Szkolenie wstępne

Instruktaż stanowiskowy w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

2

Przygotowanie pracownika

do wykonywania określonej pracy

Omówienie warunków pracy z uwzględnieniem:

elementów pomieszczenia pracy, w którym ma pracować

pracownik, mających wpływ na warunki pracy pracownika,

np. oświetlenie ogólne, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia

techniczne.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

3

Warunki pracy

Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy maszyny i inne urządzenia
techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby:

zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w
szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami,
działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych,

porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem,
szkodliwymi wstrząsami,

działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i
niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy,
uwzględniały zasady ergonomii.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

4

Warunki pracy

Ergonomia

jest dyscypliną nauki zajmującą się zasadami i

metodami dostosowywania urządzeń technicznych i narzędzi

pracy do cech fizycznych i psychicznych człowieka zgodnie z

wymaganiami fizjologii i psychologii pracy.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

5

Warunki pracy

Możemy mówić o dwóch rodzajach realizowanych działań:

•

ergonomii stosowanej na etapie projektowania

•

ergonomii korekcyjnej realizowanej w miejscu pracy mającej na
celu ocenę i ewentualną poprawę warunków pracy

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

6

Warunki pracy

Oświetlenie

W pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie
dzienne, chyba że, jest to niemożliwe lub niewskazane ze
względu na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia
Wyłącznie elektrycznego pracodawca uzyskał zgodę
właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora
sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem
pracy. Niezależnie od oświetlenia dziennego w
pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie
elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.
Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia w
pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez które odbywa się
komunikacja wewnętrzna, nie powinien być większy niż 5 do 1.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

7

Warunki pracy

Oświetlenie

Instalacje oświetleniowe w pomieszczeniach, w których
znajdują się miejsca pracy, oraz w korytarzach powinny być
dobrane i wykonane tak, aby nie narażały pracownika na
wypadek powodowany rodzajem zainstalowanego oświetlenia

.

Okna i świetliki powinny być wyposażone w odpowiednie
urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni
słonecznych padających na stanowiska pracy.
Okna i świetliki, przeznaczone do wietrzenia pomieszczeń,
należy wyposażyć w urządzenia pozwalające na otwieranie ich
w sposób łatwy i bezpieczny z poziomu podłogi oraz ustawienie
części otwieranych w pożądanym położeniu.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

8

Warunki pracy

Ogrzewanie i wentylacja

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę
odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i
Wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż
14°C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W
pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca
fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może
być niższa niż 18°C.
Pomieszczenia i stanowiska pracy powinny być zabezpieczone
przed nie kontrolowaną emisją ciepła w drodze promieniowania,
przewodzenia i konwekcji oraz przed napływem chłodnego
powietrza z zewnątrz.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

9

Warunki pracy

Klimatyzacja

Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz przy
zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno być
oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia.
Klimatyzacja lub wentylacja nie może powodować przeciągów,
wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy.
Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie
powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

10

Warunki pracy

KLIMATYZACJA, wentylacja

W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji
mechanicznej należy zapewnić odpowiednią konserwację urządzeń i
instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych w celu niedopuszczenia
do awarii, jak również należy stosować środki mające na celu
ograniczenie natężenia i rozprzestrzeniania się hałasu i drgań
powodowanych pracą urządzeń klimatyzacyjnych i wentylacyjnych.
Przy stosowaniu w pomieszczeniach pracy wentylacji mechanicznej
z recyrkulacją powietrza ilość powietrza świeżego nie powinna być
mniejsza niż 10% ogólnej ilości wymienianego powietrza.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

11

Warunki pracy

Pomieszczenia pracy

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinny
zapewniać spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,
z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych
technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych
pomieszczeniach. Na każdego z pracowników jednocześnie
zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno
przypadać co najmniej 13 m

3

wolnej objętości pomieszczenia

oraz co najmniej 2 m

2

wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej

przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

12

Warunki pracy

Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być
Mniejsza niż: 3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu nie
Występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i 3,3 m w świetle
jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące
Występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

13

Warunki pracy

Aby uchronić się przed wypadkami należy przestrzegać
następujących wskazówek:

•

wchodząc do pomieszczenia nie należy otwierać drzwi zbyt
energicznie,

•

przy wchodzeniu i schodzeniu ze schodów należy zachować
ostrożność,

•

nie należy pastować stopni schodów, nie jest również
wskazane układanie chodników na schodach; krawędzie
schodów nie mogą być wyszczerbione i nie powinny być
wzmacniane metalowymi nakładkami, lecz gumowatymi lub
porowatymi,

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

14

Warunki pracy

Aby uchronić się przed wypadkami należy przestrzegać
następujących wskazówek:

•

szuflady biurek, szczególnie najniżej położonych nad podłogą,
muszą być zamknięte,

•

wykładziny podłogowe należy dokładnie mocować do podłoża,
a uszkodzenia natychmiast naprawić,

•

wszystkie naprawy i konserwacje sprzętu elektrycznego i
oświetleniowego powinni wykonywać tylko uprawnieni elektrycy.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

15

Warunki pracy

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory
ekranowe.

W chwili obecnej komputer jest wykorzystywany praktycznie na
każdym stanowisku pracy, w segmencie prac administracyjno
biurowych. Komputer usprawnia pracę jednakże nieprzestrzeganie
zasad bhp w trakcie korzystania z niego może być przyczyną
kłopotów ze zdrowiem.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

16

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Przeciętny pracownik zatrudniony przy komputerze eksploatuje ten
sam komplet mebli przez 80 000 godzin (8 lat !).
Jeżeli fotel niedostatecznie wspiera kręgosłup w odcinku
lędźwiowym, to plecy są zmuszane do „dopasowywania się” do
Nieergonomicznego oparcia, a nie odwrotnie jak powinno być.
W rezultacie tej nienaturalnej postawy sztywnieje kark i łopatki.
Na skutek nieprawidłowego położenia rąk na klawiaturze możemy
Nabawić się przewlekłych, groźnych schorzeń rąk.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

17

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Gdy spędzamy wiele godzin przy komputerze musimy

mieć odpowiednio urządzone stanowisko pracy, aby

zapobiec bólom kręgosłupa, głowy, schorzeniom rąk, czy

Uniknąć zmęczenia oczu.

Samo złe ustawienie klawiatury np. podniesienie jej nóżek

powoduje ścięgien w cieśni nadgarstka.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

18

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Wymaganiom stawianym środowisku pracy wyposażonemu w
stanowiska komputerowe dedykowane jest rozporządzenie Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w
monitory ekranowe. (Dz. U. nr 148, poz. 973). rozporządzenie
nakłada między innymi na pracodawcę obowiązek przeprowadzania
na stanowiskach pracy, wyposażonych w monitory ekranowe, oceny
warunków pracy w aspekcie:

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

19

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

•

organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów
wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy,

•

stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy,
zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed
porażeniem prądem elektrycznym,

•

obciążenia narządu wzroku oraz układu mięśniowo-
szkieletowego pracowników,

•

obciążenia pracowników czynnikami fizycznymi, w tym
szczególnie nieodpowiednim oświetleniem,

•

obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze
sposobu organizacji pracy.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

20

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Pracodawca jest obowiązany:

•

informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i
bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy, w tym o wynikach
przeprowadzonej oceny, o której mowa w § 5, oraz wszelkich
środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia,

•

przeszkolić pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
w trybie określonym w odrębnych przepisach,

•

zapewnić pracownikom łączenie przemienne pracy związanej z
obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nie
obciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach
ciała - przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy
obsłudze monitora ekranowego lub zapewnić co najmniej 5-
minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy, po każdej godzinie
pracy przy obsłudze monitora ekranowego.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

21

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary

korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki

badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach

profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w ust. 1,

wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze

monitora ekranowego.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

22

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Monitor ekranowy powinien spełniać następujące
wymagania:

•

znaki na ekranie powinny być wyraźne i czytelne,

•

obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub
innych form niestabilności,

•

jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do
regulowania w zależności od warunków oświetlenia
stanowiska pracy,

•

regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie
ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół
własnej osi co najmniej o 120° - po 60° w obu kierunkach,
ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową
lub wyposażony w odpowiedni filtr.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

23

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Oświetlenie stanowiska

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

24

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Niepożądane odbicia światła

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

25

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Przestrzeń dla nóg

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

26

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Środowisko pracy

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

27

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe.

Siedzisko

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

28

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

monitory ekranowe

Odległość oczu od ekranu monitora

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

29

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Wysokość blatu stołu

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

30

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Kąt obserwacji ekranu monitora

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

31

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe.

Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno
ograniczać olśnienie i odbicia światła.

Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia
podstawowego stanowiska pracy. Konstrukcja klawiatury
powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie pozycji, która nie
powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas
pracy.

Klawiatura powinna posiadać w szczególności:

•

możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0-15°,

•

odpowiednią

wysokość-przy spełnieniu warunku, aby

wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z
literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie przekraczała
30 mm dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

32

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie
elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną
wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury.

Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:

•

wystarczającą

powierzchnię

do łatwego posługiwania się

elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności
związanych z rodzajem pracy,

•

ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej
niż 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu,

•

ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości
od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez
konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

33

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby
zapewniała:

•

naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury,
z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i
przedramieniem,

•

odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20°- 50°
w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do
linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym
górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować

się

powyżej oczu pracownika,

•

odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

34

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa, najlepiej barwy
jasnej. Krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno
posiadać:

•

dostateczną stabilność, przez wyposażenie go w podstawę co
najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi,

•

wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i
swobodę ruchów,

•

regulację wysokości siedziska w zakresie 400- 500 mm, licząc od
podłogi,

•

regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w
zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu,

•

wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego
wygięcia

•

kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,

•

możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,

•

podłokietniki.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

35

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia
oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze
oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać
w pozycji siedzącej.

Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów,
stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument,
posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia
oraz odległości od pracownika.

Na życzenie pracownika, a także gdy wysokość krzesła
uniemożliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie
stóp na podłodze, stanowisko pracy należy wyposażyć w
podnóżek.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

36

Organizacja pracy na stanowiskach wyposażonych

w monitory ekranowe

Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane,

aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy,

pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów

obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

37

Ryzyko zawodowe

Ryzyko zawodowe

–

jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń

związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w

szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych

skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych

występujących w środowisku pracy lub sposobu

wykonywania pracy.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

38

Zagrożenie

Zagrożenie –

jest to stan środowiska pracy mogący spowodować

wypadek lub chorobę.

mgr inż. Jolanta Stępniak-Kopeć 2008 r.

39

ZDROWIE

Zgodnie z definicją sformułowaną przez Światową

Organizację Zdrowia

„zdrowie jest stanem dobrego samopoczucia

fizycznego, psychicznego i socjalnego, a nie tylko

brakiem choroby”.

Dziękuję za uwagę.