BUDUJEMY DOM

1–2/2010

31

Fundamenty

BUDUJEMY BEZ

B’}DÓW – B

3

Od fundamentów zale

ĝy statecznoĂÊ

budynku i

bbezpieczeñstwo jego miesz-

ka

ñców, abbïÚdy popeïnione na tym

etapie budowy bardzo trudno popra-
wi

Ê wbgotowym juĝ domu.

Nie ma jednego idealnego rozwi

Èzania

– warto jak najlepiej dostosowa

Ê

fundamenty do warunków grunto-
wych, cech budynku (przede wszyst-
kim jego masy) czy oczekiwanego
tempa prac budowlanych.
Poza klasycznym fundamentem zag

ïÚ-

bionym poni

ĝej strefy przemarzania

cz

Ústo moĝna wybraÊ jego tañszÈ,

p

ïytko zagïÚbionÈ odmianÚ lub teĝ

ĝelbetowÈ pïytÚ noĂnÈ pod caïym
budynkiem. Sporadycznie, gdy warun-
ki gruntowe s

È bardzo zïe, konieczne

jest posadowienie domu na palach
lub studniach si

ÚgajÈcych do gïÚboko

po

ïoĝonych noĂnych warstw gruntu.

Decyzj

Ú obzmianie sposobu funda-

mentowania mo

ĝe podjÈÊ jedynie

uprawniony konstruktor.

Jaros

ïaw Antkiewicz

konsultacja Cezary Jankowski

Podstawy

domu

Fundamenty tradycyjne

Najcz

ÚĂciej fundament skïada siÚ zbĝelbetowej ïawy fundamento-

wej, zwykle szeroko

ĂÊ od 50 do 100bcm ibwysokoĂÊ 30–50 cm; na ta-

kich

ïawach stawia siÚ ĂcianÚ fundamentowÈ najczÚĂciej szerokoĂci

ok. 30 cm – betonowan

È wbdeskowaniu lub murowanÈ. Na Ăcianach

fundamentowych – po u

ïoĝeniu poziomej izolacji przeciwwilgocio-

wej – opiera si

Ú Ăciany nadziemnej czÚĂci budynku.

Wykop

G

ïÚbokoĂÊ posadowienia

’awy fundamentowe zazwyczaj zaleca siÚ opieraÊ poniĝej strefy prze-
marzania gruntu, która na wi

ÚkszoĂci terytorium Polski siÚga ok. 1bm

poni

ĝej poziomu terenu (rys. 1). Posadowienie na takiej gïÚbokoĂci

jest uzasadnione zw

ïaszcza wbgruntach wysadzinowych, które zwiÚk-

szaj

È swojÈ objÚtoĂÊ pod wpïywem mrozu. ½ródïem uszkodzeñ fun-

damentu mo

ĝe byÊ zarówno ich parcie, jak ibnierównomierne osiada-

nie gruntu po rozmarzni

Úciu. Wysadzinowe sÈ wszystkie grunty za-

wieraj

Èce duĝe iloĂci drobnych czÈstek – gïównie grunty gliniaste

oraz wszystkie grunty organiczne (np. zawieraj

Èce torf).

W

bwielu miejscach wystÚpujÈ jednak grunty niewysadzinowe (np.

grube przepuszczalne piaski) i

bwówczas dopuszczalne jest posado-

wienie p

ïytkie, na gïÚbokoĂci 50–60 cm. Obtym, czy to moĝliwe,

a

btakĝe czy zmianÚ fundamentów na pïytsze moĝna wprowadziÊ

w

bprojekcie katalogowym, musi zdecydowaÊ projektant, uwzglÚd-

¥ciany zewnÚtrzne

43

Fundamenty

fot. M. Szymanik

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 31

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 31

2009-12-28 12:31:10

2009-12-28 12:31:10

BUDUJEMY DOM

1–2/2010

32

BUDUJEMY BEZ B

’}DÓW – B

3

niaj

Èc warunki panujÈce na dziaï-

ce oraz obci

Èĝenia wywierane

przez budynek.

Najcz

ÚĂciej domy jednorodzin-

ne maj

È jednak zdecydowanie

„przewymiarowane” fundamenty,
co zwi

Úksza koszty. Wbduĝej mie-

rze wynika to tak

ĝe zbpopularno-

Ăci projektów gotowych (katalogo-
wych), których twórcy wol

È przy-

j

ÈÊ rozwiÈzania jak najbardziej

uniwersalne, niewymagaj

Èce ada-

ptacji projektu.

Wyznaczanie wykopu
Po wytyczeniu budynku przez geo-
det

Ú ekipa wykonawcza moĝe wy-

znaczy

Ê obrys wykopu. Wskazane jest, by

przysz

ïy wykonawca byï obecny na placu bu-

dowy w

bczasie pracy geodety – zapobiegnie

to w

ÈtpliwoĂciom, co oznaczajÈ wbite przez

niego paliki.

Fundamenty wyznacza si

Ú za pomocÈ tzw.

ïaw drutowych, czyli cienkich drutów, ĝyïki
lub sznurków napi

Útych miÚdzy palikami

tak, by w

brazie potrzeby moĝna je byïo zdjÈÊ,

a

bpotem zaïoĝyÊ ponownie.

Wa

ĝne jest dokïadne wyznaczenie kÈtów,

a

btakĝe wypoziomowanie dna wykopu, gór-

nej kraw

Údzi ïaw oraz Ăcian fundamento-

wych. Wszelkie niedok

ïadnoĂci utrudniajÈ

bowiem pó

ěniejsze stawianie Ăcian. Do

sprawdzenia wypoziomowania odleg

ïych

punktów (np. oddalonych o

bkilkanaĂcie me-

trów) najlepiej u

ĝyÊ tzw. wÚĝa wodnego.

Co kopark

È, abco rÚcznie?

Do wykonania wykopu pod dom jednorodzin-
ny zwykle wystarcza wynaj

Úcie niewielkiej

koparki, która mo

ĝe wybieraÊ ziemiÚ takĝe

w

ÈskÈ ïyĝkÈ obszerokoĂci 40–60bcm. Koparka

pozwala na wykonanie stosunkowo w

Èskiego

wykopu (szczególnie w

bspoistych gruntach),

a

btakĝe doĂÊ dokïadne wyrównanie jego dna.

Warto od razu wyznaczy

Ê miejsce na ukopanÈ

ziemi

Ú – tak by jej haïda nie przeszkadzaïa

w

bporuszaniu siÚ po placu budowy.

Na terenie uzbrojonym lepiej pracowa

Ê

bardzo ostro

ĝnie, bo trasy rurociÈgów ibkabli

betonowa
podbudowa
pod

ïogi na gruncie

grubo

Ăci 10–15 cm

warstwa
ĝwiru stanowi
dodatkow

È izolacjÚ

przeciwwilgociow

È,

ale zwykle
zast

Úpuje jÈ po

prostu grubsza
warstwa
zag

Úszczonego

piasku lub pospó

ïki

wykop

szalunek

ïawy

fundamentowej

musi by

Ê

starannie

wykonany

i

bwypoziomowany

zbrojenie

ïawy

fundamentowej – najcz

ÚĂciej

4 pr

Útów Ărednicy 10–12 mm

powi

Èzane strzemionami

Ărednicy 6 mm wbrozstawie
co 30 cm

ïawa fundamentowa
ze zbrojonego betonu
co najmniej C 12/15
(dawniej B 15)

warstwa chudego

betonu grubo

Ăci

5–10 cm przyczynia

si

Ú do lepszego

roz

ïoĝenia naprÚĝeñ

i

bzabezpiecza

mieszank

Ú betonowÈ

przed

zanieczyszczeniem

gruntem

izolacja przeciwwilgociowa
ïaw fundamentowych zblepiku
asfaltowego i

bpapy chroni

Ăciany fundamentowe przed
podci

Èganiem kapilarnym

Ăciana fundamentowa – monolityczna betonowa lub
murowana (najcz

ÚĂciej zbbloczków betonowych)

izolacja cieplna

Ăcian fundamentowych ze

styropianu lub polistyrenu ekstrudowanego
grubo

Ăci 10–15 cm

pionowa izolacja przeciwwilgociowa

Ăcian

fundamentowych wykonana z

bmas bitumicznych,

pap asfaltowych lub folii hydroizolacyjnych

poni

ĝej strefy przemarzania

w

bstrefie przemarzania

Najbardziej uniwersalne, bo mo

ĝliwe do zastosowania

na wszystkich gruntach no

Ănych. NajczÚĂciej stosowa-

ne i

bprzez to najlepiej znane wykonawcom

Mo

ĝliwe do zastosowania tylko

w

bgruntach niewysadzinowych,

a

bwiÚc przede wszystkim na piaskach

Do

ĂÊ pracochïonne ze wzglÚdu na gïÚbokoĂÊ wykopów.

Ziemi

Ú zbwykopów trzeba gdzieĂ skïadowaÊ aĝ do uĝycia

jej do zasypania fundamentów

Przeci

Útnie obpoïowÚ mniejszy zakres

robót ziemnych

Zu

ĝycie materiaïu jest duĝe, co podnosi cenÚ, ale ostatecz-

ny koszt w

bduĝej mierze zaleĝny od kosztów robocizny

Przeci

Útnie obpoïowÚ mniejsze zuĝy-

cie materia

ïów

Odpowiednie pod domy podpiwniczone, pod które i

btak

trzeba wykona

Ê stosunkowo gïÚbokie wykopy; Ăciany

fundamentowe s

È wtedy Ăcianami piwnicznymi

Rozwi

Èzanie niemoĝliwe wbdomach

podpiwniczonych

Rys. 1. Strefy przemarzania
gruntów w

bPolsce. Niektóre grunty zwiÚkszajÈ swojÈ

obj

ÚtoĂÊ, gdy zamarza zawarta wbnich woda: powstajÈ

wówczas tzw. wysadziny mrozowe

Zalety i

bwady ïaw fundamentowych zaleĝnie od gïÚbokoĂci posadowienia wbgruncie

zasypka wykonana najcz

ÚĂciej

z

bziemi zbwykopów lub lepiej

pospó

ïki zagÚszczanej

warstwami o

bgruboĂci nie

wi

Úkszej niĝ 30 cm

ziemia urodzajna (humus)

Rys. 2. Posadowienie budynku na

ïawach opartych poniĝej strefy przemarzania gruntu

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 32

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 32

2009-12-22 15:42:45

2009-12-22 15:42:45

BUDUJEMY DOM

1–2/2010

33

Fundamenty

mog

È bardzo odbiegaÊ od tej wyznaczonej na

planach. Cz

Ústo teĝ wykop pod same ïawy fun-

damentowe wykonuje si

Ú rÚcznie.

Uwaga! Konieczne mo

ĝe byÊ umocnienie ïa-

two osypuj

Ècych siÚ Ăcian gïÚbokich wyko-

pów, w

bktórym majÈ pracowaÊ robotnicy wy-

konuj

Ècy ïawÚ ibmurarz wznoszÈcy ĂcianÚ

fundamentow

È.

Deskowanie
’awy fundamentowe najczÚĂciej wykonuje
si

Ú wbdeskowaniu. Tylko wbgruntach spo-

istych mo

ĝe wystarczyÊ wykonanie wykopu

równego szeroko

Ăci ïaw ibwyïoĝenie go fo-

li

È, aby Ăwieĝa mieszanka betonowa nie

miesza

ïa siÚ zbziemiÈ ibby nie odpïywaïa

z

bniej do gruntu woda potrzebna do wiÈza-

nia. Foli

Ú nastÚpnie wywija siÚ na wierzch

ïaw fundamentowych – tworzy warstwÚ
izolacji przeciwwilgociowej.

Deskowania wymagaj

È teĝ monolityczne

betonowe

Ăciany fundamentowe. JeĂli jed-

nak wystarcza p

ïytki „oszczÚdnoĂciowy”

fundament oraz nie ma potrzeby wykony-

wania

ïaw (np. wblekkim domu drewnia-

nym lub szkieletowym), to projekt mo

ĝe

przewidywa

Ê fundament wbogóle bez ïaw,

ze

Ăcianami wylewanymi bezpoĂrednio

w

bwykopie zabezpieczonym foliÈ. Wówczas

deskowanie jest potrzebne tylko w

bczÚĂci

nadziemnej.

Wykonanie deskowania jest do

ĂÊ praco-

ch

ïonne ibwymaga uĝycia pewnej iloĂci

drewna, dlatego warto rozwa

ĝyÊ wypoĝy-

czenie gotowego szalunku z

bwypoĝyczalni

sprz

Útu budowlanego.

Rys. 3. P

ïytki fundament „oszczÚdnoĂciowy”

Rys. 4.

’awa drutowa pozwala precyzyjnie wyznaczyÊ fundamenty.

Wyznaczaj

Èc trójkÈty obproporcjach boków 3:4:5, moĝna ponadto

sprawdzi

Ê, czy wbmiejscu przeciÚcia drutów zachowane sÈ kÈty proste

Rys. 5. W

Èĝ wodny – najprostsze urzÈdzenie do sprawdzania, czy dwa od-

leg

ïe punkty znajdujÈ siÚ na tym samym poziomie. ¿eby jego wskazania

by

ïy miarodajne, wÈĝ powinien byÊ dokïadnie wypeïniony wodÈ (bez pÚ-

cherzyków powietrza)

Ăciana fundamentowa – monolityczna
betonowa lub murowana (najcz

ÚĂciej

z

bbloczków betonowych)

punkt sta

ïy, wzglÚdem

którego chcemy
wypoziomowa

Ê kolejny

pion murarski

miejsce zaczepienia
drutów lub sznura
zaznacza si

Ú karbem lub

wbitym gwo

ědziem

s

ïupki ibdeski ïawy muszÈ

by

Ê dokïadnie wypionowane

i

bwypoziomowane

szukany punkt

betonowa podbudowa
pod

ïogi na gruncie gruboĂci

10–15

bcm

podbudowa z

bzagÚszczonego

piasku, pospó

ïki lub ĝwiru

folia zabezpiecza

beton przed

mieszaniem si

Ú

z

bziemiÈ zbwykopu

deskowanie

zabezpieczaj

Èce

jedynie górn

È

kraw

Údě wykopu

ïawa zbbetonu

zbrojonego

zag

ïÚbiona wbgruncie

na 50–60

bcm

folia po wywini

Úciu na wierzch

ïawy tworzy ciÈgïÈ warstwÚ izolacji
przeciwwilgociowej

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 33

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 33

2009-12-22 15:43:02

2009-12-22 15:43:02

BUDUJEMY DOM

1–2/2010

34

BUDUJEMY BEZ B

’}DÓW – B

3

Wykonanie

ïaw ibĂcian

fundamentowych

’awy fundamentowe wykonuje siÚ zbbeto-
nu zbrojonego – dok

ïadnie wedïug projek-

tu, w

bktórym powinny byÊ okreĂlone ich

wymiary, klasa betonu oraz ilo

ĂÊ, gruboĂÊ

i

bukïad zbrojenia.

Natomiast

Ăciany fundamentowe moĝna

wykona

Ê zbnastÚpujÈcych materiaïów:

bloczki betonowe z

bbetonu dobrej jakoĂci:

maj

È bardzo duĝÈ wytrzymaïoĂÊ na Ăciskanie

oraz nisk

È nasiÈkliwoĂÊ, nie zapewniajÈ jed-

nak izolacyjno

Ăci termicznej;

fundamentowe bloczki keramzybetonowe

– mniej wytrzyma

ïe ibbardziej wraĝliwe na

dzia

ïanie wody (lepiej ich nie stosowaÊ na

fundamenty budynków, wokó

ï których wody

gruntowe si

ÚgaÊ mogÈ okresowo powyĝej

ïaw), jednak lepiej izolujÈ cieplnie;

beton uk

ïadany wbdeskowaniu (wbnaro-

ĝach bywa zbrojony) – fundament jest bardzo

wytrzyma

ïy ibnajlepiej zabezpiecza przed

przenikaniem wody (nie ma spoin, a

bdo beto-

nu mo

ĝna zastosowaÊ specjalne dodatki

uszczelniaj

Èce), jednak wykonanie deskowa-

nia jest do

ĂÊ pracochïonne;

pustaki zasypowe, które po ustawieniu

wype

ïnia siÚ mieszankÈ betonowÈ, dla której

s

È tzw. szalunkiem traconym (czyli takim,

którego si

Ú nie rozbiera), to najmniej kïopot-

liwy sposób wykonania fundamentu;

kszta

ïtki styropianowe, które ustawia siÚ

podobnie jak pustaki zasypowe, a

bnastÚpnie

wype

ïnia mieszankÈ betonowÈ; po jej zwiÈza-

niu uzyskuje si

Ú ĂcianÚ betonowÈ obustronnie

izolowan

È styropianem, który podobnie jak

pustaki zasypowe s

È szalunkiem traconym.

Pod

ïoga na gruncie

Kiedy fundament jest gotowy, mo

ĝna przystÈ-

pi

Ê do wykonywania podïogi na gruncie – zwy-

kle najpierw samej podbudowy, a

bpozostaïe

warstwy uk

ïada siÚ dopiero po wykonaniu in-

stalacji. Pod

ïogi na gruncie najczÚĂciej ociepla

si

Ú styropianem. Jego warstwa nie powinna byÊ

cie

ñsza niĝ 10bcm, abwbdomach zbogrzewaniem

pod

ïogowym oraz energooszczÚdnych zaleca

si

Ú nawet 15–20bcm.

Wykop w

bdomu podpiwniczonym musi byÊ na

tyle szeroki, by zmie

Ăcili siÚ wbnim robotnicy

’awa fundamentowa betonowana wbdeskowa-

niu. Jego górna kraw

Údě, która wyznacza górnÈ

powierzchni

Ú ïawy, powinna byÊ dokïadnie wypo-

ziomowana

¥ciany fundamentowe zbróĝnych materiaïów: a) bloczków betonowych; b) betonowane wbdeskowaniu; c) betonowane wbszalunku traconym zbpustaków zasypo-

wych... d) ...i

bwbszalunku zbksztaïtek styropianowych

a

b

c

d

fot. Hydrostop

fot. T

echbud

fot. Thermodom

fot. M. Szymanik

fot. Atlas

fot. Archiwum KBD

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 34

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 34

2009-12-22 15:43:13

2009-12-22 15:43:13

BUDUJEMY DOM

1–2/2010

35

Fundamenty

W

btrudnych warunkach warto kierowaÊ siÚ

nie tylko cen

È materiaïu na podbudowÚ.

– Podbudowa z

bpiasku nie chroni przed

podci

Èganiem wilgoci gruntowej (izolacjÚ za-

pewnia wy

ïÈcznie folia). Piasek powinien

by

Ê starannie ubity, ale zbyt intensywne me-

chaniczne jego zag

Úszczanie moĝe spowodo-

wa

Ê pÚkanie Ăcian fundamentowych.

– Podbudowa ze

ĝwiru pïukanego lub

t

ïucznia jest droga, ale dodatkowo chroni

przed podci

Èganiem wilgoci, moĝe teĝ peïniÊ

funkcj

Ú warstwy drenaĝowej, co jest waĝne

w

bwilgotnych gruntach. ¿wir musi byÊ czy-

sty, bez domieszki gliny czy ziemi urodzaj-
nej, bo inaczej b

Údzie podciÈgaï wodÚ.

– Pospó

ïka, czyli mieszanina piasku ibĝwiru,

nie chroni przed wilgoci

È, jednak ïatwo jÈ za-

g

ÚĂciÊ.

Izolacje fundamentu i

bpodïogi

W

bkaĝdym budynku bardzo waĝna jest ciÈgïoĂÊ

wszystkich warstw izolacyjnych – zarówno
izolacji cieplnej, jak i

bprzeciwwilgociowej.

Izolacja przeciwwilgociowa.

¥ciany ibïawy

wymagaj

È izolacji poziomej ibpionowej:

pozioma oddziela

ĂcianÚ nadziemia od

maj

Ècej kontakt zbgruntem Ăciany fundamen-

towej, na której si

Ú opiera. Chroni Ăciany

nadziemia przed podci

Èganiem wilgoci

z

bgruntu. Po wyrównaniu górnej powierzchni

Ăciany fundamentowej izolacjÚ tÚ ukïada siÚ
z

bdwóch warstw papy na lepiku lub zbfolii

izolacyjnej,

pionowa chroni przed przenikaniem wil-

goci przez

ĂcianÚ fundamentowÈ.

W

bbudynkach bez piwnic izolacjÚ pionowÈ

wykonuje si

Ú najczÚĂciej zb2–3bwarstw lepiku

lub innej masy bitumicznej.

W

bbudynkach podpiwniczonych izolacja

taka nie b

Údzie wystarczajÈca, jeĂli na dziaïce

wody gruntowe okresowo podnosz

È siÚ powy-

ĝej poziomu ïaw. Wbtakich warunkach grunto-
wych lepiej zrezygnowa

Ê zbpiwnic, abjeĂli sÈ

niezb

Údne, zamówiÊ indywidualny projekt zde-

cydowanie solidniejszej izolacji, tzw. przeciw-
wodnej, oraz drena

ĝu odwadniajÈcego wokóï

budynku, przystosowany do konkretnych wa-
runków gruntowych i

bpotem dopilnowaÊ bar-

dzo starannego wykonania takiej izolacji.

Uwaga! Same folie wyt

ïaczane (kubeïkowe)

nie wystarczaj

È jako izolacja przeciwwilgo-

ciowa, trzeba tak

ĝe pamiÚtaÊ obuïoĝeniu ich

w

ïaĂciwÈ stronÈ.

Warstwy izolacji przeciwwilgociowej pod-

ïogi, zwykle wykonywane zbfolii budowlanej,
musz

È byÊ szczelne. Dlatego foliÚ ukïada siÚ

z

bmin. 15bcm zakïadem, niekiedy dodatkowo

ïÈczÈc je taĂmÈ dwustronnÈ. Ponadto folia
powinna by

Ê wywiniÚta co najmniej 15bcm

na

ĂcianÚ budynku (rys. 6).

Izolacja cieplna. Jest najskuteczniejsza, je

Ăli

tworzy ci

ÈgïÈ warstwÚ na Ăcianie fundamento-

wej oraz opartej na niej

Ăcianie zewnÚtrznej.

Dlatego najlepiej, je

Ăli Ăciana fundamentowa

jest izolowana po stronie zewn

Útrznej (war-

stw

È polistyrenu ekstrudowanego lub twarde-

go styropianu o

bobniĝonej nasiÈkliwoĂci) abjej

izolacja

ïaczy siÚ zbizolacjÈ Ăciany nadziemia.

Warto pami

ÚtaÊ, ĝe równieĝ Ăciany funda-

mentowe wymurowane z

bbloczków keramzy-

betonowych maj

È gorsze wïaĂciwoĂci izola-

cyjne ni

ĝ docieplone odrÚbnÈ warstwÈ mate-

ria

ïu izolacyjnego.

Rozwi

Èzania szczególne

Niekiedy rezygnuje si

Ú zbwykonania podkïadu

betonowego pomi

Údzy warstwÈ podbudowy

a

bizolacjÈ termicznÈ podïogi. To szczególnie

popularne w

bdomach obbardzo lekkiej kon-

strukcji – szkieletowych i

bdrewnianych. Tam

pod

ïoga nie jest obciÈĝana Ăcianami dziaïowy-

mi o

bduĝej masie, na podïodze nie opiera siÚ

tak

ĝe stempli podtrzymujÈcych deskowanie

ci

Úĝkiego ĝelbetowego stropu itp. DecyzjÚ obta-

kim uproszczonym sposobie wykonania pod-
ïogi powinien podjÈÊ konstruktor, uwzglÚd-
niaj

Èc stabilnoĂÊ ibnoĂnoĂÊ gruntu oraz prze-

widywane obci

Èĝenia.

Do izolacji cieplej pod

ïogi na gruncie moĝ-

na u

ĝyÊ takĝe innych (wymienionych niĝej)

materia

ïów zamiast styropianu:

polistyren ekstrudowany – bardziej wy-

trzyma

ïy mechanicznie ibmniej nasiÈkliwy od

Fundamenty
punktowe

Rol

Ú fundamentu mogÈ peïniÊ zagïÚbione

w

bgruncie sïupki (monolityczne betonowe

lub murowane). Pozwala to bardzo ograni-
czy

Ê zakres prac ibzuĝycie materiaïów. Moĝna

w

bten sposób posadawiaÊ drewniane tarasy,

pergole, wiaty itp., a

bnawet caïe lekkie bu-

dynki szkieletowe (stalowe lub drewniane),

podk

ïad betonowy (szlichta)

4–7

bcm, zaleĝnie od przewidy-

wanych obci

Èĝeñ np. Ăcianami

dzia

ïowymi

warstwa folii budowlanej chro-

ni

Èca przed wilgociÈ oraz wni-

kaniem mieszanki betonowej

pomi

Údzy pïyty styropianu

styropian odmiany odpornej na

Ăciskanie (zwykle EPS 100)

izolacja przeciwwilgociowa

z

bfolii budowlanej

p

ïyta betonowa gruboĂci

ok. 10 cm

podbudowa z

bzagÚszczonego

piasku,

ĝwiru, tïucznia lub po-

spó

ïki – 15–30 cm

Rys. 6. W

ïaĂciwy ukïad warstw podïogi zapewnia jej stabilnoĂÊ, zapobiega przenikaniu wilgoci

gruntowej do wn

Útrza, abtakĝe stratom ciepïa

Izolacja coko

ïu fundamentu powinna byÊ wyko-

nana z

bwytrzymaïego ibnienasiÈkliwego materia-

ïu takiego jak polistyren ekstrudowany

fot. DOW P

o

lska

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 35

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 35

2009-12-22 15:43:37

2009-12-22 15:43:37

BUDUJEMY DOM

1–2/2010

36

BUDUJEMY BEZ B

’}DÓW – B

3

styropianu, jednak zdecydowanie dro

ĝszy. Pïyty zbpolistyrenu ekstru-

dowanego bywaj

È teĝ ukïadane bezpoĂrednio na warstwie podbudowy,

a

bnie na pïycie betonowej. Podïoga ma wówczas mniej warstw, ale

z

bdrugiej strony jej podbudowa musi byÊ stabilniejsza, abto oznacza

cz

Ústo koniecznoĂÊ uĝycia frakcjonowanego kruszywa lepszej jakoĂci;

p

ïyty zbtwardej weïny mineralnej majÈ wbstanie suchym podob-

n

È izolacyjnoĂÊ termicznÈ co styropian. Jednak nie sÈ one popularne

ze wzgl

Údu na wysokÈ cenÚ ibstosunkowo duĝÈ nasiÈkliwoĂÊ;

warstwa kruszywa o

bdobrych wïaĂciwoĂciach termoizolacyj-

nych – najcz

ÚĂciej jest to keramzyt. Takie kruszywo jest niestety sto-

sunkowo drogie, a

bzbpowodu gorszej izolacyjnoĂci termicznej niĝ sty-

ropian konieczna jest warstwa 3–4-razy grubsza. Je

Ăli jednak warunki

pozwalaj

È na rezygnacjÚ zbwarstwy betonu uïoĝonej na podbudowie,

to zastosowanie keramzytu zmniejsza liczb

Ú warstw podïogi, praco-

ch

ïonnoĂÊ ibczas jej wykonania.

P

ïyta fundamentowa

Zamiast tradycyjnego fundamentu mo

ĝna zastosowaÊ pïytÚ wykonanÈ ze

zbrojonego betonu. Posadowienie jest wówczas bardzo p

ïytkie, co ograni-

cza zakres prac ziemnych. Odpowiednio ocieplona p

ïyta fundamentowa

jest zarazem gotow

È podïogÈ na gruncie, co przyspiesza pracÚ. Dla domu

posadowionego na p

ïycie, abnie tradycyjnym fundamencie, mniej groěne

jest nierównomierne osiadanie gruntu. W

btakim domu obciÈĝenia roz-

k

ïadajÈ siÚ na bardzo duĝÈ powierzchniÚ, dlatego jest ona czÚsto stoso-

wana na gruntach o

bniewielkiej noĂnoĂci.

P

ïyta moĝe byÊ specjalnie zaprojektowana jako ogrzewana (tzw. fun-

dament grzewczy) – p

ïyta obduĝej masie, oddzielona od gruntu grubÈ

warstw

È izolacji jest wówczas Ăwietnym akumulatorem ciepïa.

P

ïyta fundamentowa musi byÊ indywidualnie zaprojektowana,

z

buwzglÚdnieniem noĂnoĂci gruntu, abtakĝe ukïadu Ăcian wewnÚtrz-

nych i

binnych elementów budynku (sïupy, kominy), które bÚdÈ siÚ na

niej opiera

Ê, gdyĝ wbmiejscu ich oparcia konieczne jest dodatkowe

zbrojenie.

Jako rozwi

Èzanie mniej znane wbbudownictwie jednorodzinnym,

fundament p

ïytowy wymaga teĝ wyĝszych kwalifikacji od ekipy bu-

dowlanej i

b trudno znaleěÊ obeznanych zbniÈ wykonawców.

O

bczym trzeba pamiÚtaÊ wbczasie wykonywania

fundamentów?

Warunki gruntowo-wodne na dzia

ïce. Wprawdzie nie ma dwóch dzia-

ïek obidentycznych warunkach gruntowych, ale zanim zacznie siÚ budo-
w

Ú, warto spytaÊ sÈsiadów, czy ibjakie mieli problemy zbposadowieniem

swoich domów, jak wysoko jest w

bokolicy woda wbstudniach ibczy zda-

rzaj

È siÚ zalania piwnic. Wbrazie jakichkolwiek wÈtpliwoĂci przed rozpo-

cz

Úciem budowy warto zleciÊ specjaliĂcie badanie geotechniczne gruntu.

B

Údzie to tañsze niĝ komplikacje spowodowane niekorzystnymi warun-

kami gruntowymi ju

ĝ podczas trwania budowy.

Zabezpieczenia wykopów
Wykopy, zw

ïaszcza obpionowych Ăcianach, to zagroĝenie dla bezpie-

cze

ñstwa osób poruszajÈcych siÚ wbich pobliĝu. Warto siÚ upewniÊ,

czy wykopy pod nasz przysz

ïy dom sÈ naleĝycie zabezpieczone, czy

Zalety

Wady

Sposób na fundamentowanie na
gruntach o

bsïabej noĂnoĂci albo

niestabilnych, np. na terenach szkód
górniczych lub te

ĝ wbterenie

skalistym, gdzie wykonywanie
g

ïÚbokich wykopów jest trudne. Jest

tak

ĝe dobrym rozwiÈzaniem, gdy

lustro wód gruntowych znajduje si

Ú

p

ïytko pod powierzchniÈ.

Wymaga indywidualnego
projektu lub adaptacji
projektu powtarzalnego
(z

bkatalogu). Od projektanta

wymaga du

ĝej starannoĂci,

musi on bowiem dostosowa

Ê

projekt do konkretnych
warunków gruntowych.

P

ïyta jest zarazem podïogÈ parteru.

Sposób fundamentowania
znany niewielu wykonawcom.

Ograniczony zakres prac ziemnych
– usuwamy ziemi

Ú urodzajnÈ oraz

uk

ïadamy drenujÈcÈ warstwÚ ĝwiru.

Znacznie zu

ĝycie stali na

zbrojenie, co zwi

Úksza koszty

wykonania p

ïyty.

Hydroizolacja fundamentu: a) izolacja pozioma z

bpapy na lepiku; b) jako

izolacja pionowa wystarczaj

È zwykle 2–3bwarstwy masy bitumicznej; c) drenaĝ

opaskowy i

bfolia kubeïkowa pozwalajÈ odprowadziÊ wodÚ gromadzÈcÈ siÚ wo-

kó

ï fundamentu

b

a

c

P

ïyta fundamentowa zbbetonu zbrojonego

fot. Griltex P

o

lska

fot. Gutta P

o

lska

fot. Atlas

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 36

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 36

2009-12-22 15:43:51

2009-12-22 15:43:51

BUDUJEMY DOM

1–2/2010

37

Fundamenty

w

bpobliĝe nie majÈ dostÚpu osoby niepowo-

ïane, czy zbyt blisko krawÚdzi nie przejeĝ-
d

ĝajÈ pojazdy, które mogÈ naruszyÊ statecz-

no

ĂÊ skarp wykopu, albo teĝ czy materiaïy

budowlane nie s

È skïadowane zbyt blisko

wykopu (min. 0,5–1

bm).

Dok

ïadnoĂÊ wykonania deskowañ

Od dok

ïadnoĂci wykonania deskowañ zaleĝy

zachowanie zgodnych z

bprojektem wymiarów

i

bksztaïtów fundamentu pod budynek, abtakĝe

wypoziomowanie jego górnej powierzchni,
która b

Údzie podïoĝem do wykonania izolacji

przeciwwilgociowych, a

bpotem – podstawÈ do

murowania

Ăcian nadziemia.

Wypoziomowanie fundamentu
½le wypoziomowany fundament utrudnia
murowanie

Ăcian. Niewielkie nierównoĂci

mo

ĝna zlikwidowaÊ, ukïadajÈc pierwszÈ war-

stw

Ú cegieï (bloczków, pustaków itp.) Ăcien-

nych na grubszej warstwie zaprawy.

Zag

Úszczanie podbudowy pod podïogÚ

U

ïoĝona na dnie wykopu warstwa tïucznia, ĝwi-

ru, piasku itp. stanowi

Ècego podbudowÚ pod

pod

ïogÚ nie bÚdzie miaïa wïaĂciwej noĂnoĂci,

je

Ăli nie zostanie naleĝycie zagÚszczona: moĝe

to powodowa

Ê pÚkanie podïogi wbgotowym

domu. Z

bzagÚszczaniem nie naleĝy teĝ przesa-

dza

Ê – zdarza siÚ, ĝe Ăciany fundamentowe pÚ-

kaj

È wbwyniku zbyt intensywnego mechanicz-

nego zag

Úszczania podbudowy.

Dylatacje
Wierzchnia, podposadzkowa warstwa pod

ïo-

gi na gruncie powinna by

Ê oddzielona od

Ăcian fundamentowych, aby nie przenosiïy
si

Ú pomiÚdzy nimi naprÚĝenia. Oddzielenie

to zapewnia si

Ú zwykle przez uïoĝenie

wzd

ïuĝ Ăcian pasków styropianu gruboĂci ok.

2

bcm. Wbprzypadku ogrzewania podïogowego

szczelinami dylatacyjnymi trzeba te

ĝ podzie-

li

Ê powierzchniÚ podkïadu podposadzkowe-

go. Naj

ïatwiej wykorzystaÊ listwy drewniane,

które usuwa si

Ú po zwiÈzaniu betonu,

a

bszczeliny wypeïnia siÚ trwale elastycznym

materia

ïem, np. piankÈ montaĝowÈ.

Wykonania dylatacji nale

ĝy dopilnowaÊ

zw

ïaszcza wbduĝych otwartych pomieszcze-

niach, bo w

bmniejszych wykonanie dylatacji

wymuszaj

È oparte na fundamencie Ăciany

wewn

Útrzne (oczywiĂcie nie dotyczy to Ăcia-

nek stawianych na warstwie pod

ïogowej).

Ci

ÈgïoĂÊ izolacji przeciwwilgociowej

W

bdomach bez piwnic najwaĝniejsza dla sku-

teczno

Ăci ochrony przed wilgociÈ jest pozioma

izolacja przeciwwilgociowa fundamentów
i

bpodïóg, która chroni przed podciÈganiem wil-

goci zawartej w

bgruncie przez mury. Zawilgo-

cenie grozi za

Ă np. zagrzybieniem Ăcian.

Ci

ÈgïoĂÊ izolacji cieplnej

Brak ci

ÈgïoĂci izolacji cieplnej oznacza most-

ki termiczne, czyli miejsca intensywnej
ucieczki ciep

ïa. Wbtakich miejscach od stro-

ny pomieszcze

ñ moĝe wykraplaÊ siÚ wilgoÊ,

która mo

ĝe zawilgociÊ konstrukcjÚ Ăcian

i

bspowodowaÊ lokalne ich przemarzanie – ze

wszystkimi tego konsekwencjami (wilgo

Ê

w

bpomieszczeniu, niszczenie tynków, rozwój

ple

Ăni, zapach stÚchlizny).

Fundamenty pod schody zewn

Útrzne,

kominy, kominki, tarasy
Cho

Ê zwykle tego rodzaju fundamenty sÈ

oddylatowane od g

ïównych fundamentów

domu, to najcz

ÚĂciej wykonuje siÚ je wbtym

samym czasie. Szczególnie nale

ĝy obnich

pami

ÚtaÊ, jeĂli zamawiamy gotowy beton

z

bbetoniarni – transport niewielkiej iloĂci

mieszanki betonowej w

bpóěniejszym czasie

jest nieop

ïacalny.

Zbrojenia elementów betonowych
Przed rozpocz

Úciem betonowania kierownik

budowy powinien sprawdzi

Ê poprawnoĂÊ

wykonania zbrojenia – pó

ěniej nie da siÚ juĝ

go poprawi

Ê. Szczególnej uwagi wymaga

pod tym wzgl

Údem pïyta fundamentowa,

w

bktórej konieczne sÈ dodatkowe zbrojenia

w

bmiejscu oparcia wewnÚtrznych Ăcian

no

Ănych, kominów, sïupów itp.

zbrojona p

ïyta betonowa

Rys. 7. Schemat p

ïyty fundamentowej

izolacja przeciwwilgociowa

izolacja cieplna pod

ïogi

(10–15 cm)

warstwa podposadzkowa
(szlichta betonowa)

warstwa podbudowy
z

bzagÚszczonego piasku,

pospó

ïki lub ĝwiru

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 37

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 37

2009-12-22 15:44:03

2009-12-22 15:44:03

BUDUJEMY DOM

1–2/2010

38

BUDUJEMY BEZ B

’}DÓW – B

3

Koszty

Koszt wykonania fundamentów i

bpodïogi na

gruncie mo

ĝna podaÊ jedynie szacunkowo,

dla typowych warunków. Przyjmujemy,

ĝe

obrys fundamentów to 10 × 15

bm, ponadto

oparcia na fundamencie wymagaj

È we-

wn

Útrzne Ăciany noĂne obdïugoĂci ok. 25bm

oraz kominy.

’awy fundamentowe sÈ szerokoĂci 50bcm

oraz wysoko

Ăci 30bcm. ¥ciany fundamentowe

maj

È szerokoĂÊ 25 cm.

Fundament na

ïawach opartych poniĝej po-

ziomu przemarzania gruntu
’awy zbbetonu zbrojonego:

beton C 12/15 (B15) – 10 m

3

– 3000 z

ï

stal zbrojeniowa – 300 kg – 800 z

ï

robocizna – 1500–2000

bzï

¥ciana fundamentowa zbbloczków betono-
wych:

bloczki – 1400 szt. – 4500

bzï

zaprawa murarska – 1500

bkg – 250bzï

robocizna – 2500–3000 z

ï

Fundament na

ïawach opartych powyĝej po-

ziomu przemarzania gruntu (oszcz

ÚdnoĂciowy)

Koszty materia

ïów ibrobocizny sÈ obokoïob

40% mniejsze ni

ĝ wbprzypadku fundamentu

typowego.

P

ïyta fundamentowa zbbetonu zbrojonego

Cena mo

ĝe znaczÈco siÚ róĝniÊ, wbzaleĝnoĂci

od ilo

Ăci zuĝytego betonu ibstali, abta jest uza-

le

ĝniona od wymaganej gruboĂci oraz wy-

trzyma

ïoĂci pïyty.

Przeci

Útnie moĝna przyjÈÊ, ĝe koszty mate-

ria

ïów ibrobocizny wynoszÈ ok. 120bzï/m

2

.

Cena nie obejmuje izolacji cieplnej, przeciw-
wilgociowej oraz warswy podposadzkowej.

Pod

ïoga na gruncie

W

bprzypadku podïogi moĝna wyznaczyÊ jej

przybli

ĝonÈ cenÚ za 1bm

2

– przynajmniej je

Ăli

chodzi o

bzuĝycie materiaïu, zbzastrzeĝeniem

jednak,

ĝe zuĝycie folii izolacyjnej bÚdzie

nieco wi

Úksze niĝ wy-

nika to z

bpowierzchni

pod

ïogi, bo ukïada siÚ

j

È na zakïad ibwywija

na

Ăciany (zakïadamy,

ĝe wzrost wyniesie
20%). Ca

ïkowita po-

wierzchnia pod

ïogi

na gruncie w

bbudyn-

ku, dla którego by

ïy

liczone fundamenty,
wyniesie ok. 135

bm

2

.

Mo

ĝna przyjÈÊ ĝe

odleg

ïoĂÊ od poziomu

gruntu rodzimego (po
zdj

Úciu warstwy zie-

mi urodzajnej) do po-
ziomu posadzki wy-
niesie ok. 55

bcm – ta

przestrze

ñ musi

zosta

Ê wypeïniona przez kolejne warstwy

pod

ïogi.

Pod

ïoga izolowana styropianem:

podk

ïad podposadzkowy gruboĂci 5 cm

z

bbetonu zbrojonego siatkÈ stalowÈ – 20 zï/m

2

izolacja z

bfolii budowlanej gruboĂci

0,2 mm (wywini

Úta na ĂcianÚ) – 1,2 zï/m

2

styropian EPS 100 dach/pod

ïoga gruboĂci

10

bcm – 15bzï/m

2

izolacja z

bfolii budowlanej gruboĂci

0,2 mm (

ïÈczÈca siÚ zbizolacjÈ poziomÈ fun-

damentów) – 1,2 z

ï/m

2

warstwa betonu grubo

Ăci 10 cm – 30 zï/m

2

podbudowa z

bpiasku podsypkowego

15–20

bzï/m

2

, pospó

ïki gruboĂci 30bcm

–15–30

bzï/m

2

(cena zale

ĝy wbduĝej mierze od

kosztów transportu)

’Èczna cena za materiaïy potrzebne do

wykonania 1

bm

2

pod

ïogi wyniesie wiÚc

80–100

bzï.

Do tego nale

ĝy doliczyÊ koszty robocizny wy-

nosz

Èce ok. 30–40bzï/m

2

.

Pod

ïoga izolowana keramzytem:

podk

ïad podposadzkowy gruboĂci 5 cm

z

bbetonu zbrojonego siatkÈ stalowÈ – 20 zï/m

2

izolacja z

bfolii budowlanej gruboĂci

0,2

bmm (wywiniÚta na ĂcianÚ) – 1,2 zï/m

2

warstwa kruszywa keramzytowego grubo-

Ăci 50 cm – 180 zï (zuĝycie wzrasta obokoïo
10% w

bwyniku zagÚszczenia).

Tak gruba warstwa kruszywa jest potrzebna
by uzyska

Ê wymaganÈ gruboĂÊ podïogi oraz

odpowiedni

È izolacyjnoĂÊ cieplnÈ.

’Èczna cena za materiaïy potrzebne do wyko-
nania 1

bm

2

pod

ïogi wyniesie wiÚc ok. 200 zï.

Do tego nale

ĝy doliczyÊ koszty robocizny

wynosz

Èce ok. 20–25bzï/m

2

.

Izolacja przeciwilgociowa i

bcieplna funda-

mentów (wysoko

ĂÊ Ăcian fundamentowych

wynosi 130 cm):
Izolacja przeciwwilgociowa pozioma:

dwie warstwy papy na lepiku (szeroko

ĂÊ

Ăcian fundamentowych to 25 cm) – 5–7,5bzï/m.
Izolacja przeciwwilgociowa pionowa:

2–3 warstwy masy asfaltowej o

bïÈcznej

grubo

Ăci ok. 2bmm (zuĝycie ok. 2bkg/m

2

)

– 5

bzï/m

2

z

bfolii kubeïkowej – 5–7bzï/m

2

.

Izolacja cieplna:

styropian EPS 100 grubo

Ăci 10 cm

– 15 z

ï/m

2

materia

ï

jednostka

miary

cena

brutto

[z

ï]

beton C 12/15
(dawniej B15)

m

3

300

stal zbrojeniowa

kg

2,7

bloczki betonowe

szt.

3,2

zaprawa murarska

100 kg

16,5

styropian EPS 100

m

3

150

styropian EPS 200

m

3

300

polistyren ekstrudowany

m

3

500

kruszywo keramzytowe
10–20

bmm

m

3

330

folia budowlana 0,2 mm

m

2

od 1

siatka zbroj

Èca

m

2

5

izolacyjna masa
asfaltowa

kg

od 2,50

papa asfaltowa na osno-
wie z

bwïókna szklanego

m

2

5

P

ïyty zbpolistyrenu ekstrudowanego majÈ lepsze

parametry ni

ĝ styropian, sa jednak droĝsze

Kruszywo keramzytowe zast

Úpuje kilka warstw tradycyjnej podïogi, co przy-

spiesza prac

Ú

fot. W

eber (maxit)

fot. DOW P

o

lska

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 38

031-038_BD1_2_fundamenty.indd 38

2009-12-22 15:44:13

2009-12-22 15:44:13