowane jest
wewnêtrznym dzielnikiem napiêcia i nie
podlega regulacji przez u¿ytkownika. War-
toœæ napiêcia wyjœciowego odniesiona jest
do nó¿ki po³¹czonej z mas¹ uk³adu.

Warto przypomnieæ, ¿e ró¿nica napiêcia

wejœciowego i wyjœciowego dla tej rodziny
uk³adów powinna wynosiæ minimum 2 V.
Je¿eli do wejœcia uk³adu doprowadzone jest
napiêcie z zasilacza niestabilizowanego ró¿-
nicê t¹ nale¿y powiêkszyæ o wartoœæ napiêcia
uwzglêdniaj¹c¹ napiêcie têtnieñ U

. W prak-

tyce wystarczy ró¿nicê powiêkszyæ do ok.
3,0÷3,5 V. Przy tym nie mo¿na siê sugero-
waæ pomiarem napiêcia przeprowadzonym

woltomierzem U

wolt

, gdy¿ wska¿e on war-

toœæ œredni¹ napiêcia U

we œr

, która jest wy¿sza

od chwilowej wartoœci napiêcia, w czasie
gdy kondensator filtru jest roz³adowywany
(rys. 1).

Najprostszym rozwi¹zaniem opisanego

na wstêpie problemu jest zastosowanie do-
datkowego rezystora, lub potencjometru
(rys. 2). W uk³adzie tym wykorzystano fakt,
¿e pr¹d spoczynkowy I

wyp³ywaj¹cy z nó¿-

ki masowej jest w przybli¿eniu sta³y, jego
zmiany w funkcji pr¹du obci¹¿enia wynosz¹
ok. 6%. Pr¹d I

wywo³uje na potencjome-

trze P1 spadek napiêcia proporcjonalny do
wartoœci rezystancji. Uk³ad LM 78XX stabili-
zuje napiêcie U

pomiêdzy swoim wyj-

œciem, a nó¿k¹ masow¹ po³¹czon¹ z poten-
cjometrem. Zatem napiêcie wyjœciowe uk³a-
du z rys. 2 bêdzie sum¹ napiêæ stabilizatora
i spadku napiêcia na potencjometrze P1.
Zmiany napiêcia wyjœciowego w funkcji pr¹-
du obci¹¿enia bêd¹ mniejsze od 5% dla pe³-
nego przedzia³u pr¹dów obci¹¿enia.

Rozwi¹zanie to jest szczególnie poleca-

ne w uk³adach ze sta³ym poborem pr¹du,
lub przy niewielkich wahaniach pr¹du ob-
ci¹¿enia. Potencjometr mo¿na zast¹piæ od-
powiednio dobranym rezystorem, co nie na-
strêcza trudnoœci w zamontowaniu uk³adu
na p³ytce drukowanej, na której przewidzia-
no miejsce dla samego stabilizatora.

Drugim rozwi¹zaniem jest uk³ad przed-

stawiony na rysunku 3. Jago zalet¹ w stosun-
ku do poprzedniego jest ograniczenie wp³y-
wu zmian pr¹du obci¹¿enia na napiêcie wyj-
œciowe. Uzyskano to dziêki zastosowaniu
dzielnika napiêciowego R1, P1. W uk³adzie
tym podobnie jak poprzednio uk³ad LM
78XX stabilizuje napiêcie wyjœciowe wzglê-
dem swojej nó¿ki masowej. Tak¿e tutaj na-
piêcie wyjœciowe jest równe sumie napiêcia

stabilizacji uk³adu i spadku napiêcia na po-
tencjometrze P1. Pr¹d I

dzielnika rezystan-

cyjnego R1, P1 powinien mieæ wartoœæ ok.
3÷5 razy wiêksz¹ ni¿ pr¹d spoczynkowy I

Dziêki temu wp³yw zmian pr¹du I

na na-

piêcie wyjœciowe jest mniejszy i nie przekra-
cza 2% w pe³nym zakresie pr¹dów obci¹¿e-
nia. Tak¿e zastosowanie tego rozwi¹zania nie
powinno nastrêczyæ wiêkszych problemów.

Jeszcze lepsze parametry mo¿na uzy-

skaæ w uk³adzie z rysunku 4. Dalsz¹ minima-
lizacjê wp³ywu zmian pr¹du spoczynkowego
I

na napiêcie wyjœciowe otrzymuje siê

w wyniku zastosowania dodatkowego tran-
zystora. Wp³yw zmian pr¹du spoczynkowe-
go na napiêcie wyjœciowe w tym uk³adzie
nie przekracza 1%. Niestety zamontowanie
tego uk³adu w miejsce samego stabilizatora
na p³ytce drukowanej wymaga nieco „gim-
nastyki”, ale generalnie jest mo¿liwe.

Przedstawione powy¿ej przyk³ady mo-

g¹ byæ równie¿ stosowane przy uk³adach
stabilizatorów napiêcia ujemnego. W uk³a-
dzie z rysunku 4 nale¿y tylko zmieniæ typ
tranzystora na komplementarny np. BC
547B. Po³¹czenia elektrod tranzystora pozo-
staj¹ bez zmian.

Pomys³y uk³adowe –

proste zasilacze regulowane

à S.E.

min 2V

wolt

³U

+2V

(min)

78XX

we œr

Rys. 1 Klasyczna aplikacja stabilizatora

LM 78XX (na schemacie pominiêto konden-

satory elektrolityczne i ceramiczne na

wejœciu i wyjœciu uk³adu)

[V]=U

[V]+U

[V]

[V]=I

[mA]×P1[kW]

78XX

Rys. 2 Uk³ad z jednym rezystorem zwiêksza-

j¹cy napiêcie wyjœciowe stabilizatora

=3÷5×I

[V]=U

[V]+(I

[mA]+I

[mA])×P1[kW]

[mA]=

[V]

R1[kW]

78XX

Rys. 3 Uk³ad z dwoma rezystorami zwiêksza-

j¹cymi napiêcie wyjœciowe stabilizatora

b»200

BC557B

R1[kW]

[V]+0,6V

[mA]=

[V]=U

[V]+0,6V+

(

[mA]+

=0,5÷1×I

[mA]

×P1[kW]

)

+0,6V

78XX

Rys. 4 Uk³ad z tranzystorem zwiêkszaj¹cy

napiêcie wyjœciowe stabilizatora

01/99

Rozpatrywane dotychczas po³¹czenia

bramek logicznych dawa³y sygna³ wyj-
œciowy zale¿ny jedynie od aktualnego
rozk³adu sygna³ów wejœciowych. Mo¿na
elementarne bramki po³¹czyæ tak, ¿e sy-
gna³ wyjœciowy bêdzie zale¿ny od aktual-
nego stanu wejœæ jak i od poprzedniej sy-
tuacji. Tego rodzaju uk³ad logiczny nazy-
wany jest uk³adem sekwencyjnym
w odró¿nieniu od poprzednio poznanych
uk³adów kombinacyjnych. Uk³ady se-
kwencyjne wykorzystuj¹ grupê uk³adów

podstawowych nazywanych przerzutni-
kami. Zasadnicz¹ funkcj¹ przerzutnika
jest pamiêtanie jednego bitu informacji.

Mo¿na go zbudowaæ przez odpowie-

dnie po³¹czenie dwóch bramek NAND.
Jedno wejœcie ka¿dej bramki po³¹czone
jest z wyjœciem drugiej bramki. Po³¹czenie
to ilustruje rys. 1a.

Dwa wolne wejœcia bramek zostan¹

wykorzystane jako wejœcia tak utworzone-
go uk³adu. Podanie 1 na wejœcie S spowo-
duje pojawienie siê stanu 1 na wyjœciu Q.
Podanie 1 na wejœcie R spowoduje zmia-
nê stanu wyjœcia na 0. Drugie wyjœcie – Q
realizuje funkcjê negacji wyjœcia Q. Wej-
œcie S nazywane jest wejœciem ustawiaj¹-
cym (Set) a wejœcie R wejœciem zeruj¹cym
(Reset). St¹d pochodzi nazwa przerzutni-
ka – RS.

Stan wyjœciowy przerzutnika zmienia

siê przez podawanie na wejœcia kombina-
cji 0 – 1. Kombinacja 1 – 1 nie zmienia

stanu wyjœæ. Kombinacja 0 – 0 wprowa-
dza wyjœcia w stan trudny do przewidze-
nia tzw. stan nieokreœlony i jest sytuacj¹
niepo¿¹dan¹. Dzia³anie przerzutnika opi-
suje podana ni¿ej tabelka:

Oznaczenie Q

okreœla stan wyjœcia

Q przed przyjœciem okreœlonej kombi-
nacji sygna³ów wejœciowych S i R.
Q

n+1

oznacza stan wyjœcia po przyjœciu

kombinacji sygna³ów wejœciowych. Jak
wiêc widzimy sygna³ wyjœciowy prze-
rzutnika zale¿y tak¿e od jego poprze-
dniej wartoœci.

Przerzutnik RS mo¿na zbudowaæ

korzystaj¹c z bramek NOR. Po³¹czenia
bêd¹ takie same, natomiast dzia³anie
nieco inne. Stanem nieokreœlonym
przerzutnika RS z bramek NOR bêdzie
kombinacja 1 – 1. Nie zmienia stanu
wyjœæ kombinacja 0 – 0.

Gdzie mo¿na zastosowaæ przerzut-

nik RS? Jest to uk³ad pamiêtaj¹cy stan
1 podany na wejœcie ustawiaj¹ce
lub zeruj¹ce. Stan ten mo¿na wymu-
siæ prze³¹cznikiem chwilowym lub krót-
kotrwa³ym impulsem. Krótkotrwa³e
wciœniêcie przycisku spowoduje w³¹-
czenie uk³adu sterowanego przerzutni-
kiem. Wy³¹czenie nast¹pi po wciœniêciu
przycisku zeruj¹cego. Inne zastosowa-
nie, to wykrywanie krótkotrwa³ych
impulsów.

Przerzutnik, którego stan wyjœcio-

wy zmienia siê bezpoœrednio po zmia-
nie stanu wejœæ nazywany jest przerzut-
nikiem asynchronicznym. Istniej doœæ
du¿a grupa przerzutników, w których
stan wyjœcia zmienia siê w okreœlonym
momencie czasu. Nazywane s¹ one
przerzutnikami synchronicznymi i wy-
magaj¹ dodatkowego sygna³u tzw. sy-
gna³u zegarowego (CLK, C, T).

Bardziej z³o¿onym uk³adem wewnê-

trznym i wiêksz¹ iloœci¹ wyprowadzeñ
charakteryzuje siê przerzutnik JK. Ze
wzglêdu na z³o¿onoœæ nie przytoczê jego
schematu wewnêtrznego a jedynie ozna-
czenie wyprowadzeñ zewnêtrznych. Jest
on uk³adem uniwersalnym, na bazie
którego mo¿na realizowaæ inne wersje
przerzutników.

Oznaczenie czterech wyprowadzeñ

znamy ju¿ z przerzutnika RS. Dodatkowy-
mi s¹ wejœcia J i K s³u¿¹ce do wprowadza-
nia danych oraz wejœcie T przewidziane
dla sygna³u zegarowego. Przerzutnik ten
mo¿e pracowaæ zarówno asynchronicznie
jak i synchronicznie.

Wejœcia S i R u¿ywane s¹ do okreœla-

nia stanów pocz¹tkowych wyjœæ (ustawia-
nie lub zerowanie - w odniesieniu do wyj-
œcia Q). Rolê wejœæ w czasie dalszej pracy
pe³ni¹ wejœcia J i K. Nie maj¹ one takich
ograniczeñ jak wejœcia R, S. Akceptuj¹
wszystkie mo¿liwe kombinacje sygna³ów.
Spotyka siê wersje przerzutników JK tylko
z jednym wejœciem R lub S.

Przy pracy asynchronicznej sygna³y

wejœciowe podaje siê na wejœcia R i S. Ta-
belka stanów wygl¹da nastêpuj¹co:

Praca synchroniczna mo¿e byæ reali-

zowana jeœli stany wejœæ R i S s¹ ustawio-
ne jednoczeœnie na 1. Stan wyjœciowy
zmienia siê przy przejœciu sygna³u zegaro-
wego T z poziomu wysokiego 1 na niski 0.
Odwrotna sytuacja wyst¹pi jeœli wejœcie
zegarowe nie bêdzie zanegowane jak
w rozpatrywanym przyk³adzie. Stany
wyjœæ po prze³¹czeniu zale¿ne s¹ od sta-
nów wejœæ J i K przed prze³¹czeniem. Je-

01/99

Elektronika inaczej cz. 36 –

przerzutniki

Przerzutnik RS

Rys. 1 Przerzutnik RS

n+1

–
–

Przerzutnik JK

Zerowanie

Dane

Zegar

Wyjœcia

Ustawianie

Rys. 2 Przerzutnik JK

nie wykorzystywane

praca synchroniczna

œli oba wejœcia znajduj¹ siê w stanie 0, to
nie nastêpuje zmiana stanu wyjœcia po
prze³¹czeniu sygna³u zegarowego. Jeœli
znajduj¹ siê w stanie 1 – nastêpuje zmia-
na stanu wyjœcia na przeciwny (0 na 1 lub
1 na 0). Jeœli jedno wejœcie jest w stanie
1 a drugie w stanie 0 to ten uk³ad jest
przepisywany sygna³em zegarowym
na wyjœcia. Stan wejœcia J jest przeno-
szony na wyjœcie Q a stan wejœcia K na
wyjœcie Q.

Po pod³¹czeniu wejœæ J i K do +5 V

(1 logiczna) zmiana stanu wyjœcia Q na-
stêpuje po ka¿dej zmianie sygna³u zega-
rowego z poziomu wysokiego na niski
(1 na 0). Przejœcie to nazywane jest zbo-
czem opadaj¹cym. Tak dzia³aj¹cy prze-
rzutnik nazywany jest przerzutnikiem T.
Popularnie nazywany jest tak¿e dwójk¹
licz¹c¹.

Charakterystyczn¹ w³aœciwoœci¹ prze-

rzutnika T jest podzia³ czêstotliwoœci sy-
gna³u wejœciowego. Sygna³ wyjœciowy ma
dwa razy mniejsz¹ czêstotliwoœæ ni¿ sy-
gna³ wejœciowy. Kaskadowo po³¹czone
przerzutniki T wykorzystuje siê do zlicza-

nia impulsów lub do budowy liczników
czêstotliwoœci.

Przepisywanie sygna³u wejœciowego

na wyjœcie to cecha przerzutnika typu D,
nazywanego tak¿e zatrzaskiem. W ten
sposób sygna³ wejœciowy zostaje zapa-
miêtany do czasu ponownego zapisu.

Tak¿e przerzutnik D mo¿na wykonaæ

z przerzutnika JK po pod³¹czeniu inwerto-
ra miêdzy wejœcia J i K. Przerzutniki T i D
wykonywane s¹ w formie scalonej jako
zestawy takich przerzutników w jednym
uk³adzie scalonym.

Przerzutnik D wykorzystuje siê np. do

zatrzaskiwania adresu przy tzw. multiple-
ksowanych liniach danych i adresów
w mikrokomputerach. Dziêki temu uzy-
skuje siê jednoczesne wystêpowanie pe³-
nego adresu i danych. Inne zastosowanie
to wykrywanie kierunku ruchu wiruj¹cych
lub przesuwaj¹cych siê czêœci maszyn. Do
tego celu niezbêdne s¹ dwa przesuniête
w fazie sygna³y pochodz¹ce np. z czujni-
ków optoelektronicznych. jeden sygna³

podaje siê na wejœcie D a drugi na wejœcie
zegarowe T. Zale¿nie od kierunku ruchu
zmienia siê stan wejœcia D w odniesieniu
do opadaj¹cego zbocza sygna³u na wej-
œciu zegarowym. W efekcie poziom wyso-
ki na wyjœciu odpowiada jednemu kie-
runkowi ruchu a poziom niski drugiemu.

Uk³ady logiczne w powi¹zaniu z ele-

mentami RC mog¹ byæ wykorzystane do
generacji pojedynczych lub ci¹gów im-
pulsów. Przyk³adem jest tutaj tzw. mono-
wibrator. Inaczej nazywany tak¿e multi-
wibratorem monostabilnym. Uk³ad ten
posiada jeden stan stabilny, do którego
wraca po up³ywie pewnego czasu od
wprowadzenia w stan przeciwny. Uk³ad

ten wytwarza wiêc jeden impuls po po-
budzeniu sygna³em zegarowym. Czas
trwania impulsu nie zale¿y od parame-
trów sygna³u wejœciowego a jest doœæ pre-
cyzyjnie okreœlony wartoœciami elemen-
tów RC.

Rys. 5b pokazuje jak zbudowaæ mo-

nowibrator w oparciu o przerzutnik JK.
Po³¹czenie wejœcia S z wyjœciem Q przez
rezystor R2 wymusza stan stabilny Q = 0
i Q = 1. Pod³¹czenie wejœæ J i K przez R1
do +5 V uaktywnia wejœcie zegarowe T
odpowiadaj¹ce dzia³aniu przerzutnika T.
Niski stan napiêcia (0) na wyjœciu Q spo-
woduje zmniejszanie siê napiêcia na wej-
œciu S. Szybkoœæ zmiany zale¿y od warto-
œci C i R2. Po osi¹gniêciu poziomu odpo-

wiadaj¹cego 0 logicznemu nast¹pi zmia-
na stanu wyjœciowego na stabilny. Zada-
niem diody D jest przyspieszenie roz³ado-
wania kondensatora C na pocz¹tku stanu
stabilnego. Poziom wysoki na wyjœciu Q
pojawia siê jednoczeœnie na wejœciu S.
Opadaj¹ce zbocze sygna³u zegarowego
wytworzy kolejny impuls wyjœciowy,
który trwa przez czas zale¿ny od wartoœci
C i R2.

Monowibrator s³u¿y nie tylko do wy-

twarzania

pojedynczych

impulsów

o okreœlonej d³ugoœci. Mo¿e byæ wykorzy-
stany do realizacji opóŸnieñ czasowych.
Np. sygna³ z wyjœcia Q mo¿e byæ wyko-
rzystany jako sygna³ zegarowy innego
przerzutnika. Sygna³ ten jest opóŸniony
wzglêdem sygna³u zegarowego podawa-
nego na wejœcie monowibratora.

Monowibratory wykonywane s¹

w technikach TTL i CMOS. Wymagaj¹ do-
³¹czenia zewnêtrznych elementów RC do
ustalenia czasu trwania impulsu wyjœcio-
wego (opóŸnienia).

Spotkaliœmy siê ju¿ z nim wczeœniej -

przy okazji zastosowañ wzmacniaczy ope-
racyjnych. Charakterystyczn¹ jego cech¹
jest tzw. histereza. Oznacza ona ró¿ne po-
ziomy sygna³ów wejœciowych wymagane
do zmiany stanu wyjœciowego z 0 na 1
i odwrotnie. Realizowane w technologii
TTL tzw. bramki Schmitta zmieniaj¹ stan
wyjœciowy z 1 na 0 przy napiêciu wejœcio-
wym wy¿szym o 800 mV od napiêcia wy-
maganego do przejœcia ze stanu 0 na 1.
Charakterystyka przejœciowa takiej bram-
ki pokazana jest na rys. 6b.

Stosowane s¹ do formowania prze-

biegów prostok¹tnych na podstawie po-
wolnych zmian sygna³u wejœciowego. In-

01/99

+5V

Rys. 3 Przerzutnik T

+5V

Rys. 4 Przerzutnik D

Monowibrator

+5V

Rys. 5 Monowibrator

Przerzutnik Schmitta

ne zastosowania to detekcja progowa
i wytwarzanie ci¹gów impulsów.

Pierwszy przyk³ad dotyczy wykorzy-

stania przerzutników T do budowy liczni-
ka impulsów. Przerzutniki te nale¿y po³¹-
czyæ kaskadowo tzn. wyjœcie Q do³¹czyæ
do wejœcia T kolejnego przerzutnika.

Pokazany na rys. 7 uk³ad sk³ada siê

z trzech tzw. dwójek licz¹cych (przerzutni-
ków T). Uk³ad ten posiada wejœcie A, na
które podawane s¹ zliczane impulsy i trzy
wyjœcia Q

, Q

. Stany tych wyjœæ

przedstawiaj¹ liczbê binarn¹ odpowiada-
j¹c¹ iloœci zliczonych impulsów. Indeksy
wyjœæ 0, 1, 2 odpowiadaj¹ wadze pozycji
cyfr binarnych. Najmniejsz¹ wagê ma
wyjœcie Q

Taki licznik nazywany jest licznikiem

binarnym. Potrafi liczyæ do 111 binarnie
(7 dziesiêtnie). Ka¿da zmiana sygna³u
wejœciowego z 1 na 0 zmienia stan wyj-
œcia przerzutnika T. Jeœli pocz¹tkowe stany
wyjœæ Q wynosz¹ 0 (liczba 000) to po
pierwszym zboczu opadaj¹cym sygna³u
wejœciowego pojawi siê 1 na wyjœciu Q

(100). Kolejne zbocze opadaj¹ce spowo-
duje zmianê stanu Q

na 0. Opadaj¹ce

zbocze z wyjœcia Q

wymusi stan 1 na

wyjœciu Q

(010). Z kolei opadaj¹ce zbo-

cze Q

wymusi zmianê stanu wyjœcia

(001). Ósmy impuls wejœciowy spo-

woduje wyzerowanie wszystkich wyjœæ i
liczenie rozpocznie siê od pocz¹tku. Sy-
gna³y wyjœciowe kolejnych przerzutników
posiadaj¹ dwa razy mniejsz¹ czêstotli-
woœæ w odniesieniu do sygna³u wejœcio-

wego ka¿dego z nich. Przebieg na wyjœciu
Q

ma czêstotliwoœæ równ¹ 1/8 czêstotli-

woœci sygna³u na wejœciu licznika.

Po³¹czenie czterech przerzutników

i wymuszenie zerowania po 10 impulsie
stworzy tzw. licznik dziesiêtny (licz¹cy do
9). Nazywany jest on tak¿e dekad¹ licz¹-
c¹. Zdekodowane wyjœcia takiego licznika
mog¹ sterowaæ wyœwietlaczem cyfrowym
i wskazywaæ stan licznika. Impuls zeruj¹cy
dekadê wymusza jednoczeœnie tzw. sy-
gna³ przeniesienia bêd¹cy pierwszym im-
pulsem zliczanym przez kolejn¹ dekadê.

Nastêpny przyk³ad to rejestr przesuw-

ny zbudowany w oparciu o przerzutniki
D. Wyjœcie Q przerzutnika do³¹czone jest
do wejœcia D nastêpnego przerzutnika.
Wejœcie D pierwszego przerzutnika ma
wymuszony stan 0 (do³¹czone do masy).

Wejœcia zegarowe po³¹czone s¹ ra-

zem i doprowadzo-
ny jest do nich sy-
gna³ wejœciowy. Sy-
gna³ z wyjœcia Q
ostatniego przerzut-
nika jest podawany
do bramki AND
i strobowany impul-
sami zegarowymi –
wejœciowymi. Wyso-
ki poziom na wyj-
œciu bramki pojawia
siê tylko wtedy gdy
oba jej sygna³y wej-
œciowe maj¹ poziom
wysoki. Oznacza to
przekazywanie sta-
nu ostatniego prze-
rzutnika w momen-
cie wystêpowania
impulsów zegaro-

wych na wyjœcie.

Do przerzutników mo¿na wprowa-

dziæ korzystaj¹c z nie narysowanych wejœæ
ustawiaj¹cych S liczbê binarn¹. Kolejne
impulsy sygna³u zegarowego bêd¹ powo-
dowa³y przesuwanie siê cyfr liczby na
wyjœcie rejestru. Po trzech impulsach ze-
garowych wszystkie przerzutniki zostan¹
wyzerowane a na wyjœciu wygenerowany
ci¹g impulsów odpowiadaj¹cy szerego-
wej postaci liczby.

Rejestr przesuwny nadaje siê dosko-

nale do zamiany postaci liczb binarnych
z równoleg³ej na szeregow¹. Inne zastoso-
wania to operacje arytmetyczne np.
mno¿enie lub dzielenie. Jest on podsta-
wowym elementem maszyn cyfrowych –
tak¿e mikrokomputerów.

01/99

à Ci¹g dalszy w nastêpnym numerze.

Przyk³ady zastosowañ
przerzutników

Rys. 7 Licznik impulsów

0,8

1,6

+5V

Rys. 6 Bramka Schmitta

Rys. 8 Rejestr przesuwny

Jedn¹ z najbardziej niebezpiecznych

sytuacji na drodze jest nag³a zmiana
przyczepnoœci nawierzchni. Mo¿e ona
byæ spowodowana wjechaniem na
odcinek zabrudzony mokr¹ glin¹ nanie-
sion¹ na jezdniê przez pojazdy rolnicze
wje¿d¿aj¹ce na drogê z pola. Innym nie-
bezpieczeñstwem s¹ spadaj¹ce jesieni¹
z drzew liœcie, które tak¿e s¹ bardzo
œliskie. Oba te niebezpieczeñstwa s¹
jednak wyraŸnie widoczne na drodze.
Natomiast oblodzenie drogi w wyni-
ku go³oledzi jest s³abo zauwa¿alne. Go-
³oledŸ jest bardziej niebezpieczna ni¿
œliskoœæ poœniegowa, gdy¿ wystêpuje

nieoczekiwanie. Pó³ biedy, gdy pada mar-
zn¹cy deszcz. W takiej sytuacji natural-
ne jest, ¿e mo¿na oczekiwaæ go³oledzi
i wszyscy kieruj¹cy pojazdami zdaj¹ so-
bie z tego sprawê drastycznie zmniej-
szaj¹c prêdkoœæ. Go³oledŸ powstaj¹ca
w wyniku resublimacji (przechodzenia
pary wodnej w stan sta³y z pominiêciem
stanu ciek³ego) jest znacznie groŸniejsza,
gdy¿ pojawia siê nieoczekiwanie na nie-
których odcinkach drogi, mimo relatyw-
nie dobrych warunków. Doœwiadcze-
ni kierowcy wiedz¹, ¿e miejscami nara-
¿onymi na wystêpowanie takiego rodza-
ju go³oledzi s¹ mosty i wiadukty ch³odzo-

ne od spodu, szczyty wzniesieñ, lub zacie-
nione odcinki drogi.

Oblodzenie nawierzchni wystêpuje

je¿eli równoczeœnie zostan¹ spe³nione
dwa warunki:
– temperatura nawierzchni spadnie poni-

¿ej zera;

– wzglêdna wilgotnoœæ powietrza bêdzie

wiêksza ni¿ 95%.

Powy¿sze warunki determinuj¹ wy-

st¹pienie go³oledzi „klasycznej”, której
nie nale¿y myliæ z marzn¹cym deszczem,
padaj¹cym nawet przy dodatniej tempe-
raturze na sch³odzone pod³o¿e.

W takiej sytuacji bardzo przydatnym

urz¹dzeniem bêdzie proponowany uk³ad,
który ostrzega kierowcê przed mo¿liwo-
œci¹ wyst¹pienia powy¿szych warunków.
Urz¹dzenie to nie zwalnia jednak kieruj¹-
cego od zachowania szczególnej uwagi,
a tylko pomaga mu w ocenie sytuacji me-
teorologicznej, któr¹ jest dosyæ ciê¿ko
okreœliæ siedz¹c w ciep³ym i wygodnym
wnêtrzu pojazdu.

Same warunki wyst¹pienia go³oledzi

wymuszaj¹ niejako konstrukcjê detektora.
Musi on mierzyæ temperaturê na ze-
wn¹trz pojazdu i panuj¹c¹ tam wilgot-
noœæ powietrza.

Uk³ad pomiaru wilgotnoœci zrealizo-

wano w oparciu o rezystancyjny, mean-
drowy czujnik wilgotnoœci wykonany na
p³ytce drukowanej. Rezystancja takiego
czujnika zmniejsza siê wraz ze wzrostem
wilgotnoœci. Rezystancja suchego czujnika
wynosi ponad 20 MW i maleje do
ok. 3÷8 MW gdy czujnik umieszczony
jest w powietrzu o du¿ej wilgotnoœci. Sta-
³a czasowa takiego czujnika wynosi
w przybli¿eniu 2÷3 sekundy.

Spadek rezystancji powoduje prze-

p³yw pr¹du przez bazê T1 i powsta-
nie spadku napiêcia na rezystorze R3.
Tranzystor T1 pracuje w uk³adzie typo-
wego wzmacniacza pr¹dowego. Sygna³
z kolektora T1 doprowadzony jest
do komparatora US1A. Napiêcie refe-
rencyjne komparatora mo¿e byæ regu-
lowane potencjometrem P1. W ten
sposób zosta³a zapewniona regulacja
czu³oœci detektora. Komparator bezpoœre-
dnio steruje diod¹ LED sygnalizuj¹c¹
przekroczenie poziomu wilgotnoœci
ponad 95%.Komparator posiada dodat-
nie sprzê¿enie zwrotne, wprowadzane re-
zystorem R7, dzieki któremu otrzymuje
siê pêtle histerezy.

Co prawda spory kawa³ek zimy mamy ju¿ za sob¹, ale przed na-
mi jeszcze dwa najmroŸniejsze miesi¹ce. Dlatego te¿ warto po-
myœleæ nad detektorem go³oledzi, który mo¿e nas uchroniæ przed
wypadkiem. Urz¹dzenie to mia³o byæ opublikowane wczeœniej,
ale sam pad³em ofiar¹ œliskich nawierzchni, co prawda nie na
drodze, st¹d opóŸnienie.

Detektor go³oledzi

do samochodu

Opis uk³adu

47n

22mF

100mF

US1÷US2

+9V

Vin

78L09

+9V

22mF

10k

US3

+9V

+12V

R18

10k

R20

4,3k

R15 1M

1mF

R13

10k

R17

1N4148

R16

+9V

330W

1mF

R12

1N4148

R19 22k

LM358

US2

22k

LM358

33k

R10

25°C

R14 1M

4,3k

US1

NTC

10k

R11

22k

+9V

LM358

10k

2 US1

„CZERWONA”

10k

1,5k

22k

BC558B

R1 1M

4,7k

R7 1M

10mF

390k

1mF

+9V

Rys. 1 Schemat ideowy detektora go³oledzi

01/99

Drugim blokiem uk³adu jest progowy

miernik temperatury. Jako czujnik zasto-
sowano tu termistor typu NTC. Wraz z re-
zystorem R9 i potencjometrem P2 tworzy
on dzielnik napiêcia. Zmiana napiêcia na
wyjœciu dzielnika wynosi ok. 2,3%/K. Na-
piêcie z dzielnika doprowadzane jest do
dwóch komparatorów US2A i US2B. Dol-
ny komparator posiada próg czu³oœci
ok. 3°C, a górny ok. 0°C. Tak¿e te kom-
paratory posiadaj¹ pêtle histerezy, która
eliminuje powstawanie oscylacji podczas
zmiany stanu na ich wyjœciach.

Na uk³adzie US1B zbudowano prosty

generator przebiegu prostok¹tnego
o czêstotliwoœci pracy ok. 2 Hz. Gdy na
wyjœciu US1B pojawi siê stan wysoki, po-
woduje on wzrost napiêcia na wejœciu
nieodwracaj¹cym wzmacniacza (nó¿ka
5 US1B) do wartoœci ok. 2/3 napiêcia za-
silania. W tym czasie przez rezystor R19
³adowany jest kondensator C5. Gdy na-
piêcie na kondensatorze C5 przekroczy
wartoœæ 2/3 napiêcia zasilania, wzmac-
niacz US1B zmieni stan swojego wyjœcia
z wysokiego na niski. Spowoduje to do-
prowadzenie do wejœcia nieodwracaj¹ce-
go napiêcia o wartoœci 1/3 zasilania. Kon-
densator C5 zacznie siê teraz roz³adowy-

waæ przez rezystor R19, a¿ do ponownej
zmiany napiêcia wyjœciowego. Wype³nie-
nie przebiegu wyjœciowego wynosi
w przybli¿eniu 1/2.

Generator pomocniczy dostarcza im-

pulsy do anody diody LED D2. W czasie
kiedy temperatura jest wy¿sza ni¿ +3°C
Wyjœcie komparatora US2B jest w stanie
wysokim, a wyjœcie US2A w niskim i dioda
D2 nie œwieci siê. Gdy temperatura spadnie
poni¿ej +3°C komparator US2B zmienia
stan wyjœcia na niski i dioda D2 zaczyna mi-
gaæ dziêki impulsom doprowadzonym
z generatora pomocniczego. Dalszy spadek
temperatury poni¿ej 0°C spowoduje zmia-
nê stanu wyjœcia komparatora US2A na wy-
soki i doprowadzenie do anody diody D2
sta³ego napiêcia dodatniego. Stan taki sy-
gnalizowany jest ci¹g³ym œwieceniem siê
diody D2. Dwupoziomowa sygnalizacja
temperatury, umo¿liwia kierowcy lepsz¹
ocenê sytuacji na drodze.

W detektorze go³oledzi zastosowano

meandrowy czujnik wilgotnoœci powie-
trza wykonany na fragmencie p³ytki dru-
kowanej. Czêœæ p³ytki z czujnikiem wilgot-

noœci i umieszczanym tam termistorem
odcina siê. Po³¹czenia pomiêdzy p³ytk¹
czujników i pozosta³¹ czêœci¹ uk³adu naj-
lepiej jest poprowadziæ przewodem ekra-
nowanym, ale nie jest to niezbêdne.

Po zmontowaniu ca³ego uk³adu

i po³¹czeniu p³ytek mo¿na przyst¹piæ
do kalibracji. W warunkach domo-
wych ciê¿ko jest zmierzyæ wilgotnoœæ
wzglêdn¹ powietrza. Mo¿na przyj¹æ, ¿e
chuchaj¹c w pobli¿u ust otrzymuje
siê wilgotnoœæ wzglêdn¹ powietrza na
poziomie 90÷100%. Dlatego te¿
„chuch” bêdzie wzorcem wilgotnoœci.
Aby ciep³e powietrze z ust nie skrapla³o
siê na p³ytce czujnika podczas chuchania
nale¿y przed regulacj¹ rozgrzaæ p³ytkê do
temperatury cia³a ok. 40°C. Tak¿e pod-
czas chuchania p³ytka powinna byæ roz-
grzana.

Przed regulacj¹ p³ytkê czujnika wilgot-

noœci myje siê spirytusem, lub denatura-
tem. Do mycia nie wolno stosowaæ wody
koloñskiej. Suchy czujnik wilgoci przedsta-
wia sob¹ rezystancjê ponad 20 MW.

Monta¿ i uruchomienie

446

ARTKELE

446

ARTKELE

R10

R16

R14

R15

R12

R13

R11

358

US2

US1

R19

R20

R17

R18

358

Rys. 2
P³ytka drukowana
i rozmieszczenie
elementów

US1, US2

– LM 358, TL 082

US3

– LM 78L09

– BC 558B

– LED kolor czerwony

– LED kolor zielony

D3, D4

– 1N4148

R12

– 330 W

/0,125 W

– 1 kW

/0,125 W

R8, R16

– 1,5 kW

/0,125 W

R11, R13

– 4,3 kW

/0,125 W

– 4,7 kW

/0,125 W

R3, R17,

R18, R20

– 10 kW

/0,125 W

R4, R10, R19 – 22 kW

/0,125 W

– 33 kW

/0,125 W

– 390 kW

/0,125 W

R1, R7,

R14, R15

– 1 MW

/0,125 W

– 10 kW

TVP 1232

– 22 kW

TVP 1232

– 47 nF/50 V ceramiczny

– 1 m

F/50 V MKSE

C3, C4

– 1 m

F/63 V

– 10 m

F/25 V

C5, C8

– 22 m

F/25 V

– 100 m

F/16 V

– termistor NTC 10 kW

p³ytka drukowana

numer 426

Wykaz elementów

Pó³przewodniki

Rezystory

Kondensatory

Inne

01/99

Po w³¹czeniu zasilania dioda D1 po-

winna byæ zgaszona. Nastêpnie delikatnie
chucha siê na czujnik i reguluj¹c potencjo-
metrem P1 doprowadza siê do zapalenia
diody D1. Przy w³aœciwym ustawieniu P1
dioda D1 gaœnie w ci¹gu ok. 2 s po zaprze-
staniu chuchania na czujnik.

Je¿eli ktoœ posiada w domu hi-

grometr (miernik wilgotnoœci wzg-
lêdnej powietrza), który doœæ czêsto
umieszczany jest razemz barometrem,
mo¿e dok³adnie wyregulowaæ czujnik
wilgotnoœci. Wystarczyzamkn¹æ siê w ³a-
zience razem z higrometrem i detekto-
rem go³oledzi, a nastêpnie odkrêciæ go-
r¹c¹ wodê w prysznicu. Po kilku minu-
tach w ³azience wilgotnoœæ powietrza
wzroœnie do ¿¹danego poziomu 95%,
przy którym ustawia siê próg zapalenia
diody D1.

Podczas regulacji detektora w wil-

gotnej ³azience niezbêdnym jest zasila-
nie urz¹dzenia z baterii. Wszelkie próby
z zasilaczami sieciowymi w warunkach
wysokiej wilgotnoœci zawsze prowadz¹
do pora¿enia pr¹dem.

Regulacja miernika temperatury spro-

wadza siê do och³odzenia termistora do
temperatury 0°C i ustawienia potencjome-
tru P2 w takiej pozycji, aby dioda D2 prze-
sta³a migaæ, a zapali³a siê œwiat³em ci¹-
g³ym. Przy temp ok. w temperaturach od
0°C do +2÷3°C dioda D2 powinna mi-
gaæ, a w temperaturach wy¿szych powinna
zgasn¹æ. W warunkach zimowych termi-
stor mo¿na umieœciæ za oknem i regulacjê
przeprowadziæ przy temperaturze 0°C,
kontrolowanej termometrem zaokiennym.

Je¿eli nie dysponujemy termistorem

10 kW, w jego miejsce mo¿na zastosowaæ

termistor o innej wartoœci. Trzeba wtedy
zmieniæ wartoœæ rezystora R9 na tak¹, aby
przy œrodkowym ustawieniu potencjometru
P2, i umieszczeniu termistora TE w tempe-
raturze ok. 0°C napiêcie na kondensatorze
C3 wynosi³o ok. 4,5 V.

Zmontowane urz¹dzenie umieszcza siê

w samochodzie. Diody sygnalizacyjne
umieszczone s¹ na desce rozdzielczej. Na-
tomiast p³ytkê z czujnikami nale¿y umieœciæ
na zewn¹trz karoserii mo¿liwie blisko jez-
dni w miejscu dobrze przewietrzanym, ale
nie nara¿onym na zabrudzenie, zachlapa-
nie, lub zawilgocenie.
P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki mo¿na zamawiaæ
w redakcji PE.
Cena: 2,85 z³ + koszty wysy³ki.

à mgr in¿. Dariusz Cichoñski

czas monta¿u tasiemki trzeba zwróciæ
szczególn¹ uwagê na kolejnoœæ po³¹czeñ,
gdy¿ w „pl¹taninie” kabli ³atwo jest po-
pe³niæ b³¹d.

Mikrofon powinien byæ umieszczony

blisko cia³a. Najlepiej przykleiæ go
plastrem bezpoœrednio do skóry. Je¿eli
przewody od mikrofonudo p³ytki bêd¹
d³u¿sze ni¿ 20 cm wskazane jest ich ekra-
nowanie przed wp³ywem obcych pól
mi³osnych.

Mo¿liwe jest tak¿e wykrywanie g³êbi

uczuæ w g³osie na wiêksz¹ odleg³oœæ.
W takim przypadku mikrofon mo¿na
umieœciæ bezpoœrednio na p³ytce miernika.

Kalibracjê miernika mo¿na prze-

prowadziæ we dwoje. Pod warunkiem
zachowania sta³oœci uczucia, w oparciu
o rysunek 3.
P³ytki drukowane wysy³ane s¹ za zalicze-
niem pocztowym. P³ytki mo¿na zama-
wiaæ w redakcji PE.

Cena: 2,45 z³ + koszty wysy³ki.
Niektóre podzespo³y elektroniczne mo¿-
na zamawiaæ w firmie LARO.

à Œwiêty Walenty

D9’

D8’

D10

D5’

D4’

D3’

D2’

D6’

D7’

D9’

D8’

D10

D5’

D4’

D3’

D2’

D6’

D7’

D9’

D8’

D10

D5’

D4’

D3’

D2’

D6’

D7’

D9’

D8’

D10

D5’

D4’

D3’

D2’

D6’

D7’

Rys. 3 G³êbia uczuæ: a) ma³a (1÷3 serduszka), b) umiarkowana (4÷6 serduszek),

c) du¿a (7÷9 serduszek), d) do grobowej deski (10 serduszek)

US1

– LM 3915 (LM 3914,

LM 3916)

US2

– LM 358

D1÷D10,

D2'÷D9' – LED f

3 mm,

kolor czerwony koniecznie!!!

D11, D12 – 1N4148

R7, R10

– 1 kW

/0,125 W

– 1,2 kW

/0,125 W

– 2,2 kW

/0,125 W

– 3,9 kW

/0,125 W

– 10 kW

/0,125 W,

patrz opis w tekœcie

R5, R6,

R8, R9

– 100 kW

/0,125 W

– 100 kW

TVP 1232

C2, C6

– 1 m

F/63 V

C3, C5

– 1 m

F/50 V ceramiczny,

lub MKSE

– 10 m

F/25 V

– 22 m

F/25 V

– mikrofon piezoelektryczny,

lub g³oœniczek piezo, patrz

opis w tekœcie

p³ytka drukowana

numer 444

Wykaz elementów

01/99

ci¹g dalszy

O popularnych uk³adach 555 pisano

ju¿ wiele. My jednak w tym krótkim arty-
kule pragniemy zaprezentowaæ dwie pro-
ste aplikacje uk³adu 555, które mog¹ siê
przydaæ wszystkim konstruktorom syste-
mów mikroprocesorowych. Mog¹ one
pos³u¿yæ za proste przetworniki wielkoœci
analogowej na cyfrow¹. Uk³ady te znajd¹
zastosowanie wszêdzie tam gdzie nie jest
wymagana du¿a dok³adnoœæ lecz prostota
konstrukcji.

W aplikacji przedstawionej na rysun-

ku 1 uk³ad 555 s³u¿y za modulator szero-
koœci impulsów. Wymaga jedynie dwóch
elementów zewnêtrznych. Wyzwolenie
uk³adu ujemnym impulsem spowoduje
wygenerowanie na wyjœciu dodatniego
impulsu o szerokoœci zale¿nej od napiêcia
na wejœciu. Do obs³ugi wystarcz¹ jedynie
dwa wyprowadzenia mikrokontrolera –
wyzwalanie oraz wejœcie przerwania ze-
wnêtrznego. Polaryzacja sygna³u wyjœcio-
wego pozwala na generowanie przerwa-
nia wyzwalanego ujemnym zboczem jak
to ma miejsce np. w mikrokontrolerach
rodziny 8051. Aby okreœliæ wartoœæ na-
piêcia wejœciowego, mikrokontroler
odmierza czas od momentu wyzwolenia
do momentu otrzymania przerwania ze-
wnêtrznego. Zale¿noœæ szerokoœci impulsu
od napiêcia wejœciowego nie jest liniowa.
Opisuje j¹ poni¿sza zale¿noœæ:

Przyk³adowo dla wartoœci elementów

przedstawionych na rysunku 1 przy na-
piêciu wejœciowym 2 V czas trwania im-
pulsu wyjœciowego bêdzie równy 46 ms
a przy napiêciu 4 V wyniesie 146 ms. Na
rysunku 2 przedstawiono przebieg wyj-
œciowy po podaniu na wejœcie fali sinuso-
idalnej i okresowym wyzwalaniu uk³adu.
W celu zwiêkszenia dok³adnoœci pomiaru
mikrokontroler mo¿e przeprowadzaæ kali-
bracjê uk³adu do³¹czaj¹c na jego wejœcie
napiêcie o znanej wartoœci.

Drugi z prezentowanych uk³adów

równie¿ mo¿e znaleŸæ zastosowanie na
styku elektroniki analogowej i cyfrowej.
W aplikacji, któr¹ ilustruje rysunek 3,
uk³ad 555 pracuje w konfiguracji genera-
tora astabilnego (wejœcie wyzwalania 2
po³¹czone jest z wyjœciem roz³adowuj¹-
cym 7). W wyniku takiej konfiguracji po-

³¹czeñ powsta³ modulator pozycji impul-
sów, którego czêstotliwoœæ jest zale¿na od
napiêcia na wyprowadzeniu nr 5. Do ob-
s³ugi tego uk³adu wystarczy tylko jedno
wyprowadzenie mikrokontrolera - wejœcie
przerwañ zewnêtrznych. Podobnie jak
w pierwszym uk³adzie, równie¿ tutaj za-
le¿noœæ czêstotliwoœci generowanego sy-
gna³u od napiêcia wejœciowego nie jest li-
niowa. Zale¿noœci czasowe dla aplikacji
z rysunku 3 mo¿na wyznaczyæ z poni¿-
szych wzorów:
Czas trwania stanu wysokiego (t

Czas trwania stanu niskiego (t

off

Czêstotliwoœæ sygna³u wyjœciowego (¦):

Na rysunku 4 przedstawiony zosta³

przebieg generowany na wyjœciu uk³adu
po podaniu na wejœcie fali trójk¹tnej.

U¿yteczny zakres napiêæ wejœciowych

ka¿dego z uk³adów mieœci siê w zakresie
od oko³o 1 V do oko³o 0,9Vcc. Rezystan-
cja wejœciowa wynosi oko³o 3,3 kW. Jej
zwiêkszenie do 66 kW jest mo¿liwe po za-
stosowaniu uk³adów 555 w wersji CMOS.

01/99

Pomys³y uk³adowe –

zastosowanie uk³adu 555

w technice mikroprocesorowej

do pomiaru napiêcia

Rys. 2 Przebieg napiêcia wyjœciowego

modulatora szerokoœci impulsów

Rys. 4 Przebieg napiêcia wyjœciowego

modulatora pozycji impulsów

10n

Wyzwalanie

Wejœcie

Wyjœcie

CVolt

TRIG GND

THR

NE555

9,1k

Vcc

DIS

+Vcc

Rys. 1 Modulator szerokoœci impulsów

10n

NE555

THR

GND

TRIG

CVolt

Wyjœcie

Wejœcie

DIS

Vcc

3,9k

+Vcc

Rys. 3 Modulator pozycji impulsów

à S.E.

A.*

Generator PAL (kpl. 2 p³ytki)

PE 1/92

8,94 z³

E.*

Wzmacniacz 1xTDA 2003

PE 1/92

0,50 z³

G.*

Generator z mostkiem Wiena

PE 1/92

0,50 z³

J.*

Generator funkcyjny

PE 2/92

1,46 z³

001

Analizator widma komplet (2 p³ytki)

PE 3/92

6,33 z³

002* Transkoder SECAM-PAL

PE 3/92

1,56 z³

003* Miernik fazy (regulacja skosu)

PE 3/92

1,29 z³

005* Detektor zera

PE 3/92

1,00 z³

009* Stroboskop samochodowy

PE 5/92

1,00 z³

010* Woltomierz na C520 wersja LCD

PE 4/92

1,15 z³

011* Woltomierz na C 520D wersja LED

PE 4/92

1,18 z³

013* Wyœwietlacz LED CQV 31

PE 4/92

1,00 z³

015* Wyœwietlacz LED CQZL 16

PE 4/92

0,50 z³

016* Regulacja pr¹du podk³adu

PE 4/92

1,13 z³

017* Gwiazda betlejemska CD 4015

PE 4/92

1,87 z³

018* Gwiazda betlejemska CD 4017

PE 4/92

1,87 z³

019* Gwiazda betlejemska listki(5 szt.)

PE 4/92

1,08 z³

020* Wzmacniacz s³uchawkowy

PE 5/92

2,92 z³

021* Korektor-sterowanie potencjometrów

PE 4/92

2,01 z³

022* Korektor-potencjometr elektroniczny

PE 4/92

1,38 z³

023* Korektor wyœwietlanie nastaw

PE 5/92

4,82 z³

024* Zegar MC 1204

PE 5/92

3,79 z³

025* Fonia czterocewkowa

PE 1/93

0,50 z³

027* Generator 1 MHz

PE 1/93

0,50 z³

028* Pozytywka do zegara MC 1204

PE 5/92

1,00 z³

029* Wyœwietlacz do zegara MC 1204

PE 5/92

2,05 z³

031* Termometr

PE 5/92

1,19 z³

032* Generator PAL - rozbudowa

PE 5/92

6,29 z³

033* Sygnalizator akustyczny

PE 1/93

1,00 z³

034* Analizator - pole odczytowe

PE 1/93

5,50 z³

035

Uniwersalny zasilacz

PE 1/93

1,62 z³

036* Betametr

PE 1/93

2,87 z³

037* Dekoder PAL TC 500D/E

PE 3/93

1,22 z³

038* Dekoder PAL R202/A

PE 3/93

1,54 z³

039* Skala UKF

PE 2/93

0,50 z³

040

Zegar MC 1206

PE 2/92

3,87 z³

041

Zegar MC 1206 - wyœwietlacz

PE 2/93

1,86 z³

042* Zegar MC 1206 - wzmacniacze

PE 2/93

1,00 z³

043* Zegar MC 1206 - uk³. ci¹g³ego wyœw.

PE 2/93

3,91 z³

044* Betametr - uk³ad parowania

PE 2/93

1,12 z³

045* Miliwoltomierz ICL 7107

PE 2/93

1,16 z³

046* Miliwoltomierz ICL 7107 - wyœw.

PE 2/93

1,16 z³

048* Zegar MC 1206 - sekundy cyfrowe

PE 3/93

1,88 z³

049* Zegar MC 1206 - sekundy analogowe

PE 3/93

10,20 z³

051* Mówi¹cy dzwonek

PE 3/93

2,53 z³

053* Kwarcowy generator 50 Hz

PE 4/93

1,00 z³

054* Wzmacniacz antenowy UKF

PE 4/93

1,00 z³

055* Zasilacz do wzmacniacza antenowego

PE 4/93

1,00 z³

056* Wzmacniacz mocy 40 W

PE 4/93

1,68 z³

057* Zasilacz wzm. z reg. barwy dŸwiêku

PE 5/93

2,49 z³

058* Wzmacniacz z reg. barwy dŸwiêku

PE 5/93

6,27 z³

059* Minutnik

PE 4/93

0,50 z³

061* Miernik wysterowania

PE 4/93

1,26 z³

063* P³ywaj¹ce œwiat³a II

PE 6/93

1,34 z³

064* Tranzystorowy korektor graf. we/wy

PE 6/93

1,11 z³

065* Tranzystorowy korektor graf. filtry

PE 6/93

4,99 z³

066

Uk³ad opóŸnionego za³¹czania kolumn

PE 6/93

1,13 z³

068* Klucz elektronowy - klawiatura

PE 5/93

1,42 z³

069* Klucz elektronowy

PE 5/93

2,72 z³

070* Korektor graf. - pamiêæ charakt.

PE 7/93

4,87 z³

071* Fonia do odbioru programu POLONIA

PE 5/93

0,62 z³

072* P³ywaj¹ce œwiat³a - generator

PE 6/93

1,00 z³

075* Sonda logiczna CMOS-TTL cyfrowa

PE 6/93

2,31 z³

078* Fonia stereo do odbioru Astry

PE 6/93

1,17 z³

080* Elektroniczna konewka

PE 7/93

1,42 z³

081

Dyskotekowe urz¹dzenie iluminofon.

PE 7/93

8,31 z³

082* Wzmacniacz odczytu do magnetofonu

PE 8/83

2,88 z³

083* Komaro³apka

PE 8/93

1,23 z³

084* Tester tranzystorów

PE 8/93

1,04 z³

087* Regulator œwiate³ dziennych

PE 9/93

1,00 z³

088

Czêstoœciomierz - generator

PE 9/93

3,26 z³

089

Czêstoœciomierz - licznik

PE 9/93

3,44 z³

090

Czêstoœciomierz - wyœwietlacz

PE 9/93

3,63 z³

091

Czêstoœciomierz - sterowanie

PE 10/93

2,88 z³

092

Czêstoœciomierz - uk³ad wejœciowy

PE 11/93

3,29 z³

093

Czêstoœciomierz - uk³ad wejœciowy

PE 11/93

2,26 z³

094

Czêstoœciomierz - preskaler 150 MHz

PE 12/93

1,00 z³

095

Radiotelefon na pasmo 27 MHz

PE 9/93

2,00 z³

099* Przetwornik f/U

PE 10/93

3,48 z³

100

Miernik wysterowania z pamiêci¹

PE 11/93

4,77 z³

101* Regulator obrotów silnika

PE 10/93

1,75 z³

102

Korektor sygna³u video

PE 12/93

1,89 z³

103

Kompresor dynamiki do CB radio

PE 11/93

1,00 z³

104* Zasilacz 13,8/9 V

PE 11/93

0,62 z³

105

Wzm. mocy do radiotelefonu 27 MHz

PE 11/93

1,00 z³

107

Zasilacz laboratoryjny 3-30 V/5 A

PE 12/93

7,62 z³

108

Wzmacniacz mocy 150 W

PE 12/93

6,50 z³

109* Uk³ad logarytmuj¹cy

PE 12/93

1,84 z³

110

Termometr -50 +100 oC

PE 1/94

2,70 z³

111* Automat Losuj¹cy

PE 1/94

2,70 z³

112* Automatyczny wy³¹cznik szyby tylnej

PE 12/93

1,00 z³

113* Stó³ mikserski - wzmacniacz kan.

PE 3/94

2,80 z³

114* Prosty tester tranzystorów

PE 1/94

1,00 z³

116* Blokada tarczy telefonicznej

PE 2/94

1,15 z³

117* Czêstoœciomierz - wyœwietlacz WA

PE 1/94

1,00 z³

119* Termometr - automatyka

PE 2/94

0,50 z³

120* Termometr - zasilanie bateryjne

PE 2/94

0,50 z³

121* Oœmiokana³owa przystawka do osc.

PE 2/94

6,51 z³

122* Konwerter UKF/FM + D³/Œr

PE 2/94

0,50 z³

124* Dekoder Pal do OTVC Rubin 714

PE 3/94

2,15 z³

125* Przystawka wobulacyjna

PE 3/94

1,96 z³

126

Echo do CB radio

PE 3/94

1,83 z³

127* Bootselektor do Amigi

PE 3/94

0,50 z³

130* Spowalniacz do Amigi

PE 4/94

0,57 z³

131* Stó³ mikserski - wzmacniacz sumy

PE 4/94

2,03 z³

133

„Przed³u¿acz” do pilota

PE 4/94

1,00 z³

Du¿y asortyment p³ytek drukowanych powoduje,

¿e realizacja niektórych zamówieñ znacznie wyd³u¿a
siê. P³ytki znajduj¹ce siê w wykazie cenowym posia-
daj¹ dodatkowe oznaczenie pojedyncz¹ gwiazdk¹.
Gwiazdka ta oznacza, ¿e p³ytki sprzedawane bêd¹ do
wyczerpania zapasów magazynowych. Po wyczerpa-
niu tych zapasów nie bêd¹ one oferowane w naszej
sprzeda¿y wysy³kowej.

Ceny podane poni¿ej obowi¹zuj¹ do czasu ukaza-

nia siê nowego cennika.

Przypominamy, ¿e do p³ytek drukowanych nie do-

³¹czamy dokumentacji. Zamówienia prosimy sk³adaæ
wy³¹cznie na kartach zamówieñ (PE 11/98) lub kar-
tach pocztowych. Nie przyjmujemy zamówieñ telefo-
nicznych.

Ceny p³ytek

drukowanych

01/99

134* Stó³ mikserski - zasilacz

PE 5/94

1,18 z³

135* Zdalne ster. - pilot

PE 5/94

4,57 z³

136* Zdalne ster. - wzmacniacz wstêpny

PE 5/94

1,00 z³

137* Zdalne ster. - odbiornik

PE 5/94

4,45 z³

138* Przedwzm. Hi-Fi - uk³ady analogowe

PE 5/94

2,79 z³

139

Zegar LM 8560

PE 5/94

2,50 z³

140* Zdalne ster. - dekoder rozkazów

PE 7/94

6,59 z³

141* Zdalne ster. - sterowanie potencjometr.

PE 6/94

1,29 z³

142* Zewnêtrzna stacja dysków do Amigi

PE 6/94

1,06 z³

144* Aktywna sonda do oscyloskopu

PE 6/94

0,50 z³

145* Uk³ad do przegr. taœm magnetowid.

PE 6/94

2,46 z³

147* Przedwzmacniacz Hi-Fi - wyœwietlacz

PE 7/94

1,18 z³

148* £adowarka do akumulatorów

PE 7/94

2,83 z³

149* Sampler do Amigi

PE 7/94

0,83 z³

150* Oscyloskop-zasilacz

PE 7/94

5,54 z³

151* Oscyloskop-generator i synchronizacji

PE 8/94

5,54 z³

152* Oscyloskop - wzmacniacz X i Z

PE 8/94

4,44 z³

153* Oscyloskop - wzmacniacz Y

PE 9/94

5,54 z³

154* Oscyloskop - dzielnik wejœciowy

PE 9/94

1,09 z³

157* Zdalne ster. - potencjometry elekt.

PE 9/94

3,42 z³

158

Wzmacniacz 100 W

PE 8/94

12,28 z³

160* Kompandor

PE 9/94

1,95 z³

162* Uk³ad Dolby HX PRO

PE 9/94

1,64 z³

164

Obrotomierz cyfrowy - licznik

PE 10/94

3,55 z³

165

Obrotomierz cyfrowy - mno¿nik

PE 10/94

2,24 z³

166* Zdalne ster. - pot. analogowe

PE 10/94

7,46 z³

168* Stó³ mikserski - uk³ad komutacji

PE 11/94

4,60 z³

169* Stó³ mikserski - wskaŸnik przester.

PE 11/94

1,37 z³

170* Lampa sygnalizacyjna

PE 11/94

2,28 z³

171* Symetryzator antenowy

PE 11/94

1,37 z³

173

Szpieg

PE 11/94

1,00 z³

174

Generator funkcyjny

PE 12/94

2,06 z³

176* Analizator widma

PE 1/95

6,72 z³

177* Uk³ad kalibracji pr¹du podk³adu

PE 12/94

3,14 z³

180* Przedwzmacniacz antenowy

PE 12/94

1,00 z³

186

Generator funkcyjny - p³yta g³ówna

PE 1/95

9,01 z³

187* Czêstoœciomierz jednozakresowy

PE 2/95

0,50 z³

188* Charakterograf

PE 2/95

2,62 z³

189* Mikser audio

PE 2/95

9,53 z³

190* Sterownik œwiate³ - sterownik

PE 3/95

8,81 z³

192* Uk³ad fonii satelitarnej

PE 2/95

2,15 z³

194

Wykrywacz metali TRANSET 150

PE 3/95

1,92 z³

197* Sterowanie oœwietleniem w ³azience

PE 4/95

3,20 z³

202* Miniaturowy zegar MC 1204

PE 5/95

2,73 z³

203* Zdalne sterowanie oœwietleniem

PE 5/95

2,05 z³

204* Elektroniczny prze³¹cznik wejœæ

PE 5/95

6,88 z³

206* Przystawka „FUZZ” - „WAH-WAH”

PE 5/95

1,05 z³

207* Sonda logiczna z sygnal. akustyczn¹

PE 6/95

0,50 z³

208

Mikrofon bezprzewodowy

PE 6/95

1,34 z³

209* Przed³u¿acz do STK 4046V

PE 6/95

0,60 z³

210

Mikroprocesorowy zegar sterownik

PE 6/95

12,69 z³

212

Alarm samochodowy - pilot

PE 6/95

1,00 z³

213

Alarm samochodowy - centralka

PE 6/95

5,84 z³

214

Alarm samochodowy - radiopow.

PE 7/95

3,09 z³

215* Przystawka kwadrofoniczna

PE 7/95

1,71 z³

216

Mikrofon bezprzewodowy - odbiornik

PE 7/95

2,53 z³

217* Generator sygna³owy AM

PE 8/95

2,37 z³

218* Modyfikacja alarmu samoch. z kodem

PE 9/95

1,46 z³

221* Elektroniczny dzwonek do telefonu

PE 8/95

0,50 z³

222* W³¹cznik wentylatora ch³odnicy

PE 8/95

1,00 z³

223* Przetwornik „True RMS”

PE 9/95

0,80 z³

224** Generator wobulowany

PE 9/95

3,19 z³

225* Zdalnie sterowany poten. - nad.

PE 9/95

1,00 z³

226* Zdalnie sterowany poten. - odb.

PE 9/95

2,52 z³

227* Automatyczna blokada telefoniczna

PE 9/95

1,29 z³

228* Prosty koder stereofoniczny

PE 10/95

1,56 z³

229* Przystawka do efektu „TREMOLO”

PE 10/95

0,76 z³

231* Uniwersalna ³adowarka akumul. Ni-Cd

PE 10/95

4,80 z³

232* Uniwersalna ³adowarka akumul. Ni-Cd

PE 10/95

2,52 z³

233

Mikropr. miernik czêst. - p³.g³ów.

PE 10/95

2,68 z³

234

Mikropr. miernik czêst. - mikropr.

PE 10/95

4,68 z³

235

Mikropr. miernik czêst. - p³.przed.

PE 11/95

4,68 z³

236

Mikropr. miernik czêst. - wzm. we

PE 11/95

5,83 z³

237

Preskaler 1,3 GHz

PE 12/95

1,00 z³

239

Dzwonek - „Z£Y PIES”

PE 11/95

4,23 z³

241* Gwiazda betlejemska - diody

PE 11/95

8,75 z³

242* Gwiazda betlejemska - automatyka

PE 11/95

2,22 z³

244* Automatyczny wy³¹cznik dodmofonu

PE 12/95

0,72 z³

245

Zasilacz z woltomierzem i amper.

PE 12/95

12,43 z³

246* Termostatyzowany generator kwarc.

PE 12/95

2,51 z³

247* Aparatura zdalnego ster. - szyfr.

PE 2/96

3,47 z³

248* Aparatura zdalnego ster. - odbiornik

PE 8/96

2,19 z³

249* Aparatura zdalnego ster. - wykon.

PE 2/96

4,64 z³

250

Cyfrowy odczyt czêstotliwoœci UKF

PE 1/96

6,60 z³

251* Dodatkowe œwiat³o STOP w samocho.

PE 1/96

0,51 z³

252

Echo i pog³os elektroniczny

PE 1/96

8,51 z³

253* Prostownik do ³adowania akumulatora

PE 2/96

1,35 z³

254

Super Bass

PE 2/96

1,38 z³

255* Elektroniczna ruletka

PE 2/96

3,36 z³

256* Przystawka pseudostereofoniczna

PE 2/96

1,51 z³

257* Migaj¹ce œwiat³o do samochodu

PE 3/96

0,80 z³

258* Regulator ¿arówek halogenowych

PE 3/96

2,55 z³

259* Generator wzorcowy 50 Hz

PE 3/96

1,00 z³

261* Generator szumów

PE 3/96

1,05 z³

262* Sterownik œwiate³ ulicznych

PE 3/96

1,28 z³

263* Generator szumu uk³ady dodatkowe

PE 4/96

1,06 z³

264* Przetwornica z +5 V na -5 V

PE 4/96

1,45 z³

265* Aparatura zdalnego sterowania - serwo

PE 4/96

3,25 z³

266* Klaskomat

PE 4/96

2,38 z³

267* Obrotomierz analogowy

PE 4/96

1,56 z³

268* Rejestrator sygna³ów cyfrowych

PE 6/96

8,50 z³

269* Zamek szyfrowy na kartê optyczn¹

PE 5/96

7,00 z³

270* Zasilacz napiêcia zmiennego

PE 5/96

3,27 z³

271* Automat perkusyjny - generator

PE 5/96

3,77 z³

272* Automat perkusyjny - matryca

PE 5/96

1,51 z³

273* Automat perkusyjny - instrumenty

PE 6/96

4,54 z³

274* Automatyczny w³¹cznik zapisu

PE 6/96

0,55 z³

276* Regulator mocy lutownicy transfor.

PE 7/96

1,00 z³

277* Elektroniczny stroik do gitary

PE 7/96

0,69 z³

278* UltradŸwiêkowy miernik odleg³oœci

PE 7/96

5,97 z³

279* Centralka domofonu

PE 8/96

2,11 z³

280* Centralka domofonu - p³yta przednia

PE 8/96

1,04 z³

281* Prosty betametr

PE 8/96

0,50 z³

282* Wzmacniacz mocy DMOS - 150 W

PE 8/96

7,36 z³

283* Detektor gazu z sygnalizacj¹ dŸwiêk.

PE 8/96

4,07 z³

284* Miernik pojemnoœci - przyst. do wolt.

PE 9/96

2,49 z³

285* Metronom

PE 9/96

1,29 z³

286* Automat. wy³¹cznik ster. œwiat³ami

PE 9/96

3,76 z³

288* Syrena policyjna

PE 9/96

1,00 z³

289* Latarnia morska

PE 10/96

2,15 z³

290* Intervox

PE 10/96

1,26 z³

291* Przetwornica podwy¿szaj¹ca napiêcie

PE 10/96

1,00 z³

292

Przetwornica DC/DC 12V/±30V

PE 10/96

5,70 z³

293* Regulowane Ÿród³o pr¹dowe

PE 10/96

0,88 z³

294* Kontroler stanu akum. samochodego

PE 10/96

1,00 z³

295* Czujnik ultradŸwiêkowy

PE 11/96

3,38 z³

296

Samochodowy wzm. HiFi - 100 W

PE 11/96

4,93 z³

299

Jednozakresowy wolt–amper. 3/5 cyfry

PE 12/96

2,97 z³

300

Zasilacz laboratoryjny 2001

PE 12/96

6,78 z³

301

Zasilacz lab. z przetwornikiem. C/A

PE 1/97

4,60 z³

01/99

302

Zasilacz laboratoryjny - mikroproc.

PE 1/97

13,00 z³

303* Sygnalizator czasu rozmowy telefon.

PE 1/97

0,60 z³

304* Czujnik podczerwieni

PE 12/96

2,29 z³

305* Zabawka - tester refleksu

PE 12/96

7,55 z³

306* Automat. w³¹cznik wentylatora w PC

PE 12/96

1,00 z³

307* Miernik poziomu ha³asu

PE 1/97

2,50 z³

309

Wzm. mocy MOSFET - TDA 7296

PE 3/97

2,70 z³

310* Prosty FUZZ do gitary

PE 2/97

1,10 z³

311* Programowany tajmer

PE 2/97

9,84 z³

312

Dekoder SURROUND

PE 2/97

5,78 z³

313* Sygnalizator go³oledzi do samochodu

PE 2/97

1,10 z³

314

Imobilajzer z oszukiwaczem do sam.

PE 2/97

4,61 z³

315* Domowy telefon - zabawka

PE 3/97

1,25 z³

317

Aparat (pod)s³uchowy

PE 3/97

1,90 z³

318

Siedmiokana³owy analizator widma

PE 3/97

8,34 z³

319

Prosty regulator wycieraczek sam.

PE 4/97

1,95 z³

320* Mostek R L C

PE 4/97

4,29 z³

321

Generator PAL ster. mikroprocesorem

PE 4/97

3,98 z³

322* Elektr. przerywacz kierunkowskazów

PE 4/97

1,20 z³

323

Precyzyjny miernik wysterowania VU

PE 4/97

3,25 z³

324* W³¹cznik wentylatora w ³azience

PE 4/97

1,70 z³

325* Mówi¹cy dzwonek - sygn. do samoch.

PE 5/97

1,20 z³

326* Efekt CHORUS

PE 5/97

4,26 z³

327

Pozycjoner - pilot

PE 5/97

2,24 z³

328

Pozycjoner - sterownik

PE 5/97

3,94 z³

329

Przedwzm. z elektr. prze³. wejœæ

PE 5/97

5,68 z³

330* Przetwornica do ¿arówek halogen.

PE 6/97

2,73 z³

331* Tester pilotów

PE 5/97

1,20 z³

332* Tuner telewizyjny

PE 6/97

12,20 z³

333

Mikroprocesorowy ster. sekwencji

PE 6/97

4,59 z³

334* Sygnalizator dŸwiêkowy gotow. s³oi

PE 6/97

1,76 z³

335* Konwerter ultradŸwiêkowy

PE 6/97

3,23 z³

336

Uniwersalny zasilacz LM 317, LM 350

PE 7/97

2,23 z³

337

Mikro. sonda do pom. czêstotliwoœci

PE 7/97

4,93 z³

338

Zasilacz impulsowy

PE 7/97

5,45 z³

339** Programator do tunera telewizyjnego

PE 7/97

8,91 z³

340

Generator sekwencji pseudolosowych

PE 7/97

1,98 z³

341

Tester pojemnoœci akumulat. Ni-Cd

PE 8/97

4,93 z³

342

Szybka, uniwersalna ³adowarka

PE 8/97

11,50 z³

343* Wykrywacz k³amstw

PE 8/97

1,29 z³

344* Fonia równoleg³a stereo

PE 8/97

5,61 z³

346

Prostownik do ³adowania akumulatora

PE 9/97

3,39 z³

347* Budzik do zegara MC 1204

PE 10/97

7,56 z³

348

Sterownik regulator temperatury

PE 9/97

2,15 z³

349

Sterownik bipol. silników krokowych

PE 9/97

4,95 z³

350

Tajmer-zegar do ciemni fotograf.

PE 10/97

5,52 z³

351* Uk³ad HX PRO

PE 10/97

3,79 z³

352* Przystawka logarytmuj¹ca

PE 10/97

2,46 z³

353

Automatyczny w³¹cznik wycieraczek

PE 10/97

3,88 z³

354

Detektor deszczu

PE 10/97

1,20 z³

355

Œnie¿ne gwiazdki na choinkê

PE 11/97

2,22 z³

356

Urz¹dzenie usuwaj¹ce osad w istalacji

PE 11/97

1,54 z³

357* Korektor wizyjny - dekoder

PE 11/97

6,38 z³

358* Korektor wizyjny - korektor RGB

PE 12/97

6,96 z³

359

Wzmacniacz mocy na tranz. polowych

PE 1/98

5,54 z³

360* Radio radioamatora

PE 11/97

1,22 z³

361* Akustyczny próbnik przejœcia

PE 11/97

1,20 z³

362* Generator impulsów

PE 11/97

8,32 z³

363

Modyfikacja œwiate³ dziennych

PE 11/97

1,86 z³

364

Komputerek samochodowy

PE 12/97

5,50 z³

365

Video korektor - rozkodowyw. kaset

PE 12/97

7,87 z³

366

Diodowy wsk.mocy do wzm. m.cz.

PE 12/97

4,05 z³

367

Fazowy sterownik mocy

PE 12/97

3,58 z³

368

Mini generator serwisowy

PE 1/98

1,62 z³

369* Zasilacz do kolejki elektrycznej

PE 1/98

4,41 z³

370* Sterownik zwrotnic i semaforów

PE 2/98

2,83 z³

371* Próbnik akumulatora samochodowego

PE 1/98

6,96 z³

372

Czêstoœcio. z aut. zmian¹ zakresu

PE 1/98

4,55 z³

373

Generator funk. 10 MHz p³yta czo³owa

PE 3/98

13,78 z³

374

Generator funk. 10 MHz uk³. sterow.

PE 3/98

5,82 z³

375

Generator funkcyjny 10 MHz p³ g³.

PE 3/98

8,18 z³

376

Generator funkcyjny 10 MHz zasilacz

PE 3/98

2,21 z³

378

Impulsowy stabilizator napiêcia

PE 1/98

1,62 z³

379* Elektroniczny symulator rezystancji

PE 2/98

4,16 z³

380

Dekoder RDS - czêœæ odbiorcza

PE 2/98

1,46 z³

382

P³ynne wygaszanie oœwietlenia w sam.

PE2/98

1,54 z³

383* Uniwersalny tajmer

PE 3/98

3,19 z³

384

Aktywny rozdzielacz sygna³u ant.

PE 3/98

4,37 z³

386

Uk³ad kontroli przepalenia ¿arówki

PE 3/98

1,80 z³

387

Dekoder RDS - czêœæ mikroproces.

PE 3/98

5,78 z³

388

Generator impulsów

PE 4/98

6,58 z³

389* Stroboskop dyskotekowy - wysokonap.

PE 4/98

6,15 z³

390* Stroboskop dyskotekowy - sterownik

PE 4/98

3,38 z³

391

Elektroniczny potencjometr wieloobrot

PE 4/98

4,80 z³

392* DŸwiêkowy sygnalizator samochodu

PE 4/98

1,20 z³

393* Optyczny sygnalizator dzwonka telef.

PE 5/98

1,50 z³

394

Samokalibruj¹cy miernik LC

PE 4/98

9,28 z³

395

Uniwersalna karta we-wy do IBM PC

PE 5/98

11,45 z³

396

Wzmacniacz - przystawka do telefonu

PE 5/98

2,41 z³

399

Miniaturowa kamera telewizyjna

PE 5/98

4,45 z³

400

Radiopowiadomienie o du¿ym zasiêgu

PE 6/98

4,21 z³

401

Radiopowiadomienie - dokoñczenie

PE 7/98

6,72 z³

402

Miernik czêstot.- do komputera PC

PE 6/98

1,76 z³

403

Stó³ mikserski - wzmacniacz kana³owy

PE 6/98

5,19 z³

404

Stó³ mikserski - wzmacniacz

PE 7/98

4,94 z³

405

Stó³ mikserski - wzmacniacz sumy

PE 6/98

5,19 z³

406

Zasilacz impulsowy 12V/10A

PE 6/98

6,63 z³

408

Stó³ mikserski - wskaŸnik wysterow.

PE 7/98

5,19 z³

409

Stó³ mikserski - korektor graficzny

PE 7/98

8,33 z³

410

Zabezpieczenie mieszkania

PE 7/98

5,34 z³

411

Miniaturowy zasilacz impulsowy

PE 7/98

2,42 z³

412* Modulator wizyjny

PE 7/98

1,89 z³

413

Wzmacniacz mocy w.cz.

PE 8/98

3,95 z³

414* Rowerowy alarm

PE 8/98

1,50 z³

415* Uk³ad regulacji g³. do magnetowidu

PE 8/98

1,50 z³

416

Uniwersalny sterownik silników krok.

PE 8/98

3,62 z³

417* Wielofunkcyjny sygn. akust. do sam.

PE 8/98

1,72 z³

418

Kompletny wzmacniacz m.cz. 2x40 W

PE 9/98

13,54 z³

419

Gwiazda betlejemska - ozdoba choink

PE 11/98

4,19 z³

420

Modulator - nadajnik TV ma³ej mocy

PE 9/98

3,39 z³

421

Regulator temperatury lodówki

PE 9/98

14,26 z³

422

Laboratoryjny woltomierz ze skal¹ log

PE 9/98

14,26 z³

423

Prostownik TRUE RMS do woltomierza

PE 10/98

1,82 z³

424

Peak Hold Level Meter

PE 9/98

3,36 z³

425

£adowanie akumulatorów kwasowych

PE 9/98

3,14 z³

426

Mikroprocesorowy regulator mocy

PE 10/98

4,87 z³

427

Totalnie odlotowy zmieniacz mowy

PE 11/98

3,34 z³

428

Kieszonkowy odbiornik stereo UKF-FM

PE 10/98

3,16 z³

429

Kontroler napiêcia akumulatorów

PE 10/98

1,50 z³

430

Rotuj¹cy zegar

PE 10/98

4,21 z³

431

Inteligentny wykrywacz metali

PE 11/98

1,50 z³

432

Tester ¿arówek do samochodu

PE 11/98

2,45 z³

433

Bezprzewodowy dzwonek + bariera

PE 11/98

4,73 z³

434

Generator sygna³owy ma³ej czêstot.

PE 12/98

5,51 z³

435

Efekt gitarowy „Distortion”

PE 12/98

2,52 z³

436

Sygnalizator cofania do samochodu

PE 12/98

1,80 z³

437

Mini automat perkusyjny

PE 12/98

2,77 z³

438

Mikropr. zamek szyfrowy z alarmem

PE 12/98

2,43 z³

à Redakcja

01/99

OKI Semiconductor wprowadzi³o na ry-
nek now¹ seriê 16–bitowych mikrokon-
trolerów – MSM66573. Uk³ad umo¿liwia
stosowanie kilku trybów oszczêdzania
energii (m.in. mo¿e pracowaæ z zegarem
30 MHz lub 32,768 kHz), wyposa¿ony
jest w 64K pamiêci ROM, OTP
(MSM66P573) lub Flash (MSM66Q573) ,
4 K pamiêci RAM, 10-bitowy przetwornik
AC, oraz uk³ad watchdog. Cena – 4 dola-
ry 38 centow (w partiach powy¿ej 10000
sztuk).

Samsung Electronics bêdzie produkowa³
u³ady w technologii 0,18 mikrometra.
Prototyp procesora Alpha wykonanego
w tej technologii powinien byæ gotowy
w po³owie przysz³ego roku. Bêdzie on
pracowa³ z czestotliwosci¹ do 1 GHz, przy
jednoczesniej redukcji rozmiarów uk³adu
o po³owê.

Samsung rozpocz¹³ produkcjê 144–me-
gabajtowego modu³u pamiêci RIMM
(Rambus In–line Memory Module),
umo¿liwiajacego transfer do 1,6 GB na
sekundê.

Samsung donosi, ¿e 25% rynku wyœwie-
tlaczy TFT jest opanowane przez produ-
centów koreañskich, a 17% przez Sam-
sung Electronics. Wysoka cena tych pro-
duktów podyktowana jest du¿ym popy-
tem przy niskiej produkcji. Dysproporcja
ta powinna byæ ograniczona w przysz³ym
roku.

Samsung Electronics
uruchamia produkcjê
przenoœnego odtwa-
rzacza plików MP3.
Yepp, bo tak¹ nosi na-
zwê, posiada 40 MB
pamiêci (ktora mo¿e

byæ wykorzystana rownie¿ do przechowy-
wania grafiki lub tekstu) oraz wymiary
58 mm x 85 mm x 17 mm.

Catalyst Semiconductor rozpocz¹³
produkcjê szeregowej pamiêci EEPROM
o pojemnoœci 256 Kb, pracuj¹cej
z czêstotliwoœci¹ 1 MHz. Uk³ady
24WC256 i 24WC257 pracuj¹ w zakresie

napiêæ 1,8 V ÷ 6,0 V i pobieraj¹ pr¹d
mniejszy od 100 nA.

Texas Instruments opracowa³ konstrukcjê
procesora DSP przeznaczonego dla cyfro-
wych telefonow bezprzewodowych,
a operuj¹cego na napiêciach rzêdu 1 V.
Moc zu¿ywana przez te uk³ady jest 15 ra-
zy mniejsza od zu¿ywanej przez analo-
giczne zasilane napiêciem 3,3 V (przy
60 MHz). Prototyp jest zrealizowanym
w technologii 0.25 mikrona odpowiedni-
kiem 0,6–mikronowego uk³adu LC545.

Texas Instruments opracowa³ uk³ad, który
³¹czy procesor DSP przeznaczony dla mo-
demów tradycyjnych (56 kbps, protoko-
³y V.90 i V.34) i ADSL. Chip przewidziany
jest do pracy na zlaczu PCI, a opiera sie
na ukladach DSP TMS320C6x. Robocza
nazwa to C6000 DSP.

Texas Instruments po³¹czy³ miedŸ i oparty
na SiO2 izolator (xeorgel), uzyskuj¹c ma-
teria³ o mniejszej rezystywnoœci i pojem-
noœci ni¿ dotychczas stosowane, co po-
zwoli na opracowanie uk³adów DSP i pro-
cesorów do 10 razy szybszych niz produ-
kowane do tej pory.

Sony Semiconductor Company of Ameri-
ca wyprodukowa³o 4-Mbitowy uk³ad pa-
miêci SRAM (rodzina CXK77b) pracuj¹cy
z czestotliwoci¹ 300 MHZ (3,3 ns).

Serdecznie zapraszamy do nowego dzia³u, w którym bêdziemy
zamieszczaæ ró¿ne ciekawostki znalezione w Internecie. Chcieli-
byœmy, abyœcie to Wy zadecydowali o ich rodzaju i dziedzinach,
z których maj¹ pochodziæ. Zapraszamy wiêc do wspólnego reda-
gowania nowej rubryki. Jeœli uwa¿acie, ¿e znaleziona przez Was
strona internetowa zawiera informacje, z którymi chêtnie zapo-
znali by siê inni czytelnicy, lub sami posiadacie takow¹, napiszcie
do nas. Zdajemy te¿ sobie sprawê z tego, ¿e wielu z Was dopiero
zaczyna, lub bêdzie zaczynaæ swoj¹ przygodê z Internetem. Ma-
j¹c na uwadze, jak wiele mo¿e to przynieœæ po¿ytku dla naszego
hobby, serdecznie zachêcamy. Na najczêstsze pytania dotycz¹ce
elektroniki w Internecie odpowiemy na ³amach pisma. Zaprasza-
my do lektury.

Elektronika w Internecie

à Pawe³ Kowalczuk

à Marcin Witek

elin@pe.com.pl

CZÊŒCI ELEKTRONICZNE

ul. Parkowa 25

51-616 Wroc³aw

tel. (071) 34-88-277
fax (071) 34-88-137

tel. kom. 0-90 398-646

Czynne od poniedzia³ku do
pi¹tku w godz. 9.00 - 15.00
Oferujemy Pañstwu bogaty wybór
elementów elektronicznych uznanych
(zachodnich) producentów bezpoœre-
dnio z naszego magazynu. Posiadamy
w sprzeda¿y miêdzy innymi:
PAMIÊCI EPROM, EEPROM, RAM
(S-RAM; D-RAM)
UK£ADY SCALONE SERII:
74LS..., 74HCT..., 74HC...,
C-MOS (40..., 45...).
MIKROPROCESORY, np.:80.., 82..,
Z80.., ICL71.., ATMEL89..,
UK£ADY PAL, GAL, WZMACNIACZE
OPERACYJNE, KOMPARATORY, TIME-

RY, TRANSOPTORY, KWARCE, STABI-
LIZATORY, TRANZYSTORY, PODSTAW-
KI BLASZKOWE, PRECYZYJNE, PLCC,
LISTWY PIONOWE, LISTWY ZACISKO-
WE, PRZE£¥CZNIKI SWITCH, Z£¥-
CZA, OBUDOWY Z£¥CZ, HELITRYMY,
LEDY, PRZEKANIKI, GALANTERIA
ELEKTRONICZNA.

POSIADAMY TAK¯E W SPRZEDA¯Y
PODZESPO£Y KOMPUTEROWE:
NOWE I U¯YWANE
P£YTY G£ÓWNE, PROCESORY, PA-
MIÊCI SIMM/DIMM, WENTYLATORY,
KARTY MUZYCZNE, KARTY VIDEO,
MYSZY, FAX-MODEM-y, FLOPP-y,
DYSKI TWARDE, CD-ROM-y, KLA-
WIATURY, OBUDOWY, ZASILACZE,
G£OŒNIKI I INNE.
Programujemy EPROMy, FLASH/
EEPROMy, GALe, PALe, procesory
87.., 89.. oraz inne uk³ady programo-
walne.

Na ¿yczenie przeœlemy ofertê.
Mo¿liwoœæ sprzeda¿y wysy³kowej.

EPROM

Sprzedam wobuloskop do 1 GHz tel. (0-71) 57-16-20

Document Outline

ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
- ÿþ
ÿþ
- ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
- ÿþ
- ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ
ÿþ

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PE Nr 03 99
PE Nr 12 99
PE Nr 11 99
PE Nr 01 97
PE Nr 01 94
PE Nr 10 99
PE Nr 01 93
PE Nr 08 99
PE Nr 01 95
PE Nr 01 98
PE Nr 05 99
PE Nr 04 99
PE Nr 01 96
PE Nr 07 99
PE Nr 02 99
PE Nr 06 99
PE Nr 03 99
PE Nr 12 99

więcej podobnych podstron

PE Nr 01 99

Document Outline