Kon rad Za sztowt

Po li ty ka Chin w re gio nie

Azji Œro d ko wej

Re gion Azji Œro d ko wej po sia da dla Chi ñ skiej Re pu b li ki Lu do wej (ChRL)
isto t ne (choæ nie klu czo we) zna cze nie go spo da r cze. Jest wa ¿ nym Ÿród³em
wê glo wo do rów dla dy na mi cz nie roz wi jaj¹cej siê go spo dar ki chi ñ skiej.
Wzra sta rów nie¿ jego zna cze nie jako szla ku eks po rto we go dla chi ñ skich
pro du któw w kie run ku za chod nim do Ira nu, Tu r cji i Eu ro py.
Tzw. nowy szlak je d wa b ny mo¿e w przysz³oœci staæ siê bar dziej kon ku ren cyj ny
wo bec d³u¿ szych tras mo r skich wokó³ Azji. Pa ñ stwa œrod kowoa zjaty c kie
s¹ ta k ¿e ob sza rem in wes ty cji chi ñ skie go ka pi ta³u.

Dla Pe ki nu wa ¿ ne s¹ ta k ¿e kwe stie

bez pie cze ñ stwa. Chi ny d¹¿¹ do sta bi li za -
cji sy tu a cji w gra nicz¹cej z post so wieck¹
Azj¹ Œro d kow¹ i za mie sz ka³ej przez
muzu³mañsk¹ mnie j szoœæ uj gur sk¹ za -
chod niej pro win cji Sin kiang.

1

Chi ñ ska

stra te gia neu tra li za cji d¹¿eñ sepa raty -
sty cz nych Uj gu rów opie ra siê na indu -
stria li za cji i in te gra cji Sin kian gu z cen -
tra mi go spo dar czy mi na wscho dzie kra ju.
Sprzy ja temu roz wój han d lu w re gio nie,
a ta k ¿e roz bu do wa in fra stru k tu ry trans -
po rto wej ³¹cz¹cej wschod nie Chi ny,
Sinkiang i pa ñ stwa Azji Œro d ko wej.

Pa ñ stwom Azji Œro d ko wej wspó³pra -

ca z Pe ki nem przy no si ko rzy œci w po sta -
ci

in wes ty cji

chi ñ skie go

ka pi ta³u

w prze mys³ wy do by w czy (su ro w ce ener -
ge ty cz ne i inne ko pa li ny), hy droe ner -

gety kê, roz wój in fra stru ktu ry dro go wej.
W sy tu a cji kry zy su go spo dar cze go chi ñ -
skie kre dy ty po ma gaj¹ w sta bi li za cji sy -
tu a cji go spo da r czej w Ka za ch sta nie.
Jed no cze œ nie ist nie je ry zy ko, ¿e chi ñ -
ska eks pan sja go spo da r cza nie wp³ynie
w d³ugim okre sie na roz wój i sta bi li za -
cjê go spo da rek pañstw re gio nu, a prze -
kszta³ci je je dy nie w ry nek zby tu dla ta -
nich chi ñ skich to wa rów oraz Ÿród³o
surowców dla chiñskiego przemys³u.

Dla UE i USA obe

cnoϾ chi

ñ

ska

w Azji Œro d ko wej ma za rów no po zy ty w -
ne, jak i ne ga ty w ne aspe kty. Chi ny po zo -
staj¹ so ju sz ni kiem Ro sji w ra mach Szan g -
ha j skiej Or ga ni za cji Wspó³pra cy, jed nak
po przez swoj¹ akty w noœæ w Azji Œro d ko -
wej wzma c niaj¹ pa ñ stwo woœæ kra jów re -
gio nu oraz ich nie za le ¿ noœæ od Kre m la.

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

I – 2010 /

13

66

A

WO

KD

OR

Œ

AJ

ZA

1

Re gion Auto no mi cz ny Sin kian g-U j gur – od za cho du s¹sia du je z Ka za ch sta nem, Ki r gi sta nem, Ta d¿y -

ki sta nem, Af ga ni sta nem, Pa ki sta nem i kon tro lo wan¹ przez In die czê œci¹ Ka sz mi ru. Oko³o 45 proc. lud -
no œci sta no wi¹ Uj gu rzy, wy znaj¹cy is lam na ród tur kojê zy cz ny. Prze ja wiaj¹ca ten den cje sepa raty sty cz ne
spo³ecz noœæ Uj gu rów jest post rze ga na przez Pe kin jako Ÿród³o za gro ¿eñ dla inte gra l no œci tery to ria l nej
pa ñ stwa. Neu tra li za cji se pa ra tyz mu uj gu r skie go s³u¿y m.in. po li ty ka osie d la nia Chi ñ czy ków (Han)
w Sin kian gu. Trwaj¹ce od da w na na piê cia et ni cz ne miê dzy Uj gu ra mi i Ha na mi do pro wa dzi³y do za mie -
szek w li pcu 2009 r., w któ rych zgi nê³o (wed³ug ocen chi ñ skich w³adz) bli sko 200 osób.

Jed no cze œ nie jed nak bez wa run ko we
wspa r cie go spo da r cze ze stro ny Chin
wzma c nia ta m te j sze au to ry tar ne re ¿i -
my. Chi ñ ska akty w noœæ wp³ywa wiêc ne -
ga ty w nie na pro ce sy demo kra ty za cji, któ -
re s¹ jed nym z ce lów po li ty ki UE i USA
wo bec re gio nu. Chi ny po zo staj¹ ta k ¿e
kon ku ren tem dla pañstw zachodnich
w roz gry w ce o do stêp do œrod ko wo a zja -
tyc kich Ÿró de³ su ro w ców ener ge ty cz nych.

ROZWÓJ INFRASTRUKTURY

I WSPÓ£PRACA GOSPODARCZA

W REGIONIE. KWESTIA SINKIANGU

G³ów ny mi ce la mi po li ty ki Chi ñ skiej

Re pu b li ki Lu do wej w Azji Œro d ko wej s¹:
uzy ska nie jak naj sze r sze go do stê pu do
re gio na l nych su ro w ców ener ge ty cz nych
oraz sta bi li za cja go spo da r cza i poli tycz -
na pañstw re gio nu. D¹¿¹c do re a li za cji
tych ce lów ChRL in wes tu je w roz bu do wê
in fra stru ktu ry trans po rto wej i ener ge ty -
cz nej w pa ñ stwach œrod kowoa zjaty c kich.
Chi ny in wes tuj¹ w roz bu do wê i mode r ni -
za cjê dróg w gra nicz¹cych z nimi re pu b -
li kach. Roz wi ja na jest sieæ po³¹czeñ ko le -
jo wych ³¹cz¹ cych Azjê Œro d kow¹ z ChRL.
Oprócz ist niej¹cej li nii ko le jo wej ³¹cz¹ -
cej kaza ch sta ñ skie ko le je z chi ñ ski mi
w Dostyk/Ala szan kou po wstan¹ ta k ¿e
dwie nowe tra sy. W 2011 r. ma zo staæ
otwa r ta tra sa Ko r gas–¯eti gen, przez
któr¹ bê dzie prze bie ga³ naj kró t szy szlak
ko le jo wy z Chin do Eu ro py. W da l szej ko -
le j no œci ma po wstaæ li nia ko le jo wa ³¹cz¹ -
ca Chi ny z Ki r gi sta nem i Uz be ki sta nem.

Roz bu do wa in fra stru ktu ry trans po r -

to wej ³¹cz¹cej Azjê Œro d kow¹ z Chi na mi
ko rzy st nie wp³ywa na pro ces indu stria -
li za cji Sin kian gu, sprzy jaj¹c roz wo jowi

wymiany han d lo wej miê dzy zachodni¹
chiñsk¹ pro wincj¹ i post so wiec ki mi re -
pub li ka mi. Wp³ywa to po zy ty w nie na
utrzy ma nie eko no mi cz nej i po li ty cz nej
sta bi l no œci w za gro ¿o nej irredent¹ za -
chod niej pro win cji, a ta k ¿e w pa ñ stwach
œrod kowoa zjaty c kich. Sprzy ja temu rów -
nie¿ wspó³pra ca po li ty cz na ChRL i pañstw
post so wie c kich w ra mach Szan g ha j skiej
Or ga ni za cji Wspó³pra cy (SzOW).

Bli skie wiê zi Pe ki nu z rz¹dami

pañstw re gio nu, w tym umo wy w ra mach
SzOW, za pe w niaj¹ ich ne u tra l noœæ, a na -
wet po moc w zwa l cza niu se pa ra tyz mu
uj gu r skie go. M.in. w 1997 r. Ka za ch stan
wyda³ ChRL po dej rza nych o udzia³ w za -
ma chach terro ry sty cz nych Uj gu rów,
a w 2009 r. za trzy ma³ uj gu r skich ucho dŸ -
ców z Sin kian gu na gra ni cy.

EKS PAN SJA CHI Ñ SKA

W ŒROD KOWOA ZJATY C KIM

SE KTO RZE ENER GE TY CZ NYM

W re zu l ta cie bu do wy no wych ru ro -

ci¹gów ChRL sto p nio wo ³amie ro sy j ski
mo no pol, staj¹c siê kon ku ren cyj nym
wo bec Ro sji od biorc¹ wê glo wo do rów
z Azji Œro d ko wej. 15 grud nia 2009 r. do
Asz cha ba du przy by³ przy wó d ca chi ñ ski
Hu Jin

tao, gdzie wzi¹³ udzia³ wraz

z pre zy den ta mi Turk me ni sta nu i Uz be -
ki sta nu w ce re mo nii uru cho mie nia ga -
zo ci¹gu Tur k me ni stan–Chi ny. Ca³oœæ
zbu do wa nej przez Chi ñ czy ków tra sy ma
d³ugoœæ 7 ty siê cy ki lo me trów i prze bie ga
przez te ry to ria Turk me ni sta nu, Uz be ki -
sta nu, Ka za ch sta nu i ChRL. Tur k me ni -
stan zo bo wi¹za³ siê do eks po rtu do Chin
40 mld m

3

gazu ro cz nie przez okres 30

lat.

2

Wraz z roz po czê ciem eks po rtu su -

I – 2010 /

13

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

67

A

ZJ

A Œ

RO

DK

OW

A

2

So je di nio ny tur k mien skij i uz bie kskij ucza stki ga zo pro wo da w KNR, 14.08.2009,

http://www.ca - news.org/news/199911

ro w ca do Chin, Ro sja prze sta nie byæ dla
Turk me ni sta nu od biorc¹, któ ry dy ktu -
je wa run ki sprze da ¿y gazu.

3

Mnie j sze

ilo œci gazu bêd¹ eks po rto wa³y do ChRL
ta k ¿e Uz be ki stan i Ka za ch stan.

In nym klu czo wym pro je ktem ener -

ge ty cz nym ³¹cz¹cym Azjê Œro d kow¹
z Chi na mi jest trans kaza chsta ñ ski ro -
po ci¹g Aty rau–Ala szan kou (ro po ci¹g
Ka za ch stan–Chi ny). W li pcu 2009 r.
do bieg³a ko ñ ca bu do wa osta t nie go od -
cin ka tego ru ro ci¹gu (Ken kiy ak–Ku m -
kol). Dla Ka za ch sta nu uru cho mie nie tej
tra sy zwiê ksza dywe rsy fi ka cjê od bio r -
ców ropy.

4

Prze pu sto woœæ ro po ci¹gu ma

pocz¹tko wo siê gaæ 10 mi lio nów, a po
roz bu do wie (zwiê ksze niu prze pu sto wo -
œci) w 2011 r. 20 mi lio nów ton ropy ro cz -
nie. Dla chi ñ skie go od bio r cy ro po ci¹g
Ka za ch stan–Chi ny oz na cza do stêp do bo -
gatych z³ó¿ ropy re gio nu ka spi j skie go.

Chi ny nie ty l ko in wes tuj¹ w roz bu do -

wê in fra stru ktu ry prze sy³owej, ale s¹
tak¿e obe c ne w se kto rze wy do by w czym
pañstw Azji Œro d ko wej. W Ka za ch sta nie
chi ñ ski kon cern CNPC (Chi na Na tio nal
Pe tro le um Co r po ra tion) jest m.in. udzia -
³ow cem w Pe tro Kaza kh stan oraz CNPC -
-Akto bemu na i gaz.

5

W li sto pa dzie 2009 r.

CNPC wraz z pa ñ stwo wym ho l din giem

na fto wo- gazo wym Kaz Mu na i Gaz prze -
jê³y fi r mê Mangi stau Muna i gaz bêd¹c¹
jed nym z naj wiê kszych pro du cen tów
ropy w Ka za ch sta nie.

6

Chi ny ucze st -

nicz¹ w eks plo a ta cji z³ó¿ po³o¿o nych na
tra sie ro po ci¹gu Ka za ch stan–Chi ny
(Aty rau–Ala szan kou): Akto be, Ku m kol,
P³n. Bu za czi, ¯ana ¿o³. Nie po sia daj¹
jed nak udzia³ów w pro je ktach eks plo a -
ta cji gi gan ty cz nych z³ó¿ za chod nie go
Ka za ch sta nu: Ten giz, Ka ra cza ga nak
i Ka sza gan. W Uz be ki sta nie CNPC jest
m.in. cz³on kiem kon so r cjum pro wa -
dz¹cego po szu ki wa nia ropy w ba se nie
Mo rza Ara l skie go. W Turk me ni sta nie
od 2007 r. CNPC po sia da pra wa do eks -
plo a ta cji z³ó¿ gazu na pra wym brze gu
Amu - Da rii (z³o¿e Bag ty ja r lyk).

Stra te gia Chin opie ra siê na udzie -

la niu kre dy tów w za mian za umo wy
o sprze da ¿y wê glo wo do rów.

7

Jej sku -

te cz no œci sprzy ja miê dzy naro do wy kry -
zys go spo da r czy. Sta³ siê on przy czyn¹
wy co fy wa nia siê in nych in wes to rów
i szans¹ dla za so b nych w re ze r wy wa lu -
to

we Chin, aby przej¹æ ich mie

j

s

ce.

W Turk me ni sta nie Chi ny d¹¿¹ do uzy -
ska nia do stê pu do gazu z nowo od kry -
tego, gi gan tycz ne go z³o¿a Gu no r ta
Jolotan.

8

Pe kin udzie li³ Asz cha ba do wi

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

I – 2010 /

13

68

A

WO

KD

OR

Œ

AJ

ZA

3

Je œli do tego cza su nie doj dzie do ure gu lo wa nia spo ru o cenê gazu miê dzy Asz cha ba dem i Moskw¹,

Chi ny stan¹ siê g³ów nym od biorc¹ turk me ñ skie go su ro w ca.

4

Ka za ch stan eks po rtu je ta k ¿e ropê do Ira nu oraz do Azer be j d¿a nu, sk¹d ro po ci¹giem Baku Tbi li si

Ceyhan ka za ski su ro wiec tra fia na ryn ki œwia to we.

5

Ka za ch stan za ko ñ czy³ bu do wê ro po ci¹gu do Chin, „Biu le tyn OSW”, nr 25 (100), 15.07.–29.07.2009.

6

CNPC and Kaz Mu na y Gas Ac qu i re 100% of Mangi stau Muna i Gas Sha res, 27.11.2009,

http://www.oi l vo i ce.com/n/CNPC_and_Kaz Mu na y Gas_Ac qu i re_100_of_Mangi stau Muna i Gas_Sha res/
31ec837d8.aspx

7

Ra port Ene r gy In fo r ma tion Ad mi ni stra tion: Co un try Ana ly sis Brief: Chi na, last up da ted: July 2009,

http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Chi na/pdf.pdf

8

Z³o¿a Gu no r ta Jolo tan -O s man na le¿¹ do naj wiê kszych z³ó¿ gazu na œwie cie. Zgod nie z da ny mi uzy -

ska ny mi przez Gaf f ney, Cli ne and As so cia tes po sia daj¹ co naj mniej (przy naj ni ¿ szych sza cun kach)
4 biliony me trów sze œcien nych gazu, przy naj wy ¿szych sza cun kach 14 bi lio nów. V. So cor, New Tur k men
gas fields chan ge the stra te gic gas ex port pi c tu re, 15.10.2008;
<http://www.ja me stown.org/edm/ar ti c le.php?ar ti c le_id=2373449>

kre dy tu wy so ko œci 3 mi liar dów do la rów
na roz wój wy do by cia su ro w ca z tego
z³o¿a.

9

Ka za ch stan otrzy ma³ od ChRL

po ¿y cz kê na roz wój bran ¿y na fto wej wy -
so ko œci 5 mld do la rów. £¹czna suma kre -
dy tów udzie lo nych przez Chi ny stro nie
ka za skiej w ra mach umo wy pod pi sa nej
w kwie

t

niu 2009 r. przez pre

zy

den

ta

Chin Hu Jin tao i Ka za ch sta nu Nu r -
su³tana Na za rba je wa wy nios³a 10 mld
do la rów. Nap³yw chi ñ skie go ka pi ta³u
wzmo c ni³ pogr¹¿aj¹c¹ siê w kry zy sie go -
spo dar kê ka za ch stañsk¹. Li sto pa do we
prze jê cie Mangi stau Muna i gaz przez
CNPC (i Kaz Mu na i gaz) jest mo de lo wym
przyk³adem stra te gii chi ñ skiej. Stro na
ka za ska zgo dzi³a siê na sprze da¿ stra te -
gi cz nie wa ¿ ne go przed siê bio r stwa, gdy¿
odby³a siê ona na bar dzo ko rzy st nych
dla Ka za ch sta nu wa run kach. Kaza ch -
sta ñ ski pa ñ stwo wy kon cern Kaz Mu na i -

gaz wy ku pi³ 50 proc. Mangi stau Muna i -
gaz za œro d ki otrzy ma ne z kre dy tu chi ñ -
skie go Ex port Im port Ban ku.

10

Wa r to za zna czyæ, ¿e dla Chin Azja

Œro d ko wa jest wa ¿ nym, lecz nie klu -
czo wym Ÿród³em su ro w ców ener ge ty -
cz nych. Zna cze nie œrod kowoa zjaty c kich
wê glo wo do rów bê dzie jed nak rosn¹æ
w naj bli ¿ szych la tach. Chi ny s¹ zain tere -
so wa ne roz wo jem tego kie run ku im po r tu
ropy ze wzglê dów stra te gi cz nych jako al -
ter na ty wy wo bec trans po rtu mo r skie go
po przez ry zy kown¹ dla ¿e glu gi cie œ ni nê
Ma lak ka (trud na na wi ga cja, ry zy ko ata -
ku pi ra tów). Jed nak ChRL ni g dy nie sta -
nie siê za le ¿ na od su ro w ców z Azji Œro d -
ko wej w sto p niu w ja kim uza le ¿ nio na jest
od nich go spo dar ka Fe de ra cji Ro sy j skiej.

11

Chi ñ ski im port ropy po zo sta je w du ¿ej
mie rze zdywe rsyfi ko wa ny. Klu czo wy mi

I – 2010 /

13

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

69

2008

£¹cznie 3568

Arabia

Saudyjska; 725

Angola; 536

Iran; 425

Oman; 231

Rosja; 232

Sudan; 209

Wenezuela;

121

Kuwejt;

118

Kazachstan;

113

Zjednoczone

Emiraty

Arabskie; 91

Inni; 646

2009 (styczeñ–maj)

£¹cznie 3585

Arabia

Saudyjska;

740

Iran; 544

Angola; 451

Rosja; 239

Oman; 215

Sudan; 217

Kuwejt; 171

Kongo; 115

Kazachstan; 97

Libia; 93

Inni; 582

Rys. nr 1. Chi ñ ski im port ropy wed³ug Ÿró de³ (tysi¹ce bary³ek dzien nie)

Ÿ

ród³o: Ra port Ene r gy In fo r ma tion Ad mi ni stra tion: Co un try Ana ly sis Brief: Chi na, last up da ted: July 2009,

http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Chi na/pdf.pdf

A

ZJ

A Œ

RO

DK

OW

A

9

Ra port Ene r gy In fo r ma tion Ad mi ni stra tion: Co un try Ana ly sis Brief: Chi na, last up da ted: July 2009,

http://www.eia.doe.gov/emeu/cabs/Chi na/pdf.pdf

10

CNPC and Kaz Mu na y Gas Ac qu i re 100% of Mangi stau Muna i Gas Sha res, 27.11.2009,

http://www.oi l vo i ce.com/n/CNPC_and_Kaz Mu na y Gas_Ac qu i re_100_of_Mangi stau Muna i Gas_Sha res/
31ec837d8.aspx

11

Ro sja jest g³ów nym do stawc¹ gazu dla pañstw eu ro pe j skich. Ze wzglê du na wy so kie zu ¿y cie gazu na

ryn ku we wnê trz nym Ro sja jest w sta nie utrzy maæ swoj¹ obecn¹ po zy cjê na ryn kach eu ro pe j skich prze de
wszy stkim dziê ki kon tro li eks po rtu gazu z Azji Œro d ko wej.

pa ñ stwa mi eks po rte ra mi ropy do ChRL
s¹ Ara bia Sa u dy j ska, Iran, An go la, Ro sja,
Oman i Su dan. W 2009 r. Ka za ch stan
zaj¹³ dzie wi¹te mie j s ce wœród pañstw
eks po rtuj¹cych ten su ro wiec do Chin.
Z ko lei gaz nie jest klu czo wym pa li wem
w ChRL, jed nak jego zna cze nie sy ste maty -
cz nie ro œ nie, a od 2007 r. zu ¿y cie tego su -
ro w ca w Chi nach za czê³o prze kra czaæ
pro du kcjê krajow¹.

12

W tym kon te k œcie

wa ¿ nym do stawc¹ gazu – po uru cho mie -
niu tra sy Turk meni stan –Chi ny – stan¹
siê dla ChRL pa ñ stwa Azji Œro d ko wej.

KON SE K WEN CJE OBE CNO ŒCI CHIN

W RE GIO NIE DLA PAÑSTW

ŒROD KOWOA ZJATY C KICH

Wzrost akty w no œci Chin w re gio nie

idzie w pa rze ze wzmo c nie niem nie za le¿ -
no œci pañstw œrod kowoa zjaty c kich od
Kre m la. Do ty ch czas po zo sta wa³y one
go spo da r czo uza le ¿ nio ne od Ro sji,
bêd¹cej g³ów nym od biorc¹ i pa ñ stwem
tran zy to wym œrod kowoa zjaty c kich wê -
glo wo do rów. Obe c nie, wraz z po wsta -
niem ro po ci¹gu i ga zo ci¹gu ³¹cz¹cego
re gion z Sin kian giem, wzra sta zna cze -
nie Chin w tym aspe

kcie. Re

pu

b

li

ki

œrod kowoa zjaty c kie (w mnie j szym sto p -
niu Ka za ch stan) zmu szo ne s¹ szu kaæ
in wes to rów, gdy¿ same nie s¹ w sta nie
sfi nan so waæ bu do wy klu czo wej in fra -
stru ktu ry: np. ele ktro w ni wod nych. Do
tej pory g³ów nym ich pa r t ne rem by³a
Ro sja, aktu a l nie rów nie wa ¿ nym staj¹
siê Chi ny. Pe kin jest zain tere so wa ny
sta bi li zacj¹ po li tyczn¹ i go spo darcz¹
post so wie c kich re pu b lik Azji Œro d ko wej

w wiê kszym sto p niu ni¿ Mo sk wa. Kre m -
lo wi ich eko no mi cz na s³aboœæ u³atwia
utrzy ma nie wp³ywów po li ty cz nych w re -
gio nie. Ro sja, ofe ruj¹c po moc pa ñ stwom
œrod kowoa zjaty c kim, ocze ku je w za -
mian lo ja l no œci po li ty cz nej, w tym
pog³êbie nia

wspó³pra cy

mi li ta r nej.

Pekin nie sta wia œrod kowoa zjaty c kim
pa r t ne rom po do bnych wa run ków po li -
ty cz nych.

Chi ñ ska ofe r ta po mo cy roz wo jo wej

jest te¿ zna cz nie bar dziej atra kcy j na
dla auto ry ta r nych rz¹dów œrod kowoa -
zjaty c kich od ofe ro wa nej przez pa ñ stwa
za chod nie. W przy pa d ku za chod niej po -
mo cy wa run kiem s¹ re fo r my we wnê trz -
ne (prze mia ny wol no ryn ko we i demo -
kra ty za cja).

13

Mimo to, rz¹dy œrod kowoa zjaty c kie,

oba wiaj¹c siê nad mie r ne go wzro stu
zna cze nia go spo dar cze go Chin, ostro ¿ -
nie od nosz¹ siê do eks pan sji chi ñ skie go
ka pi ta³u w ich kra jach. Efe kty wspó³ pra -
cy go spo da r czej z ChRL nie s¹ zreszt¹
wy³¹cz nie po zy ty w ne. Do ne ga ty w nych
jej sku t ków mo ¿ na za li czyæ bez konku -
rency j noœæ ta nich pro du któw chi ñ -
skich, któ ra ha mu je roz wój pro du kcji
lo ka l nej. Roz wój chi ñ skie go bi z ne su
w Azji Œro d ko wej nie idzie w pa rze ze
znacz¹cym wzro stem miejsc pra cy na
mie j s cu. Chi ñ s cy przed siê bio r cy spro wa -
dzaj¹ pra co w ni ków z Chin, ar gu men tu -
j¹c swo je dzia³anie bra kiem wykwa lifi -
ko wa nej si³y ro bo czej w post so wie c kich
re pu b li kach. Ponad to, chi ñ skie in wes -
ty cje w re gio nie prze de wszy stkim

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

I – 2010 /

13

70

A

WO

KD

OR

Œ

AJ

ZA

12

Wa ¿ nym Ÿród³em gazu po zo sta je naj wiê ksze obe c nie eks ploa to wa ne z³o¿e Chin – Ta rim, po³o¿o ne na

ob sza rze Sin kian gu. Jego zna cze nie dla go spo dar ki chi ñ skiej wzros³o wraz z uru cho mie niem w 2004 r.
ga zo ci¹gu Za chód–Wschód (prze pu sto woœæ na pie r wszym eta pie: 12 mi liar dów m

3

).

13

N. Kas se no va, Chi na as an Eme r ging Do nor in Ta ji ki stan and Ky r gy z stan, „Rus sie. Nei. Vi sions”,

n° 36, Ja nu a ry 2009, s. 5.

do tycz¹ se kto ra su row co we go (oraz
in fra stru ktu ry trans po rto wej). W nie -
wie l kim sto p niu obe j muj¹ na to miast
roz wój prze mys³u lo ka l ne go. Ma³o
znacz¹ca jest te¿ obe

cnoœæ ma³ego

i œred nie go bi z ne su chi ñ skie go w pa ñ -
stwach œrod kowoa zjaty c kich.

14

Ne ga ty w nym sku t kiem po li ty ki indu -

stria li za cji chi ñ skie go Sin kian gu mog¹
byæ dla Ka za ch sta nu pla ny wy ko rzy sta -
nia wód rzek Ir tysz i Ili dla po trzeb sto li -
cy uj gu r skiej au to no mii Uru m czi i prze -
mys³u na fto we go. Od pro wa dze nie czê œci
za so bów wod nych z wy mie nio nych rzek
mo¿e do pro wa dziæ do osu sze nia na wad -
nia

nych przez nie ka

za

skich je

zior

Ba³chasz i Za j san i po wa ¿ nych kon se k -
wen cji eko lo gi cz nych.

15

OCENA POLITYKI CHRL W REGIONIE

Z PUNKTU WIDZENIA UE I USA

Z pun ktu wi dze nia Za cho du go spo -

da r cza eks pan sja Chin w Azji Œro d ko wej
nie mo¿e byæ oce nia nia jed noz na cz nie.
Chi ñ skie in wes ty cje w in fra stru ktu rê
dro gow¹, ene r ge ty kê, czy te¿ wspa r cie
se kto ra ban ko we go (w przy pa d ku Ka -
za ch sta nu) wzma c niaj¹ pa ñ stwo woœæ
œrod kowoa zjaty c kich re pu b lik. Za po -
bie gaj¹ pro ce som dez in te gra cji w przy -
pa d ku ta kich fa i ling sta tes

16

, jak Ki r gi -

stan, Ta d¿y ki stan, czy – poza stref¹
post so wieck¹ – Af ga ni stan. Chi ñ ska
akty w noœæ os³abia te¿ ro sy j skie d¹¿e -

nia do do mi na cji i pe³nej wa sa li za cji
pañstw Azji Œro d ko wej. Chi ny, po do b nie
jak pa ñ stwa za chod nie, s¹ prze ciw ne
ru chom

sepa raty sty cz nym.

Za chód

mo¿e wiêc li czyæ na wspa

r cie ChRL

w kwe stii uz na nia inte gra l no œci tery to -
ria l nej pañstw post so wie c kich pod wa -
¿a nej przez Ro sjê (w przy pa d ku Gru zji
oraz po ten cja l nie ta k ¿e in nych pañstw).
Oprócz tych ko rzy st nych dla Za cho du
im p li ka cji obe cno œci ChRL w re gio nie
przy no si ona, z pun ktu wi dze nia UE
i USA, ta k ¿e ne ga ty w ne sku t ki. Chi ny,
po do b nie jak Ro sja i pa ñ stwa œrod -
kowoa zjaty c kie, d¹¿¹ do neu tra li za cji
za gro ¿e nia ze stro ny ter ro ry z mu ra dy -
ka l nych or ga ni za cji is la m skich. Jest to
rów

nie¿ cel pañstw za

chod

nich, (dla

któ rych po zo sta je to g³ówn¹ przy czyn¹
zaan ga ¿o wa nia w Af ga ni sta nie). Ró ¿ ni -
ca miê dzy chi ñ skim i za chod nim pun -
ktem wi dze nia po le ga jed nak na me to -
dach li k wi da cji tego za gro ¿e nia. ChRL
ca³ko wi cie po pie ra re pre sy j ne œro d ki
sto so wa ne wo bec pra wdzi wych oraz do -
mnie ma nych ter ro ry stów i ra dy ka³ów
is la m skich sto so wa ne przez œrod -
kowoa zjaty c kie re ¿i my. Do wo dem tego
mo¿e byæ akce p ta cja Pe ki nu dla krwa -
we

go st³umie

nia przez rz¹d uz

be

cki

pro te stów w An di ¿a nie w 2005 r. UE
i USA po tê pi³y wów czas dzia³ania Ta sz -
ken tu, co do pro wa dzi³o do kil kule t nie go
och³od ze nia re la cji Za cho du z Uz be ki -
sta nem.

I – 2010 /

13

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

71

A

ZJ

A Œ

RO

DK

OW

A

14

M.C. Spe chler, Why Does Chi na Have No Bu si ness in Cen tral Asia?, „Chi na and Eu ra sia Fo rum

Qua r te r ly”, Vol. 7, No.2, 2009, s. 4, http://www.asia - stu dies.com/cef.html

15

S. Blank, China’s Wa ter Po li cies in Cen tral Asia and Lea de r s hip Po ten tial, „Cen tral Asia -Ca u ca -

sus In sti tu te Ana lyst”, 11. 26. 2009, http://www.ca cia na lyst.org/?q=node/5223

16

An gie l skie te r mi ny fa i led sta te, fa i ling sta te, dos³ow nie „upad³e pa ñ stwo”, „upa daj¹ce pa ñ stwo”,

od nosz¹ siê do pañstw, któ re nie spe³niaj¹ swo ich pod sta wo wych fun kcji, w szcze gó l no œci utra ci³y mo no -
pol na le ga l ne u¿y cie si³y na swo im te ry to rium, nie po sia daj¹ pra womo c ne go oœro d ka w³adzy zdo l ne go
ko le kty w nie po dej mo waæ de cy zje, nie s¹ zdo l ne do wype³nia nia fun kcji admi ni stra cyj nych i s³u¿by pu b li -
cz nej, nie s¹ zdo l ne do in ter akcji z in ny mi pa ñ stwa mi jako cz³on ko wie spo³ecz no œci miê dzy naro do wej.

WNIO SKI

Re gion œrod kowoa zja ty cki jest dla

ChRL stra te gi cz nie wa ¿ ny prze de wszyst -
kim w kon te k œcie roz wo ju go spo dar -
cze go za chod niej pro win cji Sin kiang.
Ponad to, Azja Œro d ko wa sta je siê dla
Chin wa

¿

nym (choæ nie klu

czo

wym)

Ÿród³em wê glo wo do rów. Su ro w ce te do -
stê p ne s¹ drog¹ l¹dow¹, a wiêc z po mi -
niê ciem (kon tro lo wa nych przez USA)
tras mo r skich. Bez w¹tpie nia jed nak
wa¿ nie j szy mi par t ne ra mi go spo dar czy -
mi od re pu b lik œrod kowoa zjaty c kich po -
zo staj¹ dla ChRL pa ñ stwa Azji Po³u -
dnio wo- Ws chod niej.

Re pu b li ki œrod kowoa zjaty c kie cze r -

pi¹ ko rzy œci ze wspó³pra cy go spo da r -
czej z Chi na mi. Te osta t nie s¹ Ÿród³em
kre dy tów i in wes ty cji dla pa r t ne rów
z Azji Œro d ko wej. Eks pan sja chi ñ skie go
ka pi ta³u w re gio nie nie ko nie cz nie jed -
nak za wsze pro wa dzi do trwa³ej po pra -
wy sytua cji go spo da r czej. Chi ñ skie przed -
siêbio r stwa ope ruj¹ g³ów nie w bran -
¿ach su ro w co wych. Nie przy czy niaj¹ siê

znacz¹co do roz wo ju prze mys³u i zwiê k -
sze nia za trud nie nia w kra jach œrod -
kowoa zjaty c kich.

Dla pañstw za chod nich ChRL jest

kon ku ren tem w Azji Œro d ko wej w p³asz -
czy Ÿ nie go spo da r czej, gdy¿ za bie ga
o do stêp do tych sa mych Ÿró de³ wê glo -
wo do rów w re gio nie Mo rza Ka spi j skie -
go. Ko rzy st nym re zu l ta tem eks pan sji
go spo da r czej Chin w Azji Œro d ko wej
jest wzmo c nie nie nie zale ¿ no œci pañstw
re gio nu wzglê dem Mo sk wy. Ne ga ty w -
nym aspe ktem chi ñ skie go wspa r cia
eko nomi cz ne go jest – z pun ktu wi dze nia
Za cho du – utrwa le nie re ¿i mów auto ry -
ta r nych. Stra te gia ChRL zak³ada, ¿e au -
to ry ta ryzm rz¹dów œrod kowoa zjaty c -
kich nie stoi w sprze cz no œci z roz wo jem
go spo da r czym i sta bi li zacj¹ po li tyczn¹.
Trud no jed nak prze wi dzieæ, czy oka ¿e
siê ona s³usz

na. Pa

ñ

stwa ta

kie, jak

Uzbekistan czy Ta d¿y ki stan, mog¹ –
w re zu l ta cie auto ry ta r nych rz¹dów –
prze ¿y waæ po wa ¿ ne kry zy sy go spo da r -
cze i po li ty cz ne, a na wet prze kszta³ciæ
siê w fa i led sta tes.

BEZPIECZEÑSTWO NARODOWE

I – 2010 /

13

72

A

WO

KD

OR

Œ

AJ

ZA