Joanna Śliwińska
radca prawny

Kontrolę wykorzystywania zwolnienia lekar-

skiego może przeprowadzić jednostka ZUS

lub sam pracodawca, który zyskuje prawo do

kontrolowania swoich pracowników w tym

zakresie, jeśli zgłasza do ubezpieczeń więcej

niż 20 osób. Przepisy nie określają precyzyj-

nie, komu zatrudniający może zlecić wyko-

nanie takiej czynności. Osoba, która w trakcie

zwolnienia lekarskiego wykonuje pracę za-

robkową (np. na podstawie umowy-zlecenia

czy o dzieło) lub też w inny sposób wykorzy-

stuje je niezgodnie z przeznaczeniem, zostaje

pozbawiona prawa do zasiłku za cały okres

tego zwolnienia.

Przepisy nie precyzują, kto może być wy-

znaczony do przeprowadzenia kontroli.

Z treści załącznika nr 1 do rozporządzenia

ministra polityki społecznej w sprawie szcze-

gółowych zasad i trybu kontroli prawidłowo-

ści wykorzystywania zwolnień lekarskich od

pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń

lekarskich stanowiącego wzór upoważnie-

nia wynika, że w zasadzie może być ono wy-

stawione jedynie innemu pracownikowi za-

trudnionemu u płatnika. Teza ta jednak nie

znajduje potwierdzenia bezpośrednio w treści

samego aktu prawnego.

Omawiane zagadnienie staje się coraz

istotniejsze w obliczu rosnącej skali prze-

prowadzania takich kontroli przez detekty-

wów na zlecenie pracodawców. Chcąc mieć

niezbite dowody np. na to, że pracownik wy-

konuje inną pracę podczas rzekomej choroby,

zatrudniający zleca detektywowi zebranie

odpowiednich informacji. Detektyw działa

na podstawie ustawy o usługach detektywi-

stycznych. Jest to działalność regulowana.

Oznacza to, że do wykonywania tego zawodu

niezbędne jest uzyskanie licencji oraz wpis

do rejestru działalności detektywistycznej.

Detektyw ponosi odpowiedzialność za szko-

dy wyrządzone powstałe wskutek podania

nieprawdziwych informacji. W ramach ta-

kiego zlecenia detektyw jest uprawniony

do przetwarzania i zbierania informacji

o pracowniku bez jego zgody w każdej for-

mie z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla or-

ganów państwowych. Nie ma prawa założyć

np. urządzeń podsłuchowych w jego domu,

ale może obserwować taką osobę i jej miejsce

zamieszkania lub dodatkowego zatrudnie-

nia. Przepisy pozwalają także na uzyskiwa-

nie informacji na jej temat od innych osób,

instytucji, a nawet organów administracji

publicznej.

Uzyskany w ten sposób materiał przeka-

zywany jest w formie raportu do ZUS, aby

ten wydał decyzję o pozbawieniu pracownika

prawa do zasiłku. Taki raport nie może być

jednak samodzielną podstawą do stwierdze-

nia wykorzystania zwolnienia niezgodnie

z przeznaczeniem. Wymagane jest bowiem

sporządzenie odpowiedniego protokołu kon-

troli, którego wzór stanowi załącznik nr 2 do

rozporządzenia. Ze wzoru wynika, że osoba

kontrolowana powinna mieć możliwość wy-

powiedzenia się co do stwierdzonych w nim

okoliczności.

Kontrola może być przeprowadzona nie

tylko w miejscu stałego zamieszkania, ale

również czasowego pobytu oraz miejscu

dodatkowego zatrudnienia. Protokół z tych

czynności sporządzić może jedynie osoba

(osoby) posiadająca stosowne upoważnienie.

Wobec wątpliwości czy można upoważ-

nić do kontroli osobę inną niż pracownik,

ZUS może nie uznać, że kontrola dokonana

przez detektywa została przeprowadzona

zgodnie z przepisami. Nie oznacza to jed-

nak, że nie można w żaden sposób wyko-

rzystać usług detektywistycznych w tym

zakresie. Detektyw może pomóc w ustale-

niu zasadności przeprowadzenia właściwej

kontroli przez pracodawcę. Ponadto może

występować jako świadek w sprawie czy

to przed ZUS, czy następnie przed sądem.

Raport będzie w takim wypadku dokumen-

tem prywatnym mogącym służyć jako peł-

noprawny środek dowodowy. W przypad-

ku kiedy detektyw nie znajdzie dowodów

na wykorzystanie zwolnienia niezgodnie

z przeznaczeniem lub do takiego wniosku

dojdzie osoba upoważniona do przepro-

wadzenia kontroli, sporządzenie protoko-

łu nie jest w ogóle wymagane. Pracownik

może więc nie być świadomy tego, że był

sprawdzany w trakcie niezdolności do pra-

cy. Żadne przepisy nie nakładają bowiem

na pracodawcę obowiązku poinformowania

pracownika o przeprowadzonej procedurze,

jeśli w jej wyniku stwierdzono prawidło-

wość wykorzystania zwolnienia.

Podstawa prawna

Art. 15 i 68 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach

pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby

i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).

Par. 1, 5, 8 i 9 oraz załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia

ministra polityki społecznej z 27 lipca 1999 r. w sprawie

szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wyko-

rzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej

kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz.U. nr 65, poz. 743).

Art. 2, 3, 7 i 14 ustawy z 6 lipca o usługach detektywi-

stycznych (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 12, poz. 110 z późn. zm.).

Do chorego pracownika może

zapukać detektyw

Firmy detektywistyczne zbierają informacje o osobach przebywających za zwolnieniach lekarskich. Dowody

przekazują pracodawcom, którzy sporządzają protokół pokontrolny. W ten sposób

dochodzi do zabrania zasiłku

prenumerata

Czwartek 20 lutego 2014, nr 35 (3676)

gazetaprawna.pl

UBEZPIECZENIA

i ŚWIADCZENIA

ZUS wyrówna emeryturę, gdy popełni błąd

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

W przypadku gdy ZUS omył-

kowo przyznał emeryturę lub

rentę w niższej wysokości niż

faktycznie była należna, a na-

stępnie zainteresowany wniósł o ponowne

ustalenie jej wysokości i stwierdzono, że wy-

płata zaniżonego świadczenia była następ-

stwem błędu ZUS, to wówczas można uzy-

skać wyrównanie emerytury za okres 3 lat

wstecz. Liczy się je od daty zgłoszenia wnio-

sku o ponowne rozpoznanie sprawy lub wy-

dania decyzji z urzędu. Wynika to z art. 133

ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach

z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (da-

lej: ustawa emerytalna). Odpowiedzialność

organu rentowego ma jednak ograniczony

charakter, dlatego ubezpieczony nie może

skutecznie żądać wyrównania za okres dłuż-

szy niż 3 lata, choćby zaniżone świadczenie

było mu wypłacane przez ten dłuższy czas.

Niezawiniona omyłka

W praktyce wiele wątpliwości występuje

przy ustaleniu, czy przyznanie świadczenia

w niższej wysokości było faktycznie następ-

stwem błędu ZUS. Podkreślić trzeba, że błąd

taki rozumiany jest w orzecznictwie sądo-

wym bardzo szeroko. Wskazywano na to m.in.

w uchwale składu 7 sędziów SN z 12 stycz-

nia 1995 r. (sygn. akt II UZP 28/94, OSNP

1995/19/242) oraz w uzasadnieniu wyroku z 4

grudnia 2012 r. (sygn. akt II UK 130/12, OSNP

2013/21-22/258).

Istotne jest, że błędne działanie ZUS nie

musi być zawinione, zaś osoba dokonują-

ca czynności w jego imieniu może działać

w usprawiedliwionym przekonaniu, że po-

stępuje prawidłowo. Pomimo tego w razie

ustalenia faktycznej wadliwości decyzji uza-

sadnione będzie zastosowanie art. 133 ust. 1

pkt 2 ustawy emerytalnej.

Nieprawdziwe dane

Natomiast nie stanowi błędu organu ren-

towego wydanie decyzji w oparciu o zło-

żony przez zainteresowanego dokument

zawierający dane, których osoba ta nie kwe-

stionuje i nie zgłasza dowodów przeciw-

nych. Tak też wypowiadał się SN w wyroku

z 5 marca 2003 r. (sygn. akt II UK 384/02,

OSNP 2004/8/145). W przypadku później-

szego ujawnienia, że dane zawarte w takim

dokumencie są nieprawdziwe, ZUS nie bę-

dzie musiał wypłacać wyrównania za okres

3 lat wstecz.

Należy więc uznać, że organu rentowego

nie mogą obciążać skutki błędów wszystkich

innych instytucji, zwłaszcza zaś pracodaw-

ców nienależycie wykonujących obowiązki

w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Nie jest także błędem ZUS uzasadniającym

wyrównanie świadczenia zwłoka w wydaniu

decyzji. Nie jest ona bowiem równoznacz-

na z odmową przyznania lub podwyższenia

świadczenia. Zaś z treści art. 133 ust. 1 pkt 2

ww. ustawy wynika, iż znajduje on zastoso-

wanie tylko w przypadku, gdy błąd organu

rentowego zostanie popełniony w decyzji

odmawiającej przyznania świadczenia lub

przyznającej świadczenie w wysokości niż-

szej od przysługującej.

Oznacza to, że zakres art. 133 ust. 1 pkt 2

ustawy emerytalnej nie obejmuje wszystkich

nieprawidłowości organu rentowego, lecz

jest ograniczony jedynie do tych, które są na-

stępstwem błędu w jego działaniu (odmowa

przyznania świadczenia i zaniżenie jego wy-

sokości). Nie obejmuje natomiast ujemnych

następstw bezczynności. W zbliżony sposób

wypowiadał się SN w wyroku z 4 czerwca

2012 r. (sygn. akt I UK 18/12, LEX nr 1250559).

Dochodzenie prawa

Jeśli emeryt lub rencista uważa, że z powodu

błędu ZUS nie uzyskał świadczenia w należ-

nej mu wysokości, to może wystąpić do ZUS

o przyznanie wyrównania. Wniosek powi-

nien być złożony we właściwym oddziale

ZUS w formie pisemnej. Celowe jest także

uzyskanie potwierdzenia wpływu tego wnio-

sku do ZUS, tak aby nie było wątpliwości, że

faktycznie został złożony w określonej dacie.

W jego treści wskazać trzeba, na czym pole-

gał błąd organu oraz podać potwierdzające

to dowody. W szczególności pomocne mogą

tu być dokumenty obrazujące nieuzasad-

nione zaniżenie świadczenia. Jeśli ZUS nie

uwzględni tego żądania, to wyda decyzję

odmowną, od której przysługiwało będzie

odwołanie.

Podstawa prawna

Art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emery-

turach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

(t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Można żądać rekompensaty za 3 lata wstecz,

jeśli przyznanie niższego świadczenia było następstwem pomyłki

organu rentowego. Nie jest nią jednak zwłoka w wydaniu decyzji

Z orzecznictwa

n

Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 12 września 2012 r. (sygn. akt III AUa 428/12) stwier-

dził, że nie stanowi błędu organu rentowego wydanie decyzji w oparciu o złożony przez

zainteresowanego dokument zawierający dane, których osoba ta nie kwestionuje i nie

zgłasza dowodów przeciwnych w przypadku późniejszego ujawnienia, że dane zawarte

w tym dokumencie nie były prawdziwe. Dotyczy to także rezultatów niewłaściwych

działań pracodawców, o ile nie można w konkretnym przypadku przypisać organowi

rentowemu powinności realizowania swych obowiązków działania z urzędu na korzyść

osób ubezpieczonych.

n

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 11 czerwca 2003 r. (sygn. akt III AUa 324/02)

stwierdzając, że na pracodawcy spoczywa powinność prawidłowego wykazania wyna-

grodzenia osiąganego przez pracownika w poszczególnych latach i żaden przepis nie

nakłada na organ emerytalno-rentowy obowiązku kontrolowania zgodności wydanego

zaświadczenia z dokumentacją płacową pracodawcy.

WAŻNE

Pracodawca, chcąc sprawdzić,

jak pracownik wykorzystuje zwolnienie

powinien wyznaczyć osobę upoważnioną

do przeprowadzenia kontroli

WAŻNE

Kontrola musi zostać przepro-

wadzona jawnie, a pracownik musi mieć

świadomość, że w konkretnym dniu miała

ona miejsce, ale np. nie zastano nikogo

w domu

WAŻNE

Przyjmuje się, że błąd stanowi

każda obiektywna wadliwość decyzji, nie-

zależnie od tego, czy jest ona skutkiem

zaniedbania, pomyłki, celowego działa-

nia samego organu rentowego czy też

rezultatem wadliwej techniki legislacyj-

nej i w konsekwencji niejednoznaczności

przepisów, w tym także naruszenia prawa

wskutek niewłaściwej ich wykładni

Joanna Śliwińska
radca prawny

Kontrolę wykorzystywania zwolnienia lekar-

skiego może przeprowadzić jednostka ZUS

lub sam pracodawca, który zyskuje prawo do

kontrolowania swoich pracowników w tym

zakresie, jeśli zgłasza do ubezpieczeń więcej

niż 20 osób. Przepisy nie określają precyzyj-

nie, komu zatrudniający może zlecić wyko-

nanie takiej czynności. Osoba, która w trakcie

zwolnienia lekarskiego wykonuje pracę za-

robkową (np. na podstawie umowy-zlecenia

czy o dzieło) lub też w inny sposób wykorzy-

stuje je niezgodnie z przeznaczeniem, zostaje

pozbawiona prawa do zasiłku za cały okres

tego zwolnienia.

Przepisy nie precyzują, kto może być wy-

znaczony do przeprowadzenia kontroli.

Z treści załącznika nr 1 do rozporządzenia

ministra polityki społecznej w sprawie szcze-

gółowych zasad i trybu kontroli prawidłowo-

ści wykorzystywania zwolnień lekarskich od

pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń

lekarskich stanowiącego wzór upoważnie-

nia wynika, że w zasadzie może być ono wy-

stawione jedynie innemu pracownikowi za-

trudnionemu u płatnika. Teza ta jednak nie

znajduje potwierdzenia bezpośrednio w treści

samego aktu prawnego.

Omawiane zagadnienie staje się coraz

istotniejsze w obliczu rosnącej skali prze-

prowadzania takich kontroli przez detekty-

wów na zlecenie pracodawców. Chcąc mieć

niezbite dowody np. na to, że pracownik wy-

konuje inną pracę podczas rzekomej choroby,

zatrudniający zleca detektywowi zebranie

odpowiednich informacji. Detektyw działa

na podstawie ustawy o usługach detektywi-

stycznych. Jest to działalność regulowana.

Oznacza to, że do wykonywania tego zawodu

niezbędne jest uzyskanie licencji oraz wpis

do rejestru działalności detektywistycznej.

Detektyw ponosi odpowiedzialność za szko-

dy wyrządzone powstałe wskutek podania

nieprawdziwych informacji. W ramach ta-

kiego zlecenia detektyw jest uprawniony

do przetwarzania i zbierania informacji

o pracowniku bez jego zgody w każdej for-

mie z wyjątkiem tych zastrzeżonych dla or-

ganów państwowych. Nie ma prawa założyć

np. urządzeń podsłuchowych w jego domu,

ale może obserwować taką osobę i jej miejsce

zamieszkania lub dodatkowego zatrudnie-

nia. Przepisy pozwalają także na uzyskiwa-

nie informacji na jej temat od innych osób,

instytucji, a nawet organów administracji

publicznej.

Uzyskany w ten sposób materiał przeka-

zywany jest w formie raportu do ZUS, aby

ten wydał decyzję o pozbawieniu pracownika

prawa do zasiłku. Taki raport nie może być

jednak samodzielną podstawą do stwierdze-

nia wykorzystania zwolnienia niezgodnie

z przeznaczeniem. Wymagane jest bowiem

sporządzenie odpowiedniego protokołu kon-

troli, którego wzór stanowi załącznik nr 2 do

rozporządzenia. Ze wzoru wynika, że osoba

kontrolowana powinna mieć możliwość wy-

powiedzenia się co do stwierdzonych w nim

okoliczności.

Kontrola może być przeprowadzona nie

tylko w miejscu stałego zamieszkania, ale

również czasowego pobytu oraz miejscu

dodatkowego zatrudnienia. Protokół z tych

czynności sporządzić może jedynie osoba

(osoby) posiadająca stosowne upoważnienie.

Wobec wątpliwości czy można upoważ-

nić do kontroli osobę inną niż pracownik,

ZUS może nie uznać, że kontrola dokonana

przez detektywa została przeprowadzona

zgodnie z przepisami. Nie oznacza to jed-

nak, że nie można w żaden sposób wyko-

rzystać usług detektywistycznych w tym

zakresie. Detektyw może pomóc w ustale-

niu zasadności przeprowadzenia właściwej

kontroli przez pracodawcę. Ponadto może

występować jako świadek w sprawie czy

to przed ZUS, czy następnie przed sądem.

Raport będzie w takim wypadku dokumen-

tem prywatnym mogącym służyć jako peł-

noprawny środek dowodowy. W przypad-

ku kiedy detektyw nie znajdzie dowodów

na wykorzystanie zwolnienia niezgodnie

z przeznaczeniem lub do takiego wniosku

dojdzie osoba upoważniona do przepro-

wadzenia kontroli, sporządzenie protoko-

łu nie jest w ogóle wymagane. Pracownik

może więc nie być świadomy tego, że był

sprawdzany w trakcie niezdolności do pra-

cy. Żadne przepisy nie nakładają bowiem

na pracodawcę obowiązku poinformowania

pracownika o przeprowadzonej procedurze,

jeśli w jej wyniku stwierdzono prawidło-

wość wykorzystania zwolnienia.

Podstawa prawna

Art. 15 i 68 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach

pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby

i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).

Par. 1, 5, 8 i 9 oraz załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia

ministra polityki społecznej z 27 lipca 1999 r. w sprawie

szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wyko-

rzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej

kontroli zaświadczeń lekarskich (Dz.U. nr 65, poz. 743).

Art. 2, 3, 7 i 14 ustawy z 6 lipca o usługach detektywi-

stycznych (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 12, poz. 110 z późn. zm.).

Do chorego pracownika może

zapukać detektyw

Firmy detektywistyczne zbierają informacje o osobach przebywających za zwolnieniach lekarskich. Dowody

przekazują pracodawcom, którzy sporządzają protokół pokontrolny. W ten sposób

dochodzi do zabrania zasiłku

prenumerata

Czwartek 20 lutego 2014, nr 35 (3676)

gazetaprawna.pl

ZUS wyrówna emeryturę, gdy popełni błąd

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

W przypadku gdy ZUS omył-

kowo przyznał emeryturę lub

rentę w niższej wysokości niż

faktycznie była należna, a na-

stępnie zainteresowany wniósł o ponowne

ustalenie jej wysokości i stwierdzono, że wy-

płata zaniżonego świadczenia była następ-

stwem błędu ZUS, to wówczas można uzy-

skać wyrównanie emerytury za okres 3 lat

wstecz. Liczy się je od daty zgłoszenia wnio-

sku o ponowne rozpoznanie sprawy lub wy-

dania decyzji z urzędu. Wynika to z art. 133

ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach

z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (da-

lej: ustawa emerytalna). Odpowiedzialność

organu rentowego ma jednak ograniczony

charakter, dlatego ubezpieczony nie może

skutecznie żądać wyrównania za okres dłuż-

szy niż 3 lata, choćby zaniżone świadczenie

było mu wypłacane przez ten dłuższy czas.

Niezawiniona omyłka

W praktyce wiele wątpliwości występuje

przy ustaleniu, czy przyznanie świadczenia

w niższej wysokości było faktycznie następ-

stwem błędu ZUS. Podkreślić trzeba, że błąd

taki rozumiany jest w orzecznictwie sądo-

wym bardzo szeroko. Wskazywano na to m.in.

w uchwale składu 7 sędziów SN z 12 stycz-

nia 1995 r. (sygn. akt II UZP 28/94, OSNP

1995/19/242) oraz w uzasadnieniu wyroku z 4

grudnia 2012 r. (sygn. akt II UK 130/12, OSNP

2013/21-22/258).

Istotne jest, że błędne działanie ZUS nie

musi być zawinione, zaś osoba dokonują-

ca czynności w jego imieniu może działać

w usprawiedliwionym przekonaniu, że po-

stępuje prawidłowo. Pomimo tego w razie

ustalenia faktycznej wadliwości decyzji uza-

sadnione będzie zastosowanie art. 133 ust. 1

pkt 2 ustawy emerytalnej.

Nieprawdziwe dane

Natomiast nie stanowi błędu organu ren-

towego wydanie decyzji w oparciu o zło-

żony przez zainteresowanego dokument

zawierający dane, których osoba ta nie kwe-

stionuje i nie zgłasza dowodów przeciw-

nych. Tak też wypowiadał się SN w wyroku

z 5 marca 2003 r. (sygn. akt II UK 384/02,

OSNP 2004/8/145). W przypadku później-

szego ujawnienia, że dane zawarte w takim

dokumencie są nieprawdziwe, ZUS nie bę-

dzie musiał wypłacać wyrównania za okres

3 lat wstecz.

Należy więc uznać, że organu rentowego

nie mogą obciążać skutki błędów wszystkich

innych instytucji, zwłaszcza zaś pracodaw-

ców nienależycie wykonujących obowiązki

w zakresie ubezpieczeń społecznych.

Nie jest także błędem ZUS uzasadniającym

wyrównanie świadczenia zwłoka w wydaniu

decyzji. Nie jest ona bowiem równoznacz-

na z odmową przyznania lub podwyższenia

świadczenia. Zaś z treści art. 133 ust. 1 pkt 2

ww. ustawy wynika, iż znajduje on zastoso-

wanie tylko w przypadku, gdy błąd organu

rentowego zostanie popełniony w decyzji

odmawiającej przyznania świadczenia lub

przyznającej świadczenie w wysokości niż-

szej od przysługującej.

Oznacza to, że zakres art. 133 ust. 1 pkt 2

ustawy emerytalnej nie obejmuje wszystkich

nieprawidłowości organu rentowego, lecz

jest ograniczony jedynie do tych, które są na-

stępstwem błędu w jego działaniu (odmowa

przyznania świadczenia i zaniżenie jego wy-

sokości). Nie obejmuje natomiast ujemnych

następstw bezczynności. W zbliżony sposób

wypowiadał się SN w wyroku z 4 czerwca

2012 r. (sygn. akt I UK 18/12, LEX nr 1250559).

Dochodzenie prawa

Jeśli emeryt lub rencista uważa, że z powodu

błędu ZUS nie uzyskał świadczenia w należ-

nej mu wysokości, to może wystąpić do ZUS

o przyznanie wyrównania. Wniosek powi-

nien być złożony we właściwym oddziale

ZUS w formie pisemnej. Celowe jest także

uzyskanie potwierdzenia wpływu tego wnio-

sku do ZUS, tak aby nie było wątpliwości, że

faktycznie został złożony w określonej dacie.

W jego treści wskazać trzeba, na czym pole-

gał błąd organu oraz podać potwierdzające

to dowody. W szczególności pomocne mogą

tu być dokumenty obrazujące nieuzasad-

nione zaniżenie świadczenia. Jeśli ZUS nie

uwzględni tego żądania, to wyda decyzję

odmowną, od której przysługiwało będzie

odwołanie.

Podstawa prawna

Art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emery-

turach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

(t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Można żądać rekompensaty za 3 lata wstecz,

jeśli przyznanie niższego świadczenia było następstwem pomyłki

organu rentowego. Nie jest nią jednak zwłoka w wydaniu decyzji

Z orzecznictwa

n

Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z 12 września 2012 r. (sygn. akt III AUa 428/12) stwier-

dził, że nie stanowi błędu organu rentowego wydanie decyzji w oparciu o złożony przez

zainteresowanego dokument zawierający dane, których osoba ta nie kwestionuje i nie

zgłasza dowodów przeciwnych w przypadku późniejszego ujawnienia, że dane zawarte

w tym dokumencie nie były prawdziwe. Dotyczy to także rezultatów niewłaściwych

działań pracodawców, o ile nie można w konkretnym przypadku przypisać organowi

rentowemu powinności realizowania swych obowiązków działania z urzędu na korzyść

osób ubezpieczonych.

n

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 11 czerwca 2003 r. (sygn. akt III AUa 324/02)

stwierdzając, że na pracodawcy spoczywa powinność prawidłowego wykazania wyna-

grodzenia osiąganego przez pracownika w poszczególnych latach i żaden przepis nie

nakłada na organ emerytalno-rentowy obowiązku kontrolowania zgodności wydanego

zaświadczenia z dokumentacją płacową pracodawcy.

WAŻNE

Pracodawca, chcąc sprawdzić,

jak pracownik wykorzystuje zwolnienie

powinien wyznaczyć osobę upoważnioną

do przeprowadzenia kontroli

WAŻNE

Kontrola musi zostać przepro-

wadzona jawnie, a pracownik musi mieć

świadomość, że w konkretnym dniu miała

ona miejsce, ale np. nie zastano nikogo

w domu

WAŻNE

Przyjmuje się, że błąd stanowi

każda obiektywna wadliwość decyzji, nie-

zależnie od tego, czy jest ona skutkiem

zaniedbania, pomyłki, celowego działa-

nia samego organu rentowego czy też

rezultatem wadliwej techniki legislacyj-

nej i w konsekwencji niejednoznaczności

przepisów, w tym także naruszenia prawa

wskutek niewłaściwej ich wykładni

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

1 / 4

ubezpieczenia

Dziennik Gazeta Prawna, 20 lutego 2014 nr 35 (3676)

gazetaprawna.pl

ii

Dzieło też może być

oskładkowane

Marta Nowakowicz-Jankowiak
ekspert ds. wynagrodzeń

Wśród podmiotów podlegających obowiąz-

kowo ubezpieczeniom emerytalnemu i ren-

towym, które zostały wymienione w art. 6

ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

nie ma osób wykonujących czynności na pod-

stawie takiej umowy. Oznacza to, że strony

umowy o dzieło, czyli zamawiający i wyko-

nawca, nie ponoszą dodatkowych kosztów

związanych z obciążeniem z tytułu składek.

Nie należy zgłaszać wykonawcy do ubezpie-

czeń społecznych ani tym bardziej wykazywać

go jako ubezpieczonego w raporcie miesięcz-

nym do ZUS. Dlatego umowa o dzieło jest po-

żądanym przez przedsiębiorców sposobem na

pozyskanie mniej kosztownej siły roboczej.

Jednak umowa o dzieło jest dopuszczalna,

tylko jeśli są spełnione określone warunki

odróżniające ją od stosunku pracy.

Cechy charakterystyczne

Jest to umowa rezultatu, czyli jej przedmio-

tem musi być wykonanie konkretnego dzie-

ła uzgodnionego przez strony. Natomiast

w przypadku umowy o pracę jej cechą jest

staranne działanie przy wykonywaniu pracy

na określonym stanowisku. Kolejna różnica

to swoboda przy wykonywaniu pracy – pra-

cownik jest podporządkowany pracodawcy

i wykonuje pracę pod jego kierownictwem

w określonym czasie i miejscu, czego nie

można narzucić wykonawcy dzieła. Dodat-

kowo pracownik świadczy pracę osobiście,

natomiast wykonawca dzieła może ją zlecić

osobie trzeciej. Zatem nie można zastąpić

umowy o pracę umową o dzieło. Można jed-

nak własnemu pracownikowi powierzyć do-

datkowe zadania właśnie na podstawie takiej

umowy, lecz wówczas będzie ona podlegała

obowiązkowym składkom na ubezpieczenia.

Dodatkowe zadania

Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się powierzyć

pracownikowi dodatkowe zadanie do wyko-

nania, to może zawrzeć je w formie umowy

o dzieło. Należy jednak przy tym pamiętać,

aby powierzone na podstawie umowy o dzieło

czynności różniły się od tych wykonywanych

na podstawie umowy o pracę. Przykładowo

można zlecić zatrudnionej na etacie fryzjerce,

aby w ramach umowy o dzieło zaprojektowa-

ła ulotkę reklamującą zakład, lecz nie moż-

na jej powierzyć wykonania np. koloryzacji,

gdyż to należy do jej obowiązków pracowni-

czych. W przypadku umowy o dzieło zawartej

z własnym pracownikiem art. 8 ust. 2 ustawy

o systemie ubezpieczeń społecznych mówi,

że wykonawca dzieła jest tożsamy z pracow-

nikiem, zatem z obu tytułów (umowa o pracę

i umowa o dzieło) podlega wszystkim skład-

kom na ubezpieczenia społeczne i ubezpie-

czenie zdrowotne.

[tabela 1]

Nie wymaga zgłoszenia

Pracownika, który wykonuje dodatkowo umo-

wę o dzieło na rzecz swojego pracodawcy, nie

należy zgłaszać dodatkowo do ZUS, a jego

przychód z tej umowy stanowiący podsta-

wę wymiaru składek należy wykazać łącznie

z podstawą wymiaru składek z tytułu umo-

wy o pracę w miesięcznym raporcie za ubez-

pieczonego. Analogiczna sytuacja następuje

wówczas, gdy pracownik w ramach umowy

o dzieło zawartej z innym niż pracodawca pod-

miotem wykonuje czynności na rzecz praco-

dawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Wyjątki

Istnieją pewne sytuacje, kiedy z własnym pra-

cownikiem można zawrzeć umowę o dzie-

ło, która nie będzie podlegać obowiązkowym

ubezpieczeniom społecznym. Jeżeli pracownik

prowadzi działalność gospodarczą i w ramach

tej działalności wykonuje umowę o dzieło, a jej

przedmiot jest tożsamy z przedmiotem prowa-

dzenia działalności, to taka umowa nie będzie

stanowić tytułu do objęcia go ubezpieczeniami

społecznymi. Warunkiem jest opodatkowanie

przychodu z tytułu umowy o dzieło jako przy-

chodu z działalności gospodarczej. Pracownik

musi taką umowę o dzieło rozliczyć w ramach

własnej działalności gospodarczej.

Drugą sytuacją, kiedy nie ma obowiązku

podlegania ubezpieczeniom, jest zawarcie

umowy o dzieło z własnym pracownikiem

w czasie, gdy korzysta on z urlopu bezpłat-

nego, wychowawczego lub macierzyńskiego.

Są to bowiem przerwy w opłacaniu składek.

W tym czasie pracownik nie realizuje umo-

wy o pracę, więc nie otrzymuje z tego tytu-

łu wynagrodzenia. Zatem ma okres przerwy

w opłacaniu składek z tytułu umowy o pracę

(urlop macierzyński i urlop wychowawczy to

odrębne tytuły podlegania ubezpieczeniom

niż umowa o pracę, a pracownika wykazuje

się na raportach z innym niż pracowniczy

kodem tytułu ubezpieczenia). Zawarta w tym

czasie umowa o dzieło będzie podlegała wy-

łącznie opodatkowaniu podatkiem docho-

dowym.

[tabela 2]

Podstawa prawna

Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 1, art. 18 ust. 1a

ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń

społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.).

O planowanych zmianach w oskładkowaniu

umów cywilnoprawnych piszemy

w tygodniku Kady i Płace na s. 2

Taka umowa nie jest tytułem do ubezpieczeń. Odprowadzamy od niej tylko podatek

dochodowy. Wyjątek stanowi

kontrakt podpisany z własnym pracownikiem

Przychody

emerytów

a ZUS

Katarzyna Tomczyk
ekspert od emerytur i rent

Pracuję w kadrach od niedawna. Moim obo-
wiązkiem jest m.in. wystawianie dla ZUS
zaświadczeń związanych z zatrudnianiem
emerytów i rencistów. W firmie pracuje
12 emerytów w różnym wieku i 7 rencistów.
Przygotowuję informacje do ZUS o wysoko-
ści przychodu za rok ubiegły. O czym powin-
nam pamiętać, wystawiając takie zaświad-
czenia? Czy obowiązuje w tym zakresie jakiś
formularz?

Do 28 lutego każdego roku płatnik skła-

dek zatrudniający emeryta lub renci-

stę ma obowiązek poinformowania ZUS

o wysokości przychodu uzyskanego przez

świadczeniobiorcę w minionym roku ka-

lendarzowym. O wysokości przychodu za

2013 r. pracodawca powinien więc powia-

domić do 28 lutego 2014 r. Obowiązek ten

spoczywa również na osobie zaintereso-

wanej. Informację o wysokości przychodu

należy przekazać bez względu na to, czy

płacona była składka do ZUS od uzyska-

nych przychodów. Istotne jest bowiem,

czy wykonywana działalność objęta jest

obowiązkowymi ubezpieczeniami spo-

łecznymi.

Nie ma sformalizowanych formularzy

powiadomień. Zaświadczenie musi za-

wierać w szczególności: dane firmy, dane

identyfikacyjne pracownika oraz wysokość

osiąganych przez niego przychodów. Wska-

zane jest podanie informacji o wysokości

przychodu za każdy miesiąc oddzielnie.

Dodatkowo podać trzeba okres, jakiego do-

tyczy wypłata, jeżeli odnosi się do innego

miesiąca niż ten, w którym dokonana zo-

stała wypłata.

Wystawiając zaświadczenie należy wy-

kazać tylko te kwoty przychodu, od których

istniał obowiązek opłacenia składek na

ubezpieczenia społeczne. Powyższa regu-

ła nie dotyczy przypadku osiągania przez

emeryta lub rencistę przychodu w wyso-

kości przekraczającej maksymalną pod-

stawę wymiaru składki na ubezpieczenia

emerytalne i rentowe. W zaświadczeniu

należy podać również przychód, od które-

go – po przekroczeniu limitu składek – nie

zostały opłacone składki na ubezpieczenia

emerytalne i rentowe.

W zaświadczeniu należy podać kwoty

pobranych zasiłków: chorobowego, ma-

cierzyńskiego i opiekuńczego oraz wyna-

grodzenia za czas niezdolności do pracy

oraz kwoty świadczenia rehabilitacyjnego

i wyrównawczego, zasiłku wyrównawcze-

go i dodatku wyrównawczego. Mają one

wpływ na rozliczenie świadczeń.

Wykazać należy te kwoty, które w 2013 r.

zostały przedstawione do wypłaty. Jeże-

li dotyczą one okresu sprzed przyznania

emerytury lub renty, a zostały wypłaco-

ne po dniu, od którego ustalono prawo do

świadczenia, nie należy ich wykazywać.

W sytuacji gdy prawo do emerytury lub

renty powstało w ciągu roku, a wypłata

należności dotyczy okresu tylko w części

po przyznaniu świadczenia, wystawiając

zaświadczenie, powinna pani podać kwotę

przysługującą za okres, w którym świad-

czeniobiorca był uprawniony do emery-

tury lub renty. Jeżeli miałaby pani wątpli-

wość – należy podać kwoty i szczegółowo

je opisać.

Zaświadczenie powinno zawierać infor-

mację o wysokości uzyskanych przychodów

za każdy miesiąc oddzielnie. Pozwoliłoby to

ZUS na dokonanie rozliczenia w wariancie

rocznym i miesięcznym i wybranie najko-

rzystniejszego dla emeryta czy rencisty.

Podstawa prawna

Art. 103–105, art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r.

o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 z późn. zm.).

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjal-

nej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad

zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz.U.

nr 58, poz. 290 z późn. zm.).

Art. 6–7 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1442

z późn. zm.).

Tabela 1.

Rozliczenie z podwładnym

Składnik

Umowa

o pracę

Umowa

o dzieło z własnym

podwładnym

Do raportu

RCA

Przychód (podstawa wymiaru
składek)

2000 zł

1000 zł

3000 zł

Składka na ubezp. emerytalne

195,20 zł

97,60 zł

293 zł

Składka na ubezp. rentowe

30 zł

15,00 zł

45 zł

Składka na ubezp. chorobowe

49 zł

24,50 zł

74 zł

Razem składki ZUS

274,20 zł

137,10 zł

411 zł

Podstawa wymiaru składki zdrow.

1725,80 zł

862,90 zł

2589 zł

Koszty uzyskania przychodu

111,25 zł

172,58 zł

Nie dotyczy

Podstawa opodatkowania

1615 zł

690 zł

Nie dotyczy

Naliczony podatek (18 proc.)

290,70 zł

124,20 zł

Nie dotyczy

Składka na ubezp. zdrowotne 9 proc.

155,32 zł

77,66 zł

233 zł

Składka na ubezp. zdrowotne
7,75 proc. (odlicz. od podatku)

133,75 zł

66,87 zł

Nie dotyczy

Ulga podatkowa

46,33 zł

brak

Nie dotyczy

Zaliczka podatku do US

111 zł

57 zł

Nie dotyczy

Wynagrodzenie do wypłaty

1459,48 zł

728,24 zł

Nie dotyczy

Tabela 2.

Bez składek

Składnik

Umowa

o dzieło

Przychód

1000 zł

Koszty uzyskania przychodu
(20 proc.)

200 zł

Podstawa opodatkowania

800 zł

Naliczony podatek (18 proc.)

144 zł

Zaliczka podatku do US

144 zł

Wynagrodzenie do wypłaty

856 zł

22

761 31 27, p

renume

rat

[e-mail]

www.gazetapr

a

awna.pl/o

ferta2014

Wejdź na:

www.gazetaprawna.pl/archiwumdgp

Masz prenumeratę DGP?

2002 - 2013

Jako
prenumerator
zyskujesz
bezpłatny dostęp
do wszystkich
tekstów z gazety
i jej dodatków
z lat 2002-2013

archiwum

Korzystaj

z elektronicznego

www.gazetaprawna.pl/archiwumdgp

P I S

Z E M Y O

D P O

W I E

D Z I A L N I E

P A T R Z Y M Y

O

O B I E K T

Y W N

I E

AUTOPROMOCJA

ubezpieczenia

Dziennik Gazeta Prawna, 20 lutego 2014 nr 35 (3676)

gazetaprawna.pl

ii

Dzieło też może być

oskładkowane

Marta Nowakowicz-Jankowiak
ekspert ds. wynagrodzeń

Wśród podmiotów podlegających obowiąz-

kowo ubezpieczeniom emerytalnemu i ren-

towym, które zostały wymienione w art. 6

ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

nie ma osób wykonujących czynności na pod-

stawie takiej umowy. Oznacza to, że strony

umowy o dzieło, czyli zamawiający i wyko-

nawca, nie ponoszą dodatkowych kosztów

związanych z obciążeniem z tytułu składek.

Nie należy zgłaszać wykonawcy do ubezpie-

czeń społecznych ani tym bardziej wykazywać

go jako ubezpieczonego w raporcie miesięcz-

nym do ZUS. Dlatego umowa o dzieło jest po-

żądanym przez przedsiębiorców sposobem na

pozyskanie mniej kosztownej siły roboczej.

Jednak umowa o dzieło jest dopuszczalna,

tylko jeśli są spełnione określone warunki

odróżniające ją od stosunku pracy.

Cechy charakterystyczne

Jest to umowa rezultatu, czyli jej przedmio-

tem musi być wykonanie konkretnego dzie-

ła uzgodnionego przez strony. Natomiast

w przypadku umowy o pracę jej cechą jest

staranne działanie przy wykonywaniu pracy

na określonym stanowisku. Kolejna różnica

to swoboda przy wykonywaniu pracy – pra-

cownik jest podporządkowany pracodawcy

i wykonuje pracę pod jego kierownictwem

w określonym czasie i miejscu, czego nie

można narzucić wykonawcy dzieła. Dodat-

kowo pracownik świadczy pracę osobiście,

natomiast wykonawca dzieła może ją zlecić

osobie trzeciej. Zatem nie można zastąpić

umowy o pracę umową o dzieło. Można jed-

nak własnemu pracownikowi powierzyć do-

datkowe zadania właśnie na podstawie takiej

umowy, lecz wówczas będzie ona podlegała

obowiązkowym składkom na ubezpieczenia.

Dodatkowe zadania

Jeśli przedsiębiorca zdecyduje się powierzyć

pracownikowi dodatkowe zadanie do wyko-

nania, to może zawrzeć je w formie umowy

o dzieło. Należy jednak przy tym pamiętać,

aby powierzone na podstawie umowy o dzieło

czynności różniły się od tych wykonywanych

na podstawie umowy o pracę. Przykładowo

można zlecić zatrudnionej na etacie fryzjerce,

aby w ramach umowy o dzieło zaprojektowa-

ła ulotkę reklamującą zakład, lecz nie moż-

na jej powierzyć wykonania np. koloryzacji,

gdyż to należy do jej obowiązków pracowni-

czych. W przypadku umowy o dzieło zawartej

z własnym pracownikiem art. 8 ust. 2 ustawy

o systemie ubezpieczeń społecznych mówi,

że wykonawca dzieła jest tożsamy z pracow-

nikiem, zatem z obu tytułów (umowa o pracę

i umowa o dzieło) podlega wszystkim skład-

kom na ubezpieczenia społeczne i ubezpie-

czenie zdrowotne.

[tabela 1]

Nie wymaga zgłoszenia

Pracownika, który wykonuje dodatkowo umo-

wę o dzieło na rzecz swojego pracodawcy, nie

należy zgłaszać dodatkowo do ZUS, a jego

przychód z tej umowy stanowiący podsta-

wę wymiaru składek należy wykazać łącznie

z podstawą wymiaru składek z tytułu umo-

wy o pracę w miesięcznym raporcie za ubez-

pieczonego. Analogiczna sytuacja następuje

wówczas, gdy pracownik w ramach umowy

o dzieło zawartej z innym niż pracodawca pod-

miotem wykonuje czynności na rzecz praco-

dawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Wyjątki

Istnieją pewne sytuacje, kiedy z własnym pra-

cownikiem można zawrzeć umowę o dzie-

ło, która nie będzie podlegać obowiązkowym

ubezpieczeniom społecznym. Jeżeli pracownik

prowadzi działalność gospodarczą i w ramach

tej działalności wykonuje umowę o dzieło, a jej

przedmiot jest tożsamy z przedmiotem prowa-

dzenia działalności, to taka umowa nie będzie

stanowić tytułu do objęcia go ubezpieczeniami

społecznymi. Warunkiem jest opodatkowanie

przychodu z tytułu umowy o dzieło jako przy-

chodu z działalności gospodarczej. Pracownik

musi taką umowę o dzieło rozliczyć w ramach

własnej działalności gospodarczej.

Drugą sytuacją, kiedy nie ma obowiązku

podlegania ubezpieczeniom, jest zawarcie

umowy o dzieło z własnym pracownikiem

w czasie, gdy korzysta on z urlopu bezpłat-

nego, wychowawczego lub macierzyńskiego.

Są to bowiem przerwy w opłacaniu składek.

W tym czasie pracownik nie realizuje umo-

wy o pracę, więc nie otrzymuje z tego tytu-

łu wynagrodzenia. Zatem ma okres przerwy

w opłacaniu składek z tytułu umowy o pracę

(urlop macierzyński i urlop wychowawczy to

odrębne tytuły podlegania ubezpieczeniom

niż umowa o pracę, a pracownika wykazuje

się na raportach z innym niż pracowniczy

kodem tytułu ubezpieczenia). Zawarta w tym

czasie umowa o dzieło będzie podlegała wy-

łącznie opodatkowaniu podatkiem docho-

dowym.

[tabela 2]

Podstawa prawna

Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 1, art. 18 ust. 1a

ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń

społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm.).

O planowanych zmianach w oskładkowaniu

umów cywilnoprawnych piszemy

w tygodniku Kady i Płace na s. 2

Taka umowa nie jest tytułem do ubezpieczeń. Odprowadzamy od niej tylko podatek

dochodowy. Wyjątek stanowi

kontrakt podpisany z własnym pracownikiem

dochodowy. Wyjątek stanowi

dochodowy. Wyjątek stanowi

Przychody

emerytów

a ZUS

Katarzyna Tomczyk
ekspert od emerytur i rent

Pracuję w kadrach od niedawna. Moim obo-
wiązkiem jest m.in. wystawianie dla ZUS
zaświadczeń związanych z zatrudnianiem
emerytów i rencistów. W firmie pracuje
12 emerytów w różnym wieku i 7 rencistów.
Przygotowuję informacje do ZUS o wysoko-
ści przychodu za rok ubiegły. O czym powin-
nam pamiętać, wystawiając takie zaświad-
czenia? Czy obowiązuje w tym zakresie jakiś
formularz?

Do 28 lutego każdego roku płatnik skła-

dek zatrudniający emeryta lub renci-

stę ma obowiązek poinformowania ZUS

o wysokości przychodu uzyskanego przez

świadczeniobiorcę w minionym roku ka-

lendarzowym. O wysokości przychodu za

2013 r. pracodawca powinien więc powia-

domić do 28 lutego 2014 r. Obowiązek ten

spoczywa również na osobie zaintereso-

wanej. Informację o wysokości przychodu

należy przekazać bez względu na to, czy

płacona była składka do ZUS od uzyska-

nych przychodów. Istotne jest bowiem,

czy wykonywana działalność objęta jest

obowiązkowymi ubezpieczeniami spo-

łecznymi.

Nie ma sformalizowanych formularzy

powiadomień. Zaświadczenie musi za-

wierać w szczególności: dane firmy, dane

identyfikacyjne pracownika oraz wysokość

osiąganych przez niego przychodów. Wska-

zane jest podanie informacji o wysokości

przychodu za każdy miesiąc oddzielnie.

Dodatkowo podać trzeba okres, jakiego do-

tyczy wypłata, jeżeli odnosi się do innego

miesiąca niż ten, w którym dokonana zo-

stała wypłata.

Wystawiając zaświadczenie należy wy-

kazać tylko te kwoty przychodu, od których

istniał obowiązek opłacenia składek na

ubezpieczenia społeczne. Powyższa regu-

ła nie dotyczy przypadku osiągania przez

emeryta lub rencistę przychodu w wyso-

kości przekraczającej maksymalną pod-

stawę wymiaru składki na ubezpieczenia

emerytalne i rentowe. W zaświadczeniu

należy podać również przychód, od które-

go – po przekroczeniu limitu składek – nie

zostały opłacone składki na ubezpieczenia

emerytalne i rentowe.

W zaświadczeniu należy podać kwoty

pobranych zasiłków: chorobowego, ma-

cierzyńskiego i opiekuńczego oraz wyna-

grodzenia za czas niezdolności do pracy

oraz kwoty świadczenia rehabilitacyjnego

i wyrównawczego, zasiłku wyrównawcze-

go i dodatku wyrównawczego. Mają one

wpływ na rozliczenie świadczeń.

Wykazać należy te kwoty, które w 2013 r.

zostały przedstawione do wypłaty. Jeże-

li dotyczą one okresu sprzed przyznania

emerytury lub renty, a zostały wypłaco-

ne po dniu, od którego ustalono prawo do

świadczenia, nie należy ich wykazywać.

W sytuacji gdy prawo do emerytury lub

renty powstało w ciągu roku, a wypłata

należności dotyczy okresu tylko w części

po przyznaniu świadczenia, wystawiając

zaświadczenie, powinna pani podać kwotę

przysługującą za okres, w którym świad-

czeniobiorca był uprawniony do emery-

tury lub renty. Jeżeli miałaby pani wątpli-

wość – należy podać kwoty i szczegółowo

je opisać.

Zaświadczenie powinno zawierać infor-

mację o wysokości uzyskanych przychodów

za każdy miesiąc oddzielnie. Pozwoliłoby to

ZUS na dokonanie rozliczenia w wariancie

rocznym i miesięcznym i wybranie najko-

rzystniejszego dla emeryta czy rencisty.

Podstawa prawna

Art. 103–105, art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r.

o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń

Społecznych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 z późn. zm.).

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjal-

nej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad

zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz.U.

nr 58, poz. 290 z późn. zm.).

Art. 6–7 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1442

z późn. zm.).

Tabela 1.

Rozliczenie z podwładnym

Składnik

Umowa

o pracę

Umowa

o dzieło z własnym

podwładnym

Do raportu

RCA

Przychód (podstawa wymiaru
składek)

2000 zł

1000 zł

3000 zł

Składka na ubezp. emerytalne

195,20 zł

97,60 zł

293 zł

Składka na ubezp. rentowe

30 zł

15,00 zł

45 zł

Składka na ubezp. chorobowe

49 zł

24,50 zł

74 zł

Razem składki ZUS

274,20 zł

137,10 zł

411 zł

Podstawa wymiaru składki zdrow.

1725,80 zł

862,90 zł

2589 zł

Koszty uzyskania przychodu

111,25 zł

172,58 zł

Nie dotyczy

Podstawa opodatkowania

1615 zł

690 zł

Nie dotyczy

Naliczony podatek (18 proc.)

290,70 zł

124,20 zł

Nie dotyczy

Składka na ubezp. zdrowotne 9 proc.

155,32 zł

77,66 zł

233 zł

Składka na ubezp. zdrowotne
7,75 proc. (odlicz. od podatku)

133,75 zł

66,87 zł

Nie dotyczy

Ulga podatkowa

46,33 zł

brak

Nie dotyczy

Zaliczka podatku do US

111 zł

57 zł

Nie dotyczy

Wynagrodzenie do wypłaty

1459,48 zł

728,24 zł

Nie dotyczy

Tabela 2.

Bez składek

Składnik

Umowa

o dzieło

Przychód

1000 zł

Koszty uzyskania przychodu
(20 proc.)

200 zł

Podstawa opodatkowania

800 zł

Naliczony podatek (18 proc.)

144 zł

Zaliczka podatku do US

144 zł

Wynagrodzenie do wypłaty

856 zł

www.gazetaprawna.pl/

www.gazetaprawna.pl/

www.gazetaprawna.pl/archiwumdgp

archiwumdgp

archiwumdgp

AUTOPROMOCJA

AUTOPROMOCJA

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

2 / 4

Dziennik Gazeta Prawna, 20 lutego 2014 nr 35 (3676)

gazetaprawna.pl

świadczenia

iii

Pracownica dostarczyła pracodawcy za-

świadczenie lekarskie z tytułu sprawowa-

nia osobistej opieki nad chorym członkiem

rodziny, którym była jej ciotka. Osoby te

prowadzą wspólne gospodarstwo domowe,

co wynikało z dołączonego do zaświadcze-

nia lekarskiego wypełnionego przez pra-

cownicę oświadczenia do celów wypłaty

zasiłku opiekuńczego (ZUS Z-15). Czy praco-

dawca prawidłowo ustalił prawo i dokonał

wypłaty zasiłku opiekuńczego za okres

14 dni?

Aneta Maj
ekspert od świadczeń z ubezpieczeń społecznych

Pracodawca nie dokonał szczegółowej analizy

zaświadczenia lekarskiego oraz oświadcze-

nia złożonego przez pracownicę i wypłacił

zasiłek opiekuńczy na nieuprawnioną oso-

bę. Zasiłek opiekuńczy przysługuje bowiem

wyłącznie z tytułu opieki nad następującymi

członkami rodziny: małżonkiem, rodzicami,

teściami, dziadkami, wnukami, rodzeństwem

oraz dziećmi w wieku ponad 14 lat, jeżeli

pozostają we wspólnym gospodarstwie do-

mowym z ubezpieczonym w okresie spra-

wowania opieki.

Ustalając prawo do zasiłku opiekuńczego,

pracodawca ustalił na podstawie oświadcze-

nia pracownicy złożonego na formularzu

ZUS Z-15, że z ciotką pracownica pozostaje

we wspólnym gospodarstwie domowym, po-

mijając fakt, że z tytułu opieki nad tą osobą

zasiłek nie przysługuje, bowiem nie należy

ona do grona osób wymienionych w ustawie.

Należy dodać, że informacja taka znajduje

się także w zaświadczeniu lekarskim na dru-

ku ZUS ZLA wystawianym w związku z ko-

niecznością sprawowania opieki. W polu 18

tego zaświadczenia lekarz wystawiający za-

świadczenie lekarskie wpisuje bowiem ozna-

czenie cyfrowe oznaczające stopień pokre-

wieństwa pracownika z osobą, nad którą ma

być sprawowana opieka: 1 – oznacza dziecko,

2 – chorego członka rodziny, 3 – inną osobę.

To płatnik zasiłku ma obowiązek ustalić,

czy z tytułu opieki nad osobą wymienio-

ną w zaświadczeniu lekarskim przysługuje

zasiłek opiekuńczy. Jeżeli tak jak w opisa-

nym przypadku nie jest to osoba wymie-

niona w ustawie i pracownik nie ma prawa

do zasiłku opiekuńczego, to jego nieobec-

ność w pracy z tytułu opieki należy uznać

za usprawiedliwioną.

Podstawa prawna

Art. 32 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach

pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby

i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).

Par. 1 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polity-

ki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych

zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru

zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego

wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 229).

Pracownik jest zatrudniony w dwóch za-

kładach pracy. W każdym z nich otrzymuje

wynagrodzenie przekraczające minimal-

ne wynagrodzenie, ale w jednym przebywa

obecnie na urlopie bezpłatnym. Czy jeżeli

pracownik w zakładzie pracy, w którym

przebywa na urlopie bezpłatnym, zawrze

umowę-zlecenie, konieczne będzie opłaca-

nie z tego tytułu pełnych składek ZUS, czy

należna będzie jedynie składka zdrowotna?

Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych

Z wykonywaniem pracy na podstawie umo-

wy-zlecenia zawartej z własnym pracodawcą

w okresie urlopu bezpłatnego wiąże się obo-

wiązek tylko ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli

zleceniobiorca jest jednocześnie zatrudniony

w innej firmie z wynagrodzeniem w wysoko-

ści co najmniej minimalnego wynagrodzenia.

Pracownikiem w rozumieniu ustawy o sys-

temie ubezpieczeń społecznych, jak również

ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych jest

także osoba wykonująca pracę na podstawie

umowy-zlecenia, jeżeli umowę taką zawarła

z pracodawcą, z którym pozostaje w stosun-

ku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy

wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z któ-

rym pozostaje w stosunku pracy. W konse-

kwencji przychód z tytułu takiej umowy jest

uwzględniany w podstawie wymiaru skła-

dek na pracownicze ubezpieczenia społeczne

i ubezpieczenie zdrowotne.

Powyższe nie dotyczy jednak osoby, która

umowę-zlecenie zawarła z własnym praco-

dawcą bądź wykonuje taką umowę na rzecz

własnego pracodawcy w okresie urlopu bez-

płatnego. Pomimo formalnego pozostawa-

nia w stosunku pracy osoba korzystająca

z urlopu bezpłatnego w zakresie ubezpieczeń

społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego

nie jest traktowana jako pracownik. Z tego

też względu, jeżeli zawrze ona z pracodaw-

cą umowę-zlecenie w okresie udzielonego

urlopu bezpłatnego, przedmiotowa umowa

nie będzie traktowana jak umowa-zlecenie

zawarta z własnym pracodawcą, a co za tym

idzie z tytułu tej umowy będzie podlegała

ubezpieczeniom społecznym na zasadach

określonych dla zleceniobiorców.

Z art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubez-

pieczeń społecznych wynika, że pracownik,

który jednocześnie spełnia warunki do objęcia

go obowiązkowo ubezpieczeniami emerytal-

nym i rentowymi z tytułu wykonywania pracy

na podstawie umowy-zlecenia, podlega tym

ubezpieczeniom tylko z tytułu stosunku pracy,

chyba że podstawa wymiaru składek na ubez-

pieczenia emerytalne i rentowe w przeliczeniu

na miesiąc jest niższa od minimalnego wyna-

grodzenia. Z obydwu tytułów obowiązkowe jest

natomiast ubezpieczenie zdrowotne. Biorąc

powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że

pracownik, o którym mowa w pytaniu, z tytułu

umowy zlecenia podlega obowiązkowo tylko

ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Podstawa prawna

Art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 1 i 1a oraz art. 18 ust. 1a ustawy

z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-

nych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 z późn. zm.).

Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 81 ust. 1 i art. 82 ust. 1 ustawy

z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowot-

nej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U.

z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).

Od 2 maja 2006 r. pełniłam funkcję

prezesa zarządu spółki z o.o. Miałam

także zawartą ze spółką umowę o pracę.

W związku z trudną sytuacją finansową

spółka od kilku lat nie odprowadzała na-

leżnych składek do ZUS. Wszczęte zostało

postępowanie egzekucyjne, a po jego umo-

rzeniu z uwagi na bezskuteczność wydano

decyzję, na podstawie której odpowiadam

za zaległe składki w kwocie 43 400 zł za

okres, kiedy pełniłam funkcję prezesa. Czy

odpowiadam za te zobowiązania na pod-

stawie ordynacji podatkowej całym swoim

majątkiem, czy też według kodeksu pracy

tylko do wysokości 3-miesięcznych śred-

nich pensji?

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

Członek zarządu spółki ponosi odpowiedzial-

ność za całość zaległości składkowych. Nie

mają tu zastosowania przepisy kodeksu pracy

ograniczające odpowiedzialność pracowni-

ków za powstałą szkodę.

Odpowiedzialność członków zarządu spół-

ki za nieuiszczone składki wynika z art. 31

ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

(dalej: ustawa systemowa), który odsyła do

art. 116 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.).

Zgodnie zaś z nim za zaległości podatkowe

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki ak-

cyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie

całym swoim majątkiem członkowie jej za-

rządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki oka-

zała się w całości lub w części bezskuteczna,

a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek

o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postę-

powanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości

(postępowanie układowe) albo

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upa-

dłości lub niewszczęcie postępowania zapo-

biegającego ogłoszeniu upadłości (postępo-

wania układowego) nastąpiło bez jego winy;

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego

egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległo-

ści podatkowych spółki w znacznej części.

Przy czym odpowiedzialność członków za-

rządu obejmuje zaległości podatkowe z ty-

tułu zobowiązań, których termin płatności

upływał w czasie pełnienia przez nich obo-

wiązków członka zarządu.

Odpowiadają oni solidarnie, całym swo-

im majątkiem za składki na ubezpieczenia

społeczne niezapłacone przez spółkę. Mogą

się uwolnić od tej odpowiedzialności po-

przez wykazanie okoliczności wymienionych

w art. 116 o.p Natomiast nie ma znaczenia,

na jakiej podstawie prawnej pełnili oni swoją

funkcję, a w szczególności czy byli zatrud-

nieni na podstawie umowy o pracę. Istotne

jest jedynie pełnienie funkcji członka zarzą-

du w okresie, w którym przypadał termin

płatności zaległych składek.

Do odpowiedzialności za nieuiszczone

składki nie mają zastosowania przepisy

ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy

(t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.,

dalej: k.p.) dotyczące odpowiedzialności ma-

terialnej pracowników (art. 114–127 k.p.). Nie

ma tu także zastosowania przepis art. 119

k.p., według którego odszkodowanie ustala

się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak

nie może ono przewyższać kwoty trzymie-

sięcznego wynagrodzenia przysługującego

pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Wynika to z faktu, że przepisy kodeksu

pracy określające zasady odpowiedzialności

materialnej pracowników dotyczą tylko od-

powiedzialności za szkodę wyrządzoną pra-

codawcy. Nie mogą więc mieć zastosowania

do odpowiedzialności członków zarządu spół-

ki za nieuiszczone składki na ubezpieczenia

społeczne. Odpowiedzialność członków za-

rządu wynikająca z art. 116 o.p. ma charakter

osobisty. Dotyczy więc całego ich majątku.

Dlatego też członek zarządu spółki ponosić

będzie pełną odpowiedzialność za nieuisz-

czone składki bez jej ograniczenia do kwoty

trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę.

Podstawa prawna

Art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubez-

pieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 z późn.

zm.).

Art. 116 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatko-

wej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).

Zostałam zwolniona z pracy 11 stycz-

nia 2014 r. W PUP zarejestrowałam się

14 stycznia 2014 r. (bez prawa do zasiłku

dla bezrobotnych, ponieważ pracodaw-

ca nie odprowadzał składek na Fundusz

Pracy). W tym samym miesiącu zacho-

rowałam. Zwolnienie jest wystawione

25 stycznia. Czy mogę otrzymać zasiłek

chorobowy z ZUS i ile on wynosi?

Aneta Maj
ekspert od świadczeń z ubezpieczeń społecznych

Może Pani wystąpić do ZUS z roszczeniem

o wypłatę zasiłku chorobowego za okres po

ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jednak

tylko wówczas, gdy zostaną spełnione poni-

żej opisane warunki.

Zasiłek chorobowy może być wypłacony

także w sytuacji, gdy pracownik zachorował

jeszcze w trakcie trwania ubezpieczenia cho-

robowego (tj. w czasie zatrudnienia), a jego

niezdolność do pracy trwa nadal po ustaniu

stosunku pracy. Zasiłek chorobowy przysługuje

także osobie, której niezdolność do pracy wy-

stąpiła już po ustaniu zatrudnienia, jeżeli trwa

ona bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

■

nie później niż w ciągu 14 dni od ustania

tytułu ubezpieczenia chorobowego (tj. od

ustania zatrudnienia),

■

nie później niż w ciągu 3 miesięcy (90 dni)

od ustania tytułu ubezpieczenia chorobo-

wego – w razie choroby zakaźnej, której

okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub

innej, której objawy ujawniają się po okresie

dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Mimo spełnienia tych warunków należy

jednak pamiętać, że zasiłek chorobowy zarów-

no z tytułu niezdolności do pracy powstałej

w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego

jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej

po ustaniu ubezpieczenia nie przysługuje za

okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia cho-

robowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

■

ma ustalone prawo do emerytury lub renty

z tytułu niezdolności do pracy,

■

kontynuuje działalność zarobkową lub

podjęła działalność zarobkową stanowią-

cą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobro-

wolnie ubezpieczeniem chorobowym albo

zapewniającą prawo do świadczeń za okres

niezdolności do pracy z powodu choroby,

■

nie nabyła prawa do zasiłku chorobowe-

go z powodu braku wymaganego okresu

ubezpieczenia chorobowego (30 lub 90 dni),

■

jest uprawniona do zasiłku dla bezrobot-

nych, zasiłku przedemerytalnego, świad-

czenia przedemerytalnego lub nauczy-

cielskiego świadczenia kompensacyjnego,

■

podlega obowiązkowo ubezpieczeniu spo-

łecznemu rolników określonemu w przepi-

sach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W sytuacji opisanej w pytaniu niezdolność

do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia

chorobowego powstała w ustawowym termi-

nie do 14 dni. Został zatem spełniony jeden

z wymaganych warunków. Jeżeli ta niezdol-

ność do pracy będzie trwała nieprzerwanie

co najmniej 30 dni, a ponadto nie będą za-

chodziły wymienione wyżej okoliczności wy-

łączające uprawnienia do zasiłku chorobo-

wego, wówczas ZUS podejmie jego wypłatę.

Zainteresowana poinformowała, że zare-

jestrowała się w PUP jako bezrobotna. Nale-

ży podkreślić, że samo zarejestrowanie się

jako osoba bezrobotna nie pozbawia prawa

do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu

zatrudnienia. Takiego prawa pozbawia je-

dynie pobieranie zasiłku dla bezrobotnych.

Należy jednak dodać, że w razie wystąpienia

z roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowe-

go za okres po ustaniu zatrudnienia osoba ta

powinna wyrejestrować się z PUP jako osoba

poszukująca pracy, bowiem jest w tym czasie

osobą niezdolną do pracy.

Jeżeli zostaną spełnione warunki do wypła-

ty zasiłku chorobowego za okres po ustaniu

zatrudnienia przez ZUS, zasiłek ten wynosi

80 proc. podstawy wymiaru. Stanowi ją prze-

ciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone

za okres 12 miesięcy poprzedzających mie-

siąc, w którym powstała niezdolność do pra-

cy. Należy jednak pamiętać, że w przypadku

gdy pracownik osiągał z tytułu zatrudnienia

znaczne przychody, to podstawa wymiaru

zasiłku chorobowego za okres po ustaniu za-

trudnienia zostanie ograniczona do 100 proc.

przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego

kwartału.

Na koniec należy dodać, że z roszczeniem

o wypłatę zasiłku chorobowego za okres po

ustaniu zatrudnienia wystąpić trzeba do od-

działu ZUS właściwego według miejsca za-

mieszkania wnioskodawcy.

Podstawa prawna

Art. 6 ust. 1, art. 7, art. 11 ust. 1, art. 13 ust. 1, art. 36 ust. 1,

art. 46 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach

pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby

i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r, poz. 159).

Art. 2 ust. 1 pkt 2c ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promo-

cji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 674 z późn. zm.).

Kto ma

prawo do zasiłku opiekuńczego

Kiedy

od umowy-zlecenia odprowadzamy pełny ZUS

Czy

odpowiedzialność członka zarządu

podlega ograniczeniom z kodeksu pracy

W jakiej sytuacji po ustaniu stosunku pracy

przysługują świadczenia chorobowe

PORADNIA UBEZPIECZENIOWA

Dziennik Gazeta Prawna, 20 lutego 2014 nr 35 (3676)

gazetaprawna.pl

świadczenia

iii

Pracownica dostarczyła pracodawcy za-

świadczenie lekarskie z tytułu sprawowa-

nia osobistej opieki nad chorym członkiem

rodziny, którym była jej ciotka. Osoby te

prowadzą wspólne gospodarstwo domowe,

co wynikało z dołączonego do zaświadcze-

nia lekarskiego wypełnionego przez pra-

cownicę oświadczenia do celów wypłaty

zasiłku opiekuńczego (ZUS Z-15). Czy praco-

dawca prawidłowo ustalił prawo i dokonał

wypłaty zasiłku opiekuńczego za okres

14 dni?

Aneta Maj
ekspert od świadczeń z ubezpieczeń społecznych

Pracodawca nie dokonał szczegółowej analizy

zaświadczenia lekarskiego oraz oświadcze-

nia złożonego przez pracownicę i wypłacił

zasiłek opiekuńczy na nieuprawnioną oso-

bę. Zasiłek opiekuńczy przysługuje bowiem

wyłącznie z tytułu opieki nad następującymi

członkami rodziny: małżonkiem, rodzicami,

teściami, dziadkami, wnukami, rodzeństwem

oraz dziećmi w wieku ponad 14 lat, jeżeli

pozostają we wspólnym gospodarstwie do-

mowym z ubezpieczonym w okresie spra-

wowania opieki.

Ustalając prawo do zasiłku opiekuńczego,

pracodawca ustalił na podstawie oświadcze-

nia pracownicy złożonego na formularzu

ZUS Z-15, że z ciotką pracownica pozostaje

we wspólnym gospodarstwie domowym, po-

mijając fakt, że z tytułu opieki nad tą osobą

zasiłek nie przysługuje, bowiem nie należy

ona do grona osób wymienionych w ustawie.

Należy dodać, że informacja taka znajduje

się także w zaświadczeniu lekarskim na dru-

ku ZUS ZLA wystawianym w związku z ko-

niecznością sprawowania opieki. W polu 18

tego zaświadczenia lekarz wystawiający za-

świadczenie lekarskie wpisuje bowiem ozna-

czenie cyfrowe oznaczające stopień pokre-

wieństwa pracownika z osobą, nad którą ma

być sprawowana opieka: 1 – oznacza dziecko,

2 – chorego członka rodziny, 3 – inną osobę.

To płatnik zasiłku ma obowiązek ustalić,

czy z tytułu opieki nad osobą wymienio-

ną w zaświadczeniu lekarskim przysługuje

zasiłek opiekuńczy. Jeżeli tak jak w opisa-

nym przypadku nie jest to osoba wymie-

niona w ustawie i pracownik nie ma prawa

do zasiłku opiekuńczego, to jego nieobec-

ność w pracy z tytułu opieki należy uznać

za usprawiedliwioną.

Podstawa prawna

Art. 32 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach

pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby

i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).

Par. 1 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polity-

ki socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych

zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru

zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego

wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu

Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 229).

Pracownik jest zatrudniony w dwóch za-

kładach pracy. W każdym z nich otrzymuje

wynagrodzenie przekraczające minimal-

ne wynagrodzenie, ale w jednym przebywa

obecnie na urlopie bezpłatnym. Czy jeżeli

pracownik w zakładzie pracy, w którym

przebywa na urlopie bezpłatnym, zawrze

umowę-zlecenie, konieczne będzie opłaca-

nie z tego tytułu pełnych składek ZUS, czy

należna będzie jedynie składka zdrowotna?

Adam Jagiełło
ekspert od ubezpieczeń społecznych

Z wykonywaniem pracy na podstawie umo-

wy-zlecenia zawartej z własnym pracodawcą

w okresie urlopu bezpłatnego wiąże się obo-

wiązek tylko ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli

zleceniobiorca jest jednocześnie zatrudniony

w innej firmie z wynagrodzeniem w wysoko-

ści co najmniej minimalnego wynagrodzenia.

Pracownikiem w rozumieniu ustawy o sys-

temie ubezpieczeń społecznych, jak również

ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej

finansowanych ze środków publicznych jest

także osoba wykonująca pracę na podstawie

umowy-zlecenia, jeżeli umowę taką zawarła

z pracodawcą, z którym pozostaje w stosun-

ku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy

wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z któ-

rym pozostaje w stosunku pracy. W konse-

kwencji przychód z tytułu takiej umowy jest

uwzględniany w podstawie wymiaru skła-

dek na pracownicze ubezpieczenia społeczne

i ubezpieczenie zdrowotne.

Powyższe nie dotyczy jednak osoby, która

umowę-zlecenie zawarła z własnym praco-

dawcą bądź wykonuje taką umowę na rzecz

własnego pracodawcy w okresie urlopu bez-

płatnego. Pomimo formalnego pozostawa-

nia w stosunku pracy osoba korzystająca

z urlopu bezpłatnego w zakresie ubezpieczeń

społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego

nie jest traktowana jako pracownik. Z tego

też względu, jeżeli zawrze ona z pracodaw-

cą umowę-zlecenie w okresie udzielonego

urlopu bezpłatnego, przedmiotowa umowa

nie będzie traktowana jak umowa-zlecenie

zawarta z własnym pracodawcą, a co za tym

idzie z tytułu tej umowy będzie podlegała

ubezpieczeniom społecznym na zasadach

określonych dla zleceniobiorców.

Z art. 9 ust. 1 i 1a ustawy o systemie ubez-

pieczeń społecznych wynika, że pracownik,

który jednocześnie spełnia warunki do objęcia

go obowiązkowo ubezpieczeniami emerytal-

nym i rentowymi z tytułu wykonywania pracy

na podstawie umowy-zlecenia, podlega tym

ubezpieczeniom tylko z tytułu stosunku pracy,

chyba że podstawa wymiaru składek na ubez-

pieczenia emerytalne i rentowe w przeliczeniu

na miesiąc jest niższa od minimalnego wyna-

grodzenia. Z obydwu tytułów obowiązkowe jest

natomiast ubezpieczenie zdrowotne. Biorąc

powyższe pod uwagę, należy stwierdzić, że

pracownik, o którym mowa w pytaniu, z tytułu

umowy zlecenia podlega obowiązkowo tylko

ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Podstawa prawna

Art. 8 ust. 2a, art. 9 ust. 1 i 1a oraz art. 18 ust. 1a ustawy

z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-

nych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 z późn. zm.).

Art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 81 ust. 1 i art. 82 ust. 1 ustawy

z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowot-

nej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U.

z 2008 r. nr 164, poz. 1027 z późn. zm.).

Od 2 maja 2006 r. pełniłam funkcję

prezesa zarządu spółki z o.o. Miałam

także zawartą ze spółką umowę o pracę.

W związku z trudną sytuacją finansową

spółka od kilku lat nie odprowadzała na-

leżnych składek do ZUS. Wszczęte zostało

postępowanie egzekucyjne, a po jego umo-

rzeniu z uwagi na bezskuteczność wydano

decyzję, na podstawie której odpowiadam

za zaległe składki w kwocie 43 400 zł za

okres, kiedy pełniłam funkcję prezesa. Czy

odpowiadam za te zobowiązania na pod-

stawie ordynacji podatkowej całym swoim

majątkiem, czy też według kodeksu pracy

tylko do wysokości 3-miesięcznych śred-

nich pensji?

Ryszard Sadlik
sędzia Sądu Okręgowego w Kielcach

Członek zarządu spółki ponosi odpowiedzial-

ność za całość zaległości składkowych. Nie

mają tu zastosowania przepisy kodeksu pracy

ograniczające odpowiedzialność pracowni-

ków za powstałą szkodę.

Odpowiedzialność członków zarządu spół-

ki za nieuiszczone składki wynika z art. 31

ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

(dalej: ustawa systemowa), który odsyła do

art. 116 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.).

Zgodnie zaś z nim za zaległości podatkowe

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki ak-

cyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie

całym swoim majątkiem członkowie jej za-

rządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki oka-

zała się w całości lub w części bezskuteczna,

a członek zarządu:

1) nie wykazał, że:

a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek

o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postę-

powanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości

(postępowanie układowe) albo

b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upa-

dłości lub niewszczęcie postępowania zapo-

biegającego ogłoszeniu upadłości (postępo-

wania układowego) nastąpiło bez jego winy;

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego

egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległo-

ści podatkowych spółki w znacznej części.

Przy czym odpowiedzialność członków za-

rządu obejmuje zaległości podatkowe z ty-

tułu zobowiązań, których termin płatności

upływał w czasie pełnienia przez nich obo-

wiązków członka zarządu.

Odpowiadają oni solidarnie, całym swo-

im majątkiem za składki na ubezpieczenia

społeczne niezapłacone przez spółkę. Mogą

się uwolnić od tej odpowiedzialności po-

przez wykazanie okoliczności wymienionych

w art. 116 o.p Natomiast nie ma znaczenia,

na jakiej podstawie prawnej pełnili oni swoją

funkcję, a w szczególności czy byli zatrud-

nieni na podstawie umowy o pracę. Istotne

jest jedynie pełnienie funkcji członka zarzą-

du w okresie, w którym przypadał termin

płatności zaległych składek.

Do odpowiedzialności za nieuiszczone

składki nie mają zastosowania przepisy

ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy

(t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.,

dalej: k.p.) dotyczące odpowiedzialności ma-

terialnej pracowników (art. 114–127 k.p.). Nie

ma tu także zastosowania przepis art. 119

k.p., według którego odszkodowanie ustala

się w wysokości wyrządzonej szkody, jednak

nie może ono przewyższać kwoty trzymie-

sięcznego wynagrodzenia przysługującego

pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody.

Wynika to z faktu, że przepisy kodeksu

pracy określające zasady odpowiedzialności

materialnej pracowników dotyczą tylko od-

powiedzialności za szkodę wyrządzoną pra-

codawcy. Nie mogą więc mieć zastosowania

do odpowiedzialności członków zarządu spół-

ki za nieuiszczone składki na ubezpieczenia

społeczne. Odpowiedzialność członków za-

rządu wynikająca z art. 116 o.p. ma charakter

osobisty. Dotyczy więc całego ich majątku.

Dlatego też członek zarządu spółki ponosić

będzie pełną odpowiedzialność za nieuisz-

czone składki bez jej ograniczenia do kwoty

trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę.

Podstawa prawna

Art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubez-

pieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 z późn.

zm.).

Art. 116 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatko-

wej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.).

Zostałam zwolniona z pracy 11 stycz-

nia 2014 r. W PUP zarejestrowałam się

14 stycznia 2014 r. (bez prawa do zasiłku

dla bezrobotnych, ponieważ pracodaw-

ca nie odprowadzał składek na Fundusz

Pracy). W tym samym miesiącu zacho-

rowałam. Zwolnienie jest wystawione

25 stycznia. Czy mogę otrzymać zasiłek

chorobowy z ZUS i ile on wynosi?

Aneta Maj
ekspert od świadczeń z ubezpieczeń społecznych

Może Pani wystąpić do ZUS z roszczeniem

o wypłatę zasiłku chorobowego za okres po

ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jednak

tylko wówczas, gdy zostaną spełnione poni-

żej opisane warunki.

Zasiłek chorobowy może być wypłacony

także w sytuacji, gdy pracownik zachorował

jeszcze w trakcie trwania ubezpieczenia cho-

robowego (tj. w czasie zatrudnienia), a jego

niezdolność do pracy trwa nadal po ustaniu

stosunku pracy. Zasiłek chorobowy przysługuje

także osobie, której niezdolność do pracy wy-

stąpiła już po ustaniu zatrudnienia, jeżeli trwa

ona bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:

■

nie później niż w ciągu 14 dni od ustania

tytułu ubezpieczenia chorobowego (tj. od

ustania zatrudnienia),

■

nie później niż w ciągu 3 miesięcy (90 dni)

od ustania tytułu ubezpieczenia chorobo-

wego – w razie choroby zakaźnej, której

okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub

innej, której objawy ujawniają się po okresie

dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Mimo spełnienia tych warunków należy

jednak pamiętać, że zasiłek chorobowy zarów-

no z tytułu niezdolności do pracy powstałej

w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego

jak i z tytułu niezdolności do pracy powstałej

po ustaniu ubezpieczenia nie przysługuje za

okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia cho-

robowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy:

■

ma ustalone prawo do emerytury lub renty

z tytułu niezdolności do pracy,

■

kontynuuje działalność zarobkową lub

podjęła działalność zarobkową stanowią-

cą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobro-

wolnie ubezpieczeniem chorobowym albo

zapewniającą prawo do świadczeń za okres

niezdolności do pracy z powodu choroby,

■

nie nabyła prawa do zasiłku chorobowe-

go z powodu braku wymaganego okresu

ubezpieczenia chorobowego (30 lub 90 dni),

■

jest uprawniona do zasiłku dla bezrobot-

nych, zasiłku przedemerytalnego, świad-

czenia przedemerytalnego lub nauczy-

cielskiego świadczenia kompensacyjnego,

■

podlega obowiązkowo ubezpieczeniu spo-

łecznemu rolników określonemu w przepi-

sach o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W sytuacji opisanej w pytaniu niezdolność

do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia

chorobowego powstała w ustawowym termi-

nie do 14 dni. Został zatem spełniony jeden

z wymaganych warunków. Jeżeli ta niezdol-

ność do pracy będzie trwała nieprzerwanie

co najmniej 30 dni, a ponadto nie będą za-

chodziły wymienione wyżej okoliczności wy-

łączające uprawnienia do zasiłku chorobo-

wego, wówczas ZUS podejmie jego wypłatę.

Zainteresowana poinformowała, że zare-

jestrowała się w PUP jako bezrobotna. Nale-

ży podkreślić, że samo zarejestrowanie się

jako osoba bezrobotna nie pozbawia prawa

do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu

zatrudnienia. Takiego prawa pozbawia je-

dynie pobieranie zasiłku dla bezrobotnych.

Należy jednak dodać, że w razie wystąpienia

z roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowe-

go za okres po ustaniu zatrudnienia osoba ta

powinna wyrejestrować się z PUP jako osoba

poszukująca pracy, bowiem jest w tym czasie

osobą niezdolną do pracy.

Jeżeli zostaną spełnione warunki do wypła-

ty zasiłku chorobowego za okres po ustaniu

zatrudnienia przez ZUS, zasiłek ten wynosi

80 proc. podstawy wymiaru. Stanowi ją prze-

ciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone

za okres 12 miesięcy poprzedzających mie-

siąc, w którym powstała niezdolność do pra-

cy. Należy jednak pamiętać, że w przypadku

gdy pracownik osiągał z tytułu zatrudnienia

znaczne przychody, to podstawa wymiaru

zasiłku chorobowego za okres po ustaniu za-

trudnienia zostanie ograniczona do 100 proc.

przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego

kwartału.

Na koniec należy dodać, że z roszczeniem

o wypłatę zasiłku chorobowego za okres po

ustaniu zatrudnienia wystąpić trzeba do od-

działu ZUS właściwego według miejsca za-

mieszkania wnioskodawcy.

Podstawa prawna

Art. 6 ust. 1, art. 7, art. 11 ust. 1, art. 13 ust. 1, art. 36 ust. 1,

art. 46 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach

pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby

i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r, poz. 159).

Art. 2 ust. 1 pkt 2c ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promo-

cji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 674 z późn. zm.).

Kto ma

prawo do zasiłku opiekuńczego

Kiedy

od umowy-zlecenia odprowadzamy pełny ZUS

Czy

odpowiedzialność członka zarządu

podlega ograniczeniom z kodeksu pracy

W jakiej sytuacji po ustaniu stosunku pracy

przysługują świadczenia chorobowe

PORADNIA UBEZPIECZENIOWA

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

3 / 4

Dziennik Gazeta Prawna, 20 lutego 2014 nr 35 (3676)

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy

o pracy nakładczej

TEZA

Nieważna (z powodu zawarcia z obejściem prawa) umo-

wa o pracę nakładczą nie może stać się ważna i stanowić

tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym tylko dlatego,

że strony tak ją zmieniły, że przyjęta ilość pracy zagwaran-

towała wykonawcy osiągnięcie połowy najniższego wyna-

grodzenia za pracę.

STAn fAkTycZny

ZUS decyzją z 7 marca 2011 r. stwierdził,

że ubezpieczony w okresie od 12 marca 2008 r. do 1 marca

2009 r. nie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i ren-

towym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę

nakładczą. Sąd okręgowy oddalił odwołanie wnioskodaw-

cy od tej decyzji. Ustalił on, że ubezpieczony rozpoczął od

1 kwietnia 1997 r. prowadzenie działalności gospodarczej

w zakresie ślusarstwa i opłacał z tego tytułu należne składki.

Zmiana co do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne

nastąpiła, gdy w 2007 r. podpisał umowę o pracę nakładczą

ze spółką z o.o. Z prowadzonej działalności opłacał od tego

czasu tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Przedmio-

tem umowy było przygotowywanie pakietów reklamowych,

które otrzymywał ze spółki. Praca polegała na segregowaniu,

rozcięciu i dostarczeniu klientom materiałów. Na koniec

każdego miesiąca odwołujący się sporządzał raport z wyko-

nanej pracy i przesyłał go do firmy. Na jego podstawie wy-

płacano wynagrodzenie.

Do umowy o pracę nakładczą zawarto aneks i odwołujący

się zaczął świadczyć pracę na rzecz drugiej firmy – spółki

S.A. Materiały reklamowe rozdawał on wśród klientów firmy

i znajomych, było to ok. 70 proc., a pozostałą część rozpro-

wadzał wśród rodziny. Do rozwiązania umowy ze spółką S.A.

doszło w 2009 r. Przygotowanie materiałów reklamowych

zajmowało odwołującemu się ok. 8 godzin. Były one przysy-

łane odwołującemu pocztą. Zakres czynności określony był

w umowie o pracę nakładczą. Spółka S.A. wydała także re-

gulamin wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę

nakładczą. Wynagrodzenie płacono przelewem po uprzednim

dostarczeniu raportu z wykonanych zadań. Płatnik składek

z tytułu zawarcia tej umowy wykazał za wnioskodawcę pod-

stawę wymiaru składek w wysokości: za wrzesień 2006 r.

– 0,00 zł, za miesiące od października 2006 r. do kwietnia

2008 r. – 28,00 zł, od maja 2008 r. do stycznia 2009 r. i za

marzec 2009 r. – 380,00 zł. Odwołujący się z tytułu prowa-

dzonej działalności gospodarczej za 2008 r. uzyskał dochód

w wysokości 116 078,72 zł, a za 2009 r. – 85 606,76 zł.

Sąd pierwszej instancji uznał, że sporną kwestią w spra-

wie było to, czy zawarte między spółką S.A. a ubezpieczonym

umowy o pracę nakładczą były ważne, pomimo iż strony nie

realizowały postanowień umowy, a wynagrodzenie, jakie

osiągał ubezpieczony, było niższe niż połowa płacy mini-

malnej za wyjątkiem okresu od maja 2008 r. do stycznia

2009 r. i za marzec 2009 r.

Zdaniem sądu okręgowego w chwili zawierania tej umowy

strony miały świadomość, że umowa o pracę nakładczą nie

będzie realizowana, akceptując ten stan rzeczy. Ubezpieczony

jako osoba prowadząca działalność gospodarczą zawierając

przedmiotową umowę, stał na stanowisku, iż jedynym jej

celem będzie możliwość podlegania z tego tytułu ubezpie-

czeniom społecznym, a nie osiąganie wynagrodzenia. Porów-

nanie wysokości wykazywanej za ubezpieczonego podstawy

wymiaru składek z najniższą podstawą wymiaru składek, jaką

odwołujący się był obowiązany deklarować z prowadzonej

działalności gospodarczej, wskazuje, iż celem umowy było

tylko obniżenie kosztów prowadzenia działalności gospodar-

czej poprzez złożenie pozornego oświadczenia woli w przed-

miocie zawarcia umowy o pracę nakładczą. Sąd pierwszej

instancji przyjął, że przedmiotowa umowa jest nieważna

jako zawarta dla pozoru w rozumieniu art. 83 par. 1 ustawy

z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121,

dalej: k.c.), a brak pozorności umowy (wobec jej wykonywania)

nie wyklucza badania nieważności z uwagi na zmierzanie

do obejścia prawa. Umowa o pracę nakładczą, której stroną

był wnioskodawca, jako nieważna z mocy prawa nie była dla

niego tytułem ubezpieczenia społecznego w okresie wska-

zanym w decyzji organu rentowego, niezależnie od tego czy

powinna być zakwalifikowana jako czynność prawna pozor-

na (art. 83 par. 1 k.c.), czy też jako czynność prawna zawarta

w celu obejścia prawa (art. 58 par. 1 k.c.).

Sąd apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą

go decyzję organu rentowego, stwierdzając, że ubezpieczony

od 1 maja 2008 r. do 31 stycznia 2009 r. podlegał ubezpiecze-

niom: emerytalnemu i rentowym z tytułu zatrudnienia na

podstawie umowy o pracę nakładczą. Sąd drugiej instancji

nie podzielił poglądu, że gwarantowane wynagrodzenie z wy-

konywania pracy nakładczej od 1 stycznia 2003 r. powinno

wynosić co najmniej 50 proc. minimalnego wynagrodzenia

za pracę. W jego ocenie uwzględniając uregulowanie art. 25

ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagro-

dzeniu za pracę (Dz.U. nr 200, poz. 1679 z późn. zm.) z przy-

miotu skutecznej prawnie umowy korzysta taka umowa

o pracę nakładczą, w której strony uzgodniły i realizowały

rozmiar wykonywanej pracy nakładczej w ilości gwarantu-

jącej wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy naj-

niższego wynagrodzenia za pracę. Jak podkreślił sąd drugiej

instancji, zgodnie z umową ubezpieczonemu przysługiwało

wynagrodzenie w wysokości 3,50 zł brutto za komplet rekla-

mowy. Przy czym strony początkowo określiły minimalną

ilość pracy na 145 sztuk kompletów reklamowych, a dopiero

od maja 2008 r. zmieniono ilość wykonywanej pracy z do-

tychczasowych 145 kompletów przesyłek reklamowych do 20

kompletów miesięcznie i podwyższono stawkę jednostkową

wynagrodzenia z 3,50 zł za kolportowanie jednej przesyłki

reklamowej do 19,00 zł za jeden komplet, co pozwalało na

uzyskanie wynagrodzenia w wysokości 380,00 zł, to jest 50

proc. najniższego wynagrodzenia.

Ubezpieczony wywiązywał się z obowiązków zawartych

w umowie, a na skompletowanie 20 sztuk kompletów po-

święcał średnio około 2 godzin. Tym samym w ocenie sądu

w okresie od 1 maja 2008 r. do 31 stycznia 2009 r. oraz w mar-

cu 2009 r. zrealizował rozmiar pracy nakładczej w wysoko-

ści połowy najniższego wynagrodzenia, osiągając przychód

w kwocie 380,00 zł. Sąd uznał, że ubezpieczony jedynie od

1 maja 2008 r. do 31 stycznia 2009 r. oraz za marzec 2009 r. po-

winien zostać zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu

zawartej umowy o pracę nakładczą, ponieważ jedynie w tym

okresie strony zrealizowały jej postanowienia zgodnie ze zło-

żonym oświadczeniem woli i w zakresie istotnym z punktu

widzenia podstawy objęcia ubezpieczeniem społecznym. To

prowadziło do uzyskania przez wykonawcę wynagrodzenia

w wysokości 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia

określonego przez ministra pracy i polityki socjalnej na pod-

stawie art. 77

4

pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks

pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

UZASAdniEniE

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok

w części zmieniającej wyrok sądu pierwszej instancji i po-

przedzającą go decyzję organu rentowego. W uzasadnieniu

wskazał, że sąd drugiej instancji ustalając dokonanie zmian

w umowie o pracę nakładczą, przyjął, że doprowadziły one

do powstania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecz-

nym, mimo że jednocześnie ustalił, iż osiągnięcie połowy

najniższego wynagrodzenia po tych zmianach wymagało

od wykonawcy poświęcenia tylko 2 godzin miesięcznie. Sąd

stosując prawo materialne, nie rozważył, czy tak zmienio-

na umowa ma istotnie charakter źródła stałego dochodu

ani przyczyn dokonania zmian w kontekście jednocześnie

ustalonego zamiaru obejścia prawa towarzyszącego stronom

przy zawarciu umowy.

W ocenie SN sąd drugiej instancji bezpodstawnie przyjął

za przesądzające o powstaniu tytułu ubezpieczenia samo

uzyskiwanie połowy najniższego wynagrodzenia, co stało

się możliwe dopiero po dokonaniu zmian w treści umowy.

Z kolei w orzecznictwie SN wskazuje się, że umowa o pracę

nakładczą stanowi tytuł podlegania ubezpieczeniom społecz-

nym tylko wtedy, gdy zarówno w chwili jej zawarcia, jak i na

każdym etapie jej realizacji zapewnia wykonawcy co najmniej

50 proc. minimalnego wynagrodzenia (wyrok z 18 kwietnia

2012 r., sygn. akt II UK 182/11, LEX nr 1212671). Nawet gdyby

Umowa zawarta wcześniej z obejściem prawa nie stanie się

ważna tylko dlatego, że z czasem zmieniono jej treść

komEnTArZ

EkSpErTA

Marcin Wilczyński

asystent sędziego w sądzie najwyższym

W

orzecznictwie SN wskazuje się, że tytułem

podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom

społecznym (art. 9 ust. 2 – przed dodaniem ust. 2b

– w związku z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z 13 października

1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 1442 z późn. zm.) może być tylko taka umowa

o pracę nakładczą, w której strony przewidziały i realizowa-

ły konstrukcyjną cechę tego rodzaju zobowiązania dotyczą-

cą rozmiaru pracy gwarantującego wykonawcy osiągnięcie

co najmniej połowy najniższego wynagrodzenia za pracę

(wyroki SN z 9 stycznia 2008 r., sygn. akt III UK 73/07, LEX

nr 356045 i sygn. akt III UK 74/07, LEX nr 357637 oraz

z 13 października 2010 r., sygn. akt II UK 105/10, LEX

nr 687035). Wiąże się to z przyjęciem za tytuł podlegania

ubezpieczeniom społecznym umowy o pracę nakładczą

wówczas, gdy ma ona charakter zarobkowy dostarczający

stałego źródła utrzymania. Przedmiotem ubezpieczeń

społecznych jest bowiem ryzyko utraty lub ograniczenia

zdolności do pracy zgodnej z kwalifikacjami w związku

z wiekiem lub niezdolnością do pracy (wyrok SN z 13 listo-

pada 2012 r., sygn. akt I UK 222/12, niepublikowany). Z kolei

w prezentowanym wyroku strony zawarły umowę, której

wykonywanie ze względu na zbyt niskie wynagrodzenie nie

stanowiło tytułu objęcia ubezpieczeniami społecznymi.

Ilość pracy określona w zawartej z ubezpieczoną umowie

o wykonywanie pracy nakładczej odpowiadała wynagrodze-

niu miesięcznemu w kwocie 380 zł. Należało przyjąć, że nie

został spełniony element konstrukcyjny umowy o pracę

nakładczą, o którym mowa w par. 3 ust. 1 rozporządzenia

Rady Ministrów z 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień

pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz.U.

z 1976 r. nr 3, poz. 19) bez względu na to, czy zawarcie

umowy miało na celu rzeczywistą realizację wynikających

z niej zobowiązań, czy było skierowane wyłącznie na

skorzystanie z możliwości wyboru tytułu ubezpieczenia

społecznego związanego z opłacaniem zaniżonych składek

(wyrok SN z 17 kwietnia 2009 r., sygn. akt I UK 314/08, OSNP

2010 nr 21-22, poz. 272). Z kolei w wyroku z 30 października

2013 r., sygn. akt I UK 132/13 SN, wskazał, że umowa o pracę

nakładczą może być pozorna, jeśli była i miała być wykony-

wana w zakresie śladowym, a nie umówionym.

przyjąć, że po wejściu w życie ustawy z 10 października 2002

r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, najniższe wyna-

grodzenie za pracę w odniesieniu do wykonawcy pracy na-

kładczej wyrażałoby się kwotą 760 zł (art. 25 tej ustawy), czyli

elementem konstrukcyjnym umowy o pracę nakładczą było-

by zapewnienie i osiąganie wynagrodzenia w kwocie 380 zł

miesięcznie, a nie połowy minimalnego wynagrodzenia za

pracę (jak przyjął SN w wyroku z 13 listopada 2012 r., sygn.

akt I UK 222/12, nieopublikowany), to ustalenie osiągania tego

pułapu w pewnym okresie obowiązywania umowy nie może

być wystarczające dla stworzenia tytułu podlegania ubezpie-

czeniom społecznym.

Trzeba bowiem podkreślić, że nieważna jako zawarta w celu

obejścia ustawy (art. 58 par. 1 k.c.) umowa o pracę nakład-

czą nie może stać się ważna tylko dlatego, że strony tak ją

zmieniły, że mniejsza ilość pracy zapewniała wykonawcy

osiągnięcie połowy najniższego wynagrodzenia. Umowa za-

warta w celu obejścia ustawy nie może zostać w ten sposób

konwalidowana. Jest ona nieważna w całym okresie jej obo-

wiązywania. W zakresie zamiaru towarzyszącego stronom,

a powodującego nieważność umowy zmiana jej treści była

pozbawiona jakiegokolwiek znaczenia.

Wyrok Sn

z 24 lipca 2013 r., sygn. akt i Uk 45/13

P I S Z E M Y O D P O W I E D Z I A L N I E

PAT R Z Y M Y O B I E K T Y W N I E

ZAM

ÓW:

bok@infor

.pl, 22

761

30 30

C e n

a : 1 1 9

z ł | l i c z b a

s t r o n : 3

3 6

Najważniejsze orzeczenia Sądu Najwyższego

• czas pracy



•



wynagrodzenia•wypadki przy pracy



•zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracowników
•równe traktowanie w zatrudnieniu i mobbing
•uprawnienia związane z rodzicielstwem •



urlopy

Można uniknąć procesu w sądzie pracy.

Wystarczy skorzystać z gotowych rozwiązań

sporów między pracownikami

i pracodawcami

PRAWO PRACY

AUTOPROMOCJA

Dziennik Gazeta Prawna, 20 lutego 2014 nr 35 (3676)

gazetaprawna.pl

IV

orzecznIctwo

Sąd Najwyższy

o pracy nakładczej

TEZA

Nieważna (z powodu zawarcia z obejściem prawa) umo-

wa o pracę nakładczą nie może stać się ważna i stanowić

tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym tylko dlatego,

że strony tak ją zmieniły, że przyjęta ilość pracy zagwaran-

towała wykonawcy osiągnięcie połowy najniższego wyna-

grodzenia za pracę.

STAn fAkTycZny

ZUS decyzją z 7 marca 2011 r. stwierdził,

że ubezpieczony w okresie od 12 marca 2008 r. do 1 marca

2009 r. nie podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i ren-

towym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę

nakładczą. Sąd okręgowy oddalił odwołanie wnioskodaw-

cy od tej decyzji. Ustalił on, że ubezpieczony rozpoczął od

1 kwietnia 1997 r. prowadzenie działalności gospodarczej

w zakresie ślusarstwa i opłacał z tego tytułu należne składki.

Zmiana co do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne

nastąpiła, gdy w 2007 r. podpisał umowę o pracę nakładczą

ze spółką z o.o. Z prowadzonej działalności opłacał od tego

czasu tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Przedmio-

tem umowy było przygotowywanie pakietów reklamowych,

które otrzymywał ze spółki. Praca polegała na segregowaniu,

rozcięciu i dostarczeniu klientom materiałów. Na koniec

każdego miesiąca odwołujący się sporządzał raport z wyko-

nanej pracy i przesyłał go do firmy. Na jego podstawie wy-

płacano wynagrodzenie.

Do umowy o pracę nakładczą zawarto aneks i odwołujący

się zaczął świadczyć pracę na rzecz drugiej firmy – spółki

S.A. Materiały reklamowe rozdawał on wśród klientów firmy

i znajomych, było to ok. 70 proc., a pozostałą część rozpro-

wadzał wśród rodziny. Do rozwiązania umowy ze spółką S.A.

doszło w 2009 r. Przygotowanie materiałów reklamowych

zajmowało odwołującemu się ok. 8 godzin. Były one przysy-

łane odwołującemu pocztą. Zakres czynności określony był

w umowie o pracę nakładczą. Spółka S.A. wydała także re-

gulamin wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę

nakładczą. Wynagrodzenie płacono przelewem po uprzednim

dostarczeniu raportu z wykonanych zadań. Płatnik składek

z tytułu zawarcia tej umowy wykazał za wnioskodawcę pod-

stawę wymiaru składek w wysokości: za wrzesień 2006 r.

– 0,00 zł, za miesiące od października 2006 r. do kwietnia

2008 r. – 28,00 zł, od maja 2008 r. do stycznia 2009 r. i za

marzec 2009 r. – 380,00 zł. Odwołujący się z tytułu prowa-

dzonej działalności gospodarczej za 2008 r. uzyskał dochód

w wysokości 116 078,72 zł, a za 2009 r. – 85 606,76 zł.

Sąd pierwszej instancji uznał, że sporną kwestią w spra-

wie było to, czy zawarte między spółką S.A. a ubezpieczonym

umowy o pracę nakładczą były ważne, pomimo iż strony nie

realizowały postanowień umowy, a wynagrodzenie, jakie

osiągał ubezpieczony, było niższe niż połowa płacy mini-

malnej za wyjątkiem okresu od maja 2008 r. do stycznia

2009 r. i za marzec 2009 r.

Zdaniem sądu okręgowego w chwili zawierania tej umowy

strony miały świadomość, że umowa o pracę nakładczą nie

będzie realizowana, akceptując ten stan rzeczy. Ubezpieczony

jako osoba prowadząca działalność gospodarczą zawierając

przedmiotową umowę, stał na stanowisku, iż jedynym jej

celem będzie możliwość podlegania z tego tytułu ubezpie-

czeniom społecznym, a nie osiąganie wynagrodzenia. Porów-

nanie wysokości wykazywanej za ubezpieczonego podstawy

wymiaru składek z najniższą podstawą wymiaru składek, jaką

odwołujący się był obowiązany deklarować z prowadzonej

działalności gospodarczej, wskazuje, iż celem umowy było

tylko obniżenie kosztów prowadzenia działalności gospodar-

czej poprzez złożenie pozornego oświadczenia woli w przed-

miocie zawarcia umowy o pracę nakładczą. Sąd pierwszej

instancji przyjął, że przedmiotowa umowa jest nieważna

jako zawarta dla pozoru w rozumieniu art. 83 par. 1 ustawy

z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121,

dalej: k.c.), a brak pozorności umowy (wobec jej wykonywania)

nie wyklucza badania nieważności z uwagi na zmierzanie

do obejścia prawa. Umowa o pracę nakładczą, której stroną

był wnioskodawca, jako nieważna z mocy prawa nie była dla

niego tytułem ubezpieczenia społecznego w okresie wska-

zanym w decyzji organu rentowego, niezależnie od tego czy

powinna być zakwalifikowana jako czynność prawna pozor-

na (art. 83 par. 1 k.c.), czy też jako czynność prawna zawarta

w celu obejścia prawa (art. 58 par. 1 k.c.).

Sąd apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą

go decyzję organu rentowego, stwierdzając, że ubezpieczony

od 1 maja 2008 r. do 31 stycznia 2009 r. podlegał ubezpiecze-

niom: emerytalnemu i rentowym z tytułu zatrudnienia na

podstawie umowy o pracę nakładczą. Sąd drugiej instancji

nie podzielił poglądu, że gwarantowane wynagrodzenie z wy-

konywania pracy nakładczej od 1 stycznia 2003 r. powinno

wynosić co najmniej 50 proc. minimalnego wynagrodzenia

za pracę. W jego ocenie uwzględniając uregulowanie art. 25

ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagro-

dzeniu za pracę (Dz.U. nr 200, poz. 1679 z późn. zm.) z przy-

miotu skutecznej prawnie umowy korzysta taka umowa

o pracę nakładczą, w której strony uzgodniły i realizowały

rozmiar wykonywanej pracy nakładczej w ilości gwarantu-

jącej wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy naj-

niższego wynagrodzenia za pracę. Jak podkreślił sąd drugiej

instancji, zgodnie z umową ubezpieczonemu przysługiwało

wynagrodzenie w wysokości 3,50 zł brutto za komplet rekla-

mowy. Przy czym strony początkowo określiły minimalną

ilość pracy na 145 sztuk kompletów reklamowych, a dopiero

od maja 2008 r. zmieniono ilość wykonywanej pracy z do-

tychczasowych 145 kompletów przesyłek reklamowych do 20

kompletów miesięcznie i podwyższono stawkę jednostkową

wynagrodzenia z 3,50 zł za kolportowanie jednej przesyłki

reklamowej do 19,00 zł za jeden komplet, co pozwalało na

uzyskanie wynagrodzenia w wysokości 380,00 zł, to jest 50

proc. najniższego wynagrodzenia.

Ubezpieczony wywiązywał się z obowiązków zawartych

w umowie, a na skompletowanie 20 sztuk kompletów po-

święcał średnio około 2 godzin. Tym samym w ocenie sądu

w okresie od 1 maja 2008 r. do 31 stycznia 2009 r. oraz w mar-

cu 2009 r. zrealizował rozmiar pracy nakładczej w wysoko-

ści połowy najniższego wynagrodzenia, osiągając przychód

w kwocie 380,00 zł. Sąd uznał, że ubezpieczony jedynie od

1 maja 2008 r. do 31 stycznia 2009 r. oraz za marzec 2009 r. po-

winien zostać zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu

zawartej umowy o pracę nakładczą, ponieważ jedynie w tym

okresie strony zrealizowały jej postanowienia zgodnie ze zło-

żonym oświadczeniem woli i w zakresie istotnym z punktu

widzenia podstawy objęcia ubezpieczeniem społecznym. To

prowadziło do uzyskania przez wykonawcę wynagrodzenia

w wysokości 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia

określonego przez ministra pracy i polityki socjalnej na pod-

stawie art. 77

4

pkt 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks

pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).

UZASAdniEniE

Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok

w części zmieniającej wyrok sądu pierwszej instancji i po-

przedzającą go decyzję organu rentowego. W uzasadnieniu

wskazał, że sąd drugiej instancji ustalając dokonanie zmian

w umowie o pracę nakładczą, przyjął, że doprowadziły one

do powstania tytułu podlegania ubezpieczeniom społecz-

nym, mimo że jednocześnie ustalił, iż osiągnięcie połowy

najniższego wynagrodzenia po tych zmianach wymagało

od wykonawcy poświęcenia tylko 2 godzin miesięcznie. Sąd

stosując prawo materialne, nie rozważył, czy tak zmienio-

na umowa ma istotnie charakter źródła stałego dochodu

ani przyczyn dokonania zmian w kontekście jednocześnie

ustalonego zamiaru obejścia prawa towarzyszącego stronom

przy zawarciu umowy.

W ocenie SN sąd drugiej instancji bezpodstawnie przyjął

za przesądzające o powstaniu tytułu ubezpieczenia samo

uzyskiwanie połowy najniższego wynagrodzenia, co stało

się możliwe dopiero po dokonaniu zmian w treści umowy.

Z kolei w orzecznictwie SN wskazuje się, że umowa o pracę

nakładczą stanowi tytuł podlegania ubezpieczeniom społecz-

nym tylko wtedy, gdy zarówno w chwili jej zawarcia, jak i na

każdym etapie jej realizacji zapewnia wykonawcy co najmniej

50 proc. minimalnego wynagrodzenia (wyrok z 18 kwietnia

2012 r., sygn. akt II UK 182/11, LEX nr 1212671). Nawet gdyby

Umowa zawarta wcześniej z obejściem prawa nie stanie się

ważna tylko dlatego, że z czasem zmieniono jej treść

komEnTArZ

EkSpErTA

Marcin Wilczyński

asystent sędziego w sądzie najwyższym

W

orzecznictwie SN wskazuje się, że tytułem

W

W

podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom

W

W

społecznym (art. 9 ust. 2 – przed dodaniem ust. 2b

W

W

– w związku z art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z 13 października

1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, t.j. Dz.U.

z 2013 r. poz. 1442 z późn. zm.) może być tylko taka umowa

o pracę nakładczą, w której strony przewidziały i realizowa-

ły konstrukcyjną cechę tego rodzaju zobowiązania dotyczą-

cą rozmiaru pracy gwarantującego wykonawcy osiągnięcie

co najmniej połowy najniższego wynagrodzenia za pracę

(wyroki SN z 9 stycznia 2008 r., sygn. akt III UK 73/07, LEX

nr 356045 i sygn. akt III UK 74/07, LEX nr 357637 oraz

z 13 października 2010 r., sygn. akt II UK 105/10, LEX

nr 687035). Wiąże się to z przyjęciem za tytuł podlegania

ubezpieczeniom społecznym umowy o pracę nakładczą

wówczas, gdy ma ona charakter zarobkowy dostarczający

stałego źródła utrzymania. Przedmiotem ubezpieczeń

społecznych jest bowiem ryzyko utraty lub ograniczenia

zdolności do pracy zgodnej z kwalifikacjami w związku

z wiekiem lub niezdolnością do pracy (wyrok SN z 13 listo-

pada 2012 r., sygn. akt I UK 222/12, niepublikowany). Z kolei

w prezentowanym wyroku strony zawarły umowę, której

wykonywanie ze względu na zbyt niskie wynagrodzenie nie

stanowiło tytułu objęcia ubezpieczeniami społecznymi.

Ilość pracy określona w zawartej z ubezpieczoną umowie

o wykonywanie pracy nakładczej odpowiadała wynagrodze-

niu miesięcznemu w kwocie 380 zł. Należało przyjąć, że nie

został spełniony element konstrukcyjny umowy o pracę

nakładczą, o którym mowa w par. 3 ust. 1 rozporządzenia

Rady Ministrów z 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień

pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą (Dz.U.

z 1976 r. nr 3, poz. 19) bez względu na to, czy zawarcie

umowy miało na celu rzeczywistą realizację wynikających

z niej zobowiązań, czy było skierowane wyłącznie na

skorzystanie z możliwości wyboru tytułu ubezpieczenia

społecznego związanego z opłacaniem zaniżonych składek

(wyrok SN z 17 kwietnia 2009 r., sygn. akt I UK 314/08, OSNP

2010 nr 21-22, poz. 272). Z kolei w wyroku z 30 października

2013 r., sygn. akt I UK 132/13 SN, wskazał, że umowa o pracę

nakładczą może być pozorna, jeśli była i miała być wykony-

wana w zakresie śladowym, a nie umówionym.

przyjąć, że po wejściu w życie ustawy z 10 października 2002

r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, najniższe wyna-

grodzenie za pracę w odniesieniu do wykonawcy pracy na-

kładczej wyrażałoby się kwotą 760 zł (art. 25 tej ustawy), czyli

elementem konstrukcyjnym umowy o pracę nakładczą było-

by zapewnienie i osiąganie wynagrodzenia w kwocie 380 zł

miesięcznie, a nie połowy minimalnego wynagrodzenia za

pracę (jak przyjął SN w wyroku z 13 listopada 2012 r., sygn.

akt I UK 222/12, nieopublikowany), to ustalenie osiągania tego

pułapu w pewnym okresie obowiązywania umowy nie może

być wystarczające dla stworzenia tytułu podlegania ubezpie-

czeniom społecznym.

Trzeba bowiem podkreślić, że nieważna jako zawarta w celu

obejścia ustawy (art. 58 par. 1 k.c.) umowa o pracę nakład-

czą nie może stać się ważna tylko dlatego, że strony tak ją

zmieniły, że mniejsza ilość pracy zapewniała wykonawcy

osiągnięcie połowy najniższego wynagrodzenia. Umowa za-

warta w celu obejścia ustawy nie może zostać w ten sposób

konwalidowana. Jest ona nieważna w całym okresie jej obo-

wiązywania. W zakresie zamiaru towarzyszącego stronom,

a powodującego nieważność umowy zmiana jej treści była

pozbawiona jakiegokolwiek znaczenia.

Wyrok Sn

z 24 lipca 2013 r., sygn. akt i Uk 45/13

AUTOPROMOCJA

AUTOPROMOCJA

Wygenerowano dnia 2015-02-20 dla loginu: [e-mail]

4 / 4