1

CHARAKTERYSTYKA PROBLEMU WAD POSTAWY

Czy wady postawy są problemem?

Wady postawy są powodem wczesnego występowania (przed ukończeniem 20 roku życia)
chorób zwyrodnieniowych stawów - artroz, będących następstwem wad czynnościowych i
zniekształceń statycznych.

Czynniki cywilizacyjne są głównym powodem powstawania wad postawy.

Występująca obecnie permanentna tendencja do eliminacji prostej aktywności fizycznej i
zastępowanie jej wysiłkiem umysłowym powoduje zmniejszanie obciążenia układu ruchu na
rzecz zwiększania obciążenia układu nerwowego. Skutkiem tego jest wzrastająca liczba osób
niepełnosprawnych fizycznie i psychicznie.

Prawidłowy rozwój.

Miarą sprawności fizycznej jest poziom wykształcenia zespołu podstawowych cech
motorycznych, które powinny być rozwinięte w okresie wzrostowym człowieka, który kończy
się bezpowrotnie w 25 roku życia!

Jak powstają wady postawy?

- wskutek niedogodności związanych z przedłużaniem się czasu nauki, pracy (brak
funkcjonalności sprzętu, ograniczenie aktywności ruchowej),
- poprzez wadliwe ergonomicznie stanowiska pracy,
- poprzez mało funkcjonalne przedmioty codziennego użytku,
- w związku z małą aktywnością ruchową lub jej brakiem w wybieranych formach
wypoczynku.

Wady stóp stanowią ponad 50% wad postawy.

- Stopy stanowią fragment postawy ciała zarówno w jego statyce, jak i dynamice.
- Stabilizacja stopy gwarantuje prawidłowy chód, co ma istotny wpływ na stan stawów
kolanowych, biodrowych oraz kręgosłupa, co jest szczególnie ważne w okresie wzrostowym
człowieka.
- Wady postawy mogą być i nader często są następstwem wad stóp.

Okoliczności powstawania wad stóp

- Wady wrodzone,
- przedwczesna pionizacja z pominięciem raczkowania,
- stosowanie zbędnego lub niewłaściwego sprzętu pomocniczego do pionizacji i nauki
chodzenia (obuwie, chodziki),
- ograniczenie aktywności ruchowej (siedź, stój itp.),
- zła interpretacja zachowań dziecka (bagatelizowanie wyciągniętych do opiekuna rąk,
co zazwyczaj obrazuje zmęczenie dziecka, niechęć do spacerów),
- schorzenia miejscowe obszaru obwodowego kończyn dolnych
(np. stopy, staw skokowo - goleniowy) na tle urazowym, zapalnym oraz wrodzonym,
- schorzenia ogólnoustrojowe powodujące osłabienie organizmu (niewydolność

2

energetyczna),
- stosowanie przygodnego, często niewłaściwego obuwia.

Najczęstsze wady stóp

- Koślawość stępów (pięt),
- stopy koślawo płaskie (płaskostopie wtórne),
- stopy płaskie i płasko koślawe (płaskostopie podłużne).

Wadom tym towarzyszy zazwyczaj koślawość kolan oraz inne schorzenia ogólnoustrojowe,
między innymi: alergie i skazy.

Mechanizm powstawania zmian patologicznych

- Osłabienie mięśni i/lub przeciążenie stopy,
- przeniesienie funkcji na układ więzadłowo- torebkowy,
- deformacja struktur miękkich,
- deformacja kośćca.

Problem społeczny

Odsetek wad postawy w okresie ich występowania wynosi: 92-96%
z czego 36% dotyczy kręgosłupa,
a 56 - 60% dotyczy kończyn dolnych, głównie stóp.

To czyni z wad postawy EPIDEMIĘ oraz istotny problem społeczny, dlatego WHO* uznało
artrozy za chorobę cywilizacyjną a dekadę 2000-2010, dekadą chorób kości.

Niska świadomość

odraczanie leczenia wad (deformacji stóp) u małych dzieci w nieskończoność wiekową, jako
mających ustąpić samoistnie;
brak zainteresowania deformacjami swoich stóp przez ludzi młodych, w przekonaniu, że
ustąpią same, oraz braku czasu do chwili pojawienia się bólu i nieestetycznego wyglądu.

Fakty

Wady funkcjonalne powstają i są rozpoznawalne w okresie wczesnego dzieciństwa.
Działanie wczesne - profilaktyczne, jest skuteczniejsze, mniej absorbujące i tańsze niż późne,
uciążliwe, drogie, mało skuteczne leczenie.

Polska - problemy i mity

W Polsce często wąskim gardłem jest dostęp do lekarza, brak zgodności wśród lekarzy oraz
ignorowanie problemu stóp.

Nieprawdą jest, że:
Twoje dziecko wyrośnie z wady.
Trzeba poczekać, bo dziecko jest małe.

3

Tak musi być, bo w rodzinie mają takie stopy.

energetyczna),

- stosowanie przygodnego, często niewłaściwego obuwia.

Najczęstsze wady stóp

- Koślawość stępów (pięt),
- stopy koślawo płaskie (płaskostopie wtórne),
- stopy płaskie i płasko koślawe (płaskostopie podłużne).

Wadom tym towarzyszy zazwyczaj koślawość kolan oraz inne schorzenia ogólnoustrojowe,
między innymi: alergie i skazy.

Mechanizm powstawania zmian patologicznych

- Osłabienie mięśni i/lub przeciążenie stopy,
- przeniesienie funkcji na układ więzadłowo- torebkowy,
- deformacja struktur miękkich,
- deformacja kośćca.

Problem społeczny

Odsetek wad postawy w okresie ich występowania wynosi: 92-96%
z czego 36% dotyczy kręgosłupa,
a 56 - 60% dotyczy kończyn dolnych, głównie stóp.
To czyni z wad postawy EPIDEMIĘ oraz istotny problem społeczny, dlatego WHO* uznało
artrozy za chorobę cywilizacyjną a dekadę 2000-2010, dekadą chorób kości.

Niska świadomość

odraczanie leczenia wad (deformacji stóp) u małych dzieci w nieskończoność wiekową, jako
mających ustąpić samoistnie;
brak zainteresowania deformacjami swoich stóp przez ludzi młodych, w przekonaniu, że
ustąpią same, oraz braku czasu do chwili pojawienia się bólu i nieestetycznego wyglądu.

Fakty

Wady funkcjonalne powstają i są rozpoznawalne w okresie wczesnego dzieciństwa.
Działanie wczesne - profilaktyczne, jest skuteczniejsze, mniej absorbujące i tańsze niż późne,
uciążliwe, drogie, mało skuteczne leczenie.

Polska - problemy i mity

W Polsce często wąskim gardłem jest dostęp do lekarza, brak zgodności wśród lekarzy oraz
ignorowanie problemu stóp.

Nieprawdą jest, że:
Twoje dziecko wyrośnie z wady.
Trzeba poczekać, bo dziecko jest małe.
Tak musi być, bo w rodzinie mają takie stopy.

4

Procedura statycznego badania wad stóp

Statyczne badanie wad stóp

Jest to typowe badanie polegające na statycznej obserwacji stóp i kolan dziecka wykonywane
zwykle podczas wizyty lekarskiej. Znajomość tego badania pozwala ocenić wystąpienie lub
brak wad postawy u dziecka jedynie w pozycji statycznej. Badanie czynnościowe zapewnia
tylko Memo. System Memo jest dynamiczną formą diagnozowania wad postawy.

Wady postawy:

A.

Kolano prawidłowe

B.

Kolano koślawe

C. Kolano szpotawe

Wady postawy:

A.

Stopy szpotawe

B.

Stopy płasko- koślawe

Wady postawy:

Kolana koślawe i koślawe pięty

1 Kolana. Szpotawe

2. Kolana koślawe

W przypadku kolan szpotawych, gdy dziecko stoi ze złączonymi stopami pomiędzy kolanami
pozostaje szeroki odstęp.

5

Elementy obuwia profilaktyczno – ortopedycznego

-

Obcas Thomasa (ii, iii) może wystąpić w formie
odwróconej tylko w obuwiu ortopedycznym dla stóp
szpotawych,

-

Wkładka ortopedyczna (i),

-

Sztywny zapiętek i usztywnienia boczne.

Korygowanie stóp płasko – koślawych

Obcas Thomasa

1.

Stopa płasko - koślawa.

2.

Zastosowanie obcasa Thomasa, jednak zbyt mały klin i zbyt szeroki zapiętek nie
stabilizują właściwie.

3.

Właściwa korekcja (oraz 4).

4.

Kształt obcasa od strony podeszwowej.

Stopa

1.

Staw śródstopno paliczkowy

(bal stopy).

2.

Staw skokowo goleniowy.

3.

Staw skokowo piętowy.

4.

Kość piętowa.

5.

Łuk podłużny.

6.

Ś

ródstopie - łuk poprzeczny.

6

1.

Łuk podłużny.

2.

Łuk poprzeczny.

Podsumowanie

Wady postawy a szczególnie wady stóp to duży problem medyczny i społeczny.

Profilaktyka oraz wczesne leczenie wad postawy jest najskuteczniejszym sposobem
rozwiązania

tego

problemu.

Skuteczna profilaktyka oraz odpowiednio wczesne leczenie wymaga diagnozy, o którą może
być trudno w polskich warunkach ponieważ nie istnieje system monitoringu wad stóp.

Anatomia i zasady doboru prawidłowego obuwia

Elementy konstrukcyjne obuwia

Cholewka

Obuwie musi umożliwiać stopie oddychanie. Dlatego najlepszym materiałem jest skóra i inne
surowce naturalne. O surowcach wykorzystanych do produkcji obuwia powinna świadczyć
etykieta, zwykle umieszczona wewnątrz. Poza tym można sprawdzić materiał po fakturze
wewnętrznej i zapachu.

Podeszwa

Podeszwy obuwia muszą być odpowiedniej grubości, by chronić stopy przed podłożem oraz
antypoślizgowe, by zapobiegać przed utratą przyczepności. Muszą one być dość elastyczne w
balu. Podczas chodzenia stopa zgina się w stawach śródstopno-paliczkowych (w balu) w
przedziale 30 - 40 stopni. Elastyczność sprawdzamy przez zgięcie buta w balu. But powinien
zginać się bez wysiłku.

7

Zapiętek

Niewielkie przesunięcie między osiami nogi i buta
powoduje nacisk na zapiętek. Dlatego niezbędny jest
sztywny zapiętek, aby zapobiec deformacji stopy.

Niewielkie przesunięcie między osiami nogi i buta
powoduje nacisk na zapiętek. Dlatego niezbędny jest
sztywny zapiętek, aby zapobiec deformacji stopy.

Gdy spojrzymy na tył nogi dziecka, zauważymy, że
„ścięgno pięty” (Achillesa) skrzywia się nieco na zewnątrz.
Sztywny zapiętek jest niezbędny, by stopa nie uległa
deformacji. Miękki zapiętek ponadto nie oprze się
przydeptaniu go piętą przez dziecko. Miękka podszewka
powinna zniwelować nacisk sztywnego zapiętka na miękką
piętę. Wsuń palec by sprawdzić, czy ostre krawędzie nie
podrażnią stopy dziecka.

Zapiętek buta powinien być ustawiony prostopadle do
powierzchni, na której stoi but. Jeżeli występuje odchylenie w którymkolwiek kierunku, może
to oznaczać wadę obuwia. Sprawdzamy to poprzez ustawienie buta na twardej powierzchni
oglądając zapiętek.

Obcas

Obcas winien być stabilny. Buty dziecięce nie powinny posiadać obcasów. Wyjątkiem jest
jednak obcas Thomasa, który występuje w obuwiu profilaktycznym. Przeciwwskazaniem dla
tego elementu mogą być stopy szpotawe. Zwykle w takich przypadkach stosuje się
odwrócony obcas Thomasa w obuwiu miarowym (często na formie prostej lub
odwiedzeniowej).

But powinien stać stabilnie na podłożu. Sprawdź, czy but nie kolebie się w płaszczyźnie
bocznej.

Kopytko

Buty mogą być wykonywane na kopytach prostych lub
wygiętych. Obecna moda powoduje, że buty dziecięce są
często produkowane na kopytach wygiętych do wewnątrz (ryc.
ii). Buty robione na kopytach wygiętych wymuszają na stopie
przywiedzenie (metatarus adductus). Sposobem oceny obuwia
jest spojrzenie na nie z góry. Nie należy kupować obuwia,
które zniekształca stopy.

Czubki

Czubki obuwia często są zwężane, przez co w nienaturalny sposób układają palce. Jest to
przyczyną powstawania halluxów i deformacji palców oraz stóp u dzieci.

8

Pomiar

-

Obuwie dobiera się do stopy, a nie odwrotnie.

-

Stopa zmienia się w ciągu dnia. Stopy są około 4% większe wieczorem niż rano. Buty
więc należy kupować po południu.

-

Przed zakupem butów zawsze należy zmierzyć OBYDWIE STOPY.

-

Pomiar długości robimy obrysowując bosą stopę na kartce papieru.

-

Obrys wykonujemy na stojąco przy stopie obciążonej ciężarem ciała.

-

Stopa jest trójwymiarowa, ma długość, tęgość i wysokość.

-

Człowiek ma dwie stopy różnej długości. Zawsze należy wybrać większy rozmiar.

-

Gdy dokonujemy pomiaru w trzech płaszczyznach wybierajmy obuwie pasujące do
największego rozmiaru.

-

Stopy dziecka posiadają obfitą podściółkę tłuszczową dookoła stopy i są tęższe niż
stopy dorosłych. Sprawdź tęgość i wysokość obuwia wkładając palec między stopę a
język buta. Dzieci szybciej wyrastają z tęgości niż z długości obuwia.

-

Tęgość mierzymy w najszerszym miejscu, jakim jest bal stopy. Po założeniu powinna
być możliwość uchwycenia zmarszczenia fałdy na bucie.

-

Poszukuj butów oferowanych w kilku tęgościach.

-

Upewnij się, że palce mają dość miejsca.

-

Powinno czuć się wolną przestrzeń między paznokciem dużego palca a butem.

-

Gdy dziecko stanie należy włożyć mały palec ręki między zapiętek a piętę. Noga
rośnie nie tylko do przodu, ale i do tyłu.

9

Punkty pomiaru

1.

Czubek jest okrągły i przestronny.

2.

Przestrzeń między paluchem a butem.

3.

Koniec małego palca ręki między zapiętkiem a piętą.

4.

Naddatek skóry w najszerszej części stopy.

Strefy ścierania podeszwy buta

Podeszwy i obcasy podzielone są na 6 ponumerowanych stref obserwacji. Podczas
użytkowania buta powinniśmy obserwować ścieranie się poszczególnych stref na
podeszwie. Istnieje 6 możliwych wariantów określających stopień wydolności stóp oraz
związanych z tym sposobów postępowania.

1.

Ś

cieranie strefy 1 w obcasie - strefa normy - stopa jest zdrowa.

2.

Ś

cieranie strefy 2 w obcasie - strefa ryzyka - zagrożenie dysfunkcją (wadą, chorobą)

oznacza konieczność zastosowania wkładki koloru szarego. Jeżeli ścieranie nie
powróci do strefy normy, należy zastosować wkładkę koloru pomarańczowego. Jeżeli
to nie przyniesie pożądanego efektu, wskazana jest konsultacja terapeutyczna.

3.

Ś

cieranie strefy 3 w obcasie - strefa dysfunkcji - oznacza obecność wady stóp i/lub

kolan. Należy zastosować wkładkę pomarańczową i jeśli ścieranie nie powróci w
strefę normy wskazana jest konsultacja terapeutyczna.

4.

Ś

cieranie strefy 3 w obcasie i 4 w podeszwie - strefy dużej dysfunkcji - oznacza

obecność wady stóp i/lub kolan. Zachodzi konieczność zastosowania wkładki koloru
pomarańczowego i konsultacji terapeutycznej.

5.

Ś

cieranie strefy 6 w obcasie - strefa dużej dysfunkcji - oznacza konieczność

10

konsultacji terapeutycznej.

6.

Ś

cieranie strefy 5 w podeszwie i 6 w obcasie - strefy dużej dysfunkcji - oznacza

konieczność konsultacji terapeutycznej.

Profilaktyka

Obuwie

Wykonane w specjalnej technologii, pozbawione powszechnie spotykanych w obuwiu
dziecięcym i młodzieżowym cech konstrukcyjnych, mogących zakłócić obraz rzeczywistej
fizjologii i potrzeb stóp w okresie wzrastania.

-

Ujawniające prawidłowość morfologiczno - czynnościową stóp lub istniejące wady
bądź ich symptomy.

-

Konstrukcja uwzględniająca prawidłowe ustawienie poszczególnych osi.

-

Konstrukcja uwzględniająca potrzeby grup wiekowych.

Cholewka

-

Skórzana z miękką wyściółką,

-

sięgająca za kostkę i miękko wykończona,

-

z mocnym zapiętkiem,

-

odpowiednio wykrojona i zbudowana na prawidłowym kopycie (dobra szerokość i
wysokość),

-

zbocznym wzmocnieniem palców (nie ma tego żaden poza Memo polski but),

-

eliminująca konflikty ze stopą (kształt, szwy, odciążenia miejsc wrażliwych, tęgość,
surowiec),

-

sprężyste wzmocnienia stabilizujące elementy stopy narażone na przeciążenia.

Podeszwa

-

Wysokość obcasa wraz z grubością podeszwy nie przekracza 2 cm,

-

odpowiednia sprężystość i elastyczność podeszwy,

-

obcas Thomasa jako standard w profilaktyce koślawości stóp,

-

brak poślizgu (zelówki i obcasa),

-

fizjologiczny kształt ściółki kopyt, podeszwy i podpodeszwy.

Leczenie

11

Po zastosowaniu wkładek obuwie powinno być stale na nogach, ponieważ w tym czasie
trwa korekcja wady. Okres stosowania wkładek wynosi około 8 miesięcy. U małych dzieci
może trwać krócej, u młodzieży dłużej i zależy od stopnia utrwalenia wady.

Zestaw wkładek

Umożliwiają korekcję ujawnionych wad lub sygnalizują potrzebę kontaktu z lekarzem.

Dzięki zastosowaniu odpowiednich surowców najwyższej jakości są absolutnie przyjazne
dla stopy i pozwalają jej na przybranie prawidłowej pozycji w bucie.

UWAGA!

Dyskusyjna jest sprawa wyprofilowań i wkładek umieszczanych w obuwiu
profilaktycznym. Uniesienie poprzeczne stopy może spowodować osłabienie tegoż łuku.
Podobnie ma się sprawa z łukiem podłużnym, który możemy unosić po 8 roku życia. Jest
to ważne w konfrontacji z lekarzami, którzy podnoszą potrzebę wyprofilowań w bucie, nie
wiedząc o zagrożeniach za tym idących. Leczenie koślawości stóp generalnie prowadzi się
z uniesieniem stępu (pięty).

Wkładki szare

- Wkładki korekcyjne supinujące typu klinowego,
- unoszą o 5 milimetrów i osadzają piętę.

Wkładki pomarańczowe

Wkładki korekcyjne supinujące korytkowe :

-

Supinują piętę oraz śródstopie o 10 milimetrów,

-

osadzają i profilują tyłostopie i śródstopie.

Zanim dziecko zacznie chodzić
Zdrowe dziecko w okresie poprzedzającym naukę chodzenia lub we wczesnej fazie nauki

12

chodzenia nie potrzebuje obuwia. Jedyną funkcją obuwia jest ochrona stopy przed czynnikami
zewnętrznymi. Przebywanie przez pewną część dnia bez obuwia (np. w domu, na łące) jest
ważne dla prawidłowego rozwoju mózgu, ponieważ dziecko poznaje świat zarówno rękami
jak i nogami („sprzężenie zwrotne”).

Częste pytania i mity

Buty są niezbędne do prawidłowego rozwoju stopy.

Ostatnie badania dowodzą, że wady stóp nie występowały u prymitywnych ludów nie
noszących obuwia. Badania przeprowadzone w Anglii dowiodły, że w grupie dzieci w wieku
2 do 4 lat, 80% noszących obuwie miało deformacje paznokciowego odcinka paliczka dużego
palucha, a 30% miało nakładający się na siebie 4 i 5 paluch. Te wady nie wystąpiły u dzieci
nie noszących obuwia. W badaniach przeprowadzonych w Hongkongu, wady takie jak:
paluch koślawy (hallux valgus), paluch sztywny (hallux rigidus), nakładający się piąty paluch,
palce młotkowate i inne wady były znacznie częstsze u dzieci noszących obuwie niż
chodzących boso. Można więc stwierdzić, że obuwie u dzieci pełni funkcję ochronną.

BUTY SĄ ZŁEM KONIECZNYM, A JEśELI MUSZĄ JUś BYĆ, TO TRZEBA
ZADBAĆ BY BYŁY „ZDROWE”

Wysoki łuk podłużny jest ważny dla normalnego funkcjonowania stopy.

Niski łuk podłużny nie oznacza płaskostopia. Dzieci o niskich wysklepieniach zwykle nie
wchodzą w fazę dysfunkcji.

Przykładowe buty zdrowotne dla dzieci: